Partia Polityczna, Współczesne systemy polityczne

PARTIE I SYSTEMY PARTYJNE.

CO TO JEST PARTIA POLITYCZNA?

Jest około 300 definicji.

* Najstarsza z 1770 roku - E. Burke'a - „partia jt zjednoczeniem ludzi, którzy wspólnym wysiłkiem dążą do osiągnięcia jakiegoś celu zbiorowego, co do którego, ze względu na jakąś specyficzną cechę lub wspólną im zasadę, są zgodni”. Jt to definicja idealistyczna, zawarta w normatywizmie.

* 1787 r. - James Madison - nie pisał o partii, używał pojęcia fakcja - „fakcja to zespół obywateli należących bądź do mniejszości, bądź do większości, którzy są złączeni i poruszeni przez wspólny bodziec namiętności lub interesów odmiennego od namiętności i interesów innych obywateli lub też od zagregowanego interesu społeczeństwa”.

* Wg ustawy o partiach politycznych: partia polityczna to dobrowolna organizacja, występująca pod określoną nazwą i stawiająca sobie za zadanie udział w życiu publicznym poprzez wywieranie wpływu metodami demokratycznymi na kształt polityki państwa lub sprawowaniu władzy publicznej.

* Wg Antoszewskiego i Herbuta: partia polityczna to dobrowolna organizacja uczestnicząca w wyborach oraz biorąca udział w selekcji kandydatów zasiadających następnie w ciałach legislacyjnych, a pośrednio również biorąca udział w selekcji kandydatów zajmujących później stanowiska w ciałach wykonawczych. W ten sposób partia polityczna daje wyraz swemu dążeniu do zdobycia lub utrzymania władzy państwowej.

FUNKCJA SPOŁECZNA PARTII POLITYCZNYCH.

Partie polityczne są traktowane często jako ogniwa pośredniczące pomiędzy strukturą społeczeństwa a państwa, organizacje III sektora. Im szerszy wachlarz tych organizacji, tym lepiej dla społeczeństwa obywatelskiego. Funkcja społeczna jest rezultatem zaadaptowania demokratycznej logiki rywalizacji politycznej opartej na idei odpowiedzialnych rządów przedstawicielskich, w praktyce przybierającej dominującą współcześnie formę reżimu politycznego o znamionach „demokracji wyborczej”. Oznacza to, że partie muszą być w mniejszym lub większym stopniu powiązane ze strukturą społeczeństwa, skoro wyborcza logika rywalizacji politycznej nakazuje im zapewnienie sobie poparcia przynajmniej części elektoratu. Realizacja funkcji społecznej sprowadza się do działań o ekspresywnym charakterze. Partia musi zaoferować masowemu wyborcy określoną tożsamość wyborczą, gdyż tylko w ten sposób może spełniać funkcję mobilizacyjną, czyniąc np. swój program wyborczy punktem odniesienia indywidualnej decyzji wyborczej. Co więcej, proces kształtowania się partii i systemu wyborczego w Europie Zachodniej opierał się na tworzeniu silnych sojuszy wyborczych między partią a określoną grupą społeczną, a apel programowy tej pierwszej był odbiciem interesów drugiej.

FUNCJA PAŃSTWOWO - PUBLICZNĄ PARTII POLITYCZNYCH.

Zdobycie poparcia znacznej części elektoratu otwiera partii drogę do bezpośredniego udziału w państwowym procesie decyzyjnym, co umożliwia jej pełnienie funkcji państwowo - publicznej. Kontrolując określoną liczbę mandatów w parlamencie liderzy partyjni dążą do przechwycenia funkcji rządowych, czyli zapewnienia sobie udziału w procesie formowania gabinetu. Partia, która odniosła sukces w wyborach, dąży do maksymalizacji korzyści
w procesie tworzenia gabinetu, co z reguły oznacza zapewnienie sobie kontroli nad określonymi ministerstwami, ważnymi z punktu widzenia „partyjnych” założeń programowych, na których realizacji partii szczególnie zależy. Szczególną wartość dla partii ma zwłaszcza pozycja premiera jako szefa rządu. Jeżeli partia jest w stanie stworzyć jednopartyjny gabinet, a w dodatku dysponuje absolutną większością w parlamencie, to jej liderzy posiadają znaczny zakres swobody w kształtowaniu polityki państwa i obsadzaniu stanowisk publicznych. Jeżeli dominuje formuła rządów koalicyjnych, to fakt ten nakłada na liderów partyjnych ograniczenia, zmuszając do miarkowania swoich żądań i przystosowania się do „obowiązującego” mechanizmu negocjacyjnego. W grze politycznej na arenie przetargów koalicyjnych uczestniczą aktorzy o dość zróżnicowanym potencjale politycznym, oraz dysponujący określonym katalogiem preferencji co do możliwych i oczekiwanych rozstrzygnięć. Pojawiają się partie inicjujące z silniejszym poparciem wyborczym, stanowiące jądro koalicji i z reguły obsadzające najbardziej eksponowane stanowiska ministerialne oraz partie dopełniające o słabszym poparciu, które mogą przystąpić do koalicji, jeśli zostaną zaproszone przez inicjujące.

FUNKCJA ORGANIZACYJNA PARTII POLITYCZNYCH.

Partii politycznej nie można rozpatrywać tylko i wyłącznie jako politycznego wyrazu istniejących podziałów społecznych. Chcąc realizować określone funkcje społeczne czy państwowo - publiczne liderzy partyjni muszą dbać o zdolności organizacyjne partii. Chodzi przede wszystkim o zagwarantowanie ciągłości istnienia w życiu politycznym. Z tego względu każda partia jako organizacja musi rozwinąć strategie pozwalające jej na zredukowanie ryzyka płynącego z „zewnątrz” (np. efekt zmian w strukturze społeczeństwa)
i w rezultacie zapewniające przetrwanie. Warunkiem utrzymania wysokiego poziomu rywalizacyjności partii na arenie wyborczej i parlamentarno - gabinetowej jest zachowanie sprawności organizacyjnej, która umożliwia partiom skuteczne sprawowanie kontroli otoczenia, zwłaszcza społecznego, wyrażające się w zdolności zarówno do pasywnego (reaktywnego zachowania) jak i aktywnego (inicjatywnego zachowania) adaptowania się
do nowych warunków.

PARTIA POLITYCZNA JAKO OGNIWO PARTYCYPACYJNE.

Podmiotem jt wyborca, który bierze udział w procesie rządzenia poprzez wywieranie wpływu zarówno na program wyborczy, jak i nominacje kandydatów przystępujących później do rywalizacji wyborczej. Jt to uczestnictwo bierne (gdy partia reprezentuje wyborcę
na określonych forach) i czynne (wyborca angażuje się w działalność partii, lub gdy oddaje
na nią głos). Dzięki temu mogą potem zrealizować zasadę odpowiedzialności politycznej deputowanych piastujących funkcje publiczne. Podstawową formą odpowiedzialności
jt zweryfikowanie polityka podczas następnej elekcji. Ten typ ogniwa stanowi cechę charakterystyczną partii mocno związanych z określoną grupą społeczną oraz charakteryzujących się wewnątrzpartyjną procedurą decyzyjną.

PARTIA POLITYCZNA JAKO OGNIWO WYBORCZE.

W tym typie ogniwa podmiotem jt elita partyjna. To ona ma pod ścisłą kontrolą cały proces wyborczy, który w zasadzie nie kończy się wraz z rozdaniem mandatów, lecz trwa permanentnie. Partia jt swego rodzaju „wehikułem”, dzięki któremu porusza się elita partyjna. Chodzi o to, że liderzy partyjni biorą udział w nominowaniu kandydatów przystępujących
do walki wyborczej, kontrolują przebieg kampanii, następnie sprawdzają reprezentantów zasiadających w ciałach przedstawicielskich pod kątem realizacji programu partii oraz czy
są wobec niej lojalni. Wyciskają z nich co najlepsze, a w zamian za to on jest dla nich
siłą napędową. Gdy stwierdzona zostaje nieprawidłowość w postępowaniu któregoś
z deputowanych, liderzy mogą wykluczyć go z klubu a nawet z partii.

PARTIA POLITYCZNA JAKO OGNIWO KLIENTELISTYCZNE.

Jt to dość specyficzny typ ogniwa łączącego partię z elektoratem. Jedynym celem partii
jt zdobycie głosów wyborców w zamian za realizację postulatów przez nich zgłaszanych,
lub spełnienie oczekiwań dotyczących awansu tych osób. Relacja pomiędzy patronem
a klientem to tzw. diada. Role mogą się zamieniać. Patron może być klientem i odwrotnie. Partia tworzy klientelę wyborczą, która pod względem składu jt dosyć przypadkowa, czyli nie jt to jakaś jednorodna grupa społeczna, leczy wyborcy, którzy głosują w zamian za spełnienie oczekiwanych korzyści. Taka partia nie ma własnej bazy wyborczej, kształtuje ją podczas kampanii wyborczej.

GENETYCZNY MODEL POWSTAWANIA PARTII WG DUVERGERA.

