dr Marek Tabor
Geografia polityczna i gospodarcza Europy
Konwersatorium
Katedra Europeistyki
I rok - studia niestacjonarne (wieczorowe) I stopnia
rok akademicki 2007/2008
semestr zimowy
Przedmiot i założenia metodologiczne geografii politycznej i gospodarczej
początki i kierunki rozwoju
treść i zakres
cele i metody badań
związek z innymi naukami
środowisko geograficzne a zjawiska polityczne i gospodarcze
Literatura:
hasło „geografia”, w: Encyklopedia Powszechna PWN lub Nowa Encyklopedia PWN, t. 2
J. Barbag, Geografia polityczna ogólna, wyd. IV, Warszawa 1987, s.7-10, 15-27, 297-310
St. Otok, Geografia polityczna, Warszawa 1996, s.7-28
Z. Dobosiewicz, T. Olszewski, Geografia ekonomiczna świata, wyd. III, Warszawa 1994, s. 9-23
Z. Rykiel, Podstawy geografii politycznej, Warszawa, PWE 2006, s. 11-22
Geopolityka
główne szkoły i teorie geopolityki
główne kategorie geopolityki
próby interpretacji zjawisk i procesów politycznych przy pomocy czynnika geograficznego
wpływ geopolityki na rozwój geografii politycznej
Literatura:
J. Barbag, Geografia polityczna..., op. cit., s.10-15
St. Otok, Geografia polityczna, op. cit., s. 9-19
A. Wolff-Powęska, Doktryna geopolityki w Niemczech, Poznań 1979, s. 82-95, 109-116, 131-151, 246-267
D. Jędrzejczyk, Koncepcje geopolityczne lwowskiej szkoły geograficznej, „Czasopismo geograficzne” 1998, nr 2
L. Moczulski, Geopolityka, Warszawa 1999, s. 5-78
Carlo Jean, Geopolityka, Warszawa 2003
J. Ciechański, Teoria geopolityki a realia Europy Wschodniej, „Sprawy Międzynarodowe” /dalej: ”SM”/ 1991, nr 2
R. Kuźniar, Geopolityczne uwarunkowania bezpieczeństwa Polski, „SM” 1993
Europa - pojęcie geograficzne
ukształtowanie terenu,
warunki naturalne / klimatyczne, hydrologiczne/
baza surowcowa i jej możliwości
Literatura:
Hasło : Europa w: Encyklopedia Powszechna PWN, Warszawa 2002, t. 8, s. 414 - 416
J. Barbag, Geografia polityczna ogólna, wyd.IV, W-wa 1987,
Z. Dobosiewicz, T. Olszewski, Geografia ekonomiczna świata, wyd.III, W-wa 1994
S. Otok, Geografia polityczna świata, W-wa 2003
IV.+ V. Jednostki polityczne na mapie świata - państwa
- definicja i atrybuty państwa
suwerenność państw
budowanie państw narodowych w Europie
liczebność państw w Europie na tle państw innych regionów świata
- klasyfikacja państw europejskich
- powstawanie, uznanie, tożsamość, upadek i sukcesja państw
- nazwy państw europejskich
Literatura:
L. Antonowicz, Państwa i terytoria. Studium prawnomiędzynarodowe, W-wa 1988, s. 7-161
L. Antonowicz, Podręcznik prawa międzynarodowego, W-wa 1996, r. I parag. 1, r. II parag. 2, r. III parag. 1, r.V
M. Sobczyński. Państwa i terytoria zależne. Ujęcie geograficzno-polityczne, Toruń 2006, rozdz. IV
Z. Dobosiewicz, Ekonomiczno-społeczne podziały świata, „SM” 1991, nr 10
A. Matan, S. Sagan, B. Witosz, Nazwy państw współczesnych - próby typologii, „Studia Nauk Politycznych” 1981, nr 2
Mały Rocznik Statystyczny 2007 + Świat w liczbach 2007
VI. Wielka transformacja w Europie /po 1989 r./ i jej następstwa - zmiany na mapie politycznej
rozpad bloku wschodniego
zjednoczenie Niemiec
rozpad ZSRR, Jugosławii i Czechosłowacji
Europa Środkowo- Wschodnia czy Europa Wschodnia
geopolityczne podziały w Europie
Literatura:
