WSPÓŁCZESNE SYSTEMY POLITYCZNE - vademecum.

1. PODSTAWY KONSTYTUCYJNE

WIELKA BRYTANIA

• Wlk. Brytania nie posiada pisanej konstytucji. Brak jej aktu normatywnego o charakterze nadrzędnym w stosunku do innych aktów. Reguły funkcjonowania państwa w sensie administracyjnym i politycznym zawarte są w innych aktach lub nie są spisane (common law)

Konwenanse konstytucyjne

• Zasady, które wykształciły się na drodze ewolucyjnej w ciągu stuleci rozwoju państwowości.

• Stanowią wyraz ustalonej praktyki funkcjonowania organów władzy państwowej.

• Nie są one jednak traktowane jako reguły prawne, bowiem nie wykorzystują ich sądy dla oceny postępowania rządu lub sejmu.

Ustawy ustrojowe

• Zbiór reguł ustrojowych, które zawarte są w niektórych ustawach sejmowych

• Ze względu na to, ze nie są one konstytucją mogą być zmieniane w ramach kolejnych rządów a także nie mają aż tak silnej mocy prawnej jak ma konstytucja

• Mają one charakter jedynie uzupełniający.

Prawo zwyczajowe (common law)

• Są to normy prawne trwale i jednolicie wykonywane w przekonaniu, że są obowiązującym prawem. Prawo zwyczajowe nie pochodzi od żadnej instytucji, lecz zostaje wykształcone przez społeczeństwo w toku historii.

• Prawo zwyczajowe stosowane jest przez sądy powszechne.

Zasady ustrojowe

• Najogólniejsze zasady ustrojowe, które w krajach konstytucji pisanych znajdują zawsze swoje miejsce we wstępnych partiach ustaw konstytucyjnych.

• Zasady te to :

1. Zasada rządów prawa

• Jest to przeciwieństwo rządów arbitralnych

• Stanowisko wszystkich podmiotów jest takie samo - zarówno instytucji jak i obywateli - a o wszystkich orzekają sądy

2. Zasada podziału władzy

• Zasada podziału władzy oznacza konieczność funkcjonowania odrębnych organów władzy - władzy ustawodawczej (parlament), wykonawczej (rząd) i sądowniczej (sądy).

• Nie występuje jednak odrębność funkcjonalna, co oznacza, ze niektóre kompetencje, które są ściśle przeznaczone do danej instytucji, może wykonywac inny organ. (np. stanowienie reguł spoczywa na władzy wykonawczej, a parlament spełnia w pewnym zakresie z kolei funkcję sądowniczą)

• Nie występuje również zasada odrębności personalnej, co oznacza, ze jedna osoba może zajmować stanowisko w dwóch, a nawet w trzech władzach.

• Wielu teoretyków uważa zatem, że dwie wladze, zarówno wykonawcza jak i ustawodawcza zlały się i bardzo ściśle ze sobą współpracują ( !!!)

3. Zasada zwierzchnictwa parlamentu.

Parlament, który składa się z Izby Gmin, Izby Lordów i Monarchy jest najwyższą instytucja państwową, która skupia w sobie trzy funkcje - ustawodawcze wykonawcze i sądownicze. (DOPISAĆ str, 21-22)

STANY ZJEDNOCZONE

http://pl.wikipedia.org/wiki/Konstytucja_Stan%C3%B3w_Zjednoczonych

• USA maja pierwszą na swiecie konstytucje ustalona w 1787.

• Nie jest zbyt obszerna zawiera 7 artykułów oraz komentarz, tłumaczący intencje autorów konstytucji.

• Jest jedna z najbardziej sztywnych konstytucji - poprawka musi być ustalona przez 2/3 kongresu, a zmiana w konstytucji musi być ratyfikowana przez ¾ stanów, dlatego tez miedzy uchwaleniem poprawki a wejściem jej w życie mija kilka lat, bo trzeba czekac, Az ratyfikują ja wszystkie stany

• Poprawki do konstytucji nie są zawierane w jej tekście, jednak są dołączane jako poprawki.

• Twórcą konstytucji jest lud, którego wola jest wszelkim źródłem władzy publicznej.

DO OPRACOWANIA BO NIE MA STRON W KSIAZCE. DZIEKUJE ZA UWAGE 

REPUBLIKA WŁOSKA

http://pl.wikipedia.org/wiki/Konstytucja_W%C5%82och

• Aktualna konstytucja Włoch uchwalona zostala 1947 roku.

• Jest jednym z najobszerniejszych aktów konstytucyjnych liczy około 150 artykułów.

• Jest konstytucja sztywna - każda jej zmiana wymaga dwukrotnego uchwalenia przez każdą izbę parlamentarną z konieczną przerwą koło 3 miesięcy między nimi, przy wymogu większości bezwzględnej w trakcie drugiego glosowania.

• Konstytucja uznaje republikańską formę rządów za niezmienna.

• Tekst konstytucji rozpoczynają Zasady Podstawowe, podające ogolną charakterystykę ustroju. Część I dotyczy Praw i obowiązków Obywateli, czesc II ustroju republiki.

NIEMCY

http://pl.wikipedia.org/wiki/Konstytucja_Niemiec

• Przepisy o randzie konstytucyjnej zawarte są w Ustawie Zasadniczej, która została uchwalona w 1949 roku podczas podziału Niemiec na 4 strefy okupacyjne.

• Ustawę zasadniczą ustanowiło specjalne ciało tzw. Rada Parlamentarna (kraje strefy radzieckiej nie brały udziału w wyłonieniu rady). Ratyfikacji UZ odmówiła jedynie Bawaria.

• UZ jest aktem o średnim stopniu sztywności (dla jej zmiany potrzeba uchwały Parlamentu Federalnego, a następnie Rady Federalnej, podjętej większością 2/3 głosów. Są jednak zasady, których nie da się zmienić, należą do nich - zasada państwa socjalnego, zasada federalizmu, zasada reprezentacji, trójpodziału władzy, legalizmu, i nienaruszalności godności oraz statusu jednostki.

• UZ była wielokrotnie nowelizowana.

• UZ jest przygotowana z niezwykłą dokładnością jeżeli chodzi o sprawy legislacyjne i doktrynalne oraz ukazuje wiele rozwiązań, które znalazły swoich naśladowców w innych krajach.

FRANCJA

http://pl.wikipedia.org/wiki/Konstytucja_Francji

• Pierwszym źródłem prawa konstytucyjnego jest Konstytucja, która zostala zatwierdzona w referendum w 1958 roku. Nie jest jednak ona jedynym źródłem prawa konstytucyjnego. Jest to tzw BLOK KONSTYTUCYJNY, na który składają się :

1. Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela z 1787 r.

2. Wstęp do poprzedniej Konstytucji Francuskiej z 1946 r.

3. Zasady podstawowe uznane przez ustawy republiki.

4. Cele działalności państwa o randzie konstytucyjnej

5. Karta Środowiska z 2004 r.

Konstytucja zawiera odwolanie do starej konstytucji dlatego, ze w ten sposób polozony jest nacisk na ważność poprzednich aktów a także dbałość o ciągłość i zachowanie tradycji.

• Konstytucja z 1958 roku uznana jest za akt nader sztywny. (inicjatywa przysługuje prezydentowi, na wniosek premiera lub deputowanych. Są dwie drogi postępowania z takim projektem.

1. Najpierw zostaje on podjęty i uchwalony przez obie izby parlamentu - Zgromadzenie Narodowe i Senta. Następnie powinien być poddany referendum i wchodzi w życie.

2. Ewentaulnie projekt zostaje przedstawiony izbom parlamentarnym, obradującym pod nazwą KONGRES i winien być uchwalony większością 3/5 głosów.

3. Możliwe jest też rozpisanie referendum, jednak taka ewentualność zdarza się rzadko.

• Mimo trudnych warunków dokonywania zmiany Konstytucji, była ona wielokrotnie nowelizowana (rzadko jednak przy wykorzystaniu referendum)

SZWAJCARIA

http://pl.wikipedia.org/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_Szwajcarii#Konstytucja

• Aktualna konstytucja Szwajcarii zaczęła obowiązywać w 2000 r.

• Jest to konstytucja nader sztywna (jej sztywność jest bowiem ważną gwarancją kompromisu i wciąż potwierdzanego między wieloma społecznościami, 26 kantonami, czterema grupami językowymi, kilkoma regionami o wyraźnie odmiennym profilu i interesach).

• Dla całkowitej zmiany konstytucji przewidywane są trzy drogi :

1. Zmiana może zostać zaproponowana przez 100 000 wyborców i taka inicjatywa (nie chodzi tu jednak o projekt nowej konstytucji), podlega dalszemu biegowi, kiedy w referendum zostanie to poparte przez większość wyborców.

2. Propozycję wysuwa jedna lub druga izba parlamentu (Rada Narodu lub Rada Kantonów). Poparcie takiej propozycji przez drugą izbę oznacza nadanie jej biegu. Brak akceptacji drugiej izby powoduje rozpisanie referendum, w którym naród decyduje, czy chce aby kontynuować pracę nad projektem. Gdy naród zdecyduje o kontynuacji, następuje skrócenie kadencji sejmu. Powołany zostaje nowy parlament, którego zadaniem jest kontynuacja prac nad nową konstytucja.

3. Konstytucja może być także uchwalona z inicjatywy parlamentarzystów.

• W każdej z tych trzech wersji organem uchwalającym jest parlament i następuje to w drodze ustawodawczej. Ostateczna decyzja parlamentu musi być poddana pod referendum, które zatwierdzi nowy projekt konstytucji.

• Częściowa zmiana konstytucji (100 000 wyborców) - może być ogólnym wnioskiem, albo może mieć postać gotowego projektu zmiany lub może być uchwalona przez parlament.

• Ogólny wniosek: parlament może wypracować lub uchwalić na tej podstawie odpowiedni przepis konstytucyjny. Jego wejście w życie również będzie uzależnione od pozytywnego wyniku referendum. Jeżeli parlament nie poprze takiej propozycji nowelizacji, zarządzane jest referendum mające decydować o kontynuacji lub zaniechaniu prac. Jednak decyzja o kontynuacji prac nie powoduje skrócenia kadencji sejmu (jak w przypadku całkowitej zmiany konstytucji) Obliguje ona jedynie parlament do zmiany zdania

• Gotowy projekt : projekt zostaje poddany referendum, natomiast parlament uchwala swe stanowisko wobec projektu zalecając narodowi i kantonom jego przyjecie bądź odrzucenie. Gdy zaleca odrzucenie może przedstawić swój kontrprojekt. Nad projektem lub projektami odbywa się referendum. (w przypadku, gdy referendum odbywa się nad dwoma projektami obywatele mogą głosować zarówno na jeden jak i na drugi projekt)

• Propozycja parlamentu - tryb przewidziany dla ustaw. Następnie należy przeprowadzić referendum zatwierdzające.

• Ze względu na to, ze konstytucja jest sztywna co znacznie ogranicza możliwość szybkiego reagowania, istnieje tzw. Ustawy pilne nie mające podstaw w konstytucji. Uchwalane są one w trybie pilnym. Musi mieć ona jednak z góry określony czas obowiązywania i wchodzi w życie natychmiast (bez referendum dla odmiany :D:D)

• Konstytucja składa się z 6 tytułów, z czego 5 z nich podzielonych jest na rozdziały (w sumie 14), a 4 rozdziały zawierają dalszy podział na oddziały ( w sumie 19)

• Konstytucja nie jest jednym źródłem dla charakterystyki ustrojowej. Uzupełniają ją w tym względzie liczne ustawy (wyborcza, o prawie wykonywania referendum, o organizacji sądownictwa federalnego, o organizacji rządu etc). W Szwajcarii jednak nie występuje formalna kategoria ustaw konstytucyjnych i organicznych !

FEDERACJA ROSYJSKA

http://pl.wikipedia.org/wiki/Konstytucja_Rosji

• Konstytucja gwarantuje równe prawa wszystkim formom własności prywatnej, samorządowej i innej.

• Trójpodział władz

• Samorząd nie wchodzi w strukturę organów władzy państwowej.

• Żadna ideologia i żaden światopogląd nie może być uznany za jedynie obowiązujący.

• Wszystkie partie i organizacje są rowne wobec prawa.

• Rosja jest państwem swieckim, a wszystkie religie i wyznania oddzielone są od państwa

• Generalnie równość, bez rożnicy na płeć, miejsce zamieszkania etc

• Ziemia jako własność prywatna

• Do kompetencji Federacji Rosyjskiej należy :

• Przyjecie i zmiana konstytucji

• Zmiana granic

• Obrona praw i swobód obywateli

• System organów władzy państwowej

• Budżet federacji

• Polityka zagraniczna

• Umowy międzynarodowe

• Wypowiadanie wojny

• Nagrody państwowe i odznaczenia

• Ogłaszanie amnestii i aktów łaski

• Do kompetencji Federacji i jej podmiotów należy :

• Zabezpieczenie zgodności konstytucji, ustaw i innych aktów prawnych republik z konstytucja rosyjska

• Ochrona swobód obywateli, mniejszości narodowych

• Wykorzystanie bogactw naturalnych, ziemi i wód

• Problemy kultury

• Ochrona zdrowia i oświaty

• Funkcjonowanie samorządu terytorialnego

Ukraina

• Uchwalenie Konstytucji 28 VI 1996

Litwa

• Konstytucja Litwy została przyjęta w referendum ogólnokrajowym, które odbyło się 25 października 1992 roku (frekwencja 75,25%, za przyjęciem ustawy zasadniczej 56,76%)

• Na konstytucję składają się : preambuła + 154 artykuły zawarte w 14 rozdziałach. Ponad to w skład litewskiej konstytucji wchodzą: „Ustawa konstytucyjna o państwie litewskim”( z 11lutego 1991 r.) oraz akt konstytucyjny „O nieprzyłączaniu się Republiki Litewskiej do postsowieckich związków wschodnich” (8 czerwca 1992 r.)

• Z wnioskiem o zmianę konstytucji (nowelizację lub uzupełnienie) może wystąpić do Sejmu grupa członków Sejmu licząca co najmniej ¼ ogólnej liczby deputowanych lub grupa 300 000 wyborców. Konstytucja nie może być zmieniana w okresie trwania stanu wojennego lub wyjątkowego.

• Art. 1 („Państwo Litewskie jest niepodległa republiką demokratyczną”) może być zmieniony tylko w wyniku referendum (3/4 obywateli mających prawa wyborcze), w wyniku referendum mogą być zmienione postanowienia rozdziałów „Państwo Litewskie” i „Zmiany konstytucji”

• Nowelizacje pozostałych rozdziałów muszą być rozpatrywane w Sejmie i głosowane dwukrotnie (przerwa między głosowaniami nie krótsza niż 3 miesiące), projekt zostaje przyjęty, gdy w każdym głosowaniu uzyskał poparcie 2/3 ogólnej liczby członków Sejmu). Jeśli Sejm nie przyjmie ustawy może ona być ponownie rozpatrywana, ale nie wcześniej niż po roku.

• Przyjętą ustawę o zmianie konstytucji podpisuje prezydent i nie później niż wciągu 5 dni urzędowo ogłasza, jeśli tego nie zrobi, ustawa zaczyna obowiązywać raz z chwilą podpisania i urzędowego ogłoszenia przez przewodniczącego Sejmu. Ustawa o zmianie K. wchodzi w życie nie wcześniej niż po miesiącu od dnia jej przyjęcia.

• Istnieje Sąd Konstytucyjny

Łotwa

• Łotwa jest jedynym państwem wśród krajów Europy Wschodniej i Środkowej, który powrócił do ustawy zasadniczej sprzed okresu realnego socjalizmu (nie tylko w wymiarze symbolicznym jak to miało miejsce np. na Litwie). 4 maja 1990 roku Rada Najwyższa uchwaliła Deklarację o przywróceniu niepodległości, przywrócono w niej moc Konstytucji z 1922roku.

• Cechy: lakoniczność przepisów; konserwatywny układ treści; odmienne niż współcześnie rozłożenie akcentów regulowanych spraw; brak przepisów odnoszących się do praw człowieka, administracji lokalnej, samorządu terytorialnego; przepisy często nieprecyzyjne.

• W latach 90. Konstytucja była kilkakrotnie nowelizowana, jednak zmiany nie dotyczyły nigdy podstawowych cech (jak system parlamentarno-gabinetowy). Były nimi m. In.

• Wprowadzenie Sądu Konstytucyjnego

• Czynne prawo wyborcze od lat 18.

• Wydłużenie kadencji Prezydenta i parlamentu do lat 4

• Wprowadzenie trójinstancyjności sądów

• 10 grudnia 1991 uchwalono ustawę konstytucyjną „Prawa i obowiązki obywatela”, następnie rozszerzono konstytucję o rozdział VIII „Podstawowe prawa człowieka”.

• Obecni konstytucja zawiera 116 artykułów w 8 rozdziałach i jednozdaniową preambułę (o tym, że suweren nadaje sobie konstytucję za pośrednictwem przedstawicieli wybranych do Zgromadzenia Ustawodawczego).

Estonia

• Konstytucja Estonii przyjęta w referendum (28 VI 1992) weszła w życie 3 lipca 1992.

• 168 artykułów ujętych w 15 rozdziałach

• Istnieje instytucja Kanclerza Sprawiedliwości

2. POZCYJA JEDNOSTKI I USTRÓJ SPOŁECZNO - POLITYCZNY

WIELKA BRYTANIA

• Do dziś w Wielkiej Brytanii nie ma podstawowych kodyfikacji prawa materialnego i procesowego.

• Regulacje w sferze prawa cywilnego są szczątkowe

• Odmienne zasady funkcjonowania administracji publicznej - podstawową rolę w zakresie determinowania praw jednostki odgrywa Europejska Konwencja o Ochronie Praw podstawowych Wolności.

System partyjny

• System dwupartyjny - Partia Konserwatywna i partia pracy.

• Istotą tego systemu jest zdobywanie większości w Parlamencie przez jedną z partii, co prowadzi do rządów jednopartyjnych, nigdy koalicyjnych. Zwycięska partia posiada bowiem monopol stanowisk i większość parlamentarną.

STANY ZJEDNOCZONE

• Prawa obywatelskie ujmuje konstytucja USA bardzo liberalnie i bardzo są one zakorzenione w filozofii praw naturalnych. (ich źródła należy się także doszukiwać w deklaracji niepodległości)

• Istnieje katalog wolności i praw (patrz str. 74/75)

• Zasadniczą gwarancją praw obywatelskich jest prawo do sądu, które jest bardzo silnie zakorzenione w kulturze amerykańskiej.

• Wolności konstytucyjne nie zawierają expressis verbis prawa do tworzenia zrzeszeń, partii politycznych etc., co pojawia się w innych konstytucjach współczesnego świata. Jest to zrozumiale, biorąc pod uwagę fakt, ze np. Washington był przeciwny powstawaniu partii politycznych, bowiem jego zdaniem pogłębiałyby one podzialy społeczne w panstwie.

System partyjny

• Można powiedzieć, że w USA jest system dwupartyjny, jednak jest on specyficzny

• Specyfika systemu polega na tym, że dwie największe partie w USA są bardzo zróżnicowane i Partię Demokratów w różnych stanach reprezentują odmienne grupy społeczne, o innych poglądach i interesach.

• Najbardziej znanym podziałem jest podział na skrzydło konserwatywne i liberalne w każdej z partii, co dawałoby już 4, a nie 2 partie.

NIEMIECY

• Prawa zasadnicze jednostki stanowią przedmiot pierwszej nader obszernej części UZ. (dotyczą one głownie klasycznych wolności osobistych i praw politycznych. Poza ten zakres wychodzi niewiele przepisów)

• Panstwo niemieckie ma charakter panstwa socjalnego - obowiązek państwa zabezpieczenia wszystkim, a zwłaszcza najuboższym pewnego minimum egzystencji materialnej, opieki zdrowotnej, minimalnego wykształcenia.

• Prawa i wolności jednostki są nie tylko zawarte w Konstytucji i ustawach, lecz także w znanych konwencjach miedzynarodowych

• Prawa i wolności jednostki są Zabezpieczone w UZ pełnym zestawem gwarancji proceduralnych. W RFN NIE FUNKCNJONUJE RZECZNIK PRAW OBYWATLESKICH! Podobną rolę sprawuje OMBUDSMAN do spraw wojskowych.

System partyjny

• Ustrój pluralistyczny z funkcjonującym systemem wielopartyjnym, jednak wiele zmian ustrojowych sprawiło, ze jest to system paropartyjny ( z mocno ograniczoną liczbą partii posiadających realne szanse na współdecydowanie w życiu politycznym.

• UZ jest drugą, zaraz po konstytucji włoskiej, która dokonała instytucjonalizacji partii politycznych. Naklada także na partie pewne granice programowe

SZWAJCARIA

• Konstytucja poświęca swój drugi tytuł, zaraz po „postanowieniach ogólnych”, a więc ten problem wysuwa na czoło swojej regulacji.

• Tytuł II dzieli się na trzy rozdziały.

• Pierwszy traktuje „prawach zasadniczych” ( wolności i prawa osobiste, prywatne, prawa człowieka, prawa gospodarcze, socjalne i polityczne)

• Drugi - traktuje o prawach obywatelskich i politycznych aczkolwiek punkt do tych regulacji znajduje się w rozdziale I.

