REŻIMY POLITYCZNE WSPÓŁCZESNEJ EUROPY

1. Pojęcie reżimu politycznego

Reżim polityczny- zespół reguł wartości, zachowań i relacji, charakteryzujących życie polityczne (za Antoszkiewicz)

Reżim polityczny to również relacje miedzy władza ustawodawcza a wykonawcza.

Model reżimu parlamentarnego:

• Władza ustawodawcza rozproszona miedzy głowa państwa a rządem

• Układ sił w parlamencie miedzy głową państwa a rządem

• Głowa państwa nie ponosi odpowiedzialności politycznej

• Odpowiedzialność polityczna rządu

• Rząd dysponuje prawem do rozwiązywania parlamentu

• Między prezydentem i rządem wystepuje system powiązań organizacyjnych i funkcjonalnych

1. System parlamentarno- gabinetowy to system charakteryzujący się szczególnym stosunkiem do siebie 3 głównych organów: parlamentu prezydenta i rządu. W układzie prezydent nie będzie odpowiedzialny polityczne, powołuje rząd ( początkowo tylko premier później na jego wniosek innych członków rządu) licząc się z tym układem sił politycznych w parlamencie, a w rząd realizuje władze wykonawcza odpowiada przed parlamentem za swoja działalność i za działalność prezydenta. Siemiński

Główne zasady działania systemu:

• Rząd powołany w ten sposób ze głowa państwa powołuje premiera, a nie na jego wniosek innych członków rządu, chociaż formalnie głowa państwa nie jest związana czyjąś wola, jednak w praktyce musi się liczyć z uładem sił w parlamencie.

• Głowa państwa nie ponosi odpowiedzialności polityczej, dlatego w tym systemie istotna role odgrywa instytucja kontrasygnaty ( każdy akt urzędowy głowy państwa musi być również podpisany przez właściwego członka rządu, który tym samym bierze na siebie odpowiedzialność przed parlamentem

• Egzekutywa, by działać skutecznie musi mieć większość parlamentarna

• Rząd ponosi odpowiedzialność polityczna przed parlamentem zarówno ze swoja działalność jak i za akty urzędowe głowy państwa. Jeżeli utraci zaufanie parlamentu zobowiązany jest podać się do dymisji

• Zarówno członkowie rządu jak i głowa państwa ponoszą odpowiedzialność konstytucyjna

1. System prezydencki ( na przykładzie USA)

System prezydencki to zespół zasad prawnoustrojowych, określanych w szczególny sposób stosunki pomiędzy parlamentem jako władza ustawodawcza a prezydentem jako szef państwa i zarazem szef rządu oraz ministrami jako doradcami prezydenta i realizowaniu jego polityki.

Podstawowe zasady tego stanu:

• Prezydent jest głowa państwa i zarazem szefem administracji. W systemie nie występuje premier rządu oraz rząd jako organizm. Prezydent mianuje ministrów którzy są jego doradcami i wykonawcami jego woli, jak też kierownikami odpowiedzialnych resortów, są odpowiedzialni przed parlamentem mogą zostać odwołani

• Prezydent jest równorzędnym z parlamentem przedstawicielem narodu, ponieważ wybierany jest w wyborach powszechnych podobnie ja parlament

• Prezydent nie jest odpowiedzialny politycznie przed parlamentem, parlament nie powołał prezydenta i nie może go tez odwołać

• Zarówno prezydent jak i ministrowie mogą być pociągnięci do odpowiedzialności politycznej

Specyfika urzędu polega na tym że koncetruje w swoich rękach role które w systemie parlamentarnym podzielone są miedzy wiele organów centralnych: głowe państwa szefa rządu naczelnego dowódcy sił zbrojnych. Jako głowa państwa posiada też funkcje ceremonialne i reprezentacyjne

1. System półprezydencki ( francja)

System półprezydencki to zespół zasad prawno ustrojowych, według których posiadają uprawnienia osobiste, prezydent jest powoływany niezależnie od parlamentu w wyborach powszechnych i powołuje rząd który jest odpowiedzialny zarówno przed nim jak i parlamentem.

Forma mieszana na mocy konstytucji 1958r. łącząca w sobie cechy formy parlamentarno- gabinetowego i prezydenckiej

U podstaw określenia pozycji prezydenta leży zasada trójpodziału władz rozumiana jednak jako przeciwieństwo zasady nadrzędności parlamentu ( parlament stoi przed aktorami życia politycznego państwa). Jak mówi konstytucja francuska, zapewnienie przez swój arbitraż funkcjonowanie władz politycznych jako ciągłości państwa.

• Powołuje i odwołuje premiera

• Przewodniczy radzie ministrów

• Może zwołać zgromadzenie narodów

• Mianuje członków rady konstytucyjnej

• Posiada kompetencje w sferze politycznej

• Decyduje o skorzystaniu z prawa łaski

Powyższe ograniczenia powodują znaczne ograniczenie roli premiera który sprawuje faktyczna role zastępcy prezydenta jaką faktycznie jest szef rządu.