Powstał w 1954 roku. Duvergere podjął się próby wyjaśnienia i zinterpretowania procesu kształtowania się pierwszych partii politycznych w Europie na przełomie XIX i XX wieku.
W jego koncepcji pojawiło się rozróżnienie pomiędzy partiami wewnętrznie tworzonymi przez ustabilizowane elity polityczne, a więc ukształtowanymi na forum istniejących wówczas parlamentów, w warunkach nie istnienia powszechnego prawa wyborczego (uwagę tę można odnieść do brytyjskich Wigów i Torysów) a partiami zewnętrznie tworzonymi, będącymi pierwotnie formą organizacji grup społecznych, pozbawionych praw politycznych
i plasujących się z konieczności poza głównym nurtem rywalizacji politycznej - jak rodzące się partie liberalne czy lewicowe. Z chwilą pojawienia się powszechnego prawa wyborczego partie wew. tworzone zostały zmuszone do wyjścia z parlamentu i kreacji terenowych struktur partyjnych, które w Anglii pozwoliły na utworzenie Partii Konserwatywnej (Torysi) i Partii Pracy (Wigowie). Partie wew. tworzone i partie zewn. tworzone to typy idealne. W praktyce oba rodzaje instytucjonalizacji przeplatały się. Dodatkowo Duvergere swoje stanowisko uzupełnia kilkoma zastrzeżeniami dot. procesu instytucjonalizacji partii politycznych. Mówi, że określając rodzaj instytucjonalizacji partii należy wziąć pod uwagę poziom terytorialnej penetracji oraz terytorialnego rozproszenia. Jeżeli terytorialna penetracja jt wyższa to mamy do czynienia z przewagą formuły partii wew. tworzonej, gdyż to struktura centralna (obecna w parlamencie) kontroluje postępującą kreację struktur terenowych. W wariancie terytorialnego rozproszenia mamy do czynienia z sytuacją, w której ogniwa lokalne powstają spontanicznie i niezależnie od siebie, często nawet nie komunikując się między sobą.
W określonym momencie ich rozwój doprowadza do zjednoczeniowego porozumienia pomiędzy nimi i powołania ogniwa ogólnokrajowego. Ważne jt też istnienie lub brak „zewnętrznej” instytucji sponsorującej. Niektóre partie powstały z inicjatywy organizacji „zewnętrznych” i miały być przede wszystkim gwarantem na arenie politycznej określonych interesów sektoralnych. Kościół traktował wyznaniowe partie jako polityczną formę organizacji i „odizolowania” określonej części elektoratu od reszty społeczeństwa (Holandia, Belgia). Podobnego charakteru nabrały relacje pomiędzy partiami socjaldemokratycznymi
a związkami zawodowymi (Wielka Brytania, Norwegia). „Sponsoring” powoduje,
że lojalność partyjna ma pośredni charakter - członek partii identyfikuje się przede wszystkim ze „sponsorem”, „sponsor” ma duży wpływ na przebieg procesu decyzyjnego
i niejednokrotnie decyduje o obsadzie najważniejszych stanowisk, wreszcie przy „sponsorze” powstaje tzw. otwarty model partii i nie wiadomo, gdzie się ona zaczyna a gdzie kończy jako organizacje. Równie ważnym czynnikiem jest także sposób finansowania partii. Organizacje oparte na istnieniu zewnętrznego „sponsora” traktowały go również jako główne źródło finansowania kampanii wyborczej, co czyniło je jeszcze bardziej zależnymi politycznie.
Z kolei organizacje typu zamkniętego, ograniczające do minimum wpływ struktur zewnętrznych i gwarantujące dominującą pozycję z reguły grupom parlamentarnym, korzystały z różnych źródeł finansowania. To z kolei powodowało dalsze ograniczanie wpływów zewnętrznych. Po 1945 roku utrwaliła się w krajach Europy Zachodniej tendencja do finansowania kampanii wyborczej przez państwo, co uniezależniło je w dużym stopniu
od grup interesu i osłabiło znaczenie członków partii (wpływy ze składek członkowskich mają drugorzędne znaczenie).

ETAPY PROCESU INSTYTUCJONALIZACJI PARTII POLITYCZNEJ.

- partie notabli;

- powstanie partii chadeckich w drugiej połowie XIX wieku;

- relacje pomiędzy instytucjami a organizacjami;

- instytucje mają dużą inercję. Wg Huntingtona występują 4 etapy konsolidacji:

- frakcjonalizacja - oznacza sytuację, w której w obrębie wspólnoty społecznej zaczynają pojawiać się luźne stronnictwa polityczne (kliki),

- polaryzacja poglądów - związana jest z poszukiwaniami elit zorientowanymi na zdobycie szerszego poparcia społecznego,

- ekspansja - liderzy starają się dokonać strukturalizacji spolaryzowanych rzesz zwolenników swojej opcji. W tym celu podejmowane są próby powołania organizacji o masowych charakterze,

- proces instytucjonalizacji organizacji partyjnych - dokonuje się wraz z ukształtowaniem się systemu partyjnego.

Instytucjonalizacja partii to bardzo głębokie zjawisko. Kuleje ono w Polsce, co widać na przykładzie częstej zmiany szyldów przez partie polityczne. Nie polega ono tylko na nadaniu statutu i zarejestrowaniu partii. Instytucja to szereg powtarzalnych sytuacji. Jt to wzorzec, który nosimy w głowach. Jt jedna instytucja i wiele organizacji, z 3 wyjątkami: kościół, armia i biurokracja.

OMÓW DWA WYMIARY OCENY ROZMIARU PROCESU INSTYTUCJONALIZACJI PARTII.

Wg Panebianco partia osiąga dojrzałość w następujących wymiarach:

autonomii organizacyjnej wobec środowiska
poziomu systemowości.

Ad a). Autonomia ma miejsce wówczas, gdy partia jest w stanie kontrolować proces wymiany dóbr i usług zachodzący pomiędzy nią a środowiskiem. Partia musi korzystać
z różnorodnych zasileń zewnętrznych. Oddziaływania, którym jt w związku z tym poddawana, zacierają niekiedy jej granice, prowadząc do symbiozy z innymi organizacjami. Partia jt autonomiczna, gdy proces wymiany w większości przypadków przebiega wg reguł dyktowanych przez partię.

Ad b). Poziom systemowości odnosi się do wewnętrznej spoistości organizacyjnej partii. Składają się nań następujące czynniki: natężenie konkurencji wewnętrznej, poziom konkurencji międzypartyjnej, wielkość organizacji oraz istnienie wewnętrznej zgodności co do celów. Systemowość maleje, gdy wzrasta rozmiar organizacji, wewnętrzne stronnictwa cieszą się wysoką autonomią i gdy brak jt zgodności co do celów strategicznych a także istnieje osłabienie konkurencji międzypartyjnej. Systemowość rośnie, gdy nasilają się więzy współzależności między grupami wewnętrznymi, a to przynosi partii szereg korzyści. Intensyfikacji ulegają choćby kontakty wew., chętniej przestrzega się norm organizacyjnych, a członkowie organizacji podkreślają fakt należenia do niej.

PIĘĆ WSKAŹNIKÓW ZAKRESU INSTYTUCJONALIZACJI PARTII.

Instytucjonalizacja może być interpretowana jako stan lub własność. Identyfikuje się wówczas istnienie stałych wzorów działania charakteryzujących tych uczestników życia politycznego, którzy się ze zinstytucjonalizowaną partią identyfikują. Instytucjonalizacja stanowi konglomerat elementów subiektywnych (świadomościowych) i obiektywnych
(np. czas istnienia partii). Panebianco proponuje 5 wskaźników pomiaru obiektywnych, czyli formalnych organizacyjnych atrybutów partii:

- stopień rozwoju centralnej organizacji parlamentarnej. Istnienie tak silnego ośrodka oznacza rozwój scentralizowanego aparatu administracyjnego zdolnego koordynować funkcjonowanie całej organizacji;

- stopień homogeniczności terytorialnych struktur organizacyjnych. Jt on wysoki,
gdy z przyczyn statutowych porządek poszczególnych lokalnych struktur partii buduje się, stosując te same zasady. Centrala partii wysoko zinstytucjonalizowanej przypomina sztab
a oddziały komórki liniowe. Partie słabo zinstytucjonalizowane przypominają firmy matki, wokół których funkcjonują organizacje afiliowane, korzystające głownie z ich szyldu. One budują swój wewnętrzny porządek w mniej lub bardziej dowolny sposób;

- źródła finansowania partii. Partie zinstytucjonalizowane zaopatrują się w zasoby finansowe w różny sposób. Zróżnicowanie to uniezależnia je od organizacje sponsorujących. Istotne
jt też to, w jakim zakresie partia jt finansowana ze środków publicznych, ponieważ sposób wydatkowania środków ze źródeł budżetowych może być lepiej kontrolowany i poddawany ocenie publicznej;

- powiązania partii z organizacjami niepartyjnymi. Partie zinstytucjonalizowane cieszą się pozycją rozgrywającego w tzw. parakoalicjach. Podporządkowują sobie organizacje grup interesu, np. związki zawodowe czy organizacje pracodawców;

- poziom adekwatności pomiędzy regulacjami statutowymi projektującymi wewnętrzną strukturę partii a faktycznym układem wpływów. Ten wskaźnik mówi czy partia ma model zamknięty czy otwarty. Partie zamknięte są bardziej zinstytucjonalizowane, przez co trudniej przebić się tam liderom grup interesu, zaś w partiach otwartych łatwiej liderzy grup interesu mogą realizować swe strategie.

SCHARAKTERYZUJ CECHY PARTII MASOWYCH.

Lata świetności to okres od 1880 do 1960 roku. Partie te były zorientowane na absorbowanie elektoratu masowego, a ich szybki rozwój związany był z rozpowszechnieniem praw wyborczych, o które same zresztą walczyły. Partie masowe spełniały funkcję ekspresywną - integracyjną i masowej mobilizacji - ich zasadniczym celem było dążenie do zdobycia kontroli nad rynkiem wyborczym. Centralną rolę w tych partiach odgrywał aparat partyjny - zbiurokratyzowany, hierarchiczny, rozbudowany, spersonalizowany. Drogi awansu w partiach masowych przypominały drogi awansu w biurokracji poprzez forsowanie poszczególnych szczebli organizacyjnych przez działaczy partyjnych. Partie te rozwinęły wyspecjalizowane komórki. Taki rozwój był niezbędny choćby z tego powodu, że te partie posiadały masowych członków, którzy odprowadzali składki będące źródłem utrzymania partii. Partie te inicjowały w rozwój przybudówek młodzieżowych i kobiecych, starając się zagospodarować w pełni swój elektorat. Partie masowe określamy czasem mianem „partii wyznawców”. Apelowały one do elektoratu odwołując się do doktryn, które to doktryny aspirowały do całościowej interpretacji świata, przybierającej postać ideologii.

