Orzeczenie to jedna z dwóch głównych części zdania oznaczająca czynność, stan lub właściwość tego, na co wskazuje podmiot.

Bez orzeczenia w formie osobowej czasownika nie ma zdania!

O orzeczenie najczęściej pytamy: co robi?, co się z nim dzieje?, w jakim stanie się znajduje?

W pewnych sytuacjach pytamy: czym jest?, jaki jest?

Rodzaje orzeczeń:

1. czasownikowe

Orzeczenie czasownikowe wyrażamy za pomocą form osobowych czasownika.

np. Kot goni mała myszkę.

W czasie burzy dzieci się nudzą

2. imienne

Orzeczenie imienne (orzeczenie złożone) składa się z dwóch różnych członów: z łącznika i orzecznika, np.

Moja matka jest nauczycielką.

łącznik ← + → orzecznik

Łącznikiem w orzeczeniu imiennym jest jeden z następujących czasowników posiłkowych lub występujących w roli czasownika posiłkowego:

1. być, bywać, stać się, stawać się, zostać, zrobić się, np.

Rodzice są z ciebie dumni.

Jestem zaskoczony.

2. lub zaimki: to, oto, np.

Czas to pieniądz.

Drugim członem orzeczenia imiennego, czyli orzecznikiem, jest najczęściej imię (w sensie gramatycznym).

Konkretnie w tej roli występują:

1. rzeczownik, najczęściej w narzędniku, np. Zostanę informatykiem.

2. przymiotnik, np. Oni są lepsi.

3. liczebnik, np. Kto był pierwszy na mecie?

4. zaimek, najczęściej w narzędniku, np. Bądź sobą.

5. imiesłów przymiotnikowy, np. Kiedy to będzie zrobione?

6. przysłówek, np. Było tam strasznie ciasno.

7. wyrażenia przyimkowe, np. Ten stół jest z drewna.

8. wyrażenia porównawcze, np. Jesteś jak dziecko.

9. bezokolicznik, np. Kochać to dawać.

- orzeczenie czasownikowe (proste) – jest nim czasownik w formie osobowej,

(np. Pies szczeka). Mogą być również złożone formy czasownika tj. czas przyszły niedokonany i tryb przypuszczający. (Nie będziesz tyle pisać.)

- orzeczenie imienne (złożone) – składa się z czasownikowego łącznika i orzecznika

który jest zazwyczaj inną częścią mowy. (Kot jest miły.) np. rzeczownik w narzędniku, przymiotnik (miły),imiesłów ( On jest odznaczony), przysłówek (Jest przyjemnie), rzeczownik (Ja będę studentką, on zostanie bibliotekarzem.)

- orzeczenie eliptyczne – łącznik „jest” w orzeczeniu złożonym często się opuszcza

jako człon zbędny. Pominięcie jakiegoś oczywistego i łatwo domyślnego członu w wypowiedzi nazywa się elipsą. Taki zabieg powoduje, że funkcję orzeczenia pełnią wyrazy nie będące czasownikami. Wyrazy te stają się czasownikami pod względem funkcji w zdaniu. Są to rzeczowniki, np. strach, szkoda, trzeba przymiotniki: można, przysłówki: wolno, nie wolno, warto, nie warto . np. Szkoda kwiatów , które więdną. Trzeba na przód iść i świecić. Czy można panu pomóc?

W czasie przeszłym i przyszłym w tego typu orzeczeniach eliptycznych powraca łącznik był lub będzie a orzeczenia stają się pełne: Szkoda było czasu na zastanawianie się.

- orzeczenie opisowe – są to zwroty zawierające inny czasownik niż : być, stać się i

zostać, połączony z rzeczownikiem lub wyrażeniem przyimkowym. Są to zwroty typu: brać udział, mieć na uwadze, wyjść za mąż, wyjść na swoje, mieć się na baczności. Tu czasowniki tracą swe realne znaczenie.

- orzeczenie wyrażone bezosobową formą czasownika - zakończone na: –no i – to w zdaniach bezpodmiotowych, kiedy nieznany jest sprawca czynności. Np. Szkołę spalono. Wytarto podłogę

Orzeczenie jest najważniejszą częścią zdania. Wyraża czynność lub stan w jakim znajduje się podmiot.