• Trzeci - odnosi się do praw socjalnych (zadania publiczne etc)

• Prawa podstawowe - ochrona godności ludzkiej, równość wobec prawa, każdy ponosi odpowiedzialność za siebie (rola państwa jest rolę subsydiarną), prawno do zycia (zniesienie kary śmierci), ochrona żucia prywatnego, prawo do informacji, straku i lokautu

• Prawa polityczne - swobodne kształtowanie się woli obywateli oraz swobodzie w jej wyrażaniu, wolność poglądów, słowa, środków publicznego komunikowania, zgromadzeń, stowarzyszeń, prawo petycji (zawarte w rozdziale pierwszym są traktowane jako prawa fundamentalne).

• Prawa socjalne - cele socjalne czyli - bezpieczeństwo socjalne, ochrona zdrowia, ochrona rodziny, możliwość osiagania godziwych warunków życia z pracy wykonywanej we właściwych warunkach, możliwośc uzyskania przez każdego odpowiednia mieszkania iu utrzymania go. Etc.

System partyjny

• Partie polityczne rozwinęły się w pierwszej połowie XIX wieku pod wpływem rewolucji lipcowej.

• Pod wpływem prądów liberalnych wprowadzono szerokie prawo wyborcze (dla mężczyzn) a zwłaszcza form glosowania ludowego - referenda

• W każdym kantonie były partie, dlatego powstawanie partii ogolnoszwajcarskich było dość trudne ( ze względu na niejednolitą formę państwa)

• System wielopartyjny (reprezentowanych jest 10 partii), jednak na kadencje mandaty przypadają czterem partiom. (wielopartyjność zintegrowana)

• Jest to zatem system paropartyjny

• Rząd wielopartyjny - bo te 4 partie tworzą rząd.

• Nie są to koalicje bo :

• Rząd nie jest powoływany na podstawie wspolnego programu i w jego skład wchodzi wiele partii (dzieki temu zapobiega to sięganiu przez partie po referendum ustawodawcze)

• W skład rządu nie wchodzą oficjalni przywódcy damnych partii, ale ich przedstawiciele, których oczywiście wybiera parlament.

• Udział w rządzie nie wyklucza działan opozycyjnych wobec rządu (Nie ma ani wotum nieufności, ani absolutorium, tylko narzędzia demokracji bezpośredniej)

• Najważniejszym forum współpracy są spotkania przewodniczących partii rządzących i przewodniczących frakcji partyjnych, odbywające się przed każdą sesją parlamentu. (DEMOKRACJA UWZGLĘDNIAJĄCA)

FRANCJA

• Konstytucja z 58 roku zawiera jedynie odwołanie do zasady równości wobec prawa i wolności przekonań, wolności i nietykalności osobistej.

• Aktem, który w całości poświecony jest statusowi jednostki jest Deklaracja Praw człowieka i obywatela a także szeroko traktuje o tym wstep do konstytucji z 46.

• Prawa o charakterze socjalnym :

• Prawo do zatrudnienia

• Tworzenia i działania w związkach zawodowych

• Prawo do strajku

• Prawo do ochrony zdrowia

• Prawo do wypoczynku

• Prawo do bezpłatnej nauki etc.

• Francuski ombudsman nie jest dostępny obywatelom bezpośrednio, a jedynie za pośrednictwem deputowanych.

System partyjny

• Dwublokowy system partyjny (jest to system wielopartyjny)

• W tym systemie stale funkcjonuje od 5-7 partii które ściśle ze sobą współpracują, wystawiają wspólnych kandydatów, zawierają koalicje etc.

• Dwa bloki to :

• Partia Socjalistyczna

• Zgromadzenie na rzecz republiki.

• Przywódcami partii politycznych są prezydenci, a nie jak w większości krajów premier.

WŁOCHY

• Uregulowanie statusu jednostki ujęte zostało w części pierwszej konstytucji, zaraz za zasadami podstawowymi.

• Jednostka ma dwumiarowy status: (w obu tych wymiarach prawa jednostki są niezbywalne)

• Jednostka jako częśc pewnej społeczności

• Jednostka w spojrzeniu osobistym

• Prawa i obowiązki obywatelskie zostaly ujęte w czterech grupach.

• Stosunki obywatelskie (jednostka jako członek grupy społecznej)

• Stosunki moralno - społeczne (status rodziny, etc)

• Stosunki ekonomiczne (prawa do materialnej egzystencji)

• Stosunki polityczne (prawa polityczne - głosowanie jako obowiązek )

System partyjny

• Instytucjonalizacja partii politycznych !!!

• Włochy charakteryzują się dużą intensywnością życia partyjnego.

• System wielopartyjny, oparty na rywalizacji miedzypartyjnej.

• Istnieje jednak kilka partii wyraznie wyróżniających się ponad innymi

• Ze względu na duże rozbicie partyjne normą są zawierane koalicje

Litwa

Pozycji jednostki w państwie, jej praw i wolności dotyczy rozdział II Konstytucji

System partyjny

• Wykształciły się dwa obozy polityczne, które w znacznym stopniu są kontynuacja konfliktów ideologicznych z lat 1989-92,

• Trudno wyodrębnić partie typowo lewicowe i typowo prawicowe,

• PRWAICA: Litewska Partia Demokratyczna (LDP)

• OD CENTRUM NA PRAWO: ugrupowania wywodzące się z Sajudiusu: Litewska Partia Chrześcijańsko-Demokratyczna (LKDP) oraz Związek Ojczyzny/ Litewscy Konserwatyści (TS/LK)

• LEWICA: Litewska Demokratyczna Partia Pracy (LDPP), Litewska Partia Socjaldemokratyczna(LSDP)

• Mechanizm funkcjonowania systemu partyjnego charakteryzują kolejne „wychylenia” 1990 i 1996->narodowa prawica, 1992->postkomunistyczna lewica.

System partyjny Litwy w ostatnich kilkunastu latach na ogół kształtował się jako umiarkowanie wielopartyjny z jedną partią dominującą. Głównymi ugrupowaniami do 2000r. byli na przemian konserwatyści lub socjaldemokraci,. Z kolei po wyborach z 2004 r. ukształtował się układ umiarkowanie wielopartyjny z równowagą pomiędzy partiami politycznymi.

Łotwa

• Jako, że Konstytucja łotewska powstała w 1922, w swoim pierwotnym tekście praktycznie nie wspominała o prawach człowieka, dopiero 10 grudnia 1991 uchwalono ustawę konstytucyjną „Prawa i obowiązki obywatela”, następnie rozszerzono konstytucję o rozdział VIII „Podstawowe prawa człowieka”.

System partyjny

• Łotewskie partie dzielą się na te, które uczestniczyły bądź nie w działaniach Frontu Narodowego (LTF), żadna partia prawicowa nie może i nie chce uważać się za kontynuatorkę LTF w przeciwieństwie do partii centrowych i lewicowych.

• Duża niedojrzałość systemu partyjnego (niestabilność ekonomiczna społeczeństwa przechodzącego okres transformacji)

• System partyjny Łotwy skupia się zarówno wokół osi prawica-lewica (która dopiero właściwie zaczyna się wykształcać, przede wszystkim na płaszczyźnie gospodarczej) jak i na osi opartej na odniesieniu do stosunków łotewsko-rosyjskich.

• System wielopartyjny, na początku lat 90. można było mówić o ekstremalnym pluralizmie.

Estonia

• Prawa wolności i swobody obywatelskie zawarte w konstytucji przyznane są wszystkim obywatelom Estonii, obywatelom innych państw jak i bezpaństwowcom przebywającym na terytorium tego kraju (zasada równości wszystkich podmiotów wobec prawa, dotyczy także osób prawnych),

• Prawo do odszkodowania w przypadku wywłaszczenia z posiadanych praw. Państwo jest gwarantem posiadanych praw i zapewnia ich ochronę,

• Do rangi konstytucyjnej podniesiono zasady: o zakazie dyskryminacji, zakazie poddawania torturom, zasadę nietykalności osobistej i domniemanej niewinności.

System partyjny

• Po tym jak w 1990 roku zakazano działalności KPZR szybko zaczęły się tworzyć liczne partie polityczne, w obliczu zbliżających się wyborów parlamentarnych, w pierwszej połowie 1991 zaczęły kształtować się bloki polityczne:

• Blok prawicowo-centrowy „Ojczyzna” Isamaa ( Estońska Narodowa Partia Konserwatywna, Estońska Partia Chrześcijańsko- Demokratyczna, Estoński Ruch Chrześcijańsko-Demokratyczny, Estońska Zjednoczona Partia Republikańska, Partia Liberalno- Demokratyczna)

• Blok wyborczy „Bezpieczny Dom” (Estoński Związek Chłopski, Estoński Demokratyczny Związek Prawny, Estońska Partia Koalicyjna)

• Blok wyborczy „Umiarkowani” Moodukad (Estońska Socjaldemokratyczna Partia Niepodległości, Partia Centrum Wiejskiego)

• Źródłami prawa określającymi tworzenie i funkcjonowanie partii politycznych są Konstytucja(art. 48) i Ustawa o partiach politycznych z 1994

• Konstytucja zapewnia każdemu prawo do zrzeszania się w niekomercyjnych stowarzyszeniach i związkach,

• Do partii politycznych należeć mogą tylko obywatele Estonii,

• Zakazane jest tworzenie i działalność partii, których cel lub działalność jest skierowana na zmianę przemocą ustroju konstytucyjnego Estonii lub w inny sposób wchodzą w sprzeczność z ustawodawstwem karnym(sąd może zakazać bądź zawiesić działalność partii i nałożyć odpowiednie kary)

• Republika Estonii jest państwem o systemie wielopartyjnym z równowagą pomiędzy partiami

3. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA USTROJU

WIELKA BRYTANIA

SYSTEM

• Monarchia parlamentarna o ustroju parlamentarno-gabinetowym.

• Monarchia parlamentarna - monarcha traktowany jest jako podmiot suwerenności w systemie władzy publicznej. Monarcha zatem pełni funkcje głownie reprezentacyjne, a Naród wykonuje funkcje ustrojodawczą.

• System parlamentarno gabinetowy - czynnik rządzy krajem - rząd, legitymację czerpie z woli parlamentu, chociaz nie jest przez niego powoływany. Formalnie rząd powołuje monarcha, ale nie ma on nic do powiedzenia w jego sprawie. Ponadto rząd jest odpowiedzialny przed parlamentem. Z kolei rząd może wnioskować do monarchy o rozwiązanie parlamentu

STRUKTURA TERYTORIALNA

• Państwo jednolite

• Oparty na szerokim systemie samorządowy z jednostkami o szerokich kompetencjach autonomicznych.

• Unia realna (1800 porozumienie miedzy Wlk. Brytanią a Irlandia

• Nastąpiło jednak przemianowanie i w 1922 i od tego czasu Królestwo Wielkiej Brytanii składa się z 3 części : (mają wiele swobód, nie są jednak autonomiczne)

• Anglia

• Szkocja

• Irlandia

• Walia, mimo inkorporacji traktowana jest tako odrębny obszar i czasami podlega innej regulacji prawnej

• Organ lokalny (pochodzący z powszechnych wyborów): rada (miasta, hrabstwa, parafii), do której należy większość spraw lokalnych.

• Terytoria Szkocji, Walii i Irlandii północnej otrzymały daleko idącą autonomię. (Irlandii jednak zabrano, ze względu na znaną sytuacje polityczną)

• Najwyższą jednostką jest hrabstwo - dzieli się na dystrykty (dzielą się na parafie świeckie) i zrównane z nim

• W każdej z tych jednostek wybierana jest rada, na czele której stoją radni (a to Ci heca). W radach hrabstw dodatkowo stoją tzw. aldermenowie.

KOMPETENCJE:

• Całość spraw lokalnych

• Charakterystyczny dla samorządu angielskiego jest brak zarządów. RADA JEST ORGANEM STANOWIĄCYM I WYKONAWCZYM

• Pomoc świadczą komitety o charakterze resortowym, które na bieżąca śledzą przebieg spraw.

• W sprawach bieżących mogą podejmować decyzje zamiast rady

• BRAK DUALIZMU - nie ma czegos takiego jak organ ogólny. Ani rząd ani monarcha nie posiadają swojego przedstawiciela w strukturach lokalnych.

STANY ZJEDNOCZONE

• Dwie najważniejsze zasady organizacyjne: zasada federalizmu i trójpodziału władzy

• W ramach zasady federalizmu - federalizm dualistyczny (konstytucja określa zakres ustawodawstwa federalnego, a cała nieokreślona reszta materii należec będzie do jednostek federalnych)

• W ramach trójpodziału władzy - checks and balance - rozwinięty system hamulców wzajemnych.

• Ze względu, ze władza wykonawcza spoczywa w rękach prezydenta, model ten to system prezydencki.

ZASADA FEDERALIZMU :

• 50 stanów + dystrykt Kolumbia z Waszyngtonem

• Każdy ze stanów ma swoją konstytucję, ustawodawstwo, legislaturę, własne sądownictwo.

• Konstytucje stanowe są bardzo podobne do konstytucji federalnej i nie mogą być jej zaprzeczeniem (federalna gwarantuje stanom republikańską formę rządów)

• Konstytucja federalna ma wyższość nad stanową

KOMPETENCJE :

• Pionowy podział kompetencji (podział ten dotyczy wszystkich 3 władz państwowych) - tam gdzie działalnością zajmują się organy ustawodawcze federalne, tam i wladza wykonawcza i sądownicza będzie należała do organów federacyjnych i na odwrót)

• 
  Brak organu rozstrzygającego spory miedzy federacją a stanami (takiego bezstronnego). Rolę tę pełni Sąd Najwyższy, ale jest on organem jednej ze stron.

Federacja :

• 
  Wydawanie odpowiednich ustaw regulujących funkcjonowanie stanów.

• Kompetencje znajdują się w 17 punktach delegowanych

Stany :

• Wszystko to, co się nie mieści w tych 17 pktach

NIEMCY

• Trójpodział władzy - współdziałanie organów, prowadzące czasem do zlania się funkcji.

• System kanclerski

• Czynnik rządzący państwem czerpie legitymację do sprawowania rządów z zaufania parlamentarnego - tym czynnikiem jest Kanclerz Federalny (który jest osobnym organem państwa, a jego kompetencje są zwierzchnie i kierownicze w stosunku do pozostałych członków rządu federalnego.

• Egzekutywa trialistyczna - głowa państwa: kanclerz: rząd.

STRUKTURA TERYTORIALNA

• FEDERACJA

• RFN składa się obecnie z 16 krajów

• Mają własne konstytucje i ustawodawstwo, budżet, parlament i rząd, sądy, trybunały konstytucyjne, podwójne obywatelstwo, mogą również zawierać umowy z podmiotami zagranicznymi wobec całej RFN, mogą zawierać umowy ze sobą i cała RFN.

• Ludność może domagać się zmiany przynależności krajowej poprzez inicjatywę ludową i referendum.

• Konstytucje powinny być zgodne z UZ

• Prawo federalne stoi wyzej niż krajowe

• Kompetencje ustawodawcze

• Wykorzystanie dualizmu federalnego jedynie co do materii ustawodawstwa wyłącznego.

• Całą reszta kompetencji, która powinna przypaść krajom. Duża częśc to ustawodawstwo konkurencyjne.

• Ustawy ramowe

• Kompetencje administracyjne

• kraje wykonują swoje ustawy krajowe (UZ nie reguluje tego)

• Do administracji władz krajowych, zgodnie z zasadą federalizmu funkcjonalnego, należy wykonywanie ustaw federalnych.

• Wykonywanie ustaw sklada się z dwóch procedur

 wykonywanie „sprawy własnej”

 na zlecenie federacji

 wlasna administracja federacji

• Powiązania RFN i krajów

• Kraje federalne vs federacja - powoływanie przez kraje Rady Federalnej.

• Federacja vs. Kraje federalne - interwencja federalna (w przypadku nieszczęścia), przymus federalny (kraj nie wypełnia obowiązków ciążących wobec federacji)

SZWAJCARIA

• Państwo demokratyczne (o duzym znaczeniu form demokracji bezpośredniej), socjalne i państwo prawa (o szerokim wachlarzu praw jednostki)

• TYPOWE Państwo federalne (podział na kantony, które posiadają charakter organizmów państwowych)

• Konfederacja to tylko nazwa historyczna. Oficjalna nazwa to Sprzysiężenie, jednak w konstytucji konsekwentnie uzywa się „federacja”.

• Jeżeli chodzi o formę rządów, nie można Szwajcarii przydzielić żadnego teoretycznego modelu.

• Brak jednoznacznej deklaracji odnośnie trójpodziału władzy, ale wiele za tym przemawia : (KONSTYTUCJA STATUUJE TRÓJPODZIAŁ WŁADZY, ALE ODRZUCA ZASADĘ RÓWNOWAGI WŁADZ)

• Wyłączność sprawowania mandatu przez jedną osobę

• Rada federalna to najwyzsza władza rządząca i wykonawcza

• Trybunał federalny - najwyższa włądza sądownicza

• Każdy z organów ma swoje kompetencje.

• Parlament szwajcarski (Zgromadzenie Federalne) NIE jest określany jako władza ustawodawcza, lecz jako organ sprawujący „władzę najwyższą” (MODEL RZĄDÓW ZGROMADZENIA)

 funkcja ustawodawcza (może jednak ingerować w realizację innych funkcji)

żaden z czynnikow pozaparlamentarnych nie może rozwiązać jego izb przed upływem kadencji,

 żaden nie może zwoływać go na sesje,

 żaden nie może otwierać i zamyka lub odraczać sesji parlamentarnych,

 każda z izb sama rozstrzyga o ważności wyborów swoich deputowanych (bez kontroli sądowej)

 nie ma organów do określania konstytucyjności ustaw

 konflikty kompetencyjne rozstrzygane są przez parlament.

 Tylko parlament może wybierać członków rządu

 Parlament nie może egzekwować odpowiedzialności politycznej rządu ( nie może mu cofnąć zaufania, odwołać rządu)

• KONSTYTUCJA STATUUJE TRÓJPODZIAŁ WŁADZY, ALE ODRZUCA ZASADĘ RÓWNOWAGI WŁADZ (czyli : istnieją trzy klasyczne podziały kompetencyjne dla Rady Federalnej i Trybunału Federalnego, ale Parlament, oprócz swojego zadania ma możliwość wykonywania działań w zakresie dwóch pozostałych organów)

• Monokratyczność egzekutywy federalnej - całość władzy skupiona jest w rękach jednego organu (rządu) (podobnie jak w USA), z tą jednak różnicą, że rząd w Szwajcarii wybierany jest przez Parlament.

STRUKTURA TERYTORIALNA

• 26 kantonów (wymienienie nazw w konstytucji gwarantuje istnienie każdego z nich)

• Pomiędzy kantonami istnieją liczne różnice w rozwoju historycznym, położeniu, charakterze gospodarczym, języku, religii etc.  egzystencja kantonów nie ma tylko podłoża formalno - prawnego, ale także zróżnicowania społeczne.

• Państwowy charakter kantonów

• Konstytucja potwierdza charakter państwa

• Kantony posiadają swoje własne konstytucje i prawo

• Funkcjonują parlamenty

• Prawo zawierania umów między sobą, z Federacji podmiotami zagranicznymi.

• Spory między federacją a kantonami rozstrzyga Trybunał Federalny,a zatem organ niezależny (inaczej niż w USA)

• Nie mogą występować z konfederacji, ani przyłączać się.

• Kompetencje

• Wszystkie prawa, które nie zostały przekazane władzom federalnym wykonywane są przez kantony

• Do kantonów należą sprawy oświaty, opieki zdrowotnej, instytucji kulturalnych, stosunków do kościołów, policji, ustroju sądów, realizacja ustaw federalnych

• Administracja federalna spełnia funkcje nadzorcze.

• Kantony mogą ustalać swoje podatki.

• Zasada współdziałania

• Spory rozwiązywane są na drodze mediacji

• Federacja może wspomagać kantony kasą

• Wpływ kantonów na działania federacji

• Druga izba parlamentarna powoływana jest przez kantony

• Pierwsza izba wybierana jest w ten sposób, że okręgami wyborczymi są kantony i nawet najmniejszemu przysługuje mandat.

• Każdy minister rządu musi pochodzić z innego kantonu

• Prawo inicjatywy ustawodawczej każdego z kantonów

• Prawo ośmiu kantonów do zarządzania przeprowadzenia referendum.

• Wpływ federacji na działania kantonów

• Poddawanie konstytucji kantonalnych i ich zmian procedurze gwarancyjnej przez parlament. (muszą być demokratyczne, przyjęte w referendum i zgodne z konstytucją federalną)

• Rząd federalny posiada prawo sprzeciwu wobec aktów kantonalnych (gdy nie ma zgody parlament zabrania wchodzenia w zycie)

• Prawo nadzoru nad realizacją ustaw federalnych.  interwencja federalna

• Procedury demokracji bezpośredniej (referenda)

• Cztery procedury konstytucyjne:

• inicjatywa ludowa w sprawie całkowitej zmiany konstytucji (wniosek 100 000 wyborców, poparcie wniosku wstępnego w referendum)

• inicjatywa ludowa w sprawie częściowej zmiany konstytucji (100 000 wyborców. Parlament może unieważnić inicjatywę, gdyby były to treści niezgodne z prawem.)

• referendum obligatoryjne któremu podlegają:

- zmiany konstytucji federalnej

- przystąpienie do organizacji kolektywnego bezpieczeństwa, wspólnot narodowych, etc.