SCHARAKTERYZUJ CECHY PARTII WYBORCZYCH.

Tzw. catch-all parties. Powstały w wyniku transformacji modelu partii masowej w latach 60. XX wieku. Osłabły orientacje klasowe. Najważniejszym celem stało się pozyskanie głosu, nie absorbowanie wyborcy rzeczami skrajnymi, drażniącymi. Partie otworzyły swój elektorat. Centralną rolę odgrywają elity partyjne - „odchudzanie” biurokracji, wsparte działaniami profesjonalistów, pomagających przeprowadzić skuteczne akcje wyborcze, oraz ekspertów, których wiedza jt wykorzystywana do badania poszczególnych nisz elektoratu i na podstawie otrzymanych wyników do pozycjonowania elektoratu. Partie te zorientowane są na elektorat opinii - nie są zainteresowane zwróceniem uwagi elektoratu klasowego - bo tak zaczyna znikać - ale są zorientowane na zwrócenie uwagi opinii publicznej. Partia musi być widoczna. Partie te zaczęły być również ściślej kontrolowane przez administrację państwową, zwłaszcza ich finansowanie oraz ideologia jaką głosiły. Zaczęły rozwijać się po wojnie, gdy
w większości europejskich krajów zakazano nawoływania do nienawiści o podłożu rasowym, klasowym i etnicznym. Jednocześnie partie zaczęły być subsydiowane z zasobów państwa.

SCHARAKTERYZUJ PRZYCZYNY TRANSFORMACJI MODELU PARTII.

Transformacja modelu partii w stronę partii kartelu jt związana z założeniem, że obecny kształt, funkcje i rola, jakie wypełniają partie w systemie politycznym wynikają
z profesjonalizacji ich działań. Z jednej strony, stają się one wysoce złożone pod względem technicznym, a z drugiej wykazują pod względem organizacyjnym pewne symptomy konwergencji modelu partii masowej albo wyborczej. Tego typu partie mają bardzo ograniczoną, formalną strukturę członkowską. Dodatkowo są mocno uzależnione od stanu swoich zasobów. Centralną rolę odgrywają w nich wyspecjalizowane grupy polityków
i profesjonalnych menedżerów. Ewolucja modelu partii jt ściśle związana z procesem personalizacji władzy. Przyczyną tego stanu rzeczy jt pojawiające się zjawisko wzmocnienia organizacyjnych uprawnień grupy liderów, które towarzyszy wzrastającej profesjonalizacji działań partii, co stanowi istotny element w kampanii wyborczej. Grupy liderów partyjnych niejednokrotnie znajdują silne oparcie w grupach interesu, co ułatwia finansowanie partyjnych kampanii wyborczych i penetrowanie elektoratu. Grupy interesu, zwłaszcza ekonomiczne, posiadając sprawny aparat organizacyjny i strukturyzując część elektoratu stają się dla wielu partii istotnym źródłem dostarczania głosów wyborczych.

Kategorie partii kadrowej, masowej, wyborczej i kartelu to jedynie pewne typy idealne
i w rzeczywistości trudno byłoby wskazać na konkretne partie, które pasowałyby do jednego z nich. Najczęściej spotykamy ugrupowania mające cechy będące kombinacją tych modeli. Partie mogą różnić się między sobą pod względem stopnia zaawansowania procesów transformacyjnych (ewolucja partii). Przygotowują więc strategie polityczne biorąc pod uwagę kontekst społeczny i instytucjonalny w jakim przyszło im rywalizować. Partie z reguły bardzo niechętnie dokonują zmian w płaszczyźnie organizacyjnej i dlatego wiele strukturalnych cech typowych dla partii masowej zostaje zachowywanych i w konsekwencji są wykorzystywane w nowej, zmodernizowanej formie.

(skreślone)
WSKAŻ TRZY KRYTERIA, NA PODSTAWIE KTÓRYCH WYODRĘBNIA SIĘ TZW. RODZINY PARTII POLITYCZNYCH.

kryterium genetyczne - używając tego kryterium do wyodrębnienia określonej rodziny partii odnosić się będziemy do podobieństw pomiędzy partiami, które ukształtowane zostały przez zbliżone warunki ich powstawania, a dokładniej procesu ich instytucjonalizacji. Do takich warunków środowiskowych należy zaliczyć zespół parametrów, który towarzyszył rewolucji przemysłowej, a którego efektem było wyłonienie się zasadniczej osi polaryzacji partyjnej od lewicy do prawicy;
kryterium materialne (programowe) - jego wykorzystanie umożliwia konkretyzację cech, które sprawiają, że partię zaliczamy do którejś z rodzin. To kryterium pozwala również na analizowanie konfliktów wewnątrzblokowych w obrębie lewicy i w obrębie prawicy. Kryterium temu mogły jednak unikać partie populistyczne, które mają skłonność do „podążania za elektoratem” i dopasowywania do niego kwestii programowych;
kryterium organizacyjne - wg niego bierzemy pod uwagę to, jak poszczególne partie orientują się na zbliżenie do podobnych sobie elit partyjnych z innych krajów, co zwykle czynią w obrębie międzynarodówek i frakcji transnarodowych. We współczesnej UE kryterium to można stosować analizując przynależność poszczególnych partii do frakcji działających w Parlamencie Europejskim: PES (Partia Europejskich Socjalistów), EPL (Europejska Partia Ludowa - chadecy) i Europejscy Liberalni Demokraci i Reformiści.

RODZINA PARTII KOMUNISTYCZNYCH.

We wszystkich krajach tzw. bloku wschodniego panowała wiodąca cecha, a więc zdecydowana, obwarowana zasadami ustrojowymi dominacja partii komunistycznej, która nie ulegała znaczącym modyfikacjom. Do końca lat 70. w demokracjach zachodnich partie komunistyczne postulowały o zerwanie z porządkiem kapitalistycznym i jawnie sympatyzowały z komunistycznymi partiami Europy Wschodniej. Np.: włoska PCI, francuska PCF, portugalska PCP i grecka KKE. Do dziś najbardziej rewolucyjna w poglądach jt grecka KKE. Partie komunistyczne (od początku lat 80) w Europie Zachodniej zaczęły przeżywać głęboki kryzys związany z erozją realnego socjalizmu na wschodzie Europy. W rodzinie tych partii doszło do podziału. Część z nich, np. PCF pozostała przy swej marksistowskiej rewolucyjności (twardogłowi), natomiast PCI i PCP ewoluowały w kierunku eurokomunizmu. Z PCI powstało PDS, które utworzyło koalicję „Drzewo Oliwne” i rządzi
z chadekami. Eurokomuniści zrezygnowali z postulatu rewolucji. Te partie orientują się na demokrację parlamentarną, nie wyznaczając sobie celu w postaci wprowadzenia dyktatury proletariatu. Mówią jedynie, że metodą legalnych i drobnych reform można zmierzać
w kierunku alternatywnego ustroju. Zwycięstwo nie będzie oznaczać likwidacji pluralizmu politycznego, zaś system rządów miałby mieć charakter ateistyczny z wyraźną orientacją egalitarną i etatystyczną.

RODZINA PARTII SOCJALDEMOKRATYCZNYCH.

2 etapy ich rozwoju przypadły na II połowę XIX wieku i początek XX wieku oraz okres po II Wojnie Światowej. Są to partie parlamentarne, które od początku swojego powstania deklarowały dążenie do wprowadzenia powszechnego prawa wyborczego. Bardzo szybko zaakceptowały logikę rywalizacji wyborczej porzucając konfrontacyjny styl, charakterystyczny dla komunistów. Do ich rozwoju przyczyniły się również bliskie związki socjalistów z liderami początkowo nielegalnych związków zawodowych. W tym sensie mówi się często, że socjaldemokraci i lewicowe ruchy związkowe w Europie to bliźnięta syjamskie. Ważnymi elementami ideologii są postulaty pluralizmu politycznego i demokracji oraz antykomunizm. Elementy programu to: akceptacja rywalizacji rynkowej, prawna ochrona indywidualizmu, doniosłość własności i przedsiębiorczości prywatnej, potrzeba utrzymania ograniczonej i zdecentralizowanej formy państwa bezpieczeństwa socjalnego, orientacja proekologiczna. Partie te charakteryzuje 5 rodzajów cech o walorze systemowym:

a) z całą konsekwencją akceptują demokrację reprezentatywną, są dobrze zakorzenione
w świadomości wyborców, są aktywnym podmiotem aren wyborczych i parlamentarnych,

b) są to partie prosystemowe - biorą odpowiedzialność za funkcjonowanie demokracji, co wielokrotnie udowodniły rządząc i współrządząc w krajach europejskich,

c) są to partie duże, zbierające średnio w okresie powojennym największą część głosów elektoratu, jak i pod względem liczebności członków,

d) są to z reguły partie relewantne (istotne) politycznie - albo formułują samodzielne gabinety, albo w wyniku negocjacji tworzą rządy koalicyjne;

e) należą do najsilniejszych organizacji lewicy, współpracują z grupami interesu (związki zawodowe).

Przykłady: SPD - Niemcy, Partia Pracy - Wielka Brytania.

RODZINA PARTII LEWICOWO - LIBERTARIARNYCH.