J. Kukułka, Historia współczesna stosunków międzynarodowych 1945 - 2000, Warszawa 2001, s. 451 - 560, 675 - 773
L. Antonowicz, Rozpad ZSRR ze stanowiska prawa międzynarodowego, „Państwo i Prawo” 1992, Nr 9
M. Tomala, Zjednoczenie Niemiec. Aspekty międzynarodowe i polskie, Warszawa 1991
B. Barbier, Mitteleuropa. Definicja geograficzna, „Przegląd geograficzny 1991, nr 3-4, s, 231-243
M. Rościszewski, Europa Środkowa i jej specyfika przestrzenna, „Przegląd geograficzny 1992, nr 1-2, s. 3 - 11
A. Czarnocki, Pojęcie „ Europa Środkowo wschodnia” w: Historia - Polityka - Stosunki Międzynarodowe, Warszawa 1994, s. 45 - 53
St. Otok, Geografia polityczna, op. cit., s. 52 - 54
VII. Jednostki polityczne na mapie świata - terytoria
terytoria niesamodzielne
terytoria powiernicze
terytoria zależne
udział państw europejskich w procesach kolonizacyjnych, dekolonizacyjnych, zanik procesów
dekolonizacyjnych
Literatura:
S. Otok, Geografia ......, s. 29-57
L Antonowicz, Podręcznik......, r.IV parag. 4
Z. Dobosiewicz, T. Olszewski, Geografia......, s. 31-37
M. Tabor, Działalność ONZ na rzecz dekolonizacji, w: J. Symonides (red.), Organizacja Narodów Zjednoczonych. Bilans i perspektywy, Warszawa 2006, s. 214-244
hasło „mandaty międzynarodowe”, w: E. Osmańczyk, Encyklopedia spraw międzynarodowych i ONZ, Warszawa 1986
Hasło „dekolonizacja” /w:/ Mały Słownik Stosunków Międzynarodowych, pod red. G. Michałowskiej, W-wa 1996, 2000
Mały Rocznik Statystyczny 2007 + Świat w liczbach 2007
dodatkowo:
A. Halimarski, Porozumienie Chińsko-brytyjskie w sprawie przyszłości Hongkongu, „SM” 1986,
nr 9
K. Tomala, Koniec brytyjskiej obecności w Hongkongu, „ Sprawy Międzynarodowe” 1997, nr 2
M. J. Malinowski, Niepodległość Namibii, „SM” 1990, nr 10
VIII. Granice państw europejskich. Obszary morskie, powietrzne i kosmiczne
granice państw - aspekty polityczno-ekonomiczne i prawno-międzynarodowe
granice naturalne i sztuczne
funkcje, zmienność, znaczenie i rodzaje granic
granice Polski i proces ich kształtowania
obszary i granice morskie
obszary powietrzne i kosmiczne
Literatura:
J. Barbag, Geografia .........., s. 54-90
R. Bierzanek, J. Symonides, Prawo międzynarodowe publiczne, wyd. III, W-wa 1994, s.201-246
L. Antonowicz, Podręcznik ..........., r.VI
A. Kowalski, Współczesne rozumienie wolności mórz, „Sprawy Międzynarodowe” 1987, nr 3
W. Góralczyk, Obszary morskie i ich delimitacja, Warszawa 1993 (dodatkowo)
S. Kałuski, Rzeki graniczne a kształtowanie się więzi regionalnych w Europie, Warszawa 1993
S. Kałuski, Blizny historii. Geografia granic politycznych współczesnego świata, (w przygotowaniu)
P. Eberhardt, Polska i jej granice. Z historii polskiej geografii politycznej, Lublin 2004
B. Rychłowski, Kształtowanie się granic odrodzonej Polski i ich gwarancje, „SM” 1989, nr 4
L. Łukaszuk, Współczesne spory i konflikty dotyczące obszarów morskich, Gdynia 2004
Mały Rocznik Statystyczny 2007 + Świat w liczbach 2007
IX. Struktury społeczne Europy i świata - rasy, narody, mniejszości narodowe
- zróżnicowanie rasowe ludności Europy i świata
- zróżnicowanie narodowościowe
- pojęcie mniejszości, występowanie mniejszości narodowych w Europie
- mniejszości narodowe w Polsce
- rodziny i grupy językowe w Europie