- ustawy federalne uchwalone w trybie pilnym i nieoparte o konstytucję.

- całkowita zmiana konstytucji przy różnych stanowiskach izb

- sprawa poparcia wniosku wstępnego o całkowitą zmianę konstytucji

- sprawa poparcia wniosku wstępnego o częściową zmianę, jeżeli parlament odrzuci wniosek.

• Referendum fakultatywne (pojedyncze)- na wniosek 50 000 wyborców lub żądanie 8 kantonów. Podlegają mu :

• Ustawy federalne (wchodzą w życie dopiero po 100 dniach- w tym czasie można zarządzić referendum)

• Parlament federalny może uznać określoną ustawę, która nie może wyczekiwać owego okresu 100 dni, a następnie ewentualnego referendum i winna wejść w życie od razu po uchwaleniu. Gdy w referendum naród zaakceptuje ustawę, obowiązuje ona od okresu, na który została przeznaczona. Gdy nie zostanie zaakceptowana nie traci od razu swej mocy, ale dopiero po roku wejścia w życie.

• Pewne akty nieprawotwórcze zgromadzenia federalnego, noszące nazwę „uchwał federalnych”.

• Większość umów międzynarodowych ratyfikowanych przez rząd : umowy bezterminowe i nieprzewidujące wypowiedzenia, umowy o przystąpieniu do organizacji międzynarodowych, wprowadzające wielostronne ujednolicenie prawa.

• Postępowanie konsultacyjne - obowiązek władz federalnych w trakcie przygotowywania ważniejszych aktów normatywnych, uzyskania stanowiska partii politycznych kantonów oraz wszystkich innych środowisk funkcjonujących na obszarze, którego dotyczy projekt.

FRANCJA

• Ustrój Francji różni się od wszystkich innych ustrojów.

• Od prezydenckiego :

• Zwiększenie uprawnień głowy państwa(możliwość zarządzania referendum, czy rozwiązywania Zgromadzenia Narodowego), ale tez ich redukcje (prezydent dzieli kompetencje z premierem i radą ministrów)

• Od parlamentarnego

• Wyłączenie wielu aktów prezydenta spod wymogu kontrasygnaty

• Stworzenie możliwości działania rządu bez parlamentarnej inwestytury.

• System arbitrażu prezydenckiego - głowa państwa pochodzi z wyborów powszechnych, wybierana jest na długie kadencje. Prezydent ma wpły zarówno na parlament jak i na rząd, a w sytuacjach zagrożenia może on przejąć pełnię władzy, jednak dzierży w dłoni władzę rządowo - wykonawczą.

STRUKTURA TERYTORIALNA

• Decentralistyczna(podział na regiony i departamenty)

• Przyznanie organom wspólnot (rady regionalne, rady generalnie, rady gminne) władzy wydawania przepisów lokalnych, a także posiadanie własnych źródeł finansowych.

• Władzę w departamentach sprawuje prefekt.

• W regionach funkcję prefekta regionalnego dodatkowo spełnia prefekt departamentu, w który leży stolica regionu.

• W gminach - merowie.

• Rady mają prawo przeprowadzić referendum lokalne, a wyborcy mają prawo żądać rozpatrzenia określonej ustawy przez radę

WŁOCHY

• (jak głos konstytucja) Włochy to państwo republikańskie, demokratyczne i oparte na pracy (której poświęcony jest całkiem spory kawałek konstytucji)

• Państwo socjalne - rozwinięte prawo zasiłkowe, ubezpieczeń, ochrona zdrowia, prawo do edukacji, etc.

• Republika :

• Niezmienność formy ustrojowej

• Odbyło się referendum na podstawie którego pozbawiono członków dawnej dynastii praw wyborczych, zakaz piastowania przez nich funkcji publicznych, konfiskaty majątku, a wobec samego byłego panującego i jego męskich potmków - zakaz wstępu na terytorium Włoch. (zostało to zniesione dopiero w 2002 r)

• Demokratyzm :

• Przyjęcie zasady suwerenności ludu i szerokich wolności politycznych obywateli,

• uznanie roli partii politycznych

• uczynienie z organu pochodzącego z wyborów powszechnych pierwszego organu w porządku ustrojowym

• demokracja bezpośrednia (referendum, inicjatywa ludowa)

• decentralizacja władzy (autonomia regionalna)

• Konstytucja nie wspomina o trójpodziale władzy - brakuje szczegółowych określeń co do kompetencji władzy, co jest naturalne przy określaniu jej trójpodziału

• System parlamentarny - gabinetowy - Parlament wybiera głowę, państwa, która mianuje rząd. Do podjęcia swej działalności rząd potrzenuje parlamentarnej inwestytury. Prezydent nie kieruje rządem, ale ponosi przed parlamentem odpowiedzialność.

• Bikameralizm - zrównanie praw obu izb parlamentarnych.

• Włoska wersja systemu parlamentarnego (odmiennie niż w Wlk. Brytanii) charakteryzuje się tym, że funkcjonuje on w ramach systemu wielopartyjnego (konieczne są więc koalicje)

• Regionalizm - podział państwa na 20 regionów ( w tym 5 specjalnych).

STRUKTURA TERYTORIALNA

• Idea daleko posuniętej decentralizacji

• Najważniejszym podział jest podział na regiony - 20 regionów(jednak nie każdy ma zagwarantowany byt - jest zapis w konstytucji, ze regiony można łączyć bądź dzielic - muszą się na to jednak zgodzic rady regionalne i mieszkancy)

• 5 regionów specjalnych - ich „specjalność” uzasadniona jest albo wyspiarskim położeniem (Sycylia, Sardynia), bądź osadnictwem mniejszości narodowych (niemieckojęzycznej - Trydent, francuskojęzycznej - Dolina Aosty, słoweńskiej - Friulia)

• Ustrój regionów określany jest w statucie, który jest zawarty w konstytucji i mowi o szczególnych warunkach autonomii.

• Decentralizacja władzy ustawodawczej -

• w kilkudziesięciu zagadnieniach występuje jedynie ustawodawstwo parlamentu.

• W tym samym artykule zostało wymienione ustawodawstwo konkurencyjne (ustawy państwowe winny w zagadnieniach tych regulować zasady podstawowe, natomiast regiony - cała resztę).

• Reasumując bez ustaw państwowych regulacja regionalna nie może występować.

• Radom regionalnym przysługuje inicjatywa ustawodawcza.

• Decentralizacja władzy wykonawczej

• zakres uregulowany przez ustawy regionalne przypada regionom, ale może być przekazany także władzom prowincji lub gmin.

• Gminy i prowincje sprawują zarząd w sprawach własnych, które określane są w ustawach regionalnych

• Regiony określają zakres działania dla gmin i prowincji

• W prowincjach funkcjonują prefekci, stanowiący terenowe organy administracji rządowej.

• Rada Regionalna

• Pochodzi z wyborów powszechnych mieszkańców regionu.

• Liczy od 30-80 członków wybieranych na 5 letnią kadencję.

• Członkowie rad nie mogą być jednocześnie członkami izb parlamentarnych

• Za swoją działalność nie ponosza odpowiedzialności przed wyborcami.

• Rada posiada inicjatywę ustawodawcza.

• Komitet regionalny

• Organ wykonawczy regionu

• Składa się z przewodniczącego i resortowych asesorów (mianuje ich przewodniczący komitetu)

• Komitet realizuje ustawy i odpowiedzialny jest dodatkowo za realizację przekazanej regionom administracji państwowej.

• Przewodniczący ponosi odpowiedzialność polityczna przed radą regionalną, która może pod jego adresem uchwaluć wotum nieufności  oba organy wtedy ustępują i muszą być przeprowadzone nowe wybory.

• Przedstawiciele państwa w regionach

• Organem bieżącego nadzoru nad regionami jest Przedstawiciel Państwa do spraw autonomii regionalnej.

• Głównym zajęciem jest kontrola ustaw regionalnych.

• Informuje także o ewentualnych nieprawidłowościach,

• Opróćz tego w regionach działają trybunały administracyjne, kontrolujące działalność władz regionalnych.

• Autonomia regionów

• Jako, ze regiony nie są jednostkami federalnymi to mają one odmienne prawa niż np. w USA.

• Nie mają własnych konstytucji

• Nie mają odrębnego obywatelstwa

• Są poddane nadzorowi ze strony państwa

• Jeżeli ustawy regionalne są niezgodne z konstytucja i tak orzeknie trybunał, to radę się wypierdziela.

Ukraina

• Zasada państwa suwerennego i niepodległego

• Zasada państwa unitarnego.

Autonomiczna republika Krym nie posiada suwerenności państwowej, lecz jedynie jej atrybuty (Konstytucja, hymn), na tym terytorium rozciąga się suwerenność ukraińska, język rosyjski jest językiem oficjalnym, natomiast językiem urzędowym jest ukraiński.

• Zasada państwa demokratycznego- źródłem władzy jest naród

Referendum z inicjatywy narodu ogłasza prezydent na podstawie wniosku 3 mln obywateli pod warunkiem, że po 100 tys. Podpisów zebrano w min 2/3 regionów.

• Naród decyduje w drodze referendum ogólnokrajowego, które zarządza Rada Najwyższa o zmianach terytorialnych państwa,

• Głosowaniu w referendum zostają poddane:

• Projekty konstytucji zakładające zmiany w zasadach ogólnych,

• Projekty konstytucji zakładające zmiany w kwestiach wyborów i referendów,

• Zmiany naruszające dotychczasowe zasady wprowadzenia zmian do ustawy zasadniczej.

• W kwestiach pozostałych o nowelizacjach decyduje głosowanie w parlamencie

• Konstytucja nie dopuszcza przeprowadzenia referendum nad projektami ustaw w sprawie podatków, budżetu i amnestii

• Pluralizm ideologiczny

• Ukraina to państwo świeckie

• Zasada państwa socjalnego

• Zapis-definicja małżeństwa

• Zapis o prawach mniejszości narodowych (prawo do nauki w języku ojczystym)

Litwa

Forma państwa: republika

Reżim: demokracja

Struktura terytorialna: państwo unitarne 10 okręgów (apskritis) dzielących się na 60 gmin (savivaldybė), w tym: 43 gminy rejonowe (rajono savivaldybė) ; 8 gmin miejskich (miesto savivaldybė): Wilno, Kowno, Kłajpeda, Szawle, Poniewież, Olita, Wisaginia, Połąga; 9 gmin (savivaldybė). Gminy są podzielone na 546 starostw (seniūnija). (http://pl.wikipedia.org/wiki/Podzia%C5%82_administracyjny_Litwy)

Władza ustawodawcza- jednoizbowy parlament(Seimas), władza wykonawcza- prezydent i rząd, władza sądownicza-niezawisłe sądy.

Zasady ustrojowe:

• Republikańska i demokratyczna forma państwa,

• Zasada suwerenności narodu (w sposób pośredni i poprzez formy demokracji bezpośredniej)

• Zasada podziału władzy (przypisanie określonych funkcji władczych określonym organom i uregulowanie relacji pomiędzy nimi z wykorzystaniem mechanizmów wzajemnego równoważenia)

• Legalizmu,

• Zasady dotyczące praw człowieka.

Łotwa

Forma państwa: Republika

Reżim: demokracja

Struktura terytorialna: państwo unitarne w skład którego wchodzą 4 krainy historyczne: Liwonia, Łatgalia, Kurlandia i Semigalia (art. 3 Konstytucji Łotewskiej). Łotwa podzielona na 26 okręgów (regionów - rajons lub apriņķi) i 7 miast wydzielonych (lielpilsēta). Podstawową jednostką administracyjną jest gmina, w której ludność wybiera radę na kadencję 2-letnią. W okręgach powoływana jest rada okręgowa, w skład której wchodzą przewodniczący rad gminnych. Od 2007 obowiązuje także podział na regiony (głównie dla celów planistycznych). W Łotwie jest pięć takich regionów, cztery wymienione wyżej krainy historyczne oraz Ryga. (http://pl.wikipedia.org/wiki/Podzia%C5%82_administracyjny_%C5%81otwy)

Władza ustawodawcza- jednoizbowy parlament (Saeima) władza wykonawcza- prezydent, rząd władza sądownicza- niezawisłe sądy

Zasady ustrojowe: (konstytucja- ponieważ powstała w 1922- nie zawiera wartości charakterystycznych dla konstytucji państw postkomunistycznych):

• Zasada republikańskiej i demokratycznej formy państwa

• W Konstytucję wpisano, że terytorium państwa składa się z historycznych krain: Piwonii, Łatgalii, Kurlandii, Semigalii

• Zasada zwierzchnictwa narodu (za pośrednictwem przedstawicieli wybieranych w pięcioprzymiotnikowych wyborach)

• (Nie wspomniano o demokracji bezpośredniej)

• Do zasad ustrojowych odniesiono także symbole narodowe- barwy oraz język

• Zasada rozdziału i współdziałania władz

• Zasada supremacji parlamentu (Saeima)

Estonia

Forma państwa: Republika

Reżim: Demokratyczny

Struktura terytorialna: Państwo unitarne (15 prowincji (maakond; 'powiat'). Prowincje z kolei dzielą się w sumie na 227 gmin dwóch rodzajów: 33 miejskie (linn) i 194 wiejskie (vald).)( http://pl.wikipedia.org/wiki/Podzia%C5%82_administracyjny_Estonii)

Władza ustawodawcza-jednoizbowy parlament (Riigikogu) władza wykonawcza- rząd i prezydent (główny organ włazy wykonawczej to rząd(odpowiedzialny przed parlamentem)) władza sądownicza-niezawisłe sądy.

Zasady ustrojowe:

• Suwerenności narodu

• Demokratyczna forma sprawowania władzy przez naród

• Zasada zwierzchnictwa narodu(realizacja władzy w sposób pośredni i bezpośredni)

• Zasada podziału i równowagi władz

• Zasada legalizmu

(Elementem wyróżniającym konstytucję estońską jest brak umocowań o przepisach prawnych zasady państwa prawa)

• Zasada równości wszystkich podmiotów wobec prawa

• Zakaz dyskryminacji, zakaz poddawania torturom,

• Zasada nietykalności osobistej

• Zasada domniemanej niewinności

• Cechą charakterystyczną jest poddanie szczególnej ochronie środowiska naturalnego.

• Społeczeństwo oparte na zasadach sprawiedliwości społecznej, demokratyzacji i państwa prawa.

4. PARLAMENT

WIELKA BRYTANIA (KASIA + FABIAN)

Izba Gmin

UWAGI OGOLNE

• Izba Gmin dysponuje większością władzy, która we współczesnym systemie parlamentarnym przynależy parlamentowi. Izba Gmin na skutek swej historycznej ewolucji jest organem przedstawicielskim, do którego należy władza ustawodawcza, finansowa i kontrola nad gabinetem.

• Formalnie parlament brytyjski składa się z 3 izb: Monarcha, Izba Lordów i Izba Gmin.

ZASAY PRAWA WYBORCZEGO :

• Izba Gmin nie ma określonego czasu trwania kadencji w sposób trwały.

• Nie mówimy o kadencji, lecz o pełnomocnictwie. „Kadencja” Izby Gmin nie może przekroczyć 5 lat, przed upływem tego okresu następuje rozwiązanie Izby Gmin i nowe wybory.

• Rozwiązanie parlamentu i określenie daty wyborów formalnie należy do monarchy, ale w praktyce głos decydujący ma premier. Monarcha podpisuje i ogłasza proklamacje, a wybory przeprowadzane są nie później niż 20-25 dni po wydaniu owej proklamacji.

• Czynne prawo wyborcze przysługuje osobom, które są obywatelami brytyjskimi. Osoby te muszą mieć ukończone 18 lat i być zarejestrowane w powszechnym rejestrze wyborców właściwym dla miejsca ich zamieszkania.

• Czynnego prawa wyborczego pozbawienie są: parowie będący członkami Izby Lordów, nienaturalizowani cudzoziemcy, umysłowo chorzy, skazani w okresie odbywania kary, osoby skazane na 5 lat więzienia za nielegalne lub korupcyjne praktyki wyborcze.

• Można głosować poprzez pełnomocnika.

• Bierne prawo wyborcze przysługuje każdemu kto nie jest pozbawiony prawa wyborczego (prawa głosowania) i ukończył 21 lat. Nie mogą kandydować: bankruci, kler i osoby skazane na ponad rok pozbawienia wolności. Mandatu poselskiego nie można łączyć z pracą jako: urzędnik cywilny, członek regularnych sił zbrojnych i policji, sędziowie, członkowie organów ustawodawczych działających poza Wspólnotą Brytyjską. 

• Zgłoszenie kandydatury w wyborach powszechnych następuje w formie pisemnej z dwoma podpisami osób ją wysuwających i ośmioma podpisami osób zarejestrowanych w rejestrze okręgu, w którym kandydatura jest zarejestrowana i wysuwana.

• Kandydat musi wpłacić 500 funtów i jeżeli nie uzyska w wyborach 5% to ta kwota przepada.  

• Okręgi wyborcze są jednomandatowe. Okręgi są tworzone przez Komisję Graniczną, która zmienia okręgi co 8-12 lat. Obecnie jest 659 okręgów wyborczych. 

• Za wybranego uważa się kandydata, który uzyskał w okręgu wyborczym, bez względu na frekwencję, względną większość z ogólnej liczby ważnie oddanych głosów. 

• Okręgi wyborcze:

• -pewne

• -marginalne 

ORGANIZACJA I TRYB FUNKCJONOWANIA

• Skład liczbowy Izby Gmin zależy od tego ile w danym okresie jest okręgów jednomandatowych (659).

• Sesję rozpoczyna mowa tronowa, a kończy prorogacja, czyli odczytana z polecenia monarchy przez Lorda Kanclerze, wyrażająca zgodę królewską na uchwalone przez izby ustawy oraz określająca datę zebrania się parlamentu na kolejną sesję.

• Kworum wynosi 40 posłów.

• Przewodniczącym Izby Gmin jest speaker.

• Decyzje speakera ogłaszane publicznie stanowią precedensy.

• Nominalnie przywódcą danej frakcji w parlamencie jest premier, ale ze względu na dużą ilość obowiązków nie jest on w stanie przewodniczyć swojej frakcji w parlamencie. Do tego celu stworzono instytucję Lorda Przewodniczącego Tajnej Rady.

• Whip- pomocnik Lorda Przewodniczącego Tajnej Rady w sprawach techniczno-organizacyjnych. 

• Organami wewnętrznymi Izby Gmin są komisję. Wyróżniamy następujące komisję:

• Komisja Całej Izby (tak jak Izba Gmin, ale nie jest potrzebne kworum i przewodniczącym nie jest speaker, lecz przewodniczący komisji budżetowej)

• Komisje Stałe- 16-50 członków; kworum to 17 lub 1/3 liczby członków. Wyjątkiem jest Stała Komisja drugiego Czytania ma od 20 do 80 członków.

• Komisje wyspecjalizowane- komisje resortowe 11 członków (kworum 3), a pozostałe mają najwyżej 15 członków.

• Komisje wspólne- wspólne komisje obu izb

• Komisje projektów prywatnych 

PRZYWILEJE :

• kolektywne (służące całej izbie)

• indywidualne 

FUNKCJE :

• Projekty ustaw w Wielkiej Brytanii dzielimy na:

• -publiczne

• -prywatne

• -mieszane 

KONTROLA :

• -pociągnięcie członka rządu do odpowiedzialności konstytucyjnej lub politycznej

• -zapytania poselskie

• -kontrola finansowa

• -dyskusja nad mową tronową

• -Komisja Całej Izby

• -impeachment 
   

Izba Lordów

• Lordowie:

• -duchowni

• -świeccy:

• dziedziczni

• prawa

• mianowani dożywotnio 

• Lordowie prawa tworzą Najwyższy Trybunał Apelacyjny.

• Aby zostać takim lordem trzeba było przynajmniej przez 2 lata zajmować wysoki urząd sądowniczy lub przez co najmniej 15 lat prowadzić praktykę adwokacką. Są mianowani dożywotnio i jest ich 21. 

• Komisja Nominacyjna- zajmuje się sprawdzaniem kandydatów na lordów dożywotnio mianowanych. Ma to na celu odpolitycznienie Izby Lordów. 

FUNKCJE Izby Lordów w zakresie ustawodawczym:

• bezwzględna zgoda Izby Lordów przy uchwaleniu projektu ustawy o przedłużeniu kadencji parlamentu.

• weto zawieszające (na rok)

• inicjatywa nie kontrowersyjnych projektów ustaw.

• funkcja opiniodawcza

• poprawianie ustawodawstwa

• badanie w trybie specjalnej procedury, często przy udziale Izby Gmin, projektów ustaw prywatnych, kwestii związanych z ustawodawstwem delegowanym oraz ustawodawstwem europejskim. 

• Przewodniczącym Izby Lordów jest Lord Kanclerz, bierze on aktywny udział w debacie (inaczej niż speaker). 

• Kworum to 3 lordów, ale jeżeli nad projektem ustawy lub w kwestii związanej z ustawodawstwem delegowanym głosowało mniej niż 30 lordów, to przewodniczący izby oznajmia, że uchwała nie została podjęta i będzie przedmiotem kolejnego posiedzenie.  

SZWAJCARIA (KASIA)

• 
  ZGROMADZENIE FEDERALNE
  
  Parlament  szwajcarski składa się z dwóch równorzędnych(symetrycznych)
  izb o łącznej nazwie Zgromadzenie Federalne.

