Historia filozofii 01-03-2011
Św. Tomasz-> egzamin
Filozofia nowożytna: średniowiecza, stanęła na stanowisku, że trzeba odrzucić wszystko co jest ważne w średniowieczu, bo jest to nienaukowe. Zajmowano się problemami, których nie da się
Zaczyna się ok. XV wieku stanęła w dużej opozycji wobec odnaleźć we współczesnym świecie. Taka opinia i talki osąd co do średniowiecza przez lata funkcjonowały. Oczywiście, że opinia ta nie była słuszna, nie była sprawiedliwa. W XX wieku rozwinęły się bardzo mocno badania dotyczące średniowiecza, i dzisiaj owoce tych badań potwierdzają, że nie można zlekceważyć 1000 lat, to co w odrodzeniu i potem w dalszej części nowożytnej filozofii, jest to konsekwencja tego co działo się w średniowieczu. Że była epoką ważną dzisiaj nikt nie może w to wątpić.
Mamy więc XV wiek. XV i XVI wiek to jest największy czas odrodzenia. I etap nowożytności- odrodzenie lub inaczej renesans. Odrodzenie czego? Odrodzenie starożytności. Renovatio antiquatitatis oraz renovatio hominis. I tutaj znowuż nowożytność stwierdzając, że średniowiecze głównie zajmowało się Bogiem , sprawami Bożymi, a jeśli człowiekiem to tylko w perspektywie szczęścia, zbawienia, nowożytność odwołała się do zainteresowania człowiekiem. Ale w tej formie jakie miało w formie starożytności. Odrodzenie charakteryzuje się humanizmem(humanis- ludzki): człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce: homo sum, humani nihil a me alienum puto. Drugi okres wiek XVII to okres nowożytnych systemów filozoficznych(Kartezjusz stworzył taki system, Leyibniz). Potem jest wiek XVIII, wiek oświecenia. Ta nazwa jest jakąś reakcją na tą średniowieczną ciemność, cały czas jest niechęć, tak jakby tam nie było rozumu, teraz jest rozum, który oświeca. I potem jest wiek XIX, w którym rozpoczyna się filozofia najnowsza. Przyjmuje się czasem, że od połowy XIX wieku, od takiego systemu jakim był pozytywizm lub od Augusta Comte. A gdzieś od I wojny światowej, czy zakończenia I wojny światowej filozofia współczesna. A więc już XX wiek. Tak się przedstawia schemat, ramy czasowe.
Najważniejsze cechy nowożytnej filozofii(egzamin):
W przeciwieństwie do starożytności trudno jest wskazać jakąś jedną wiodącą cechę, która by charakteryzowała całą epokę nowożytną w filozofii. Jeśli chodzi o średniowiecze będzie teocentryzm. Jeśli chodzi o starożytność zainteresowanie się człowiekiem, światem, przyrodą. Natomiast jest jedna cecha negatywna nowożytności: protest przeciwko średniowieczu. Odrzucenie tego, co w średniowieczu. Krytyka tego, co w średniowieczu. A teraz spróbujemy te cechy pozytywne podać. Otóż filozofia nowożytna odwraca się od religii ku nauce.
, a w filozofii przez protest Odrzucenie religii
Skierowanie się ku nauce, ale tę naukę czy naukowość rozumie się bardzo specyficznie mianowicie naukowe jest to, co dostępne doświadczeniu, empirii i co wynika z intelektualnej ewidencji, co jest ewidentne intelektualnie, zawężenie naukowości
Zainteresowanie się zagadnieniem teorii poznania czy teoriopoznawczym(w większym stopniu)
Filozofia nowożytna nie jest już filozofią kościoła. W nowożytności dokonują się pewne zmiany, ważne zmiany społeczne, kulturowe, kończy się epoka feudalizmu, następuje rozwój nowych państw, miast, świadomości narodowej, języków narodowych i tak jak w średniowieczu jedyną siłą, jedyną zwartą organizacją, która dawała zastępy wykształconych ludzi był kościół tak teraz w nowożytności jest większa rola państwa, miast, jednostek, tzw. mecenasów nauki, kultury, sztuki. To wcale nie znaczy, że rola kościoła się skończyła, zmienia się nasilenia. Rola kościoła jest nadal ogromna, ale już nie tylko. Filozofia nowożytna tworzona jest już w większości w językach narodowych. Koniec, albo przełamanie dominacji łaciny. I tu znowuż łacina nie jest od razu odrzucona. Myśliciele nowożytni głoszą tezy często sprzeczne z katolicyzmem czy nawet z chrześcijaństwem. I obecna jest tendencja, aby chrześcijaństwo ujmować na sposób filozoficzny.