- języki naturalne, sztuczne, język międzynarodowy
Literatura:
J. Barbag, Geografia........., s. 115-124
Z. Dobosiewicz, T. Olszewski, Geografia.........., s. 118-157
A. Maryański, Narodowości świata, W-wa 1998
E. Lewandowski, Pejzaż etniczny Europy, Warszawa 2004
„SM” 1992, nr 7-12: zeszyt poświęcony problematyce mniejszości narodowych
M Waldenberg, Narody zależne i mniejszości narodowe w Europie Środkowo - Wschodniej. Dzieje konfliktów i idei, Warszawa 2000, szczególnie IV część, rozdz. 22 - 25
P. Eberhardt, Między Rosją a Niemcami. Przemiany narodowościowe w Europie Środkowo - Wschodniej w XX wieku, Warszawa 1996
J. Kranz, Mniejszość narodowa Ślązaków?, „ Sprawy Międzynarodowe” 1998, nr 4
K. Kwaśniewski, Czy istnieje narodowość śląska, „ Sprawy Międzynarodowe” 1997, nr 1
K. Krzysztofek, Język a stosunki międzynarodowe, „SM” 1985, nr 7-8
J. Serwański, Język angielski na świecie jako czynnik narodowo- i państwowotwórczy, „ Sprawy Narodowościowe” 1996, z. 1
X. Grupy religijne i wyznaniowe w Europie
- główne religie i wyznania w świecie współczesnym
- największe grupy wyznaniowe w Europie
- czy wiek XXI będzie wiekiem religii w Europie i na świecie ?
Literatura:
A. Jackowski, Święta przestrzeń świata. Podstawy geografii religii, Kraków 2003
R. Armour, Islam i chrześcijaństwo Zachodu. Burzliwe dzieje wzajemnych relacji, Kraków 2004
K. Banek, J. Drabina, H. Hoffman, Religie Wschodu i Zachodu, W-wa 1992
J. Majchrowski, Główne religie współczesnego świata, W-wa 1987
M. Malherbe, Religie ludzkości, Kraków 1997
A. Szyszko-Bohusz, Hinduizm, buddyzm, islam, Wrocław 1990
Encyklopedia religii świata, Warszawa 2002, t. I, rozdz. 3 i 5, cz. III; t. II , rozdz. 8 i 11
XI. Procesy internacjonalizacji i współzależności międzynarodowej. Teoretyczne i metodologiczne
aspekty problemów globalnych w świecie, ich znaczenie dla Europy
pojęcie i charakterystyka internacjonalizacji i współzależności w stosunkach międzynarodowych
współzależności międzynarodowe jako rezultat internacjonalizacji
procesy globalizacji
pojęcie problemów globalnych
geneza i funkcje problemów globalnych
Literatura:
J. Kukułka, Procesy internacjonalizacji i współzależności w stosunkach międzynarodowych, w: Stosunki międzynarodowe. Geneza, struktura, dynamika, pod redakcją naukową E. Haliżaka, R. Kuźniara, Warszawa 2000
J. Kukułka, Zależności i współzależności międzynarodowe, w: E. Haliżak, M. Tabor /red./, Polska w środowisku międzynarodowym. Problemy współzależności, W-wa 1993, s. 8-29
M. Tabor, Współzależność międzynarodowa a aktywność zewnętrzna państw, w: E. Haliżak, I. Popiuk-Rysińska /red./ Państwo we współczesnych stosunkach międzynarodowych, W-wa 1995, s. 60-73
M. Tabor, Problemy globalne, w: Stosunki międzynarodowe. Geneza, struktura, dynamika, pod redakcją naukową E. Haliżaka, R. Kuźniara, Warszawa 2000
I. Wyciechowska, Internacjonalizacja a internalizacja w polityce państw, „SM” 1989, nr 12
G.W. Kołodko, Globalizacja a perspektywa rozwoju krajów posocjalistycznych, Toruń 2001, r. III
J. S. Stiglitz, Globalizacja, wyd. naukowe PWN, W - wa 2004
Z. Bauman, Globalizacja. I co z tego dla ludzi wynika, PIW, Warszawa 2000
W. Anioł, Geneza i rozwój procesów globalizacji, Warszawa 1989