• 
  Pierwsza izba to Rada Narodu i tworzy ja 200 deputowanych, izba druga to
  Rada Kantonów której skład tworzy 46 deputowanych kantonów z 26 kantonów.

• 
  Symetryczność izb polega na tym, iż do rozstrzygnięcia danej sprawy
  potrzebna jest zgoda obu izb.
  

• Kadencja obu izb -4 lata
  

• Parlament obraduje sesyjnie-4 sesje w roku, możliwość zwoływania sesji
  nadzwyczajnych na żądanie Rady federacyjnej
  

• Postępowanie ustawodawcze może rozpocząć się w każdej z izb.
  

• ! Parlament określany jest jako organ sprawujący władze najwyższą w
  Federacji, znajduje to swoje odzwierciedlenie w domniemaniu kompetencji
  parlamentu, a zwłaszcza w jego kompetencjach.
  

• ! Wobec parlamentu szwajcarskiego nie występują żadne znane z
  konstytucji innych państw hamulce innych organów- żaden z czynników poza
  parlamentarnych nie może rozwiązać izb przed upływem kadencji, zwoływać
  go na sesje.

System wyborczy

Rada Narodu
       

• wybory przesądzone przez konstytucje, uregulowane przez ustawę federalną
         

• system proporcjonalny
       

• okręgami są kantony
       

• liczba deputowanych proporcjonalna do liczby mieszkańców
       

• każdy kanton wybiera minimum jednego deputowanego, nawet gdyby liczba zamieszkujących mieszkańców była niższa od ilorazu wyborczego
       

• w kantonach w których wybierany jest jeden deputowany wybory odbywaja
  się w systemie większościowym
       

• prawo zgłaszania kandydata przysługuje 15-osobowej grupie wyborców, a
  zgłoszenie składa się w do rządów kantonalnych
         

sposoby głosowania

• 
  wyborca może oddać głos na każdego kandydata z preferowanej listy,
  wówczas każdy kandydat z owej listy otrzymuje jego głos, a preferowana
  lista dostaje komplet głosów

• 
  wyborca może głosować na pewnych kandydatów z tej listy a innych
  skreślić, preferowana lista otrzyma komplet głosów

• 
  wyborca może dublować głosy dla preferowanego kandydata, robi to
  skreślając innych kandydatów a ich miejsce wpisuje swojego w ramach
  jednej listy, w ten sposób daje kandydatowi dwa głosy, preferowana lista
  otrzymuje komplet głosów, taka praktyka nosi miano kumulacji

• 
  wyborca może skreślić na swojej preferowanej liście nazwiska danych
  kandydatów a w ich miejsca wpisać nazwiska kandydatów z innych list,
  wówczas głosy oddane na nieskreślonych kandydatów przypadają
  preferowanej partii, natomiast głos oddany na wpisanego kandydata innej
  partii wędruje na konto owej partii, taka praktyka nosi miano pióropusza

• 
         głosy liczone są metodą Hagenbacha-Bischoffa- ustalamy dzielnik, który
  uzyskujemy dzieląc liczbę głosów uzyskaną łącznie przez wszystkie partie
  w kantonie przez liczbe mandatów przypadająca na dany kanton,
  powiększoną o jeden, następnie liczby głosów uzyskanych oddzielnie przez
  listy kandydatów dzielimy przez dzielnik i liczba całkowita, będąca
  wynikiem tego drugiego podziału wskazuje na liczby mandatów uzyskanych
  przez poszczególne listy

Rada Kantonów

• wybory regulowane są przez własne konstytucje i ustawy kantonalne

• system większościowy, dwie tury, w pierwszej-wymóg większości
  bezwzględnej, w drugiej- wymóg większości zwykłej

• zakaz ubiegania się  o mandat parlamentarny przez członków
  kantonalnych parlamentów i rządów
  
  Stanowisko deputowanych
         

• mandat wolny (szczególnie ważne w odniesieniu do deputowanych
  kantonalnych)

• parlament niezawodny - tzn. niemożliwość funkcjonowania zawodowych
  parlamentarzystów, dla których wykonywanie mandatu byłoby jednym źródłem
  utrzymania

• wymóg ujawniania przez parlamentarzystów źródeł dochodów oraz
  wszelkich kontaktów z korporacjami

•  oprócz frakcji w parlamencie mogą funkcjonować również grupy
  parlamentarne skupiające parlamentarzystów na podstawie wspólnych
  interesów
  
  Organizacja i funkcjonowanie

Przewodniczący
       

• wybierany na roczna kadencję, bez prawa ponownego wyboru

• funkcja- kierowanie obradami izby

• w razie równości głosów dysponuje głosem rozstrzygającym

• 
  Biuro i Konferencja Koordynacyjna
         

• Biuro tworzą- przewodniczący, wiceprzewodniczący oraz przewodniczący
  frakcji partyjnych(w Radzie Narodu) i skrutatorzy(w Radzie Kantonów)

• Biura obu izb tworzą Konferencję Koordynacyjną- ustala priorytet
  czasowy rozpatrywania poszczególnych spraw przedstawianych parlamentowi
  i ustala plan jego  funkcjonowania w ramach sesji, także odpowiednie
  kontakty z rządem

• W ramach Konferencji bierze udział Prezydent Federalny i Kanclerz
  Federalny

• Biura  ustalają merytoryczny program każdej sesji, ustalają liczebność
  komisji, ustalają ich składy, ustalają rezultaty głosowań plenarnych,
  egzekwują odpowiedzialność regulaminową wobec deputowanych
  

Komisje

       Obie rady powołują po 12 komisji stałych o identycznych nazwach
       

• Komisje stałe-profil problemowy lub maja charakter funkcjonalny
       

• Komisje niestałe-powoływana w toku prac ustawodawczych
       

• Komisje śledcze
  
  Funkcje Zgromadzenia Federalnego
  1.      Udział w dokonywaniu zmian konstytucyjnych
         

• parlament nie może samodzielnie dokonać uchwalenia Konstytucji ani jej
  zmiany

• przysługuje mu prawo inicjatywy, prawo uchwalania kontrprojektu, prawo
  przeprowadzenia zmiany konstytucyjnej w drodze ustawodawczej z wymogiem
  jej zatwierdzenia w referendum

• 
  2.      Funkcja ustawodawcza
  

• ustawy zwykle- wszystkie przepisy prawne powinny być w wydane w formie
  ustaw, parlament powinien się koncentrować na regulacji spraw istotnych,
  a resztę materii powinien zostawić rządowi; podstawowym ograniczeniem
  praw parlamentu jest konstytucyjny podział właściwości między federację
  a kantony

•  ustawy zwykle z klauzulą pilności- niektóre ustawy mogą zostać
  opatrzone klauzulą pilności, wymaga to odrębnej decyzji każdej z izb

• rozporządzenia parlamentarne- w rzadkich przypadkach Konstytucja
  zaleca parlamentowi wydanie tego aktu prawotwórczego

• uchwały federalne- pozostałe rozstrzygnięcia parlamentu przybierają
  taka formę, np. budżet Federacji
  

Droga legislacyjna

• Inicjatywa ustawodawcza-
         

• każdy deputowany jednej i drugiej izby
       

•  komisje parlamentarne, frakcje
         

• Rząd Federalny

Postępowanie może rozpocząć się w każdej z izb trzeba to uzgodnić z
przewodniczącym Konferencji Koordynacyjnej.

Pierwszy etap

1.      Wstępne rozpatrzenie projektu przez komisje stałą lub niestałą.
Komisja ocenia projekt ustawy wraz z odpowiednim departamentem rządowym.
2.      Komisja może wprowadzić swoje modyfikacje. Jej obowiązkiem jest
przedstawienia sprawozdania do projektu niepochodzącego od rządu, nie
tylko izbie ale i rządowi. Który musi przedstawić własna ocenę projektu.

Drugi etap
1.      Rozpatrzenie sprawozdania komisji, ocena rządu
2.      Następuje dyskusja po której można projekt odrzucić, zwrócić
inicjatorowi do poprawy lub uchwalić przejście do debat szczegółowych
3.      Projekt parlamentarny do tej chwili może być wycofany.
4.      Debaty szczegółowe- projekt w kształcie nadanym mu przez komisje,
nieograniczona możliwość zgłaszania poprawek
5.      Dyskusja-może być swobodna, zredukowana, zorganizowana, skrócona.
6.      Głosowanie odbywa się osobno nad każdą z poprawek, i ostatecznie nad
całością
W drugiej izbie postępowanie wygląda tak samo. Przyjęcie ustawy przez
izbę drugą w formie nadanej przez izbę pierwszą kończy procedurę. Jednak
w sytuacji różnych stanowisk projekt przesyłany jest z jednej izby do
drugiej, z tym że kolejne debaty poprzedzane są wspólnymi obradami
odpowiednich komisji izb, lub specjalnej komisji pośredniczącej. Kolejne
debaty dotyczą tylko kwestii spornych.

Jeżeli po trzykrotnych debatach plenarnych wciąż nie można osiągnąć
kompromisu, dochodzi do powołania konferencji pojednawczej w składzie po
13 reprezentantów obu rad. Jeżeli nawet ten organ nie doprowadzi do
kompromisu postępowanie upada.
Jeżeli jednak uda się wypracować kompromis ostateczny projekt
przedstawia się oby izbom , glosowanie jest ostateczne.

3.      Funkcja elekcyjna-  wybór Rady Federalnej , spośród członków RF wybór
Prezydenta i wiceprezydenta Federalnego na roczną kadencję, wybór
sędziów Trybunału Federalnego,  wybór Kanclerza Federalnego(szef ogólnej
placówki sztabowej RF)
4.      Funkcja kierowniczo-inspiracyjna wobec rządu

• Zlecanie zadań przez parlament RF (postulat-uchwała jednej z izb,
  żądająca od rządu zbadania sprawy i zdania raportu, rezolucja uchwała
  jednej z izb, wymaga zatwierdzenia przez drugą i żąda od rządu
  przedłożenia ustawy w danej sprawie)

• Podejmowanie środków dotyczących realizacji prawa federalnego

• Podejmowanie środków dla ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego i
  zewnętrznego, niezawisłości i neutralności

• Współdziałanie w planowaniu ważnych czynności państwowych

• Uczestniczenie w prowadzeniu polityki zagranicznej(np. wyrażanie przez
  parlament zgody na umowy międzynarodowe)

• Zarządzanie stanu pełnienia przez Siły Zbrojne służby czynnej, oraz
  ogłaszanie całkowitej lub częściowej mobilizacji

• Możliwość rządu składania oświadczeń

5.      Funkcja wykonywania rządu administracyjnego-  konstytucja dopuszcza
wydanie przez parlament aktów indywidualnych, uchwalanie budżetu
6.      Funkcja kontrolna
 

• Zwierzchni nadzór nad RF, administracja federalna i sądami federalnymi

• Komisje nadzoru jednej i drugiej izby- są to jedne z komisji stałych

• Nadzorowanie stosunków z zagranicą

•  Regularne przedstawianie parlamentowi sprawozdań ze swych czynności

• Zatwierdzanie sprawozdania finansowego państwa

• Komisje finansowe, Federalna Kontrola Finansowa

• Interpelacje, zapytania, godzina pyta

• Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych między naczelnymi organami
  federalnymi
  
  
  RADA FEDERALNA
  
  Skład   wymagana reprezentacja głównych grup językowych, grup
  wyznaniowych, stałego udziału osób pochodzących z trzech największych
  kantonów.
  
  Jest to najwyższa władza rządzącą i wykonawczą Federacji
  
  Zasada kolegialności- Konstytucja w oparciu o tą zasadę powołuje do
  funkcjonowania departamenty federalne , którym powierza  załatwianie
  spraw . Kierownicy poszczególnych departamentów są członkami RF.
  Zasada departamentalności- departamenty charakteryzują się duża
  samodzielnością szef departamentu jest odrębnym organem administracji,
  kierowanie polega na wydawaniu do przyporządkowanych mu oddziałów
  stosownych dyrektyw i rozporządzeń, głównym celem tej działalności jest
  realizacja ustaw. Działalność departamentów jest kontrolowana przez
  parlament, Federalną Kontrolę Finansową.
  
  Funkcje
  
         nadzoruje, kieruje administracje federalną (departamenty), dba o
  realizacje powierzonych jej celów
  
         inicjowanie  rozstrzygnięć parlamentarnych- inicjowanie ustawodawstwa
  i innych aktów normatywnych, przedkładanie projektu budżetu
  
         działania dla realizacji konstytucyjnych zadań państwa
  
         podejmuje środki które uważa za stosowne w sytuacjach pewnych zagrożeń
  
         planuje i koordynuje działalności państwową

FRANCJA (KASIA+FABIAN)

• Struktura

• Parlament francuski V Republiki jest dwuizbowy, izba pierwsza to Zgromadzenie Narodowe, a izba druga to Senat. Postępowanie ustawodawcze rozpocząć się może w zasadzie w każdej z izb, nie uchwalenie projektu przez pierwszą debatującą izbę kończy postępowanie ustawodawcze. Konstytucyjne prawo inicjatywy ustawodawczej parlamentarzystów dotyczy członków zarówno ZN jak i Senatu. Ustawa w zasadzie winna być uchwalona w uzgodnionym brzmieniu przez obie izby, ale mogą zajść pewne sytuacje wyjątkowe, w których ostateczne rozstrzygnięcie zastrzeżone jest dla Zgromadzenia Narodowego.

• Członków obu izb dotyczą konstytucyjne postanowienia o zakazie mandatu imperatywnego. Cieszą się immunitetem materialnym i formalnym. Regulaminy izb dopuszczają tworzenie przez parlamentarzystów „grup” politycznych (frakcji): prze co najmniej 20 w Zgromadzeniu Narodowym i co najmniej 15 w Senacie.  

• Kadencja gromadzenie Narodowego wynosi 5 lat, a jego liczebność to 577 deputowanych.

• Liczebność Senatu wynosi obecnie 331, ale docelowo ma liczyć 346 senatorów. Senat jako taki nie posiada kadencji, ponieważ wybiera się poszczególnych senatorów na 9 lat.

• Powyższe zasady nie są ustanowione w Konstytucji, lecz z jej upoważnienia ustawa organiczna.

• Kadencja Zgromadzenia Narodowego może ulec skróceniu w drodze jego rozwiązania przez Prezydenta, po zasięgnięciu opinii premiera i przewodniczących obu izb.  

• Konstytucja przewiduje sesyjny system funkcjonowania parlamentu, aktualnie przy jednej sesji w roku i w sposób jednolity dla obu izb ustala jej początek na pierwszy dzień roboczy października, a koniec na ostatni dzień roboczy czerwca ( w sumie około 9 miesięcy). Konstytucja ogranicza liczbę posiedzeń w każdej sesji do 120, ale obecnie premier (po wysłuchaniu przewodniczących izb) lub większość członków każdej z izb mogą postanowić zwiększyć liczbę posiedzeń.

• Dni posiedzeń mają ustalać regulaminy izb, zgodnie z nimi posiedzenia odbywają się trzy razy w tygodniu, z możliwością przedłużenia na dzień następny. Izba może również podjąć decyzję, w które tygodnie sesji odbywać się będą posiedzenia, a w które nie. Poza tym Konstytucja wymaga, aby co najmniej jedno posiedzenie w tygodniu zarezerwowane ostało na stawianie pytań przez parlamentarzystów odpowiedzi rządu.

• Konstytucja przewiduje również możliwość zwoływania sesji nadzwyczajnych, dla rozpatrzenia określonych, wskazanych przez wnioskujących zagadnień. Zwołuje je Prezydent na wniosek premiera lub większości członków ZN.

• Konstytucja przekazuje ustalanie porządku posiedzeń rządowi, przy czym dla wszelkich wniosków rządowych w ramach tego porządku zastrzeżone jest ex lege priorytet. W myśl regulaminów izb, rząd jedynie informuje Konferencję Przewodniczących. swoich decyzjach tym zakresie, zakresie „ustalanie porządku obrad” przez tę Konferencję, czy też następnie jego „przyjęcie” przez izbę ma jedynie czysto formalne znaczenie.

• Każda z izb uchwala swój regulamin, natomiast Rada Konstytucyjna ma uprawnienia do kontroli ex officio zgodności regulaminów Konstytucją i to przed ich wejściem w życie.

• System wyborczy

• Zgromadzenie Narodowe reprezentuje Naród jako całość, natomiast Senat reprezentuje Naród rozumiany jako zbiór wspólnot terytorialnych oraz obywateli zamieszkujących za granicą. 

a) System wyborczy do Zgromadzenia Narodowego:

• Prawo wyborcze jest zawarte w „kodeksie wyborczym”.

• Wybory do tej izby są: bezpośrednie, równe, powszechne i tajne.

• Prawo wyborcze:

• czynne 18 lat

• bierne 23 lata 

• Dla dokonania wyboru obszar Francji metropolitarnej został podzielony na 555 jednomandatowych okręgów wyborczych (22 mandaty z okręgów zamorskich), z tym, że w każdym departamencie występować winny co najmniej dwa okręgi.

• Do uzyskania mandatu w pierwszej turze wymagane jest uzyskanie bezwzględnej większości ważnie oddanych głosów, co jednak stanowić musi równocześnie co najmniej 25% uprawnionych do głosowania. Jeżeli żaden kandydat tego wymogu nie spełni to po tygodniu przeprowadza się drugą turę. Przechodzą do niej kandydaci, którzy w pierwszej turze uzyskali poparcie co najmniej 12,5% uprawnionych do głosowania. W drugiej turze zwycięża ten, który uzyskał największą ilość głosów. Taki system sprawia, że w drugiej turze partie się łączą i wystawiają wspólnych kandydatów.

b) System wyborczy do Senatu:

• W myśl Konstytucji senatorowie wybierani są w głosowaniu pośrednim. Wyboru senatorów dokonują departamentalne kolegia wyborcze, nie są to więc wybory powszechne. W zależności od liczby mieszkańców poszczególnym departamentom przypada odpowiednia liczba mandatów senatorskich. Senatorowie wybierani są na dziewięcioletnią kadencję, przy czym jedna trzecia z nich zmienia się co trzy lata.

• Bierne prawo wyborcze osiąga się w wieku 30 lat.

• W skład departamentalnego kolegium wyborczego wchodzą deputowani do ZN wybrani w danym departamencie, radni rad regionalnych wybrani tamże, wszyscy członkowie rady generalnej, radni wszystkich gmin danego departamentu, o ile gminy liczą powyżej 9000 mieszkańców, z kolei delegaci wybrani przez mniejsze rady gminne, w proporcji do liczby mieszkańców, oraz dodatkowi delegaci wybrani przez rady gminne liczące powyżej 30000 mieszkańców, po 1 delegacie na każde 1000 mieszkańców powyżej 30000. W departamentach, w których kolegia wyborcze wybierają od 1 do 4 senatorów, wybór następuje systemem większości bezwzględnej, ewentualnie w dwu turach głosowania. Wybór takim systemem większościowym dotyczy zdecydowanej większości kolegiów departamentalnych (85 na 99 departamentów Francji metropolitarnej). Natomiast w 14 pozostałych, największych departamentach, wybierających 5 lub więcej senatorów, ich wybór przez kolegium odbywa się przy zastosowaniu systemu proporcjonalnego.

• Wewnętrzna struktura izb

• Konstytucyjnie znanymi organami Zgromadzenia Narodowego jest jego Przewodniczący oraz komisje, które mogą być albo komisjami specjalnymi, albo stałymi (stałych może być 6). Przewodniczący ZN jest wybierany przez izbę na cały okres kadencji.

• Przewodniczący Senatu wybierany jest za każdym razem, gdy odnawia się skład tej izby, czyli co trzy lata.

• Przewodniczący Senatu zastępuje Prezydenta w wypadku opróżnienia tego stanowiska.

• Oprócz organów izb wskazanych konstytucyjnie, regulamin izb tworzy ponadto prezydia izb (Biuro), w identyczny dla obu izb składzie: przewodniczący izby, 6 zastępców, 3 kwestorów, 12 sekretarzy oraz szczególne gremium w postaci Konferencji Przewodniczących.  Ciało to nie jest właściwie sensu stricte organem izby, lecz odbywającym się raz w tygodniu zebraniem następujących osób: przewodniczący izby i jego zastępcy, przewodniczący 6 komisji stałych, przewodniczący frakcji, generalny sprawozdawca Komisji do spraw finansów oraz przewodniczący tzw. Delegacji izby do spraw Unii Europejskiej.  

• Komisje nadzwyczajne powstają wyłącznie do pracy nad projektami konkretnych ustaw, na wniosek rządu lub izby. „Wniosek izby” oznacza w myśl regulaminów, wniosek przewodniczącego jednej z 6 komisji stałych albo wniosek przewodniczącego frakcji, a w ZN także wniosek 30 deputowanych. 

• Komisje stałe to zazwyczaj 4 komisje o rzeczowo zróżnicowanym zakresie działania i dwoma przyporządkowanymi określonej funkcji izby. W tej ostatniej kwestii idzie o tak czy inaczej nazywającą się komisję budżetową oraz komisję spraw konstytucyjnych administracji.  Składy komisji są proporcjonalne do liczebności poszczególnych frakcji. W stałych komisjach mamy dużo członków (57).

• Funkcje Parlamentu

 

a) Ustawodawstwo

• Obecnie w hierarchii prawnej Francji nad ustawą stoi Konstytucja i umowy międzynarodowe. Ustawodawstwo to oczywiście pierwsza funkcja parlamentu.  