Nawiązują do katalogu kwestii tzw. Nowej Polityki. Obejmuje on zagadnienia związane
z szeroko pojętą jakością życia, m.in.: emancypacja jednostki spod władzy państwowej, hasła antynatowskie czy antyintegrystyczne jak i postulaty ekologiczne, uzasadniania prawa do swobodnego wyboru stylu życia czy kwestie utworzenia nowych postmaterialnych standardów etycznych. 2 rodzaje:

partie lewicowo - socjalistyczne - powstały w wyniku rozłamów w partiach socjaldemokratycznych i komunistycznych. Głoszą hasła bardziej konsekwentnych rozwiązań socjalnych, głównie walki z bezrobociem - generalnie Skandynawia;
partie ekologiczne (zielonych) - zagadnienia ochrony środowiska, promocja prośrodowiskowych stylów życia. Większe szanse zaistnienia mają
w proporcjonalnych systemach wyborczych jak w większościowych. Ważna jt też świadomość społeczeństw w kwestii ochrony środowiska. Są to partie małe,
ale o silnej relewancji wyborczej (Niemcy, Finlandia). Zwolenników szukają przede wszystkim w nowej klasie średniej a także wśród sympatyków Green Peace,
Live Aid, czy parad miłości lub praw mniejszości seksualnych. Ich postulaty to: poszerzenie zakresu partycypacji obywateli w politycznych i administracyjnych procesach decyzyjnych, równość praw i ochrona mniejszości, walka o ratowanie zasobów środowiska naturalnego, powszechne rozbrojenie, solidarność z Trzecim Światem, realizacja alternatywnych stylów życia.

RODZINA PARTII CHADECKICH.

Jt to najsilniejsza rodzina partii prawicowych, a druga grupa pod względem siły
po partiach socjaldemokratycznych. Występują w każdym kraju demokratycznym w Europie z wyjątkiem Wielkiej Brytanii i Islandii, w zasadzie zanik w Czechach. Zaczęły postawać pod koniec XIX wieku. Są 3 rodzaje ugrupowań:

partie o rodowodzie katolickim: Austria, Włochy, Belgia, Szwajcaria, Irlandia, Węgry;
partie reprezentujące elektorat katolicki i protestancki (powstałe po II WŚ) - CDU/CSU
w Niemczech czy CDA w Holandii;
małe partie o rodowodzie protestanckim: Norwegia, Finlandia, Szwecja, Dania.

Odnotowuje się regularny spadek ich poparcia, albo na rzecz socjaldemokratów albo na rzecz ugrupowań ekstremalnych. Program tych partii często jt zbliżony do programu socjaldemokratów (lewica socjaldemokratyczna może tworzyć koalicję z prawicą chadecką). Osiowe idee tożsamości partii chadeckich określają zasady:

- personalizmu - służby osobom - pierwszeństwo interesu jednostek nad interesami dużych kategorii społecznych,

- subsydiarności - współpraca społeczna rozwija się w sposób oddolny i jt spontaniczna,

- dobra wspólnego oraz solidaryzmu społecznego

- ponadustrojowości kościoła, co wyklucza ustanowienie państwa wyznaniowego.

Laboryzm - (Šik) - ortodoksyjna adaptacja encyklik. Proponuje powołanie Trzeciej Izby
(tj. Centralnej Rady Pracy przy Parlamencie). Praca ma rządzić kapitałem a nie odwrotnie.

RODZINA PARTII LIBERALNYCH.

Zaczęły powstawać w Europie na przełomie XIX i XX wieku. Okres świetności tych partii to początek XX wieku. Wówczas to partie te tworzyły samodzielne rządy, wygrywając walkę wyborczą z partiami konserwatywnymi, które były „naturalnym przeciwnikiem”. Partie te były przeciwko przywilejom stanowym. Zaczęły bardzo szybko tracić na sile, gdy doprowadziły do tego co chciały, tzn. do powszechnego prawa wyborczego. Przeszkodziła im też I Wojna Światowa. Są 2 rodzaje tożsamości partii liberalnych:

prawicowa (współczesny, konserwatywny, neoklasyczny, neoliberalizm) - sięga do pierwszych pism liberałów (Smith) i współczesnych (Hayek) => ortodoksja rynkowa. Rynek musi być bezwzględnie wolny, państwo ma być jak supermarket - chronić ogólne zasady rywalizacji włączając się minimalnie w procesy gospodarcze i nie ingerując w procesy rozwoju społeczeństwa. Fragmentem neoliberalizmu
jt monetaryzm. W USA, a potem w Wielkiej Brytanii pojawiła się Nowa Prawica, związana ze szkołą chicagowską (Reagan Thatcher, Bush jr.) - wdrożyli „odchudzanie” administracji, polityka „drzwi obrotowych” - raz w usługach, raz w administracji;
liberalizm lewicowy - wyrósł z niemieckiej grupy Ordo. Partie prezentują orientacje egalitarne, utylitarne i prosocjalne. Rynek owszem, ale uporządkowany - grupa frankfurcka. Odnoszą się do aktywnej polityki gospodarczej. Najsilniej działają
w Skandynawii.

RODZINA PARTII KONSERWATYWNYCH.

Zaczęły powstawać w Europie na przełomie XIX i XX wieku. Opierały się na doktrynie Burke'a. Znajdziemy wśród nich zarówno ugrupowania agrarystyczne jak i wyznaniowe, prawicowo - liberalne, narodowe, a także nacjonalistyczne i szowinistyczne. Dzielimy je na dwie grupy pod względem tożsamości:

ogólnonarodowe partie konserwatywne - proponują treści odnoszące się do pracy pozytywnej i porozumienia ponad podziałami, np. Fianna Fail (Irlandia), Partia Konserwatywna (Wielka Brytania). Są bliskie opisowi formacji typu catch-all. Notują większe poparcie wyborcze aniżeli najbliższe im ugrupowania chadeckie. Są też wysoko relewantne rządowo;
populistyczne partie konserwatywne - skrajne interpretacje bieżących trudności gospodarczych oraz politycznych wyzwań stojących przed społecznością. Towarzyszą temu silne akcenty narodowe. Generalnie występują w krajach śródziemnomorskich (Forza Italia) oraz w Niemczech i Austrii (Heider).

RODZINA PARTII ULTRAPRAWICOWYCH.

Partie te podkreślają zagrożenia związane z unifikacją europejską, globalizacją gospodarczą, atomizacją narodu i alienacją jednostek, a także ich izolacją socjalną, zalewem krajowego rynku przez imigrantów oraz bezrobociem. Podkreślają dwulicowość polityków partyjnych oraz niewydolność systemu demokratycznego i chcą powrotu do rządów opartych na sanacji i prawdziwym autorytecie - są antysystemowe. Wyróżniamy 2 rodzaje:

partie starego typu - nawiązują do tradycji autorytarnej, często faszystowskiej,
są antyparlamentarne i antypluralistyczne. Ich postulaty to: totalność - możliwość całościowego ujęcia spraw wspólnoty, wizja monolitu narodowego spojonego ideami kultury oczyszczonej z pierwiastków obcych, przezwyciężenie podziałów klasowych
i interesów grupowych na rzecz przyspieszenia rozwoju gospodarczego, żądanie postaw paramilitarnego posłuszeństwa, gloryfikacja przemocy uzasadniana mistycznym przesłaniem narodowym. Występują w Niemczech, Belgii, Szwajcarii;
partie nowego typu - z organizacjami starego typu łączy ich idea krwi i ziemi. Ich apele zawierają też wątki Nowej Polityki. Częściowo akceptują parlament i demokrację parlamentarną, ale zarazem są partiami konsensualnymi (odrzucają możliwość współpracy). Często w hasłach mieszają populizm, faszyzm, ekologię i New Age.

~~POJĘCIE AUTORYTETU POLITYCZNEGO.~~

Jt to szczególny atrybut jednostki lub grupy sprawującej władzę, który polega
na zdolności wpływania na postawy i zachowania społeczne przez wzbudzanie szacunku
i uznania dla własnych działań i/lub swoich decyzji. Autorytet prowadzi do uznania działań władzy za prawomocne. Nie jt natomiast tożsamy z władzą jako taką, tj. z samą możliwością wymuszania posłuchu. Autorytet może być przypisany - zależy od takich cech jak
np. urodzenie, lub też osiągany dzięki wiedzy, zdolności lub zwycięstwu w wyborach.
Jako atrybut sprawujących władzę jt niezbędnym warunkiem efektywności ich działania.
Brak autorytetu może powodować chęć obalenia istniejącego porządku politycznego przez rządzonych. Autorytet osiągany jt głównie przez zwycięstwo w rywalizacyjnych wyborach,
a następnie potwierdzany (lub nie) dalszymi zachowaniami politycznymi rządzących
i rządzonych.

OMÓW MODEL AREN POLITYCZNYCH AUTORSTWA K. LUTHERA ORAZ RODZAJE AKTYWNOŚCI PARTII POLITYCZNYCH W OBRĘBIE POSZCZEGÓLNYCH AREN.