M. Pietraś, Globalizacja jako proces zmiany społeczności miedzynarodowej, w: M. Pietraś /red./, Oblicza procesów globalizacji, Lublin 2002, s. 35 - 66
XII. Problemy demograficzne Europy
struktura demograficzna
liczba mieszkańców i prognozy wzrostu
gęstość zaludnienia i rozmieszczenie ludności
Literatura:
Z. Dobosiewicz, T. Olszewski, Geografia......, s. 61-74, 78-113
S. Otok, Geografia......., s. 112-123
M. Okólski, Demografia. Podstawowe pojęcia, procesy i teorie w encyklopedycznym zarysie, Warszawa 2003
D. Jędrzejczyk, Podstawy geografii ludności, Warszawa 2001
M. Okólski, Demografia zmiany społecznej, Warszawa 2004, rozdz. 1 i 2
P. Eberhardt,, Geografia ludności Rosji, Warszawa 2002
S. J. Olshansky, B. A.Carner, Ch. K. Cassel, Starzenie się gatunku ludzkiego, „Świat Nauki” 1993, nr7
Spis Powszechny w Polsce 2002
XIII. Migracje w Europie i do Europy
- pojęcie i typy migracji
- przyczyny i konsekwencje polityczno-ekonomiczne migracji
- kierunki migracji we współczesnym świecie
- problem uchodźców współcześnie
Literatura:
J. Barbag, Geografia......, s. 124-129
Z. Dobosiewicz, T. Olszewski, Geografia.........., s. 74-78
Maryański, Migracje w świecie, W-wa 1984, s. 7-15
M. Okólski, Demografia zmiany społecznej, Warszawa 2004, rozdz. 2.4 i 2.5
R. Bierzanek, Regulowanie międzynarodowych migracji ekonomicznych, „SM” 1990,nr 2
W. Anioł, Migracje międzynarodowe a bezpieczeństwo europejskie, ISP PAN, W-wa 1992
B. Wierzbicki, Uchodźcy w prawie międzynarodowym, W-wa 1993
Upadek imperiów i rozwój migracji, Migracje i społeczeństwo 8, Wyd. Neriton, Warszawa 2003
Migracje 1945 - 1995, w: Migracje i społeczeństwo 3, Wyd. Neriton, Warszawa 1999,
Migracje polityczne XX wieku. Migracje i społeczeństwo 4. Wyd. Noriton 2000
Imigranci i społeczeństwa przyjmujące. Migracje i społeczeństwo 5. Wyd. Neriton, Warszawa 2000
J. Korczyńska, Sezonowe wyjazdy zarobkowe Polaków do Niemiec, Warszawa 2003
XIV. Zagrożenie naturalnego środowiska człowieka i jego ochrona w Europie
- pojęcie naturalnego środowiska człowieka
- wzajemne oddziaływania człowiek a środowisko
- przyczyny i konsekwencje naruszenia równowagi w systemie tych wzajemnych oddziaływań
- współpraca międzynarodowa na rzecz ochrony naturalnego środowiska człowieka
Literatura;
Z. Dobosiewicz, T. Olszewski, Geografia..., s. 133-158
Internacjonalizacja zagrożeń ekologicznych i ochrony środowiska, w: J. Kukułka, Internacjonalizacja życia narodów i państw, W-wa 1991, s. 50-64
M. Pietraś, Bezpieczeństwo ekologiczne w Europie, Lublin 1996
M. Pietras, Międzynarodowe bezpieczeństwo ekologiczne, „SM” 1991, nr 7-8
W. Borodziej, polska w negocjacjach w sprawie zmian klimatu, „Sprawy Międzynarodowe” 1998, nr 1
XV. Geografia konfliktów w Europie
- przyczyny konfliktów w Europie
- typologia i specyfika konfliktów w Europie
- wpływ konfliktów międzynarodowych w Europie na bezpieczeństwo w stosunkach
międzynarodowych
Literatura:
M. Kuczyński, Krwawiąca Europa, Konflikty zbrojne i punkty zapalne w latach 1990 - 2000, Bellona , Warszawa 2001
Zbrojne konflikty i spory międzynarodowe u progu XXI wieku. Analiza problemów i studia przypadków. Praca zbiorowa pod red. naukową W. Malendowskiego, Wrocław 2003, s. 303 - 365
Pióro, Wojny czasu pokoju / 1945-1990/, „SM” 1990, nr 11
5