• Rodzaje ustaw:

• ustawy uchwalone w drodze referendum- Rada Konstytucyjna odmówiła badania konstytucyjności takich ustaw jako aktów będących wprost wyrazem woli suwerennego Narodu;

• ustawy ograniczone- wyróżniają się mocą prawną i procedurą stanowienia. Ustawy ograniczone dotyczą wielu kwestii, wyraźnie wskazanych w kilkunastu artykułach konstytucji. Odmienności proceduralne przy uchwaleniu ustawy ograniczonej polegają na ustanowieniu okresu minimum 15-to dniowego między dniem wniesienia projektu, a początkiem rozpatrywania go przez izbę; wzmocnieniu stanowiska Senatu, którego sprzeciw może być zniwelowany dopiero bezwzględną większością ogółu członków ZN, a przy sprawach dotyczących Senatu, jego sprzeciw jest ostateczny; oraz na wprowadzeniu obligatoryjnej kontroli konstytucyjności takich ustaw przez RK przed ich promulgacją. Wyższa moc polega na tym, że RK uznaje za niekonstytucyjne ustawy zwykłe, które wkraczają w materie odsyłane do ustaw ograniczonych. Jeśli natomiast ustawy ograniczone wykraczają poza konstytucyjne odesłania, RK nie orzeka nie konstytucyjności takiego przekroczenia, ale „degraduje” taką dodatkową regulację do poziomu ustawy zwykłej, zmienialnej wówczas na ogólnych zasadach.

• ustawy zwykłe

• ustawy finansowe- określają dochody i wydatki państwa. Winny być najpierw uchwalone przez ZN. Ustalone są również nader krótkie terminy dla uchwalenia tych ustaw przez izby, a po ich przekroczeniu projekty mogą być wprowadzone w życie w drodze ordonansu.

• ustawy o finansowaniu ubezpieczeń społecznych- tryb przy ich uchwalaniu jest taki jak przy ustawach finansowych, ale terminy są jeszcze krótsze.

• ustawy programowe- określają cel działalności gospodarczej i socjalnej państwa. Przy ich uchwaleniu Konstytucja wymaga zasięgnięcia opinii Rady Społecznej i Ekonomicznej. 

• Podział materii prawodawczych między parlament a rząd:

• W artykule 34 Konstytucji mamy ustalony taki zakres „spraw, które reguluje ustawa” oraz „spraw, gdzie ustawa określa podstawowe zasady”. Natomiast art. 37 ust. 1, wskazuje, że „sprawy nie należące do zakresu ustawy podlegają regulacji władzy wykonawczej”. Na pierwszy rzut oka Konstytucja stwarza więc przeciwieństwo zasady „supremacji ustawy”: ustawa staje się wyjątkiem, odnoszącym się do regulacji wyraźnie wskazanych zagadnień, natomiast regułą obejmującą pozostały nieokreślony i nieograniczony zakres spraw - są dekrety rządu lub premiera.

• Jeżeli rząd stwierdzi, że Parlament wykroczył poza zakres swych regulacji to zwraca się do RK, która bada daną sprawę.

• Ponadto art. 38 upoważnia rząd do zwrócenia się do parlamentu o uchwalenie ustawy upoważniającej go do wydawania ordynansów w sprawach należących do zakresu ustaw, czyli w pierwszym rzędzie odnoszących się do zagadnień ujętych w art.34. Rząd musi jednak poinformować jakie sprawy planuje regulować, i muszą to być sprawy związane z realizacją programu rządowego. Upoważnienie to może być wydane jedynie na z góry określony czas, przed upływem którego rząd winien z kolei wnieść projekt ustawy zatwierdzający wydany ordynans. Zatwierdzenie ordonansu następuje w formie ustawy, brak zatwierdzenia powoduje utratę mocy ordonansu. Akty te mają moc ustawy zwykłej.

• Oprócz tego we francuskim systemie źródeł prawa funkcjonują akty podstawowe, o mocy niższej niż ustawy, służące realizacji ustaw, które możemy określić jako rozporządzenia lub dyrektywy nieautonomiczne, czyli pozostające w przedmiotowym zakresie ustawodawstwa. W praktyce przybierają one postać dekretów, rozporządzeń, okólników i dyrektyw.

• Omawiane wyżej rozwiązanie już po kilku latach obowiązywania Konstytucji zaczęło być rozumiane w sposób odmienny. Zmiana ta, polegała na stopniowym przywracaniu tradycyjnego rozumienia zakresu ustawy jako przedmiotowo nieograniczonego. Wkład w to przeobrażenie miało głównie orzecznictwo Rady Konstytucyjnej, ale również swą rolę odegrała tutaj Rada Stanu, parlament i rząd.  Rezultat tych dokonań możemy ująć w tezie, e w miejsce „poziomego” podziału materii prawodawczej, reaktywowany został tradycyjny podział „pionowy”, którego pierwszy stopień zajmują ustawy o materialnie nieograniczonym zakresie regulacji, a stopień drugi - dekrety rządu lub premiera. Są to dekrety wykonawcze i dekrety autonomiczne.  

• Procedura ustawodawcza:

• Rząd w tym zakresie ma uprawnienia, które ograniczają swobodę działań parlamentu. Jednym z tych uprawnień jest ustalanie porządku posiedzeń. Co oznacza, że projekty rządowe są w uprzywilejowanej pozycji. Konstytucja przyznaje rządowi również zasadniczy wpływ na bieg postępowania ustawodawczego jego dojście do pozytywnego finału. Po pierwsze rząd może skutecznie sprzeciwić się omawianiu każdej innej(nie pociągającej już wydatków) poprawki, która nie była uprzednio zgłaszana komisji. Ponadto rząd może skutecznie zawnioskować o przeprowadzenie głosowania w każdym stadium dyskusji plenarnej, które będzie dotyczyło jedynie tekstu dotychczas omówionego, oraz takich poprawek, które uzyskały akceptację rządową. Uchwalenie projektu w takim stadium kończy procedurę ustawodawczą. Po drugie, dalsze możliwości rządu występują w sytuacji braku zgodnej decyzji obu izb wobec tego samego projektu. Po trzecie, rząd może narzucić swe stanowisko w kwestii projektu ustawy, stwarzając sytuację „zaistnienia” ustawy nawet bez głosowania w parlamencie. Mianowicie rząd może powiązać z projektem wnoszonej przez siebie ustawy kwestię zaufania, czyli dalszego piastowania swej funkcji. Projekt uważany jest wówczas za automatycznie uchwalony, bez głosowania (milcząco) - a do głosowania dochodzi dopiero wówczas, gdy - i to na warunkach ustalonych przez Konstytucję - zgłoszony zostanie wniosek o wyrażenie wotum nieufności. Głosowanie dotyczy jednak nie projektu ustawy, a tego ostatniego wniosku. Dopiero uchwalenie wniosku o wotum nieufności jest jednoznaczne z odrzuceniem projektu. Nie uchwalenie tego wniosku powoduje zaś automatyczne zaistnienie ustawy. Drugą sytuacją wejścia ustawy w życie bez uchwalenia jej przez parlament, są ustawy finansowe, czyli w pierwszym rzędzie budżet państwa. Projekty t ych ustaw wg. Konstytucji winny być uchwalone w przeciągu 70 dni, jeżli izby nie zdążą to rząd, wydając ordynans w tej materii, wprowadza w życie postanowienia odpowiednich projektów.  
   
   

projektów ogólnym zarysie postępowanie ustawodawcze przebiega następująco:

1) Projekty są przesyłane do prezydiów izb, które dokonują ich rejestracji, a następnie przesyłają do przedmiotowo właściwej komisji stałej lub specjalnej.

• do złożonego projektu mogą być zgłaszane poprawki przez parlamentarzystów danej izby, rząd lub komisje merytoryczne

2)Praca komisji

3) Pierwsze czytanie (dyskusja ogólna i szczegółowa)

4) Druga izba (jeżeli nie zgłosi poprawek i przyjmie projekt w takiej wersji jak jest to ustawa trafia do Prezydenta i on ją promulguje).

5) Jeżeli druga izba zgłosi poprawki to projekt trafia do pierwszej izby na drugie czytanie (procedura tak jak w pierwszym czytaniu). Jeżeli izba przyjmie od razu projekt z poprawkami, które zostały zgłoszone przez izbę drugą to projekt zostaje uchwalony. Jeżeli nie to po drugim czytaniu projekt idzie znowu do drugiej izby na drugie czytanie (i tak w kółko).

6) jeżeli po drugim czytaniu nie ma decyzji to rząd może zwołać komisję mieszaną. Jeżeli top nie pomoże to odbywa się trzecie czytanie, jeżeli to też nie pomoże to rząd może zażądać ostatecznej decyzji („procedura ostatniego słowa” ale też czwarte czytanie w ZN).

7) Jeżeli komisja mieszana zdoła opracować wspólny tekst to odbywa się czytanie (trzecie). Zgodne stanowiska izb kończy postępowanie. Jeżeli takiego nie ma to rząd może zastosować wobec ZN „procedurę ostatniego słowa”. 

b) Kontrola działalności rządu 

• Środki kontroli: 

• -Składanie oświadczeń rządowych:

• Konstytucja zapewnia prawo obecności członkom rządu w posiedzeniach obu izb parlamentu oraz prawo zabierania głosu. Inicjatywa w sprawie wystąpienia należy wyłącznie do rządu, deputowani nie mogą skutecznie domagać się złożenia przez rząd jakiegokolwiek oświadczenia. Konstytucja wskazuje dwie formy takiego wystąpienia: „oświadczenie z debatą” oraz „oświadczenie bez debaty”. W sytuacji pierwszej frakcje parlamentarne posiadają prawo do wystąpień o określonej długości czasu, proporcjonalnie do swej liczebności. Po tych oświadczeniach jednak, nie może być jakiegokolwiek głosowania.  

• Uprawnienia kontrolne komisji stałych i specjalnych:

• Regulamin Zgromadzenia Narodowego w tej kwestii określa zadanie komisji jako” „zapewnienie informacji ZN, aby umożliwić mu wykonywanie kontroli nad polityką rządu”.

• Komisja stałe mogą po pierwsze żądać obecności na swych posiedzeniach odpowiednich członków rządu i wymagać od nich przedstawienia stosownych informacji. Po drugie zaś, komisje mogą organizować „misje informacyjne” przez jedną lub kilka komisji wspólnie. Podobne możliwości zbierania informacji mają również komisje specjalne w przeciwieństwie do stałych, nie jest to ich permanentną funkcją. 

• Komisje śledcze:

• Konstytucja o nich nie wspomina.

• Kompetencja ta polega na powołaniu komisji, najwyżej trzydziestoosobowej, w celu wyjaśnienia pewnego zagadnienia, zwykle poruszającego opinię publiczną, przez gremium pracujące w sposób przypominający prowadzenie śledztwa prokuratorskiego czy sądowego. Prace komisji są jawne. Swoje prace powinna zakończyć w przeciągu 6 miesięcy. Wniosek o powołanie komisji złożyć może każdy deputowany, jest on sprawdzany przez odpowiednią komisję, a następnie uchwalany przez izbę. 

• -Delegacje parlamentarne:

• Jest to oryginalny, francuski instrument kontroli, nieznany też Konstytucji. Polega on na wydawaniu ustawy, na podstawie której tworzy się tego rodzaju ciało, złożone z parlamentarzystów, powołane do bieżącego śledzenia i informowania się w określonej sprawie, zwykle szeroko pojętej. Mogą to być delegacje poszczególnych izb lub wspólne. Funkcjonują przez wiele kadencji, skład się zmienia, aż do uchwalenia ustawy likwidującej to ciało. 

• -Zapytania:

• Zapytania są bardzo często wykorzystywane przez parlamentarzystów. Formalnie kieruje je się do premiera, a on przekazuje je odpowiedniemu ministrowi. Wyróżniamy następujące zapytania:

• ^.   zapytania ustne-  wbrew swej nazwie winny być one przedkładane najpierw na piśmie przewodniczącemu izby, który przesyła je premierowi. Zapytania te są publikowane w Journal Officiel, a odpowiedź tam ukazuje się w przeciągu miesiąca. Jeżeli czas na to pozwoli to pytanie ma również formę ustną na posiedzeniu izby. Mamy zapytania ustne połączone z debatą i zapytania ustne bez debaty (zależy czy pytający chce debaty czy nie).

• ^.  zapytania pisemne- uregulowane są wyłącznie w regulaminach izb. Składane są tak samo jak zapytania ustne, oczywiście debaty nie ma.

• ^.  zapytania do rządu („godzina pytań”)- jest to procedura nieznana żadnym przepisom prawnym, wprowadzona w drodze praktyki w 1974 roku w ZN, 8 lat później w Senacie. Izby przyjęły, że część czasu, konstytucyjnie zastrzeżonego dla „porządku dziennego ustalonego przez izby, a nie przez rząd”, zostanie wykorzystana na pytania pod adresem ministrów ich odpowiedzi. W ZN co tydzień, tydzień Senacie co miesiąc. Podejmowanie uchwał tutaj jest oczywiście niedopuszczalne. 

• -Dysponowanie Izbą Obrachunkową:

• Służy ona parlamentowi pomocą w wykonywaniu kontroli ustaw finansowych oraz ustaw o finansowaniu ubezpieczeń społecznych. Obie izby i komisje mogą jej zlecać przeprowadzenie kontroli danych organów. 

• -Petycje:

• Petycje są wprawdzie środkiem ochrony praw obywatelskich, ale przez możliwość zaangażowania się w ich załatwianie parlamentu należą formalnie również do zestawu jego możliwości kontrolnych. 

• *Egzekwowanie przez parlament odpowiedzialności rządu: 

• -Odpowiedzialność polityczna:

• Odpowiedzialność polityczna rządu realizuje się jedynie wobec Zgromadzenia Narodowego, natomiast Senat posiada w tym zakresie znacznie ograniczone możliwości.

• ^.  Wotum zaufania

• uchwalenie wotum zaufania nie może być samodzielnym przedmiotem postępowania w Zgromadzeniu Narodowym. Rząd, pragnąc uzyskać takie stanowisko ZN, winien powiązać tę sprawę bądź z programem swego działania, bądź z oświadczeniem na temat swej ogólnej polityki. Postępowanie w ZN: przewidziana jest naturalnie debata, ale nie nad wnioskiem wotum zaufania, lecz nad programem lub oświadczeniem rządu. Główną rolę w debacie odgrywają przedstawiciele frakcji. Uchwała ta musi być podjęta przy absolutnej większości głosów. Zaaprobowanie programu oznacza, że rząd uzyskał wotum zaufania. Zaprezentowany przez rząd program działania staje się dla niego wiążący politycznie i konstytucyjnie.

• ^.   wotum nieufności-

• wniosek taki może złożyć grupa deputowanych licząca co najmniej 1/10 członków ZN. Wniosek przesyła się Przewodniczącemu izby. Przewodniczący dostarcza wniosek rządowi, ogłasza go i powiadamia izbę na najbliższym posiedzeniu. Debata i głosowanie nie może się odbyć wcześniej niż po upływie 48 godzin od złożenia wniosku. Regulamin ustala jednak, że powinny się one odbyć najpóźniej na posiedzeniu wypadającym trzy dni od pierwszego posiedzenia przeprowadzonym po upływie wspomnianych 48 godzin. Wniosek taki winien być uchwalony bezwzględną większością deputowanych tworzących ZN.

• ^.   Aprobowanie przez Senat oświadczeń rządu-

• Konstytucja stwora dla premiera możliwość zwrócenia się do Senatu o zaaprobowanie „oświadczenia na temat ogólnej linii polityki”. Debatę na ten temat organizuje Konferencja Przewodniczących, ale na ogólnych zasadach. Po skończeniu dyskusji odbywa się głosowanie, nie ma ustalonej zasady większości głosów.  

• Odpowiedzialność konstytucyjna:

• Organem egzekwującym wskazaną odpowiedzialność jest Trybunał Sprawiedliwości Republiki. Składa się z 6 deputowanych do ZN, 6 senatorów oraz 3 sędziów Sądu Kasacyjnego, Kasacyjnego których jeden jest przewodniczącym trybunału. Według Konstytucji prawo pociągania do takiej odpowiedzialności przysługuje prokuratorowi generalnemu przy Sądzie Kasacyjnym.

• Interesującą z punktu widzenia ochrony praw obywatelskich jest działająca przy Trybunale „komisja zażaleń”, do której obywatele mogą kierować skargi, gdy uznają że zostali pokrzywdzeni w wyniku działalności ministra.  

WŁOCHY

Dwuizbowość

• Parlament Republiki Włoskiej składa się z dwóch izb:

• -Izba Deputowanych (630 deputowanych)

• -Senat (315 senatorów wybieralnych) 

• Obie izby pochodzą z wyborów. Jednakże istnieje możliwość mianowania dożywotnio 5 senatorów z tytułu specjalnych zasług dla państwa.   

• Mandat parlamentarny: jest to mandat wolny, każdy członek parlamentu reprezentuje Naród i wypełnia swe funkcje nie będąc związany niczyimi dyrektywami.

• Immunitet: identyczny dla członków obu izb, materialny w zakresie wykonywania swych funkcji oraz formalny, obejmujący odpowiedzialność karną w zakresie innych podejmowanych przez nich czynności. 

• Prawo wyborcze czynne:

• do Izby Deputowanych 18 lat

• do Senatu 25 lat

• Prawo wyborcze bierne:

• do izby Deputowanych 25 lat

• do Senatu 40 lat 

• Każdy były Prezydent Republiki zostaje senatorem dożywotnim. Aktualny Prezydent może mianować 5 osób na dożywotnich senatorów, osoby, które szczególnie zasłużyły się państwu.   

• Kadencja obu izb wynosi 5 lat. Nowe wybory powinny być przeprowadzone w ciągu 70 dni od końca poprzedniej kadencji. 

• Jednolicie ustalony został również początek zwyczajnych sesji obu izb: są dwie w ciągu roku i zbierają się z mocy prawa w pierwszy nie świąteczny dzień lutego i października. Zwołanie jednej izby na sesję nadzwyczajną automatycznie powoduje, że druga izba też zostaje zwołana na sesję nadzwyczajną. Zwołanie sesji nadzwyczajnej następuje z inicjatywy przewodniczącego izby, Prezydenta Republiki lub 1/3 członków izby. Kadencja obu izb może zostać skrócona zarządzeniem Prezydenta Republiki.    

• Postępowanie ustawodawcze może rozpocząć się w każdej z izb. 

System wyborczy 

a) Do izby Deputowanych

• Ordynacja Wyborcza do Izby Deputowanych aktualnie obowiązująca pochodzi z 1993 roku. Polega na następujących zasadach:

• wybór ponad ¾ (dokładnie 475) deputowanych następować będzie w jednomandatowych tzw. kolegiach wyborczych, znajdujących się w granicach jednego z 27 właściwych okręgów wyborczych;

• 12 deputowanych pochodzi z wyboru obywateli włoskich, zamieszkujących za granicą;

• pozostałych 143 deputowanych wybiera się we wspomnianych 27 okręgach wyborczych;

• wyborca ma dwa głosy: jeden w kolegiach wyborczych, a drugi w okręgu wyborczym

• kandydata w kolegiach wyborczych zgłaszają formalne grupy wyborców, liczące od 500 do 1000 wyborców (w rzeczywistości robią to partie polityczne)

• kandydata w okręgach wyborczych zgłaszają partie polityczne

• można kandydować zarówno w kolegium, jak i z listy okręgowej w tym samym okręgu wyborczym 

b) Do Senatu 

• koło ¾ (dokładnie 232) Senatorów wybieranych jest w kolegiach jednomandatowych

• 6 pochodzi z wyborów za granicą;

• reszta wybierana jest w okręgach wyborczych wielomandatwoych, którymi przy wyborach senatorów są regiony;

• w wyborach senatorów w kolegiach jednomandatowych jest zasada większości zwykłej;

• wybór w okręgach wielomandatowych według systemu proporcjonalnego 

Struktura Izb 

• W skład obu izb wchodzą następujące organy:

• Przewodniczący- jego rola polega głównie na reprezentowaniu izby i kierowania jej pracami.

• Prezydium- w jego skład wchodzą, obok Przewodniczącego, także jego czterej zastępcy, trzech kwestorów i ośmiu sekretarzy. Jego funkcje polegają głównie na rozstrzyganiu kwestii administracynych, związanych z funkcjonowaniem izby.

• Komisje- w skład jednej i drugiej izby wchodzi 13 komisji problemowych, ich składy nie są wybierane, lecz powstają w drodze delegacji przez frakcje partyjne, z których każda, do tej samej komisji, powinna delegować po równej liczbie swych członków. Jeśli frakcja liczy mniej niż 13 członków, jej deputowanych kieruje do poszczególnych komisji Przewodniczący izby, na podstawie wniosku frakcji. Oprócz powyższych komisji problemowych w skład izby wchodzą komisje specjalne i nadzwyczajne. 