Istotę relacji zachodzących pomiędzy partią polityczną a jej środowiskiem oddaje model, w którym środowisko partii dzieli się na segmenty zwane arenami. Są to swoiste pola rozgrywek. W ich obrębie dochodzi do wymiany zasobów pomiędzy partią oraz składowymi jej środowiska (innymi partiami czy też zrzeszeniami obywatelskimi), tam partie realizują poszczególne sekwencje swych działań. Strategie są dopasowywane do specyfiki areny oraz skalkulowane ze stanem zasobów aktualnie będących w zasięgu partii. Ich celem jt cel znajdujący się w przestrzeni politycznej => takie działania to strategie polityczne.. Wyodrębniamy 5 rodzajów aren:

wyborcza - dominuje tu rachunek zysków i strat związanych z kalkulacjami poprzedzającymi wybory, kreacją wizerunku partii oraz prowadzeniem akcji marketingowych a w rezultacie zachowaniami elektoratu. Partie rywalizując o głosy dokładają starań, by być rozpoznawanymi przez wyborców, oraz by zdobyć i utrzymać dobrą reputację;
parlamentarna - zajmuje się proceduralną specyfiką prac legislacyjnych jak i ustaleniami kuluarowymi. Mogą one być rezultatem międzypartyjnych rozmów koalicyjnych lub oddziaływań grup interesu, które realizują swoje strategie organizacyjne. Na forum parlamentu partie są bardziej widoczne, stanowią przedmiot obserwacji mediów i opinii publicznej - muszą dokładać starań na rzecz utrzymania swojego wizerunku oraz profilu ideologicznego;
gabinetowa - pierwszorzędne znaczenie ma sprawa politycznego zrównoważenia gabinetu. Równowaga jt wstępnie uzależniona od struktury parlamentu oraz parametrów platformy koalicyjnej. Czynniki te decydują o możliwości powołania alternatywnych gabinetów;
administracyjna - tu partie dążą do podporządkowania sobie aparatu biurokratycznego, nie tylko z przyczyn merytorycznych, lecz też chodzi o zawłaszczenie przez partie przywilejów w postaci eksponowanych stanowisk urzędniczych. Jt to wygodna arena dla oddziaływań grup interesu;
stosunków przemysłowych - występują 2 aspekty interakcji: pierwszy związany
z zagadnieniem umiejscowienia partii w procesie pośrednictwa interesów - odnosi się do możliwości wpływu partii na proces decyzyjny wewnątrz organizacji niepartyjnych
i drugi - dotyczy zakorzenionej w reprezentatywności siły organizacji grup interesu realizujących oczekiwania swych zwolenników i odnosi się do potencjału przetargowego jaki posiadają grupy interesu w negocjacjach z elitami partyjnymi. Uzupełnia je trzeci czynnik, wyeksponowany w modelu korporatystycznym. Dotyczy on, z jednej strony, aktywności grup interesu oraz ogólnego przebiegu procesu współdecydowania (w obrębie ciał trójstronnych), z drugiej zaś - treści tego, co aktualnie utożsamia się z interesem publicznym.

Dodatkowo wyodrębnić można 3 podstawowe poziomy każdej z aren systemu politycznego: poziom federalny, regionalny oraz lokalny (municypalny), a przypadku państw kandydujących lub należących do UE wskazać można czwarty, wspólnotowy poziom.

OMÓW ZWIĄZKI ŁĄCZĄCE PARTIE POLITYCZNE ZE ZORGANIZOWANYMI GRUPAMI INTERESU.

Partie polityczne w ramach obowiązujących aktów prawnych działają na rzecz zainicjowania oraz utrwalenia swego bezpośredniego uczestnictwa w strukturze rywalizacji wyborczej. Ugruntowana pozycja na rynku politycznym umożliwia partiom zdobycie,
a następnie ochronę dostępu do publicznych instytucji umożliwiających sprawowanie władzy w sposób bezpośredni. Najistotniejszym efektem działalności partii politycznych jt ukształtowanie łańcucha powiązań, które biegną od wyborców poprzez kandydatów aż do urzędników administracji publicznej. W ten sposób organizacje partyjne zajmują strategiczne miejsce w złożonym procesie powstawania, agregacji oraz artykulacji interesów grupowych, są jednak w różny sposób uzależnione od innych organizacji. Pomagają one partiom
w mobilizacji społecznego poparcia potrzebnego do zaprojektowania i przeprowadzenia konkretnych programów politycznych, przygotowują fachowe ekspertyzy niezbędne w pracy legislacyjnej oraz wspierają partie swoimi zasobami materialnymi i potencjałem organizacyjnym. Niejednokrotnie ponoszą pokaźną część kosztów kampanii wyborczej. Układ parakoalicyjny łączący partię z wpływowymi organizacjami niepartyjnymi określa się mianem kartelu lub organizacji interesów. Organizacje grup interesów mające na celu ochronę materialnego statusu przedstawicieli określonych wspólnot to przede wszystkim związki zawodowe, organizacje przedsiębiorców oraz zrzeszenia wolnych zawodów. Ochrona materialnego statusu zrzeszonych czy sympatyków wymaga od nich nie tylko działań na rzecz zabezpieczenia zaspokajania potrzeb życiowych ale również aktywności zorientowanej na osiągnięcia politycznych gwarancji przestrzegania standardów związanych z prowadzoną działalnością zarobkową. Taki obszar działania grup interesu zachodzi na pola aktywności partii politycznych. Dlatego pojawiają się niekiedy silne, organizacyjne i kadrowe związki pomiędzy obydwoma rodzajami zrzeszeń - organizacje mające na celu uzyskiwanie korzyści majątkowych, zorientowane na zapewnienie stałych źródeł dochodu swym członkom.
Są to spółki prawa handlowego, prawa cywilnego czy spółdzielnie. Są to również organizacje
o charakterze nieformalnym lub półformalnym. Działania takich organizacji sprzyjają korupcji oraz szerzeniu się układów typu patron - klient.

~~SCHARAKTERYZUJ RODZAJE ZRZESZEŃ OBYWATELSKICH.~~

Są to stowarzyszenia będące wyrazem dążeń do zaspokojenia osobistych potrzeb obywateli - zrzeszenia samorządne i nie zorientowane na zysk. Umożliwiają ochronę tych potrzeb oraz zabezpieczają dążenia do samorealizacji i rozwoju osobowego. Pojawienie się stowarzyszeń jt skorelowane ze stosunkowo wysokim poziomem zaspokojenia potrzeb fizjologicznych oraz bezpieczeństwa. Zakładanie stowarzyszeń koresponduje z postulatami ochrony szeroko rozumianej jakości życia, które kojarzone są z tzw. Nową Polityką, wzrostem świadomości ekologicznej oraz promocją odrębnego stylu życia. Stowarzyszenia deklarują różne cele organizacyjne: od New Age po ruchy deklarujące chęć wspierania czy wręcz wyzwalania rozmaitych mniejszości. Rejestrację organizacji tego typu przewidują ustawy o stowarzyszeniach.

WYMIEŃ I SCHARAKTERYZUJ ZASOBY WSPÓŁCZESNYCH PARTII POLITYCZNYCH.

Wg Dahla zasoby to środki za pomocą których podmiot może oddziaływać na inny podmiot. Zasobami partii są przede wszystkim:

Energia w postaci ludzkich działań i umiejętności
Prawomocna władza-czyli władza legitymizowana
Siła w postaci bojówek, policji, armii
Środki materialne
Struktury organizacyjne
Dostęp do informacji
Rozbudowana „sieć przyjaciół”
Utrwalone i uznawane formy kooperacji z innymi aktorami
Powszechne społeczne uznanie organizacji za wpływową
Znany szanowany i obdarzony charyzmą lider
„polityczna technologia” czyli posiadanie wiedzy i narzędzi, pozwalających przetwarzać informacje, przygotować materiały promocyjne
Uznane i popularne symbole.

SCHARAKTERYZUJ POJĘCIE RYNKU POLITYCZNEGO.

Rynek polityczny to miejsce, gdzie podmioty rywalizacji politycznej negocjują i dokonują prezentacji kandydatów, programów, idei i ofert wyborcom, a czynią to w kontekście prowadzenia kampanii wyborczej za pomocą określonych technik marketingowych. Jt to ogół relacji natury prawnej, materialnej, symbolicznej zachodzących pomiędzy podmiotami procesów wymiany w przestrzeni społecznej, której granice zarówno fizyczne jak
i symboliczne wyznacza system polityczny. Podstawowymi podmiotami rynku politycznego w Europie są partie polityczne, kandydaci, związki zawodowe, organizacje i grupy interesów. Natomiast w USA to nie partie ale kandydaci są głównymi aktorami procesu wymiany. Podmioty rynku politycznego oferują nam swój program, działania podejmowane przez cały okres swego politycznego życia, a my oferujemy im głosy, pieniądze, poparcie symboliczne, wiedzę i umiejętności. Charakter rynku będzie wpływać na strategie wyborcze.

WSKAŻ I OMÓW WIODĄCE RÓŻNICE POMIĘDZY ZAMKNIĘTYM
A OTWARTYM RYNKIEM POLITYCZNYM.

Typy rynku:

1) otwarty i wielki - niski poziom lojalności politycznej, wysoki poziom transferu głosów, wyborcy są gotowi przyjmować nowe oferty polityczne;

2) otwarty i mały - wysoka lojalność polityczna, niski poziom transferu głosów, jednak wyborcy są gotowi przyjąć nowe oferty polityczne;

3) zamknięty i wielki - niski poziom lojalności politycznej, wysoki poziom transferu głosów, niewielkie szanse mają na nim nowe oferty wyborcze;

4) zamknięty i mały - wysoka lojalność polityczna, niski poziom transferu głosów, niewielkie szanse na przyjęcie nowych ofert wyborczych.

Rynek jt otwarty, gdy wyborcy skłonni są do przebierania w różnych ofertach, ich preferencje zmieniają się od elekcji do elekcji. Rynek zamknięty oznacza niewielką szansę dla nowych ofert wyborczych.

OMÓW RÓŻNICE POMIĘDZY POLSKIMI USTAWAMI O PARTIACH POLITYCZNYCH Z 1990 ROKU ORAZ Z 1997 ROKU.

