Wg F. Bacona wynalezienie prochu, udoskonalenie kompasu i druk zmieniły całkiem oblicza rzeczy i stosunki w świecie oraz miały zasadniczy wpływ na rozwój Europy
Proch strzelniczy
w Europie wynaleziono mu nowe zastosowanie (sam proch wynaleziony w Chinach, gdzie był używany wyłącznie do sztucznych ogni)
w Europie dzięki Arabom w XIV w. (armaty i lekka broń już w nowym zastosowaniu - do tamtej pory wojska były zastępami rycerzy)
coraz większa rola techniki wojskowej, rozwijanie techniki wojennej; wojny coraz bardziej krwawe i kosztowne (utrzymaniu armii i wynalazki)
stąd również ekspansja zamorska - chęć zdobycia bogactwa dla podreperowania budżetów narodowych
kompas (busola)
wynalazek chiński (do wróżbiarstwa i geomancji - „technika” określania najkorzystniejszych miejsc do wznoszenia budowli); przy jego pomocy Europejczycy odważyli się zapuszczać coraz dalej w ocean
druk
kultura istnieje dzięki komunikacji (lub też sama jest komunikacją); idee bez komunikacji nie mają szans przetrwać
przed drukiem teksty powstawały w skryptoriach, w klasztorach, później przy uniwersytetach (liczba wszystkich manuskryptów na całą Europę nie przekraczała kilkudziesięciu tysięcy sztuk)
w Chinach już przed naszą erą istniało drukarstwo blokowe - rzeźbiono całe teksty i odciskano jak pieczątki na papierze (od 105 r.)
w Europie najpierw papier; możliwości drukowania być może przyniesione z Chin przez Marco Polo - najpierw drukowano w ten sposób karty do gry, dopiero później teksty religijne
zecerzy - składali literki w zdanie
nie da się ustalić kto wymyślił czcionki (czy Laurens Coster, który w 1423 r. przy użyciu drewnianych czcionek wydrukował ośmiostronicowe „Horarium” czy też Niemiec Johannes Gensfleish zwany Gutenbergiem, który użył czcionek metalowych w latach 1438-52 eksperymentując z odlewami czcionek i atramentem; 1453 r. - Biblia Gutenberga - obecnie najcenniejsze starodruk na świecie, w Polsce 1 egzemplarz, w Pelplinie na Pomorzu; wysoka na 1 metr)
początek najbardziej doniosłej rewolucji; drukarze pojawiali się we wszystkich miastach europejskich; zaczęto reklamować wyroby, drukarstwo stało się gałęzią przemysłu (np. Bardziej ilustrowane niż u innego drukarza)
radykalny spadek cen książek; zanik profesji skryby
udoskonalenie czcionek, do małych formatów (Albert Manutius wymyślił książki kieszonkowe, chociaż Chińczycy znali je już wcześniej wykonując je swoją technika; nosili je w rękawach, stąd książki rękawowe)
słowo drukowane wpłynęło na każdą dziedzinę życia: naukę (przede wszystkim, ponieważ tu potrzebę komunikowania odczuwano najdotkliwiej; do tamtej pory teksty obecne w kilku egzemplarzach, więc wymiana myśli między naukowcami; np. po wydrukowaniu Biblii Greckiej wyszło na jaw, że katolicka jest niekompletna)
kształtowanie się języków narodowych z jednej strony (np. Biblia) początek uniformizacji, standaryzacji kultury z drugiej, np. druki z modą hiszpańską spowodowały kopiowanie trendów gdzie indziej (moda od początku XVII w.); podobnie książki kucharskie
rewolucja kopernikańska i rozwój nauk nowożytnych
od końca XV w. wymiana myśli stała się bardziej dostępna, dzięki drukowi i podróżom; stąd początek zmian: uczeni zaczęli stawiać pytania o świat duchowy i cielesny
początek dał jej Kopernik, kontynuował Galileusz; Kopernik podjął ryzyko wydania swojego dzieła „O obrotach...” - przeczyło ono wszystkiemu, co Kościół uznawał za ustanowiony porządek; był to fundament pod nowożytny światopogląd; Kopernik w dedykacji dla papieża wyjaśniał powód napisania dzieła; zachował pogląd o kolistym ruchu ciał (dopiero Kepler sprostował to na rzecz ruchu po elipsie); stwierdził też, że ciało niebieskie obraca się wokół własnej osi (zarzutem przeciw było nieobracanie się chmur i wyrzuconych przedmiotów); Kopernik był duchownym, ale zakwestionował autorytet Biblii jako księgi naukowej; stwierdził, że pewne dziedziny wiedzy nie mogą być oceniane przez ludzi, którzy nie znają się np. na matematyce (Kopernik był teoretykiem - jego teorie wynikały z obliczeń, a nie obserwacji); trzeba być specjalistą, aby móc się wypowiadać (również nowoczesny pogląd); od czasów Kopernika uczony to ktoś, kto posiadł wiedzę na dany temat;
nowy podział: przeciwstawienie staremu nowego światopoglądu wg języka matematyki
Kościół dopiero w 1616 r. (70 lat po wydrukowaniu) dodał książkę do Indeksu Ksiąg Zakazanych, gdzie została do 1828 r.; tak późno ponieważ dopiero Giordano Bruno wyciągnął z tego dzieła konsekwencje filozoficzne: przełożył je na wiedzę zrozumiałą dla wszystkich i poszedł nawet dalej - stwierdził, że świat jest nieskończony (a Kopernik ograniczał się do jednego układu słonecznego); wg Bruno istnieje wiele takich układów jak nasz; Bruno nie był nawet uczonym (ani matematykiem, ani fizykiem); próbował zmniejszyć po prostu przepaść między wiarą a rozumem, która powstała przez teorię Kopernika: stwierdził, że Bóg jest wszystkim - nie da się go oddzielić od natury; po 8 latach rozważań skazano go
20 lat po śmierci Bruno, Galileusz stwierdził, że natura jest napisana językiem matematycznym na trwale oddzielając naukę od wiary, metafizyki; w 1633 r. stanął za to przed inkwizycją, gdzie został zmuszony do odwołania poglądów i wyrzeczenia się Kopernika, co też uczynił choć na koniec wypowiedział słowa „a jednak się kręci”
uczeni zaczęli prowadzić badania otwarcie, niezależnie od religii; relację z Bogiem pozostawiano teologii
XVI - badanie jaskiń i skamielin
choć z drugiej strony był to początek ślepych korytarzy nauki: alchemia (eliksir życia i kamień mądrości); poglądy utrzymujące się nawet u uczonych