• Komitety- w każdej z izb są to komitety:

• do spraw regulaminowych

• do spraw wyborczych i immunitetu 

• w Izbie Deputowanych działa ponadto komitet ds. odpowiedzialności deputowanych

• w Senacie komitet ds. europejskich  

Funkcje parlamentu 

a) Funkcja ustawodawcza

• Inicjatywa ustawodawcza przysługuje:

• Radzie Ministrów

• indywidualnym parlamentarzystom

• 50000 wyborcom 

• Na wniosek Przewodniczącego izby, projekt ustawy może zostać sprawdzony przez Komisję Spraw konstytucyjnych 

• Projekt przyjęty przez jedną izbę musi być uchwalony w identycznym brzmieniu również przez izbę drugą. Projekt odrzucony przez izbę pierwszą nie jest w ogóle rozpatrywany przez drugą, projekt odrzucony przez izbę drugą nie wraca do rozpatrzenia przez izbę pierwszą. Do rozpatrywania przez izbę pierwszą przekazywane są jedynie zmiany i poprawki przyjęte przez izbę drugą i debaty ograniczają się wówczas jedynie do tych zmian.   

• Procedura komisyjna- polega na tym, że Przewodniczący izby, po wpłynięciu projektów, może je kierować do komisji (stałych lub niestałych), ale nie w celu przedstawienia izbie sprawozdania, lecz definitywnego uchwalenia tych projektów, bez dalszego już angażowania izby.   

b) Funkcja kontrolna

• Funkcje kontrolne parlamentu:

• przeprowadzanie debat parlamentarnych, dotyczących określonego wycinka prac rządowych. Według regulaminu Izby Deputowanych może to być zainicjowane przez przewodniczącego frakcji lub 10 deputowanych, a w Senacie przez 8 senatorów. 

• zapytania deputowanych i senatorów kierowane w celu uzyskania informacji od członków rządu w mniej skomplikowanych sprawach. 

• interpelacje

• uprawnienia kontrolne stałych (problemowych) komisji parlamentarnych. 

STANY ZJEDNOCZONE

KONGRES USA

STRUKTURA:

• Kongres jest organem dwuizbowym, a składa się z Izby Reprezentantów i Senatu.

• Izba Reprezentantów w założeniu jest reprezentacją całości i jednolitości ludu USA.

• Senat jest reprezentacją części składowych Federacji.

• W ramach ustawodawstwa izby są równorzędne. 

• W Senacie każdy stan ma dwóch przedstawicieli, więc jest 100 senatorów.

• Skład ilościowy Izby Reprezentantów oblicza się na podstawie ogólnej liczby obywateli USA, w tym celu co 10 lat dokonuje się spis ludności, aby obliczyć na tej podstawie ilu ludzi ma zasiadać w Izbie Reprezentantów, obecnie jest ich 635. 

• Izba Reprezentantów posiada dwuletnią kadencję.

• Senat jest organem bezkadencyjnym, kadencję posiadają jedynie poszczególni senatorowie. Wynosi ona 6 lat, ale co dwa lata zmienia się 1/3 składu Senatu.

• Kadencja Kongresu oblicza się według kadencji IR więc wynosi ona 2 lata. Wybory odbywają się w pierwszy wtorek po pierwszym poniedziałku listopada. 

wybory i konstytucyjne stanowisko kongresmanów

• 18 lat- prawo czynne

• 25 lat- prawo bierne do Izby Reprezentantów

• 30 lat- prawo bierne do Senatu 

• Wybory do Izby Reprezentantów odbywają się w jednomandatowych okręgach wyborczych, które muszą zawierać się w granicach stanu. Okręgi wyborcze ustalają gubernatorzy. (wypaczenia  vide gerrtmandering (pl.wikipedia.org/wiki/Gerrymandering)

• Wybory przebiegają z zastosowaniem zasady większości zwykłej. 

• Zasada rezydencji - kandydat musi zamieszkiwać terytorium okręgu z jakiego startuje

• Mandat wolny - nie wiąże się z wyborcami i nie może być przez nich odwołany

• Możliwość każdej z Izb stosunkiem głosów 2/3 pozbawienie swoich członków mandatu

• Immunitet parlamentarny obejmuje jedynie zachowanie się deputowanego w parlamencie, poza nim odpowiada na ogólnych zasadach. 

funkcjonowanie

• Kongres zbiera się przynajmniej raz w roku  3 stycznia.

• Kadencja trwa dwa lata

• Rozpoczęte prace nie mogą być konytunułowane przez kolejny parlament, ale muszą być dziobane od początku.,

• Nie ma zadnego organu pozakongresowego, który mogłby zwołac posiedzenie

• Ustawa może być odroczona (i wtedy tam na nowo się trzeba pieprzyc z tym wszystkim), albo przerwana (kontynuuje się od danego punktu)

• Obradami Izby Reprezentantów kieruje wybrany przez nią speaker.

• Obradami Senatu formalnie kieruje wiceprezydent, jednak w praktyce wygląda to tak, że Senat na początku swej kadencji wybiera „tymczasowego” przewodniczącego.  

• Bardzo ważną rolę w Kongresie USA odgrywają komisje. Obecnie komisji stałych w Izbie Reprezentantów jest 22, a w Senacie 16. 

Funkcje Kongresu

• -ustawodawstwo:

• Kongres jest władzą ustawodawczą i jest legislaturą federalną. 

• Ustawę w USA rozumie się jako rozstrzygnięcie podjęte przez obie izby Kongresu w ustalonej procedurze.

• Oficjalnym tytułem ustawy jest określenie act, natomiast Konstytucja posługuje się takimi określeniami jak: law, order, resolution, vote, czy rules.

• W praktyce amerykańskiej jako ustawy traktuje się te rozstrzygnięcia Kongresu, których dojście do skutku zapoczątkowało wejście tzw. bill lub tzw. joint resolution. Oba rozstrzygnięcia przebiegają w identycznej procedurze, oba też winny być podpisywane przez Prezydenta i identycznie publikowane, jako act. Różnica między nimi polega na tym, że „akty” pierwszego rodzaju traktuje się jako pewną formę normalną, natomiast „akty” drugiego rodzaju zastrzeżone są przeważnie dla rozstrzygnięć spraw przejściowych i incydentalnych.

• Nie ma tez przeszkód, aby sprawa zainicjowana w formie wniesienie billu została uchwalona jako joint resolution i vice versa. Jednakże tylko w drodze joint resolution może być uchwalona przez Kongres poprawka do Konstytucji. 

• Ustawy:

• publiczne

• prywatne 

• Ustawy: (budżet)

• autoryzacyjne (program wydatków)

• apriopriacyjne  (zgoda na konkretne wydatki) 

Procedura ustawodawcza:

• Formalnie inicjatywę ustawodawczą mają tylko członkowie Kongresu. 

I CZYTANIE :

• Procedura ustawodawcza może zacząc się w każdej izbie

• Pierwsze czytanie to jedynie przeczytanie tytułu i skierowanie go do odpowiedniej komisji ( o czym decyduje przewodniczący. I się świniaki kierują instynktem i znajomościami)

KOMISJE I PODKOMISJE :

• Projekty przesylane są do komisji a potem do podkomisji i rola przewodniczącego jest taka sama jak w I czytaniu.

• Projekty są badane i mogą ulec zmianie

• Prawo dokonywania przesłuchań

• Jak komisja uchwali projekt - przedkłada go izbie z wprowadzonymi poprawkami. A jak nie uchwali, to odrzuca rzecz jasna i ustawa wymiera.

• Można ją potem w sumie wydobyć ale za dużo z tym zachodu wiec olać

• Komisje regulaminowe- do nich trafiają projekty ustaw z komisji. Tutaj ustawy są dzielone ze względu na charakter i kwalifikuje się je do „kalendarza”. Komisje regulaminowe w Senacie nie mają, aż tak dużych uprawnień jak te w IR. 

• Mamy 5 kalendarzy w IŻ i dwa w Senacie

• Zlecenia jakie może dać komisja regulaminowa w Izbie Reprezentantów:

• zalecenia otwarte (możliwość składania poprawek)

• zalecenia zamknięte (zakaz wnoszenia poprawek)

• zalecenia dopuszczające modyfikację

• zalecenia uchylające (dopuszczające odstępstwo od reguł regulaminowych)

• zalecenia złożone 

• W dyskusji plenarnej IR pracuje jako komisja całej izby, bez przewodnictwa speakera  zgłaszanie poprawek i głosowania

• Komisja uzgadniająca- składa się z członków obu izb Kongresu, ma za zadanie wypracowanie kompromisu w sprawie danej ustawy. 

• W Kongresie działa lobby. 

• Kontrola nad egzekutywą:

• Komisje specjalne (komisje zwoływane w konkretnej sprawie)

• Komisje stałe (możliwość prowadzenia przesłuchań w ramach funkcji kontrolnej)

• raporty egzekutywy

• Kontroler Generalny na czele Generalnego Urzędu Obrachunkowego 
   

• -Kompetencje wypowiadania wojny: 

NIEMCY

Parlament Federalny (Bundestag)

• Funkcja ustawodawcza a także kontrola polityczna nad działalnością rządu

• Organ przedstawicielski JEDYNY pochodzi z powszechnych i bezpośrednich wyborów

SYSTEM WYBORCZY :

• wybory pięcioprzymiotnikowe

• czynne prawo wyborcze 18, bierne 21

• Ustawa wyborcza - ustala liczbę deputowanych na 598 - jednak liczba ich może być większa.

• Instytucjonalizacja partii wyborczych - maja one monopol na zgłaszanie kandydatów

• System proporcjonalny z mocną korekturą w stronę systemy większości zwykłej.

• Spośród 598 połowa (299) jest wybierana w jednomandatowych okręgach |wyborczych systemem większości zwykłej. (mandaty bezpośrednie).

• Ubiegać się też mogą kandydaci indywidualni, a kandydaci zgłaszani przez partie otrzymują mandat, jeżeli wygrają w przynajmniej 3 takich okręgach.

• Druga połowa mandatów (głosowanie na listy), a kraje federalne stanowią okręgi. Wielomandatowe.

• Liczba mandatów jest zróżnicowana w zależności od ilości ludności w danym landzie. Przyznawanie mandatów odbywa się za pomocą systemu proporcjonalnego.

• Klauzula zaporowa - wobec partii ubiegające się o drugą pulę mandatów stosuje się klauzulę zaporową. - min. 5 %. Partie, które nie osiągną progu, nie są brane pod uwagę przy podziale mandatów.

• Odpowiedzialność deputowanych jedynie przy następnej elekcji, postępowanie zgodne z sumieniem.

• Frakcje partyjne - frakcję może utworzyc 5 % członków parlamentu należących do jednej partii, lub kilku, nie rywalizujących ze sobą.

• Jeżeli frakcja nie osiągnie 5 proc i nie łączy się z inną partią, może uzyskać status „grupy”.

• Oprócz formalnych członków w pracach grupy i frakcji mogą brać udział także goście.

• Formalizacja frakcji - dzieki temu frakcje mają prawo do proporcjonalnej reprezentacji w składach komisji, w radzie seniorów, wśród stanowisk przewodniczących komisji parlamentarnych i przy dokonywaniu wszelkich innych wyborów przez parlament.

• Immunitet - materialny (za sposób głosowania lub z powodu wypowiedzi w parlamencie lub wobec komisji) i formalny (popełnienie czyny zagrożonego odpowiedzialnością karną. Może być on uchylony za zgodą parlamentu. Bez zgody - tylko na gorącym uczynku)

• Niepołączalność mandatu ­-wolno łączyć mandatu deputowanego z piastowaniem innych funkcji publicznych. (UZ przemilcza temat).

ZASADY DZIAŁANIA :

• System permanencji - nie występują sesje parlamentarne, ani okresy międzysesyjne. Nie ma sesji zwyczajnych i niezwyczajnych. Całą 4 letnia kadencja stanowi jednolity okres, w ciągu którego parlament może obradować na kolejnych posiedzeniach, jednak sam podejmuje o tym decyzje.

• Posiedzenia - terminy ustalne przez sam Bundestag,

• w praktyce jednak ustala je Rada Seniorów.

• zwołuje także przewodniczący izby

• 1/3 izby, prezydent (za kontrasygnatą rządu) przewodniczący powinien zwołać posiedzenie.

• Porządek dzienny ustalany na konwencie seniorów

• Zwoływane są co miesiąc, trwają 3 tygodnie ( posiedzenia plenarne przeplatają się z posiedzeniami frakcji i komisji)Następny tydzień przeznaczony jest na prace deputowanych poza parlamentem.

• Nie ma zadnych preferencji proceduralnych dla projektów rządowych kosztem parlamentarnych.

STRUKTURA WEWNĘTRZNA :

• Parlament wybiera swego przewodniczącego (preasident) jego zastępców i sekretarzy.

• Mogą istnieć komisje śledcze i innego rodzaju (szczegółowo regulamin)

• Przewodniczący i zastępcy tworzą prezydium Bundestagu (typowy ogran stanowiący forum współpracymiedzy frakcjami).

• Prezydium + 23 osoby dalej wyznaczone przez frakcje, tworzą Radę seniorów. (czynnik wspierający przewodniczącego)

• Komisje - Oprócz komisji stałych (dot. Pierdół), powłuje się komisje specjalne do przygotowania stanowiska w sprawach wycinkowych.

• Śledcze

• Komisja wspolna ( Bundestagu i Bundesratu)

• Komisje mediacyjne - spory miedzy Bundesratem a Bundestagiem)

FUNKCJE

• Zakres ustawodawstwa - UZ nie dokonuje zadnego zróżnicowania materialnego ustaw

• Inicjatywa ustawodawcza - należy do rządu federalnego, deputowanych oraz rady federalnej.

• Projekty składane przez deputowanych muszą być zgłoszone przez frakcję lub 5% członków izby.

• Projekty rady federalnej przesyłane są do parlamentu nie bezposednio lecz przez rząd federalny, kóry zobowiązany jest do przedstawienia swojej opinii w przeciągu 6 tygodni.

• Projekty rządu muszą byc, przed skierowaniem do parlamentu, przedstawione Bundesratowi , który w przeciągu 6 tygodni musi zając stanowisko

• Opinie te w obu przypadkach nie łączą parlamentu w jego przyszłych rozstrzygnięciach ustawodawczych.

• Pierwsze czytanie - podjęcie decyzji o przekazaniu projektu do dalszych prac, które podejmą komisje.

• decyzja ta może być poprzedzona dyskusjami nad zasadami projektu, ale dopiero na żadanie frakcji lub 5 % obecnych deputowanych lub na zlecenie rady seniorów

• z reguły projekt przesylany jest do jednej komisji. Kiedy zostaje on przeslany do wielu należy wyznaczyc komisje wiodąca.

• Bundestag może tez zadecydować o przejściu projektu do drugiego czytania bez komisji (2/3 głosów)

• Prace komisji -

• Wśród uprawnien komisji należy wymienic prawo do wzywania członków rządu federalnego na swoje posiedzenia bądź tez prawo członków rządu brania udziału w tych posiedzeniach z własnej inicjatywy.a także prawo do powoływania podkomisji.

• Komisje mogą współpracować z rozmaitymi organizacjami, (nie tlko przy okazji przesłuchań publicznych)

• Oceny projektów mogą być dokonywanie albo w trybie roboczych lub Niepublicznych posiedzien komisji, albo w drodze publicznej debaty(w tym przypadku1/4 członkow komisji może zażądać przekazania projektu i odbycia głownej debaty w parlamencie zmiast na posiedzeniu komisji)

• Obrady koncza się uchwaleniem sprawozdania przybierającego postac projektu

• Drugie czytanie - polega na odbyciu generalnej debaty, ale jedynie wówczas,m gdy zaleca ją rada seniorów, żąda tego frakcja lub 5% obecnych członków izby.

• Następnie odbywa się dyskusja nad sformułowaniami poszczególnych artykułów (w jej trakcie deputowani mogą zgłaszac poprawki,

• Głosowanie odbywa się kolejno nad omawianymi artykułami.

• Projekt ustawy może być ponownie odeslany do komisji.

• Trzecie czytanie - ogólna dyskusja nad projektem. (na zlecenie rady seniorów lub 5% deputowanych)

• Na tym etapie także można zgłaszać poprawki ale już nie indywidualnie , lecz przez frakcję lub 5% deputowanych i tylko do tych artykułów wobec których w II czytaniu uchwalono poprawki. (głosowanie ma miejsce tylko wobec tych fragmentów)

• takze tutaj może zostac podjeta decyzja o odeslaniu jeszcze raz projektu do komisji, ale innej niż ta, która uczestniczyla w pracach.

• Najważniejszym elementem III czytania jest glosowanie nad całością ustawy (kworum - polowa ogolnej liczby członów Bundestagu)

KONTROLA PARLAMENTU NAD RZĄDEM FEDERALNYM

• Żądanie obecności - prawo żadania obecności kanclerza i ministrów federalnych na posiedzeniach parlamentu + wysłuchiwanie informacji oraz wyjaśnień o dzialaności rzadowej,

• Coroczne sprawozdania ministra finansów z budzetu panstwa, a także o stanie majatku państwowego. (jest to podstawa do podjecia osobno przez Bundestag i Bundesrat uchwały w sprawie absolutorium dla rzadu,  nieuchwalenie absolutorium nie powoduje kopniecznosci zlozenia przez kanclerza dymisji rzadu !!!!)

• Przedkładanie wieloletnich planow finanoswych. Są to akty rządu, które uchwalane są na okresy pieciu lat i co roku aktualizowane.

• Kontrola komisji stałych -

• Stale komisje Bundestagu.

• Zadanie obecności członka rządu

• Możliwość uczestniczenia samodzielnie w obradach.

• Komisje śledcze

• Powoływane do wyjaśnienia kwestii wywołujących szczególnie zainteresowanie deputowanych a także opinii publicznej.

• Komisje mogą być powoływane w każdym czasie na wniosek nawet jednego deputowanego, jednak o ile taki wniosek zlozyt co najmniej ¼ deputowanych.

• Możliwa do powołania także przez opozycje.

• Ustalenia podjęte przez komisje śledcze mogą być podstawą odpowiednich organów śledczych i sądów. Komisja jako taka nie posiada uprawnień o takim charakterze.

• Komisja ankietowa - wyjaśnianie spraw bardziej kompleksowych.

• Komisja przeprowadza rozmaite sondaze, ankiety,.

• Izba obrachunkowa - najwyższy organ kontroli finansowej

• Sprawdza poprawność wydatkowania funduszy federalnych.

• Wykonuje swoja funkcje na zasadzie niezaleznosdci sędziowskiej.

• Żaden z części parlamentu nie posiada prawa zarządzenia przeprowadzenia kontroli.

• Co roku przedstawia sprowzdania z realizacji budżetu.

• Zapytania -

• Zapytania poważne - konkretne, krótkie. Złożone przez frakcje lub grupę

• Bieżące - powinny dotyczyć konkretnych problemów, nie można ich umieszac w porządku obrad jako debaty.

• Krótkie - Na nie jest odpowiedz ustna lub pisemna podczas tzw godziny pytań

• Godzina pytań

• Przesłuchanie rządu

• Rezolucje - uchwały o czysto politycznym znaczeniu wuyrazaja stanowisko izby wobec konrketnwgo zagadnienia.

Rada federalna (Bundesrat)

• Reprezentacja krajów federalnych

• Nie ma kadencji !!

• Skład - członkowie rządów poszczególnych krajów federalnych mianowanych przez te rzady.

• Reprezentacje te nie są rowne

• Rządy poszczególnych krajow wysyłają min trzech (4 kraje), czterech (8 krajow), pieciu (nie wystepuje), sześciu (4 kraje). Tyle tez posiadaja glosow

• Ogolna liczba członkow wynosi 68.

• Liczba delegatow zalezy od ilości ludzi w krajach

• W sklad delegacji wchodzą:

• Premier + współpracownicy

• Członek rzadu krajowego

• Delegacje ponosza odpowiedzlanosc przed rzadami krajowymi, te z kolei przed krajowymi parlamentami (Landtagami)

• Członkowie rady nie mogą być jednocześnie członkami rządu federalnego.

• Posiadają immunitet w zakresie jaki konstytucje dantcg krajow przyznaja parlamentarzystom krajowym.

STRUKTURA WEWNĘTRZNA

• Przewodniczący

• Wybierany co roku

• Funkcje te pełnia kolejno przewodniczący delegacji czyli premierzy rządów krajowych.

• Zwoluje on posiedzenie rady

• Przygotowuje projekt porzadku dziennego i kieruje obradami

• Zwoluje posiedzenie na wniosek dwoch krajow lub rzadu federalnego.

• Przewodniczący zastepuje prezydenta federacji gdy urzad jest opróżniony lub gdy prezydent nie może spełniać swojej funkcji

• Prezydium i stała rada doradcza

• Przewodniczący i jego trzech zastępców.

• Decyduje w sprawach wewnętrznych rady

• W jej obradach bierze także udzial minister federalny ds. stosunkow z krajami.

• Forum bieżących kontaktów rządów krajowych z rzadem federalnym

• Rada doradcza spotyka się co tydzień, plenum rady co trzy tygodnie.

• Komisje

• Do komisji mogą wchodzi nie tylko członkowie rady ale również inni mistrowie krajowi a nawet ich pełnomocnicy. W ten sposób wszystkie kraje są reprezentowane w komisjach

ROSJA

Zgromadzenie federalne

• 2 izby - rada federacji (izba wyższa) i duma panstwowa (izba niższa)

• Kadencja trwa 4 lata. Skrócenie kadencji może nastapic w drodze rozwiązania dumy państwowej przez prezydenta federacji.

RADA FEDERACJI

• 178 członków (wchodza do rady z urzedu. Przewodniczący rządów i parlamentów wszystkich 89 podmiotow federacji).