Ustawa z dnia 27-07-1990 roku została przyjęta przez Sejm Kontraktowy. Zawiera
8 artykułów. Zgodnie z nią partia polityczna to organizacja społeczna występująca pod określoną nazwą, stawiająca sobie za cel udział w życiu publicznym w szczególności przez wywieranie wpływu na kształtowanie polityki państwa i sprawowanie władzy. Tak zdefiniowana organizacja nie może posiadać swych komórek w zakładach pracy oraz Siłach Zbrojnych. Może ją założyć 15 obywateli RP, którzy ukończyli 18 lat i posiadają pełną zdolność do czynności prawnych. Założona w ten sposób partia zyskuje osobowość prawną po zgłoszeniu jej do jawnej ewidencji partii politycznych prowadzone przez Sąd Wojewódzki w Warszawie. Posiada własną nazwę oraz chronione prawnie symbole organizacyjne.
Jej działalność nie może mieć charakteru antysystemowego. Środki majątkowe służące realizacji jej celów mogą pochodzić ze składek członkowskich, darowizn, spadków, zapisów, dochodów z majątku i datków publicznych a także z działalności gospodarczej prowadzonej w formie spółdzielni lub wynikającej z udziału w spółkach. Korzyści rzeczowe i wsparcie finansowanie mogą pochodzić od osób zagranicznych. Ordynacja wyborcza ustala zasady finansowania partii politycznych ze źródeł publicznych i źródła te są przy tym jawne.

Ustawa z 27-06-1997 zawiera 64 artykuły w 8 rozdziałach. Partia polityczna
jt dobrowolną organizacją występującą pod określoną nazwą, stawiającą sobie za zadanie udział w życiu publicznym poprzez wywieranie metodami demokratycznymi wpływu na kształtowanie polityki państwa lub sprawowanie władzy publicznej. Aby założyć partię potrzeba już dołączyć wykaz zawierający dane osobowe oraz podpisy 1000 pełnoletnich obywateli RP. Niedozwolone jt wykorzystywanie symboli innych partii. Partie mogą prowadzić działalność gospodarczą, a dochody są wolne od podatku dochodowego od osób prawnych w części przeznaczonej na działalność statutową. Partiom nie mogą być przekazane środki pieniężne i majątkowe pochodzące z budżetu państwa z wyjątkiem dotacji, od Skarbu Państwa i innych państwowych osób prawnych, od jednostek samorządu terytorialnego, związków komunalnych, komunalnych osób prawnych oraz sejmików samorządowych, państwowych jednostek organizacyjnych, podmiotów gospodarczych z udziałem Skarbu Państwa oraz podmiotów korzystających z dotacji Skarbu Państwa w okresie ostatnich 2 lata także osób zagranicznych i zagranicznych osób prawnych. Dotacje celowa przysługuje partii, jeśli jej okręgowe listy kandydatów otrzymały co najmniej 3 % ważnie oddanych głosów na wszystkie listy kandydatów partii politycznych w skali kraju. Wypłacana jest przez okres kadencji Sejmu w 4 ratach. Dotacja podmiotowa przysługuje partii gdy, uzyskała ona przynajmniej jeden mandat posła lub senatora i wypłaca się ją w ciągu 3 miesięcy od dnia stwierdzenia przez właściwy organ ważności wyborów. Źródła finansowania partii są jawne. Partie sporządzają coroczną informację finansową z otrzymanej z budżetu państwa dotacji na działalność statutową oraz poniesionych wydatków na cele statutowe i przekazują do PKW do 31 marca każdego roku, oraz podają ją do wiadomości publicznej w dzienniku o zasięgu ogólnokrajowym i do Sądu. Jeśli nie wywiążą się w terminie to tracą prawo do dotacji
w następnym roku kalendarzowym. Partie mogą tworzyć Fundusz Wyborczy - gromadzą tam środki z wpłat własnych, składek, darowizn, zbiórek publicznych, spadków i zapisów. Rozliczają się z Funduszu do PKW też do 31 marca. Działalność partii nie może być sprzeczna z Konstytucją, o czym orzeka TK. W przypadku, gdy TK stwierdzi sprzeczność celów lub działań partii z Konstytucją, Sąd wydaje postanowienie o wykreśleniu partii
z ewidencji.

OMÓW TYPOLOGIĘ SYSTEMÓW PARTYJNYCH AUTORSTWA BLONDELA.

Blondel stworzył klasyfikację systemów partyjnych w oparciu o czynnik rozmiaru partii. Obok zasadniczego kryterium, czyli liczby partii wykorzystał jeszcze relatywny rozmiar partii. Mamy do czynienia z 4-elementową typologią systemów partyjnych, tj.:

- system dwupartyjny (USA, Wielka Brytania, Australia, Austria). Istotą jt zdominowanie parlamentu przez dwie partie, z których jedna sprawuje władzę, a druga znajduje się
w opozycji. Klasycznym przykładem jt Wielka Brytania (Partia Konserwatywna i Partia Pracy). Unikatowym tam rozwiązaniem jt formowanie przez partię opozycyjną gabinetu cieni. Zajmuje się on tymi samymi problemami co gabinet premiera. Ministrowie są zdolni w każdej chwili do przejęcia władzy, wykazując możliwość kontynuowania prac poprzedniego rządu, choć w nieco innej perspektywie;

- system dwu-i-półpartyjny (Niemcy, Belgia, Kanada). W jego ramach istnieją dwie duże partie oraz jedna mała, tzw. półpartia (partia zawiasowa), stanowiąca dopełnienie koalicji rządowych. Żadna z dwóch dużych partii nie jt na tyle duża, by mogła samodzielnie sformować gabinet, z kolei różnica programowa między nimi jt na tyle duża, że nie mogą one stworzyć koalicji. Wyjściem z impasu jt półpartia, okupująca centrum systemu i będąca atrakcyjnym partnerem dla obu partii.

- system wielopartyjny z partią dominującą (Włochy, Dania, Szwecja). Istnieje wiele partii o podobnym niewielkim poparciu i jedna znacznie większa od pozostałych ugrupowań. Jej pozycja dominująca w systemie partyjnym wynika z tego, że bez niej nie może powstać żaden gabinet oraz różnica mandatów kontrolowanych w parlamencie między nią a drugą
w kolejności jt znaczna;

- system wielopartyjny bez partii dominującej (Hiszpania, Szwajcaria, Finlandia). Jt to układ rozproszony, występuje szereg partii, z których żadna nie dysponuje znaczną większością głosów ani żadna nie jt niezbędna do sformowania gabinetu.

OMÓW TYPOLOGIĘ SYSTEMÓW PARTYJNYCH AUTORSTWA SARTORIEGO.

Sartori tworząc typologię systemów partyjnych, uwzględnił dwa podstawowe kryteria - liczbę partii rywalizujących w ramach narodowej przestrzeni politycznej oraz dystans ideologiczny pojawiający się między nimi. W oparciu o te dwa wymiary wyróżnił następujące typy rywalizacyjnych systemów partyjnych:

- system partyjny z partią predominującą,

- system dwupartyjny,

- system wielopartyjny umiarkowanie spolaryzowany,

- system wielopartyjny ekstremalnie spolaryzowany,

oraz nierywalizacyjnych systemów partyjnych:

- jednopartyjny (w tym: totalitarny, autorytarny)

- hegemoniczny (w tym: autorytarny i pragmatyczny)

Dodatkowo system autorytarny dzieli się na ideologiczny i pragmatyczny.

Sartori bierze pod uwagę kategorie formatu systemu oraz mechanizmu systemu.
W przypadku systemu partii predominującej związek pomiędzy formatem a mechanizmem zostaje rozerwany i w efekcie z tego typu systemem możemy mieć do czynienia zarówno
w układzie dwupartyjnym jak i wielopartyjnym. Z kolei w przypadku obu kategorii systemów wielopartyjnych, związek pomiędzy formatem a mechanizmem pozostaje widoczny.

Obecnie w Europie kontynentalnej mamy do czynienia z układem umiarkowanie spolaryzowanym. System ekstremalnie spolaryzowany pozostaje dziś kategorią historyczną (Republika Weimarska), związane jt to z zanikiem prawdziwych partii antysystemowych. System partii predominującej jt dość nietrwały i nawet minimalne przesunięcia poparcia wyborczego między partiami może spowodować jego transformację w układ dwupartyjny względnie umiarkowanie spolaryzowany. Nie jt on związany z żadną konkretną liczbą partii. Może on wystąpić zarówno w dwupartyjnym jak i wielopartyjnym - umiarkowanie lub ekstremalnie spolaryzowanym - systemie. Jego istota przejawia się w uzyskaniu dość wygodnej większości przez jedną z partii politycznych, która może w ten sposób sformować gabinet jednopartyjny. Nie oznacza to jednak, że musi dysponować większością absolutną miejsc w parlamencie, lecz większość ta ma umożliwić utworzenie rządu, również mniejszościowego.

Różnice pomiędzy systemami wielopartyjnymi:

- liczba partii uznanych za relewantne - w systemie umiarkowanie spolaryzowanym istnieje około 5 partii, a w ekstremalnie spolaryzowanym więcej niż 5;

- poziom polaryzacji ideologicznej w ramach systemu partyjnego - w układzie umiarkowanie spolaryzowanym przestrzeń rywalizacji pozostaje relatywnie wąska, co gwarantuje możliwość osiągnięcia konsensu społecznego i umożliwia forsowanie negocjacyjnego stylu uprawiania polityki. Rywalizacja międzypartyjna przybiera charakter bipolarny. W układzie ekstremalnie spolaryzowanym jt bardzo rozciągnięta przestrzeń rywalizacji, wynikająca
z pojawienia się ugrupowań reprezentujących ekstremalne opcje ideologiczne;

- charakter rywalizacji międzypartyjnej. W systemie umiarkowanym dominują tendencje dośrodkowe, co powoduje przesunięcie rywalizacji do centrum i upodabnianie programowe ugrupowań politycznych. W systemie ekstremalnym dominują tendencje odśrodkowe, partie opozycyjne szukają potencjalnych wyborców na obu skrzydłach osi lewica - prawica, powstaje polityka przyrzeczeń bez pokrycia, opozycja staje się nieodpowiedzialna;

- charakter opozycji politycznej. W systemie umiarkowanym jest opozycja unilateralna.
Jt homogeniczna politycznie i prezentuje wyraźną i jednorodną programowo alternatywę koalicyjną. W systemie ekstremalnym pojawia się opozycja bilateralna. Partie reprezentujące obie skrajne opcje ideologiczne mogą osiągnąć porozumienie co do ewentualnego obalenia koalicyjnego gabinetu, ale niemożliwe jt zaproponowanie wspólnej alternatywy rządowej.