Znacznie słabszy jest niż w średniowieczu związek myśli nowożytnej z antyczną, co się wyrażą w kryzysie logiki, w mniejszym zainteresowaniu problemami metafizycznymi, w osłabieniu racjonalizmu i odejściu od ideału harmonii, porządku, proporcji(filozofia nowożytna jest filozofią skrajności)
Protestantyzm: w religii wyraził się poprzez reformację, w filozofii wobec nauki Arystotelesa, w dziedzinie społecznej objawił się podkreśleniem ludzkiej wolności, niezależności, postulatami tolerancji i dowartościowaniem jednostki na tle społeczeństwa
Nowożytność staję się epoką myśli mało racjonalnej. Dużo jest miejsca na przesądy, astrologię, magię. To jest bardzo popularne. Na jakąś tajemniczą wiedzę, czyli też powinniśmy też z dystansem popatrzeć na początki myśli filozofii nowożytnej. Choć nowożytna filozofia tak radykalnie odrzucała myślenie scholastyczne, to w dużym stopniu w to myślenie była uwikłana. Wielcy twórcy nowożytni jak Kartezjusz byli ludźmi bardzo religijnymi, wykształconymi w religijnych szkołach iw dużym stopniu nawiązywali do metody filozofowania jak w średniowieczu, a więc mieli korzenie scholastyczne.
Prekursorzy odrodzenia:
Typowym przedstawicielem wczesnego humanizmu był Franciszek Petrarka pierwsza połowa XIV wieku, który deklarował swoją niechęć do scholastyki, postulował stworzenie nowej filozofii, która będzie odzwierciedlała ludzkie przeżycia, emocje, a więc będzie miała taki charakter humanistyczny, która będzie nauczycielką życia i uczyni człowieka lepszym. Inny wybitny przedstawiciel to Erazm z Rotterdamu przełam XV i XVI W książę humanizmu, taki tytuł mu nadanonawiązał w swojej myśli do ideału Ewangelii, szczęście człowieka pochodzi nie z dysput filozoficznych, ale z życia Ewangelią, sprzeciw wobec doktrynalnego ujęcia wiary, zachęta do studium Biblii, do pogłębienia chrześcijańskiej duchowości. Jeszcze inny przedstawiciel to Mikołaj z Kuzy. Uważał za niezwykle ważną matematyczna metodę badania świata, przyrody, ludzki rozum określał mianem miary. Świat jest dla niego odbiciem Boga, Jego troistości, a każdy byt, w tym człowiek stanowi swego rodzaju mikrokosmos. Osobną, oddzielną monadę(monos- jeden). głównym dziełem jest traktat pt. „O uczonej niewiedzy”, w którym zawarł rozważania na temat Boga i Bożej rzeczywistości. Już u Mikołaja z Kuzy spotykamy ważną myśl o tym, aby na świat patrzeć przez pryzmat matematyki, żeby rzeczywistość mierzyć, ważyć, liczyć. Myślicielem, który dostrzega w naturze pewne mechaniczne prawidłowości dające się wyrazić tylko w języku matematycznym, w języku mechaniki jest żyjący w XV wieku Leonardo da Vinci. Za podstawę wiedzy uważa doświadczenia, umysł ludzki potrafi to doświadczenie uogólnić i sformułować pewne prawa zgodnie z którymi funkcjonuje przyroda. Leonardo da Vinci podkreślał też rolę wyobraźni w naukowym poznaniu świata w tym nurcie zainteresowania przyrodą w epoce renesansu znajduje się też żyjący w XVI wieku Giordano Bruno, dominikanin, który porzucił zakonne życie, porzucił też zasady czy dogmaty wiary katolickiej, głosił, że świat jest wieczny, a więc nie miał jakiegoś początku, nie było jakiegoś momentu stworzenia świata, głosił, że jest wiele światów. Cała rzeczywistość