Kompetencje :

1. Zatwierdzanie granic miedzy podmiotami federacji

2. Zatwierdzanie decyzji o stanie wyjątkowym

3. Zatwierdzanie uzycia sil zbrojnych poza granicami federacji

4. Podejmowanie decyzji o wyborach

5. Podejmowanie decyzji o usunieciu prezydenta

6. Powolywanie sędziów (sad konstytucyjny, najwyższy i naczelny sad arbitrażowy

7. Powolywanie i odwolywanie prokuratora generalnego

8. Powolywanie i odwolywanie zastępcy przewdoniczacego izby obrachunkowe

9. Rozpatruje w trybie obowiązkowym przyjete przez dumę ustawy o budżecie, podatkach, umowach miedzynadorowych, obronie granic, wojnie i pokoju

• Przyjęte ustawy prezydent podpisuje w nieprzekraczalnym terminie 14 dni. Jeśli prezydent nie podpisze ustawy, wraca ona do parlamentu. W wypadku ponownego przyjecia ustawy federacyjnej przez Dume i rade w pierwszej jej wersji (2/3 głosów deputowanych parlamentu), prezydent musi podpisac ustawę w ciągu 7 dni.

• Na czele rady federacji stoi przewodniczący wybierany przez rade oraz dwóch zastępców.

• Rada pracuje w komisjach i komitetach

• Konstytucja nie okresla zasad wyboru federacji,. Muysi być toi osoba posiadająca czynne prawo wyborcze. N

• Nie ma możliwości prawnej łaczenia mandatów członka rady federacji i deputowanego Dumy Panstwowej.

• Działają okresowo

DUMA PAŃSTWOWA

• Składa się z 450 deputowanych. 255 mandatów zostaje obsadzonych w okręgu federalnym na podstawie systemu proporcjonalnego z list partyjnych., a 225 w okręgach jednomandatowych.

Kompetencje :

• Związane głównie z rządem federalnym

• Akceptacja lub odrzucenie decyzji prezydenta o wyborze premiera zadu federalnego

• Podejmowanie decyzji o udzielniu wotum nieufności

• Powoływanie i odwoływanie przewodniczącego Banku Centralnego

• Powoływanie i odwoływanie przewodniczaceo Izby Obrachunkowej

• Powoływani ei odwoływanie Rzecznia Praw Człowieka

• Ogłaszanie amnestii

• Przedstawienia prezydentowi oskarżeń w celu pozbawienia go urzędu.

• Do dumy panstowej pwlywaja projekty ustaw, które mogla szglaszac - prezydent, rada federacji lub jej członkowie, deputowanie Dumy Państwowej rząd, sąd najwyższy i trybunał konstytucyjny

• Uchwala ustawy większością glosow ogolnej liczby deputowanych.

• Ustawy przekazywane są w ciągu pięciu dni rozpatrzenia przed Rade federacji. Zgodnie z konstytucja musi to nastąpić w ciągu 14 dni.

• Na czele dumy państwowej stoi przewodniczący wybierany przez dumę oraz pierwszy zastępca i trzecg zastępców przewodniczącego.

• Duma działa za pośrednictwem komisji i komitetów.

• W dumie pracują 23 komitety.

• W Wyborach do dumy państwowej zastosowano równocześnie system większościowy i proporcjonalny, \

• Klauzla zaporowa - 5 %

• Deptowanym może być każdy obywatel , który ukończył 21 lat i posiada czynne prawo wyborcze.

• Deputowani są zawodowymi parlamentarzystami - nie mogą zatem pełnić innych funkcji publicznych i prowadzić działalność gospodarczą.

• Kadencja może być skrocona gdy :

• Przed upływem roku od momentu jej wyboru

• W związku z wotum nieufności dla rządu

• Po przedstawieniu przez dumę oskarżenia przeciwko prezydentowi

• W czasie obowiązującego na calym terytorium stanu wojennego lub wyjatkowego

• Jeśli do upływu kadencji prezydenta pozostalo 6 miesiecy.

Ukraina

Rada Najwyższa-organ władzy ustawodawczej.

System wyborczy

• Bierne prawo wyborcze: 21 lat

• Mandat nabiera ważności wraz ze złożeniem przysięgi

• Połowa członków jest wybierana na zasadzie ordynacji proporcjonalnej natomiast druga połowa jest z okręgów wyborczych.

• 450 deputowanych

• 5 letnia kadencja

Funkcjonowanie:

• Nie można łączyć mandatów.

• Rada Najwyższa pracuje w systemie sesyjnym. Sesja 2 razy w roku, pierwszy wtorek lutego i pierwszy wtorek września,

• Działalność RN opiera się głównie na pracy w komitetach (rozpatrują projekty ustaw), istnieje rywalizacja o obsadzenie najbardziej znaczących komitetów,

• Przewodniczący RN w razie opróżnienia stanowiska prezydenta przejmuje jego obowiązki.

Funkcje:

Ustawodawcza:

• Wyłącznie drogą ustaw regulowane są kwestie : obywatelstwa, praw i obowiązków obywateli, własności, polityki społecznej i gospodarczej (budżet i finanse), działalność władzy państwowej i samorządowej.

• Inicjatywa ustawodawcza przysługuje :

• Prezydentowi

• Rządowi

• Deputowanym

Brak inicjatywy ludowej!!!

Droga legislacyjna:

1. Rozpatrzenie projektu

2. Głosowanie nad projektem (odrzucenie lub przyjęcie)

3. Jeśli ustawa zostaje przyjęta następuje pierwsze czytanie (prace nad projektem w wyznaczonym komitecie

4. Drugie czytanie(rozpatrywanie projektu ustawy), uchwalenie ustawy większością absolutną 226

5. Trzecie czytanie (rozpatrywanie projektu), podpisanie przez przewodniczącego RN, skierowanie ustawy do prezydenta, który może:

• Zawetować-> ustawa z uwagami jest skierowana do RN, jeśli ta odrzuci prezydenckie weto, prezydent podpisuje ustaw i ją ogłasza.

• Podpisać i ogłosić ustawę.

Kreacyjna:

• Uczestniczenie w powoływaniu naczelnych organów władzy państwowej,

• Rozwiązywanie spraw ustroju terytorialnego,

• Powoływanie organów władzy samorządowej:

• Parlament wskazuje prezydentowi kandydaturę na premiera

• Parlament zatwierdza na wniosek prezydenta kandydaturę premiera, ministrów SZ, szefa Służby Bezpieczeństwa, przewodniczącego NBU, prokuratora generalnego,

• Rada Najwyższa zarządza wybory prezydenckie,

• (Impeachment), ma prawo usunięcia prezydenta głosami ¾ składu,

• RN zatwierdza program działań Gabinetu, przyjmuje budżet,

• RN ma prawo skrócić kadencję RN Autonomicznej Republiki Krym,

• RN może tworzyć komisje specjalne i śledcze,

Kontrolna:

• Możliwość wyrażenia wotum nieufności wobec premiera i prokuratora generalnego

• Na wniosek prezydenta bądź 1/3 deputowanych może uchwalić wotum nieufności dla Gabinetu Ministrów (większość absolutna).

Inne funkcje:

• Określa generalne zasady polityki wewnętrznej i zatwierdza odpowiednie programy rozwojowe,

• Określa podstawowe zasady polityki zewnętrznej, zagranicznej i bezpieczeństwa, ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe.

Litwa

Parlamentem Republiki Litewskiej jest jednoizbowy Sejm (Seimas).

System wyborczy:

• Wybory do Sejmu są przeprowadzane nie wcześniej niż na dwa miesiące przed i nie później niż na miesiąc przed upływem kadencji czlonków Sejmu,

• Wybory przedterminowe na podstawie uchwały Sejmu przyjętej większością głosów przy obecności przynajmniej 3/5 deputowanych. Może zarządzić prezydent w dwóch przypadkach:

• Jeśli Sejm w ciągu 30dni od przedstawienia mu programu przez nowy rząd nie podjął w tej sprawie uchwały, bądź jeśli w ciągu 60 dni od pierwszego przedstawienia przez rząd programu, dwa razy z rzędu nie zaaprobował tego programu,

• Na wniosek rządu, któremu sejm wyraził wotum nieufności

Prezydent nie może zarządzić przedterminowych wyborów jeśli do upływu jego kadencji zostało mniej niż 6 miesięcy, a także jeśli nie upłynęło 6 miesięcy od wyborów przedterminowych do Sejmu

W uchwale Sejmu bądź w zarządzeniu prezydenta (o wyborach przedterminowych) określa się datę wyborów d nowego Sejmu, musza odbyć sie nie później niż w ciągu 3 miesięcy od podjęcia decyzji.

• Liczba przedstawicieli: 141

• Wybory: tajne, równe, bezpośrednie, powszechne

• Kadencja: 4 lata

• Czynne prawo wyborcze: 18lat (nieubezwłasnowolnieni przez sąd)

• Bierne prawo wyborcze: 25 lat i na stałe zamieszkuje w kraju(nie może być osoba, która nie ukończyła kary orzeczonej przez sąd bądź osoba sądownie ubezwłasnowolniona)

• Sejm uważa sie za wybrany, gdy dokonano wyboru co najmniej 3/5 członków Sejmu

• Prezydent musi zwołać deputowanych na pierwsze posiedzenie w ciągu 15 dni po wyborach, jeśli tego nie zrobi sami deputowani zbierają się 16nastego dnia.

• Pierwsze posiedzenie otwiera najstarszy wiekiem członek Sejmu.

• System wyborczy jest mieszany, dwa głosy:

• W okręgu jednomandatowym (segment większościowy), 71 mandatów, mandat otrzymuje kandydat z absolutna większością głosów, w okręgach, w których żaden kandydat nie spełnił tego warunku odbywa sie druga tura, w której biorą udział dwaj kandydaci o największej liczbie głosów z pierwszej tury. Mandat otrzymuje ten, który zdobędzie więcej głosów.

• W okręgu wielomandatowym (segment proporcjonalny), 70 mandatów, okręgiem wyborczym jest kraj, w podziale mandatów uczestniczą partie, które otrzymały przynajmniej 5% głosów w segmencie proporcjonalnym i koalicje (7% niezależnie od ilości partii). W tym segmencie podział mandatów odbywa sie według formuły kwotowej tzw. Hare`a quota(czymkolwiek ona jest). Jeśli w ten sposób nie zostaną rozdzielone wszystkie mandaty, stosuje się metodę największych reszt.

Funkcjonowanie parlamentu

• Sejm pracuje w trybie sesyjnym, dwie sesje zwyczajne: wiosenna od 10 marca do 30 czerwca oraz jesienna od 10 września do 23 grudnia. Sejm może postanowić o przedłużeniu sesji, może tez być zwołany an sesje nadzwyczajną: zwołuje ja przewodniczący na wniosek 1/3 deputowanych, w szczególnych przypadkach prezydent.

• Posiedzenie sejmu jest jawne(na wniosek parlamentarzystów, przewodniczącego Sejmu i prezydenta wyjątkowo mogą odbywać się obrady zamknięte)

• Poza deputowanymi w posiedzeniach mogą brać udział Prezydent, członkowie rządu, sędziowie Sądu Konstytucyjnego, przewodniczący Sądu Najwyższego i szefowie urzędów, które utworzyły parlament (maja prawo głosów).W pracach parlamentu mogą uczestniczyć tzw. Obserwatorzy (między innymi sygnatariusze aktu o niepodległości Państwa Litewskiego z dnia 11. 03. 1990r.)

• Posłowie korzystają z mandatu wolnego,, nie mogą być ograniczani żadnymi nakazami,

• Poza stanowiskiem w rządzie i pracą twórczą mandat nie można łączyć z pracą.

• Deputowani posiadają immunitet (nie dotyczy on jednak działań naruszających cześć i honor innych osób)

Wygaśnięcie mandatu następuje:

1. Upłynięciu kadencji lub zebrania sie sejmu wybranego w przedterminowych wyborach

2. Śmierci

3. Zrzeczenia się mandatu

4. Ubezwłasnowolnienia przez sąd

5. Pozbawienie mandatu przez sejm w rezultacie postępowania dyscyplinarnego

6. Stwierdzenie nieważności wyborów bądź poważnego naruszenia ustawy wyborczej

7. Przejścia do pracy albo niezrezygnowania z pracy niepołączonej z obowiązkami członka Sejmu

8. Utraty obywatelstwa Republiki Litewskiej

Struktura

• Przewodniczący izby-wybierany na pierwszym posiedzeniu,

• w przypadku opróżnienia urzędu prezydenta wypełnia jego obowiązki

• ma prawo podpisywania i publikowania ustaw, wobec których prezydent nie zajął stanowiska w terminie przewidzianym przez ustawę zasadnicza

• prowadzi posiedzenia parlamentu i ma możliwość zabierania głosu poza kolejnością

• wraz z wyborem na przewodniczącego traci uprawnienia do działalności we frakcjach politycznych

• Przedstawia Sejmowi kandydatury między innymi na sędziów Sadu Konstytucyjnego

• Wydaje rozporządzenia

• Zastępcy przewodniczącego

• Kanclerz Sejmu- pomaga przewodniczącemu, jest doradcą i organizuje działalność parlamentu

• Zarząd sejmu- zadania o charakterze organizacyjnym oraz doradczym dla przewodniczącego Sejmu. W skład zarządu wchodzą: Przewodniczący Sejmu, jego zastępcy, Kanclerz oraz przedstawiciele parlamentarnej mniejszości.

• Dysponowanie środkami finansowymi przewidzianymi na wydatki parlamentu

• Zwoływanie posiedzeń nadzwyczajnych oraz określanie czasu ich trwania

• Rozpatrywanie dziennych porządków obrad

• Zapewnianie warunków organizacyjnych komitetów

• Decyduje o strukturze administracji sejmu

• Zebranie starostów sejmu

• Analizuje i zatwierdza programy pracy parlamentu i porządek obrad

• Prowadzi kontrolę działalności komitetów i frakcji

• Uchwały zebrania mają charakter rekomendacji dla parlamentu i jego zarządu(jedynie decyzje dotyczące porządku obrad są dla Sejmu wiążące)

• Frakcje i grupy tymczasowe - frakcje tworzy grupa minimum trzech posłów posiadających wspólne cele polityczne. Deputowani nie zrzeszeni tworzą tzw. grupę mieszaną, która korzysta z praw frakcji. Dla prezentacji wspólnego stanowiska grupa co najmniej 5 posłów może utworzyć tzw. grupę tymczasową.

• Komitety- w parlamencie działa 12komitetów, których skład odzwierciedla w Sejmie układ partyjny(od 7 do 17 członków):

• przygotowywanie i opracowywanie projektów ustaw oraz analiza przekazanych spraw

• mają prawo żądania informacji od rządu, urzędów i instytucji państwowych ( z wyłączeniem sądów)

• komisje- powoływane przez sejm dla rozpatrzenia niektórych spraw. Stałe funkcjonują komisje ds. Etyki i Procedur oraz Komisji Administracyjnej, mogą być także powoływane komisje tymczasowe o charakterze dochodzeniowym, kontrolnym, przygotowawczym redakcyjnym.

Funkcje Sejmu:

Ustawodawcza:

Ścieżka legislacyjna:

Inicjatywa ustawodawcza: deputowani, prezydent, rząd, grupa co najmniej 50 000 mających prawa wyborcze

Projekt zgłaszany jest do Kanclerza Sejmu, który po zaciągnięciu opinii wydziału prawnego przekazuje go przewodniczącemu sejmu, komitetom, frakcjom, rządowi, kancelarii prezydenta,( w niektórych sytuacjach właściwym samorządom).

Etap I

1. Rozpatrzenie projektu w komitecie prowadzącym. Po zapoznaniu się ze wszystkimi uwagami, projekt jest rozsyłany posłom i rządowi (dołączone jest stanowisko komitetu). Na tym etapie nie ma możliwości odrzucenia projektu.

2. Parlament, rozpatrując projekt, omawia celowość jego przyjęcia, koncepcję, podstawowe regulacje i zasady oraz zgłoszone poprawki. Po zakończeniu debaty odbywa się głosowanie, Sejm może:

1. Zaakceptować projekt, wskazując datę głosowania nad jego uchwaleniem, ewentualnie polecić komitetowi wprowadzenie zgłoszonych poprawek i uzupełnień,

2. Zaakceptować projekt i zarządzić jego opublikowanie celem przeprowadzenia publicznej dyskusji,

3. Zwrócić projekt komitetowi do jego dopracowania,

4. Ogłosić przerwę w omawianiu projektu,

5. Zwrócić projekt wnioskodawcy ze względu na konieczność wprowadzenia istotnych zmian,

6. Odrzucić projekt, polecając ewentualne opracowanie nowego.

Etap II

1. Przyjęcie projektu na posiedzeniu Sejmu.

2. Glosowanie nad rozdziałami, częściami, artykułami.

3. Po przegłosowaniu wszystkich artykułów przeprowadza się głosowanie nad całością projektu.

Etap III

1. Przyjęcie ustawy w glosowaniu. Przyjęta zostaje po dwóch czytaniach, jeśli głosowało na nią więcej niż połowa posłów uczestniczących w głosowaniu.

2. Ustawę uchwaloną przez sejm podpisuje prezydent w ciągu 10 dni od jej otrzymania i zarządza jej urzędową publikację. Wciągu tych 10 dni może zwrócić ją sejmowi wraz z umotywowanym wnioskiem. Ponownie rozpatrzoną przez Sejm ustawę uważa się za uchwaloną, jeśli zostały przyjęte poprawki lub uzupełnienia proponowane przez prezydenta albo jeżeli głosowało na nią więcej niż połowa (w przypadku ustawy konstytucyjnej nie mniej niż 3/5 liczby członków sejmu). Prezydent podpisuje taka ustawę w ciągu trzech dni i jest zobowiązany do niezwłocznego, urzędowego jej opublikowania. (Ustawę lub inny akt przyjęty w referendum prezydent jest obowiązany i musi podpisać w ciągu 5 dni.) Jeśli w przewidzianym terminie prezydent nie podpisze ustawy uchwalonej przez sejm, ustawa ta zaczyna obowiązywać po jej podpisaniu i urzędowym opublikowaniu przez przewodniczącego Sejmu.

• Szczególne procedury legislacyjne:

• Zmiany konstytucji(patrz wyżej)

• Ustawa budżetowa- jest przyjmowana w dwóch albo trzech czytaniach, projekt ustawy opracowuje rząd i przekłada go Sejmowi nie później niż 75 dni przed końcem roku budżetowego(od 01.01 do 31.12). Projekt budżetu jest rozpatrywany przez frakcje parlamentarne oraz komitety. Sejm rozpatruje projekt ustawy b. i uchwala go w formie ustawy przed początkiem roku budżetowego. Może powiększyć wydatki tylko wtedy gdy wskaże ich źródło pokrycia. Przyjecie ustawy wymaga bezwzględnej większości, chyba że rząd nie zgłasza żadnych zastrzeżeń do wniesionych korekt, wówczas wystarczy większość spośród uczestniczących w posiedzeniu. W ciągu roku sejm może zmienić ustawę budżetową(tryb taki sam jak przy zatwierdzaniu)

• Ustawy pilne i wyjątkowo pilne

• Rozpatrzenie ustawy zwróconej przez prezydenta (patrz wyżej)

• Ratyfikacja i wprowadzenie umów międzynarodowych

• Ustawa o zmianie granic.

Kontrolna:

• Członkowie Sejmu mają prawo kierować zapytania do Prezesa Rady Ministrów, ministrów oraz kierowników instytucji państwowych, powoływanych lub wybieranych przez Sejm(odpowiedz ustna bądź pisemna podczas sesji sejmu)

• Grupa licząca co najmniej 1/5 członków Sejmu może zwracać sie z interpelacją do prezesa Rady Ministrów lub ministra. Jeśli sejm uzna odpowiedz za niezadowalającą może wyrazić wotum nieufności w stosunku do prezesa Rady Ministrów bądź ministra.

Łotwa

System wyborczy

• Wybory do Sejmu odbywają się co 4 lata,

• Wybiera się 100 osób

• Wybory są powszechne, równe, bezpośrednie, proporcjonalne i tajne

• 5 okręgów wyborczych (4 krainy historyczne + Ryga)

• Liczba mandatów w okręgu jest proporcjonalna do liczby mieszkańców

• Czynne prawo wyborcze: 18lat (pozbawiona jest osoba w stosunku, do której zastosowano areszt prewencyjny lub została ubezwłasnowolniona przez sąd),

• Bierne: 21 lat (pozbawiona jest osoba, która została uznana za niezdolna do czynności prawnych, odbywa kare pozbawienia wolności, była etatowym pracownikiem SB w ZSRR, w łotewskiej SRR lub w służbach państw obcych, osoba która nie zna języka łotewskiego na tzw. 3 poziomie. Ponadto kandydat nie może zajmować stanowiska: prezydenta, kontrolera państwowego, członka Rady Kontroli Państwowej lub kolegium departamentu rewizyjnego, sędziego, prokuratora czy wojskowego)

• Prawo zgłaszania kandydatów mają partie polityczne i utworzone przez nie bloki koalicyjne.

• Nie istnieje wymóg konieczności zamieszkiwania okręgu w którym się zamieszkuje

• Do uzyskania mandatu uprawnieni są kandydaci z list, które przekroczyły 5 % próg.