(skreślone)
SCHARAKTERYZUJ CZYNNIKI, KTÓRE W WARUNKACH TRANSFORMACJI SYSTEMOWEJ WPŁYWAJĄ NA PROCES FORMOWANIA PARTII POLITYCZNYCH (NA PRZYKŁADZIE POLSKI).

WYMIEŃ I PORÓWNAJ RODZAJE STRATEGII REALIZOWANYCH PRZEZ PARTIE POLITYCZNE.

Strategie partyjne mogą przybrać charakter strategii wyborczej, gdy liderzy decydują się na przedstawienie w trakcie kampanii wyborczej określonej koncepcji definiującej ideologiczną i programową tożsamość partii. W tym przypadku chodzi o maksymalizację poparcia wyborczego. Strategie wyborcze mogą przybierać charakter defensywny, gdy partii chodzi przede wszystkim o zachowanie istniejącego statusu i nie zamierza ona, lub względnie nie jest w stanie penetrować nowych segmentów elektoratu. Strategie ofensywne są nastawione na zdobycie nowych wyborców.

Partie promują też strategie koalicyjne, czyli katalog założeń dotyczących zasad postępowania w stosunkach międzypartyjnych. Chodzi przede wszystkim o podjęcie decyzji co do tego, czy partia zamierza kooperować z innymi ugrupowaniami w procesie formowania koalicji gabinetowych (strategie konsensualne) lub też decyduje się na przyjęcie postawy konfrontacyjnej (strategie polaryzacyjne). Na ogół oba te aspekty procesu kształtowania strategii partii pozostają ze sobą powiązane. Jednak w systemach wielopartyjnych proces tworzenia koalicji gabinetowych znajduje się poza zasięgiem wpływów masowego wyborcy
i dlatego rządzi się do pewnego stopnia autonomicznymi wobec układy wyborczego regułami gry. Strategie koalicyjne mogą przybrać charakter minimalnie zwycięskich koalicji, gdy uczestnicy dążą do maksymalnego zredukowania kosztów politycznych związanych
z uformowaniem koalicji; odejście jednego z uczestników powoduje upadek koalicji, przyjęcie koalicjanta spadek drastyczny korzyści. Strategie koalicji maksymalnych istnieją, gdy zainteresowane strony dążą do stworzenia jak najszerszej bazy poparcia koalicji.
Jt to strategia „kosztowna” ale gwarantuje koalicji znaczny poziom trwałości.

Strategie funkcjonalne - stosowane zarówno wobec własnych członków jak i otoczenia konkurencyjnego, ich celem jest zagwarantowanie właściwych warunków funkcjonowania partii, zapewnieni wysokiego poziomu kontroli wewnętrznej, zoptymalizowanie procesu pozyskiwania poparcia zewnętrznego ze strony wyborców
jak i innych zbiorowych aktorów politycznych.
Strategia sektorowa - są to wszelkiego rodzaju oferty programowe kierowane przez partię pod adresem wyborców, grup interesu i innych elementów otoczenia konkurencyjnego oraz makrootoczenia, ich zadaniem jest uzyskanie poparcia niezbędnego dla maksymalizacji wyniku wyborczego poprzez przekonanie odbiorców do takiej oferty, że odpowiada ona ich żywotnym potrzebom, jak również pozyskaniu zasobów niezbędnych do prowadzenia działalności politycznej
Strategia kadrowa - w jej ramach elity decydują o kształcie ścieżek awansu w hierarchii partyjnej, metodach szkolenia i edukacji politycznej członków partii
Strategie finansowe - jest to plan działania partii, mający zapewnić jej byt materialny, zawierają one sposoby redystrybucji przyznanych środków budżetowych oraz podziału pomiędzy partyjna centralę i ośrodki terenowe wpływów, polityczne reguły gospodarowania majątkiem trwałym partii
Strategia komunikacyjna - służy informowaniu otoczenia o istnieniu partii, promocji jej programu, liderów i nowych inicjatyw politycznych
Strategia marketingowa - składają się na nią strategie wyborcze i koalicyjne.

WYMIEŃ I OMÓW WIODĄCE CECHY SYSTEMU PARTYJNEGO
NA SŁOWACJI.

Wyjście ze stanu sztucznej jednorodności politycznej okresu komunizmu przyniosło w Słowacji naturalny proces pluralizacji politycznej- tworzenie i często przekształcanie się licznych partii politycznych. Wybory do parlamentu odbywają się w oparciu o konkurencyjne programy, co zakłada realizacje polityki koalicyjnych rządów w konfrontacji z opozycją parlamentarną.

Słowacką scenę polityczną cechuje rozdrobnienie i niestabilność, utrudniające drogę do osiągnięcia trwałego reżimu demokratycznego. Zjawisko to można wytłumaczyć oddziaływaniem na system partyjny swoistych czynników historycznych, społecznych i gospodarczych.

Wyraźne jest także w społeczeństwie słowackim przywiązanie do idei wolnościowo-narodowych, wzmacnianie niechęcią do mniejszości narodowych i podatności na hasła socjalno-lewicowe. Wszystko to powoduje, że podziały polityczne, ich ostrość stanowią wyraźne differencia specifica Słowacji. Na pierwszym miejscu rysuje się podział na zwolenników status quo i reform. Dalej- na zwolenników wolnego rynku i centralnie planowanej gospodarki, czyli daleko posuniętego interwencjonizmu państwowego. Wreszcie społeczeństwo dzieli stopień identyfikacji grupowej, z jednej strony są ci, którzy swą przynależność państwową utożsamiają z przynależnością do narodu słowackiego, inni postrzegają się jako członkowie społeczeństwa obywatelskiego.

Można wymienić kilka dominujących rysów słowackiego systemu partyjnego:

Większość partii powstało na skutek podziałów partii macierzystych bądź secesji frakcji. Dobrym przykładem jest Demokratyczna Unia Słowacji- plasująca się obecnie bliżej prawicy- która powstała z grupy, która wystąpiła z HZDS oraz
z członków nacjonalistycznej SNS, którzy opuścili swą partie w 1993r.
Przeważają niewielkie partie, liczące 10-30 tyś członków, które na użytek wyborów
i pracy w parlamencie tworzą pragmatyczne bloki. Prowadzi to częstokroć do braku spójności koalicji parlamentarnych.
Większość partii unika jasnego formułowania swego profilu programowego
w dziedzinie społeczno-ekonomicznej. Nawet najstarsza ze słowackich partii- HZDS- woli określać się jako „ruch szerokiego środka”, gdyż dobrze się orientuje, że umiejętna retoryka przynosi częściej sukces wyborczy niż program.
Uzyskanie mandatu parlamentarnego z reguły zależy od wysunięcia kandydatury
i poparcia jej w kampanii wyborczej przez partie polityczną. Ankietowani posłowie oceniają, że dzieje się tak w 80-85% przypadków.
Od pierwszych wyborów parlamentarnych utrzymuje się wysoka frekwencja wyborcza, której towarzyszy 50-procentowa „stałość” wyborcza elektoratu.

Wskazane wcześniej specyficzne uwarunkowania powstania i przeobrażeń słowackich partii politycznych i ich systemu sprawiają, że klasyfikacja partii wg powszechnie przyjmowanych reguł- na prawicowe, lewicowe, centrowe, konserwatywne- jest utrudniona. Partie lewicowe nie mają jednorodnego charakteru, część jest przywiązana do autorytarnych metod sprawowania władzy. Najsilniejsza HZDS bazuje głównie na hasłach populistyczno-nacjonalistycznych i polityce ograniczonych reform gospodarczych. Zdecydowanie radykalniejsze dwie inne partie- robotnicza i komunistyczna. Nurt lewicowo-demokratyczny- aprobujący szersze reformy ekonomiczne, przystąpienie do Unii Europejskiej- reprezentuje obecnie SDL. Umiejętne łączenie haseł socjalnych z proreformatorskimi w dziedzinie gospodarki oraz decentralizacja w zarządzaniu sprawami publicznymi widoczne
są w aktywności SDSS i Partii Zielonych.

Istotnemu wzmocnieniu uległa prawa strona systemu partyjnego. Do tej grupy zaliczyć można kilka, z reguły małych, ale aktywnych partii takich jak: MK, DU, DS, KDH. Hasła sprawnej prywatyzacji, samorządności, praworządności i wejścia do struktur europejskich dobrze łączą programy tych partii, znajdujących co raz szersze poparcie wśród młodszego pokolenia wyborców, co pokazały wyniki wyborów parlamentarnych w 1998r. Nie odnotowuje się w ciągu ostatnich lat wymiernego wzrostu popularności partii nacjonalistycznych- SNS czy Partii Agrarnej, chociaż wynik ostatnich wyborów był dla SNS nieco lepszy niż w 1994r.

Fluktuacja słowackiego systemu partyjnego trwa, o czym świadczy powstanie w 1999 r.
i rosnąca popularność partii „Kierunek” pod przewodnictwem R. Fico. Sprzyjają temu regulacje prawne dotyczące partii politycznych i prawa wyborczego.

WYMIEŃ I OMÓW WIODĄCE CECHY SYSTEMU PARTYJNEGO
W CZECHACH.