według niego jest jednorodna, składa się z jednej substancji podzielonej na nieskończoną ilość jednostek, monad, a każda z monad nosi w sobie pierwiastek życia i jest duchowa. Nawiązanie do starożytnego hylozoizmu, jakaś cząstka wszechświata zawiera pierwiastek życia. Świat według Giordano Bruno jest doskonały, harmonijny, wieczny, tylko jednostka jest śmiertelna. Za sposób życia został przez inkwizycję skazany na śmierć i spalony na stosie w Rzymie. Wtedy jeszcze nie było takiego przekonania, że Pismo jest księgą potrzebną do zbawienia, uważano, że Pismo Święte jest autorytetem w każdej dziedzinie, stąd ta śmierć Giordano czy też Galileusz. Galileo Galilei żył na przełomie XVI i XVII wieku uważny za twórcę nowożytnej mechaniki, fizyk, astronom, matematyk, stanął u początku nowożytnego przyrodoznawstwa, sformułował prawo spadania ciał(słynne jabłko)i związaną z tym zasadę ruchu jednostajnie przyspieszonego. Skonstruował teleskop. Głosił teorię heliocentryzmu czyli przekonanie, że w centrum wszechświata znajduje się Słońce. Również oskarżany niejednokrotnie za herezję. Ale przez to, że nie bronił uparcie swoich poglądów życie ocalił i do końca swoich dni mógł zajmować się nauką przebywając w areszcie. Miał umrzeć pojednany z kościołem. Uważał, że wiedza ludzka jeśli ma mieć jakąś wartość, musi się opierać na doświadczeniu. Musi też dążyć do maksymalnej ścisłości w swoich stwierdzeniach, a te ścisłość może zagwarantować jedynie matematyka, język matematyczny. Tak więc język nauki ma być językiem matematycznym. Matematyka pozwala zważyć, zmierzyć ująć przedmiot ilościowo. Odrzuca więc Galileusz jakościową wizję rzeczywistości. Badane zjawisko trzeba najpierw poddać analizie, pokazać elementy składowe tego zjawiska, opisać je, czyli zmierzyć, zważyć, to jest taki etap metody rezolutywnej (resolvo- rozkładać, rozdzielać)a potem z tych zbadanych już, opisanych elementów należy zbudować ogólną teorię , wizję, należy dokonać pewnej syntezy i to jest etap metody kom pozytywnej(compono- składać, komponować, zestawiać ze sobą). Nauka według Galileusza to wiedza o zjawiskach. Nie o istotach rzeczy, o naturach rzeczy. Należy według niego odejść od jałowych spekulacji nad rzeczami niewidzialnymi, nieopisywalnymi. Należy ustalać określone cechy rzeczy, ustalać prawa jakimi się te rzeczy rządzą i badać związki przyczynowe, a nie celowość. Taka myśl podsumowująca: to co jest charakterystyczne dla myślicieli to jest odejście od fizyki Arystotelesa, od ujmowania świata od Arystotelesa. Arystoteles mówił o substancjach, możności i akcie, szukał przyczyn, ale to wszytko szło ku wyjaśnianiu jakościowemu świata. Przez to, że średniowiecze uznawało Arystotelesa jako autorytet przez 1000 lat było takie spojrzenie na świat. Filozofowie nowożytni postulują w kierunku matematycznego ujmowania świata i to okazał się kierunek właściwy. Rozwinęła się matematyka, fizyka. Pod tym względem starożytności i średniowiecze były epokami zastoju, natomiast człowiek rozsądny wybierze złoty środek- materię trzeba badać matematycznie, ale człowiek to nie tylko sama materia i tu trzeba odwołać się do mądrości średniowiecznych, starożytnych, aby nie zamienić człowieka w maszynę.