W Czechach nie mamy do czynienia z funkcjonowaniem modelu umiarkowanego pluralizmu. Nie można oczywiście wykluczyć ewolucji czeskiego systemu partyjnego zmierzającej do umiarkowanego pluralizmu. Realizacja takiego scenariusza uzależniona jt od wielu zmiennych. Czeski system partyjny nie rozwinął jeszcze wystarczająco skutecznych mechanizmów służących do efektywnej kontroli alternacji rządowej. Nie wypracowano też sprawnych procedur formowania koalicji rządowych i trudno mówić o istnieniu trwałych schematów kooperacji międzypartyjnej. Doszło już natomiast do ustabilizowania się liczby podmiotów funkcjonujących w obrębie czeskiego systemu partyjnego. Poszczególni aktorzy partyjni, już w pierwszej połowie lat 90., uzyskali relewantną pozycję, utrwalając obecność swych reprezentantów w czeskim parlamencie. Wewnątrz większości relewantnych formacji przebiegała wewnętrzna konsolidacja struktur organizacyjnych oraz zaplecza materialnego. Wspólna cechą wszystkich partii była i jt mała liczba członków, mogąca utrudniać mobilizację elektoratu i rekrutację elit. Doszło także do konsolidacji schematów konkurencji międzypartyjnej. W Czechach istnieje wyraźnie zaznaczony podział na prawicę i lewicę. W kolejnych wyborach okazywało się, że języczkiem u wagi przy powoływaniu większościowych rządów zawsze były partie centrowe, które wciągane były do koalicji rządowych zarówno przez prawicę jak i lewicę. W Czechach ciągle funkcjonuje partia komunistyczna, która jednak na czeskiej scenie politycznej pozostaje w izolacji. Najważniejszym przedstawicielem z liczących się partii prawicowych jest ODS - Obywatelsko Demokratyczna Partia. Wywodzi się z prawicowego skrzydła Forum Obywatelskiego - partii, która odgrywała główna rolę w Czeskiej Radzie Narodowej w czasach, gdy istniała jeszcze Czechosłowacja. Po zwycięskich wyborach w 1996 roku ODS sprawowała rządy koalicyjne, jednakże afery związane z finansowaniem jej kampanii wyborczej spowodowały upadek rządu oraz odejście z partii kilku czołowych działaczy. Obecnie ODS znajduje się w opozycji do rządzącej koalicji centro-lewicowej. Na lewej stronie sceny politycznej najważniejszą partią stała się ČSSD - Czeska Partia Socjaldemokratyczna. Po wyborach z 1996 roku była główną partią opozycyjną wobec rządzącego ODS. Kryzys polityczny wewnątrz ODS pomógł jej w osiągnięciu zwycięstwa w wyborach w 1998 roku. Utworzony został rząd mniejszościowy, na którego czele stanął Milosz Zeman. W następnych wyborach w 2002 roku udało jej się po raz kolejny odnieść sukces, a rząd utworzył Vladimir Spidla. Spidla wobec spadającego poparcia dla swej partii i jej klęsce w wyborach do Europarlamentu podał się do dymisji, a na stanowisku premiera zastąpił go, 34-letni wówczas, Stanislav Gross. Partiami centrowymi obecnie reprezentowanymi w parlamencie są KDU-ČSL - Chrześcijańsko-Demokratyczna Unia - Czechosłowacka Partia Ludowa oraz US-DEU - Unia Wolności - Unia Demokratyczna. KDU-ČSL jest konserwatywną partią opowiadającą się za wzmocnieniem polityki socjalnej. Popierana jest przede wszystkim przez ludzi starszych. US-DEU jest nowoczesną partią o liberalnych poglądach na gospodarkę, która cieszy się poparciem ludzi z wyższym wykształceniem. Jej trzon stanowią działacze, którzy odeszli z ODS po skandalu z 1997 roku. W chwili obecnej obie partie są częścią koalicji rządzącej opartej na ČSSD. W latach 1996-98 KDU-ČSL była partnerem koalicyjnym ODS. Swego rodzaju ciekawostką na czeskiej scenie politycznej jest KSČM - Partia Komunistyczna Czech i Moraw. Partia ta jest ostatnim ugrupowaniem postkomunistycznym w Środkowej Europie, które w swej nazwie pozostawiło słowo `komunistyczny'. Choć KSČM zdystansowała się od okresu 1948-1989, to ciągle jest partią pozostającą na uboczu sceny politycznej. Niemniej jednak nie można uznać jej za partię nie odgrywającą żadnej roli w polityce Czech, gdyż w każdych kolejnych wyborach mogła liczyć na poparcie 10-11% czeskiego społeczeństwa.

WYMIEŃ I OMÓW WIODĄCE CECHY SYSTEMU PARTYJNEGO
NA WĘGRZECH.

Pierwsza znacząca zmiana regulacji prawnych była związana z nowelizacją ustawy o stowarzyszeniach, przyjętej przez rząd w listopadzie 1988 r. i uchwalonej przez parlament na początku stycznia 1989r. Akt ten stworzył podstawy prawne do ewolucji dotychczasowych organizacji w kierunku przekształcenia ich w partie polityczne. W ustawie nie przewidziano żadnych ograniczeń nie pozwalających na zakładanie partii politycznych. Okres ten charakteryzował się gwałtownym procesem tworzenia partii politycznych na Węgrzech. Proces ten nie obył się jednak w pierwszym okresie bez represji ze strony władz w stosunku do liderów nowych politycznych ugrupowań, poprzez restrykcyjną interpretację ustawy. Uchwalenie tego aktu spowodowało, że pomiędzy listopadem 1988 a styczniem 1989 roku stare partie polityczne aktywne w latach czterdziestych ponownie zaczęły działać. Proces ten dotyczy również nowych grup, które wyłoniły się z ruchów społecznych takich jak: Węgierskie Forum Demokratyczne, Związek Wolnych Demokratów i Związek Młodych Demokratów. Wszystkie te ugrupowania widziały w postanowieniu ustawy podstawy prawne do legalnego organizowania się w partie polityczne. W konsekwencji tego- pomimo istnienia formalnej jednopartyjności- system węgierski przekształcił się w faktyczny system wielopartyjny. Podobnie jak w Polsce, część zachowawcza działaczy partii komunistycznej interpretowała wspomnianą ustawę wąsko i twierdziła, że odnosi się ona jedynie do działań grup interesu, a ustawa o działalności partii politycznych zostanie uchwalona później.

Na kształt obecnego systemu partyjnego Węgier wpływają:

Węgierska Partia Obywatelska- FIDESZ. Jest to partia o programie liberalnym. Utworzona została 30 marca 1988r. i di kwietnia 1995 roku nosiła nazwę Związek Młodych Demokratów. Rozpoczęła swoją działalność jako federacja autonomicznych grup z wieloosobowym kierownictwem. W kwietniu 1993 roku ruch ten z organizacji młodzieżowej przekształcił się w partię polityczną.

Niezależna Partia Drobnych Rolników (FKgP). Została utworzona 18 listopada 1988 roku jako kontynuatorka partii utworzonej w 1930 roku. Po wojnie stanowiła ona najsilniejszą partię Węgier. Inicjatorami reaktywizacji partii byli jej starzy działacze. Głównym ich żądaniem była reprywatyzacja ziemi i własności znacjonalizowanych po 1947roku.

Węgierskie Forum Demokratyczne (MDF) rozpoczęło swoją działalność od września 1987 roku jako niezależny ruch opozycyjny. 11 grudnia 1989 roku zarejestrowane zostało jako partia polityczna. Partia ta aż do wyborów w 1994 roku była główną siłą rządzącą. Po tych wyborach próbowała przejść na pozycje centroprawicowe i stała się bliskim współpracownikiem Węgierskiej Partii Obywatelskiej- FIDESZ.

Węgierska Partia Socjalistyczna (MSZP) utworzona została 7 października 1989 roku na XIV Zjeździe Socjalistycznej Partii Robotniczej. W 1994 roku wygrała wybory parlamentarne i stała się partią rządzącą. Po 1998 roku z powrotem stała się partią opozycyjną.

Związek Wolnych Demokratów (SZDSZ) jest partią centrowo-liberalną. Partia ta została utworzona w listopadzie 1988 roku przez grupę intelektualistów. Została zarejestrowana jako partia polityczna w październiku 1989 roku. W wyniku licznych sporów wewnątrz partii jej popularność w społeczeństwie znacznie malała, szczególnie od 1996 r.

Węgierska Partia Sprawiedliwości i Życia (MIEP) została utworzona w czerwcu 1993 roku przez grupę, która odeszła z Węgierskiego Forum Demokratycznego. Jej program można zakwalifikować jako prawicowo-nacjonalistyczny.

Chrześcijańsko-Demokratyczna Partia Ludowa (KDNP) Jest kontynuatorką antykomunistycznej Demokratycznej Partii Ludowej. Została reaktywowana przez poprzednich członków partii w czerwcu, a zarejestrowana 30 września 1989 roku.

Związek Agrarny- Narodowa Partia Agrarna (A-NA) Partia powstała w 1989 roku.

Węgierska Demokratyczna Partia Ludowa (MDNP) Została utworzona 6 marca 1998 roku przez grupę działaczy Węgierskiego Forum Demokratycznego.

Partia przedsiębiorców (VP) utworzona ją 20 stycznia 1990 roku.

Węgierska Partia Socjaldemokratyczna (MSZDE) utworzona została 5 października 1993 roku w wyniku połączenia Węgierskiej Partii Socjaldemokratycznej, Niezależnej Partii Socjaldemokratycznej i Socjaldemokratycznej Partii Ludowej.

Węgierska Partia Zielonych (MIP) powstała w listopadzie 1989 roku.