• Głosujący wybiera kandydata stawiając „+”,ale może tez skreślić nazwisko z listy przez co wyraża brak poparcia dla tej osoby,

• Glosy liczone są na dane listy i danych kandydatów,

• Rozdzielanie mandatów zgodne z systemem Saint-Lague,

• Akty regulujące kwestie związane z wyborami to :Konstytucja i regulamin sejmu z 1994 roku.

Struktura Sejmu:

• Jednoizbowy parlament,

• W strukturze Sejmu wyróżniamy:

Prezydium Sejmu na czele z przewodniczącym. Wybierane przez Sejm (w tajnym głosowaniu) spośród swoich członków, w jego skład wchodzi przewodniczący, dwóch zastępców oraz sekretarze.

Funkcje:

• Pełni funkcje organizacyjne

• Zwołuje sesje i zarządza zwyczajne lub nadzwyczajne posiedzenie Sejmu

• Sejm nakłada na prezydium obowiązki związane z określeniem wewnętrznego porządku i toku pracy, a także we współpracy z Radą Frakcji regulowanie spraw nieprzewidzianych przez regulamin i uchwały Sejmu, sprawy kadrowe Kancelarii Sejmu oraz określenie porządku dziennego posiedzeń Sejmu

• Sejm ma prawo odwołać Prezydium w każdej chwili na wniosek 10 deputowanych

• Przewodniczący Sejmu ma silna pozycję w państwie, choćby przez fakt możliwości przejęcia obowiązków prezydenta

• Prowadzi posiedzenia Sejmu

• Kontroluje przestrzeganie porządku na posiedzeniach

• przyjęte ustawy ogłasza w dzienniku „Latvijas Vestensis”

• Publikuje informacje o zatwierdzeniu lub niewydawanych przez Gabinet Ministrów rozporządzeń z mocą ustawy.

15 komisji stałych i dowolną liczbę komisji specjalnych. 15 stałych komisji to: ds. Zagranicznych, Budżetowa i Finansów, Prawna, Praw Człowieka, Edukacji, Kultury i Nauki, ds. Środowiska i Spraw społecznych, Obrony i Spraw Wewnętrznych, Zarządzania Państwem i Samorządu, Gospodarki Narodowej, Rolnictwa i Polityki Regionalnej, Interpelacyjna, Mandatowa i Wnioskowa, ds. Socjalnych i Pracy, Rewizyjna, Gospodarcza, Bezpieczeństwa Narodowego

• Na żądanie 1/3 deputowanych parlament jest zobowiązany powołać Komisje Dochodzeniową

• Deputowany może być przewodniczącym tylko jednej i członkiem tylko dwóch komisji stałych

• Obecność na posiedzeniach komisji jest obowiązkowa dla wszystkich jej członków

• Decyzje zapadają absolutną większością głosów w obcości co najmniej połowy jej członków.

• Posiedzenia są jawne(chyba ze sejm albo członkowie komisji zdecydują inaczej)

• Główne funkcje:

• Rozpatrywanie projektów ustaw

• Zgłaszanie propozycji i oświadczeń w sprawach związanych z przedmiotem jej działalności

• Komisja Dochodzeniowa ma prawo zwracać się z zapytaniem bezpośrednio do osób prywatnych i dokonywać rewizji

Frakcje i bloki polityczne. Do utworzenia frakcji potrzebne jest minimum 4 członków parlamentu reprezentujących te samą partie polityczną lub listę wyborczą. Blok polityczny powstaje przez zjednoczenie się frakcji politycznych lub deputowanych niezależnie od frakcji, nie może liczyć mniej niż 5 osób.

Rada Frakcji Członkowie Prezydium Sejmu oraz po jednym przedstawicielu utworzonych frakcji i bloków politycznych tworzą Rade Frakcji, która jest organem doradczym, jej głównym zadaniem jest wypracowanie wspólnej taktyki działalności frakcji i bloków politycznych na forum parlamentu i komisji.

Zasady działania parlamentu:

• Pierwsze posiedzenie Sejmu otwiera były przewodniczący lub wyznaczony przez niego inny członek prezydium.

• Posiedzenia sejmu są ważne, gdy bierze w nich udział co najmniej połowa jego członków

• Posiedzenia są jawne(chyba, ze na wniosek 10 deputowanych, prezydenta, premiera lub ministra sejm większością 2/3 głosów zadecyduje inaczej)

• Parlament obraduje w sesjach zwyczajnych i nadzwyczajnych. 3 sesje zwyczajne(jesienna, zimowa i wiosenna). Sesja nadzwyczajna może zostać zwołana na wniosek Prezydium, prezydenta, rządu oraz 1.3 deputowanych.

• Przewodniczący sejmu posiada szereg uprawnień organizacyjnych

• Uchwały przyjmowane są bezwzględną większością głosów obecnych na posiedzeniu członków Sejmu z wyjątkiem szczególnych przypadków określonych przez konstytucje:

• Przeprowadzenie posiedzenia tajnego (2/3)

• Wybór prezydenta kraju (51 głosów)

• Odwołanie prezydenta państwa (2/3)

• Powtórne przegłosowanie na wniosek nie mniej niż 1/3 deputowanych ustawy wstrzymanej przez prezydenta- ¾ deputowanych

• Zablokowanie możliwości zadania przez prezydenta ponownego rozpatrzenia przez Sejm ustawy poprzez uznanie jej przez parlament za pilną-2/3 głosów

• Dokonanie zmiany konstytucji, (2/3 obecnych)(2/3 głosów)

Tryb ustawodawczy:

1. Inicjatywę ustawodawcza posiadają: prezydent, Gabinet Ministrów, komisje sejmowe, nie mniej niż 5 deputowanych, minimum 1/10 wyborców.

2. Projekt ustawy składany jest przez wnioskodawcę do Prezydium Sejmu

3. Prezydium wydaje sugestię, która komisja powinna w danej sprawi być wiodąca, a następnie przekazuje go deputowanym, prezydentowi oraz premierowi

4. Prezydium sejmu przekazuje sejmowi projekt ustawy wraz ze swoja opinią

5. Sejm wyznacza komisje odpowiedzialna za projekt

Jeśli Sejm odrzucił projekt wniesiony przez wyborców, projekt ten jest poddawany głosowaniu ogólnonarodowemu

6. Jeśli komisje zaopiniują projekt pozytywnie, wraca on do Sejmu. (komisja ma prawo wypracować alternatywny projekt ustawy i przedłożyć go w parlamencie

7. Pierwsze czytanie:

• sprawozdanie komisji odpowiedzialnej

• debata poselska zakończona głosowaniem

8. Jeśli projekt zostaje przyjęty Sejm określa termin nie krótszy niż 5 dni w celu składania do niego uwag

9. Przyjęty w pierwszym czytaniu projekt wraca do komisji, która wraz ze służbami prawnymi i językowymi opracowuje go i rozpatruje wnoszone uwagi i uzupełnienia

10. Projekt wraca do Sejmu na drugie czytanie:

• sprawozdanie komisji odpowiedzialnej

• debata poselska (dozwolona debata nad artykułami lub ich częściami)

• głosowanie dwustopniowe w pierwszej kolejności deputowani głosują nad poszczególnymi punktami, całymi artykułami oraz w zakresie wniesionych po pierwszym czytaniu zmian i uzupełnień

• drugie głosowanie dotyczy całości tekstu wraz z przyjętymi poprawkami

11.Projekt wraca do komisji właściwej, która współpracuje ze służbami prawnymi i językowymi i opiniuje zgłoszone zmiany. Jednocześnie Sejm ustala termin zgłaszania uwag i uzupełnień do tekstu ustalonego po drugim czytaniu.

12. Trzecie czytanie:

• debata dotyczy jedynie tych propozycji, które zostały przedstawione po drugim czytaniu,

• głosownie jest dwustopniowe

13. Ustawa zostaje przyjęta, jeżeli została omówiona w trzech czytaniach i głosowała za nią absolutna większość obecnych deputowanych

14. Ustawa przekazana jest prezydentowi do promulgacji( promulguje ją od 7-21 dni od przyjęcia). Prezydent może wstrzymać promulgację lub może zgłosić zastrzeżenia do już przyjętej przez parlament ustawy.

15. Promulgowana przez prezydenta ustawa podlega ogłoszeniu i publikacji w „Latvijas Vestnesis”.

• ustawa pilna uchwalana jest w dwóch czytaniach

Status członka parlamentu:

• Członek parlamentu jest przedstawicielem całego narodu

• Wyborcy nie mają możliwości odwołania deputowanego

• Deputowani posiadają immunitet i przywileje.

• Bez zgody Sejmu nie można aresztować, przeszukiwać ani prowadzić przeciw niemu postępowania sądowego lub administracyjnego.

• Nie można podciągnąć członka Sejmu do odpowiedzialności sądowej, administracyjnej lub dyscyplinarnej za głosowanie czy poglądy wygłaszane w czasie pełnienia swojej funkcji.

• Można pociągnąć go do odpowiedzialności sądowej za rozpowszechnianie informacji zniesławiające inne osoby, ich życie prywatne i rodzinne.

• Członek parlamentu otrzymuje z budżetu państwa wynagrodzenie

• Ma obowiązek uczestniczyć w obradach sejmu (może opuścić jeden tydzień w czasie jednej sesji)

• Członek parlamentu ma zakaz łączenia mandatu z funkcjami państwowymi i cywilnymi.

• Obowiązek składania dwa razy do roku deklaracji o stanie majątkowym swoim i małżonka(deklaracje SA jawne i ogólnie dostępne)

Estonia

• Jednoizbowy parlament Riigikogu

• 101 deputowanych

• 4 letnia kadencja (od 1995, wcześniej 3letnia)

• Deputowani posiadają mandat wolny

• Za wypowiedzi w parlamencie i sposób głosowania nie ponoszą odpowiedzialności prawnej

• Zawsze ponoszą odpowiedzialność polityczną

• Zakaz łączenia mandatu parlamentarnego ze sprawowaniem innych funkcji państwowych

• Mandat parlamentarzysty wygasa w przypadku:

• Objęcia innego stanowiska państwowego

• Uprawomocnienia się sądowego wyroku skazującego

• Zrzeczenia się mandatu w trybie określonym w ustawie

• Wydania przez sąd orzeczenia o trwalej niezdolności do pełnienia obowiązków

• Śmierci deputowanego

W przypadku wygaśnięcia mandatu, obowiązki członka Riigikogu przejmuje członek rezerwowy

• Wynagrodzenie deputowanego określa ustawa

• Posiada immunitet formalny(procesowy, czyli może zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej tylko na wniosek Kanclerza Sprawiedliwości, po uzyskaniu zgody większości członków Riigikogu

• Posiada immunitet materialny, który wyklucza możliwość pociągnięcia parlamentarzysty do odpowiedzialności prawnej za czynności związane w wykonywaniem mandatu, chyba ze narusza on dobra osobiste innych osób.

System wyborczy:

• Czynne prawo: 18 lat, obywatelstwo estońskie (nienabyte przez Sąd). Ustawa może ograniczyć udział w wyborach osób, skazanych przez sąd i odbywających kare w zakładach karnych.

• Bierne prawo: 21 lat, obywatelstwo estońskie, korzystanie z pełni praw wyborczych.

• Wybory: powszechne, równe, bezpośrednie.

• Zasada proporcjonalności.

• Wybory odbywają się w pierwszą niedzielę marca w cztery lata po poprzednich wyborach.

• Wybory przedterminowe, mogą się odbyć nie wcześniej niż dwadzieścia dni i nie później niż czterdzieści dni od ich zarządzenia. Wybory przedterminowe zarządza się w następujących przypadkach:

• Niemożność wyboru premiera

• Brak zatwierdzenia budżetu w okresie dwóch miesięcy od rozpoczęcia roku budżetowego.

• Wyrażenia wotum nieufności dla rządu

• Odrzucenia w referendum ustawy przygotowanej przez parlament, niemożność uchwalenia budżetu.

• 12 okręgów wielomandatowych

• Prawo zgłaszania kandydatur: ugrupowania polityczne i utworzone przez nie koalicje, niezależni kandydaci mogą być zgłaszani indywidualnie przez obywateli.

• Zgłaszając kandydata należy wpłacić kaucję w wysokości połowy miesięcznych zarobków członka Riigikogu(jest zwracana, gdy kandydat uzyska liczbę głosów niemal w połowie równą liczbie niezbędnej o uzyskania mandatu.

• Kampania wyborcza nie może być finansowana ze środków rządowych i samorządowych.

• Podział mandatów wg proporcjonalności metodą Hare'a, a w przypadku ogólnokrajowej wielomandatowej lisy uzupełniającej wyniki obliczane są na podstawie zmodyfikowanej formuły d'Hondta.

• W podziale mandatów uczestniczą listy, których kandydaci zdobyli w skali kraju nie mniej niż 5% ważnie oddanych głosów lub z których weszło do Riigikogu przynajmniej 3 posłów.

• Wyniki wyborów publikuje się w dzienniku urzędowym „Riigi Teataja”.

Funkcjonowanie Riigikogu:

• Sesje plenarne odbywają się od drugiego poniedziałku stycznia do trzeciego czwartku czerwca i od drugiego poniedziałku września do trzeciego czwartku grudnia.

• Sesje nadzwyczajne: zwoływane na wniosek: Prezydenta, rządu lub co najmniej 1/5 liczby Riigikogu przez Przewodniczącego Riigikogu.

• Kworum określane jest przez konstytucje (w przypadku sesji nadzwyczajnych wymagana jest obecność ponad połowy członków Zgromadzenia)

• Ustawy uchwalane zwykła większością głosów (poza przypadkami określonymi w konstytucji)

• Głosowania są jawne (chyba ze 2/3 członków postanowi inaczej), z wyjątkiem określonych głosowań nad nominacją i wyborem osób na określone stanowiska.

• Prezydium- przewodniczący i dwaj jego zastępcy:

• Reprezentowanie Riigikogu,

• Organizacja pracy Riigikogu,

• Przygotowywanie projektu porządku dziennego posiedzeń.

• Frakcje- przynajmniej 6 członków, wybranych z tej samej partii lub sojuszu wyborczego.

• Komisje- 10 komisji stałych (środowiska, kultury, rolnictwa, ekonomiczna, konstytucyjna, finansowa, obrony narodowej, spraw socjalnych, spraw zagranicznych, prawna.

• Mogą być powołane komisje tymczasowe i komisje specjalne.

• Przewodniczący i jego zastępcy nie mogą wchodzić w skład żadnej komisji, pozostali członkowie Riigikou mogą brac udział w pracy jednej komisji stałej i być rezerwowymi członkami innej komisji stałej.

• Członkowie rządu oaraz Kanclerz Sprawiedliwości mogą uczestniczyć w posiedzeniach Riigikogu z prawem głosu

• Członkowie Riigikogu mają prawo z występowania z interpelacją do:

• Rządu

• Ministrów

• Prezesa Rady Banku Estonii

• Prezydenta Banku Estonii

• Kontrolera państwowego

• Kanclerza sprawiedliwości

• Dowódcy lub głównodowodzącego Sil Obrony.

Funkcje Riigikogu:

Ustawodawcza

• Prawo inicjatywy ustawodawczej mają:

• Członkowie Riigikogu

• Frakcje R.

• Komisje R.

• Rząd

• Prezydent w odniesieniu do zmian konstytucji

• Ustawy są rozpatrywane przez Zgromadzenie Państwowe przynajmniej w dwóch czytaniach.

• Projekt budżetu państwa, projekt budżetu uzupełniającego, projekty ustaw o wprowadzeniu budżetu są rozpatrywane w trzech czytaniach.

1. Projekt aktu prawnego składny jest do Prezydium, które wyznacza komisje wiodącą.

2. Komisja przygotowuje opinię.

3. Pierwsze czytanie:

• Sprawozdanie wnioskodawcy i komisji wiodącej

1. Jeżeli komisja wiodąca wnioskuje o skierowanie projektu do drugiego czytania, a żadna z komisji czy frakcji nie złoży wniosku o odrzucenie projektu, to pierwsze czytanie kończy się bez głosowania

2. Jeśli komisja wiodąca odrzuci projekt w pierwszym czytaniu, otwiera się debatę, jeśli żadna z komisji stałych albo frakcji nie wnosi o przekazanie projektu do drugiego czytania to projekt zostaje odrzucony an tym etapie

4. Po zakończeniu pierwszego czytania komisja wiodąca wyznacza termin zgłaszania poprawek

5. Drugie czytanie (odbywa się w przeciągu trzech miesięcy od daty zakończenia pierwszego czytania)

• Sprawozdanie wnioskodawcy i komisji wiodącej

• Otwarcie debaty

• Glosowanie nad poprawkami

• Jeśli nie zostanie przedstawiony wniosek o przerwanie drugiego projektu lub o skierowanie projektu do trzeciego czytania odbywa się głosowanie nad projektem.

Projekt ustawy jest kierowany do trzeciego czytania:

• Na wniosek komisji wiodącej

• Na wniosek inicjatora projektu

• W przypadku specjalnej uchwały w tej sprawie

6. Trzecie czytanie, przeprowadzane jest wciągu miesiąca od zakończenia drugiego, głos mogą zabierać wyłącznie uprawnieni przedstawiciele frakcji i komisji.

7. Ustawy zostają ogłoszone przez prezydenta republiki, który ma prawo odmówienia ogłoszenia i ponownego skierowania ustawy do Riigikogu(wraz z uzasadnieniem), jeśli ustawa ponownie zostanie przegłosowana, prezydent może zgłosić się do Sądu Państwowego o sprawdzenie jej zgodności z konstytucją, jeśli ten orzeknie zgodność ustawy z ustawa zasadnicza, to prezydent musi ją ogłosić

8. Ustawa wchodzi w życie po 10 dniach od opublikowania w dzienniku oficjalnym „Riigi Teatja”

• Riigikogu może poddać referendum projekt ustawy lub inne zagadnienie państwowe. Wyniki referendum są wiążące dla organów państwowych. Jeśli projekt nie uzyska poparcia, prezydent zarządza przedterminowe wybory do Riigikogu.

Kreacyjna

• Wybiera Prezydenta republiki

• Udziela pełnomocnictw kandydatowi an stanowisko Prezesa Rady Ministrów do sformułowania rządu

• Na wniosek prezydenta mianuje przewodniczącego Sądu Państwowego, Prezesa Rady Banku Estonii,

• Na wniosek przewodniczącego Sądu Państwowego, członków Sadu Państwowego

Pozostałe:

• Ratyfikacja i wypowiadanie umów międzynarodowych

• Uchwalanie budżetu i zatwierdzanie sprawozdania z jego wykonania

• Podejmowanie na wniosek rządu decyzji o pożyczkach państwowych przyjęciu przez państwo innych zobowiązań finansowych

• Występowanie z odzewami do narodu Estonii oraz innych państw i org. międzynarodowych

• Ustanawianie nagród państwowych, wojskowych i stopni dyplomatycznych

• Podejmowanie decyzji o wprowadzeniu stanu wojennego oraz rozstrzyganie innych zagadnień państwowych, które nie należą do prezydenta lub samorządów lokalnych.

5. RZĄD

SZWAJCARIA (KASIA + FABIAN)

FRANCJA (KASIA+FABIAN)

powoływanie 

• Rząd republiki Francuskiej powoływany jest przez głowę państwa. Prezydent najpierw powołuje premiera, a następnie na jego wniosek poszczególnych ministrów. Konstytucja V Republiki daje w tej kwestii większą swobodę niż np. Konstytucja IV Republiki, ponieważ rola parlamentu tutaj nie jest znacząca. Jednak mimo wszystko Prezydent powinien powołać taki rząd, który będzie potrafił współpracować ze Zgromadzeniem Narodowym.

• Szczególnym rozwiązaniem w V Republice jest fakt, iż członkowie Parlamentu nie mogą łączyć swego mandatu z zajmowaniem stanowiska w rządzie. Jeżeli premier powoła parlamentarzystę do rządu to winien on zrzec się swego mandatu parlamentarnego. 

Skład i struktura rządu

• Konstytucja nie określa liczebności rządu, zależy to od premiera.

• Praktyka konstytucyjna wyodrębniła wiele kategorii członków rządu, są nimi:

• -ministrowie stanu- jest to jedynie określenie honorowe, bez wpływu na kompetencje

• -ministrowie resortowi;

• -ministrowie delegowani przy premierze- są zastępcami premiera;

• -ministrowie delegowani przy ministrze- kierują pewnymi działami spraw resortowych, odznaczają się pewną autonomią;

• -sekretarze stanu- stoją na czele wyodrębnionego resortu, w praktyce o charakterze bardziej technicznym niż politycznym;

• -sekretarze stanu- działający przy premierze i wykonujący wskazane przez niego działania, mniej ważni niż ministrowie, delegowani przy premierze;

• -sekretarze stanu, działający przy ministrach, wykonujący wskazane przez nich działania. 

• Zakres osobowy członków rządu nie pokrywa się z zakresem członków Rady Ministrów. Ministrów szczególności nie są nimi sekretarze stanu, którzy tylko okazjonalnie biorą udział w jej posiedzeniach.

• W obrębie rządu francuskiego wykształciły się wewnętrzne organy (komitety, rady i komisje, grupujące przedstawicieli pokrewnych resortów), które mają za zadanie usprawnić funkcjonowanie rządu, który ma bardzo rozległy zakres obowiązków.  

Funkcje i kompetencje rządu 

a) Konstytucyjne ujęcie funkcji

Art. 20 Konstytucji określa funkcje rządu jako: „określanie i prowadzenie polityki Narodu” oraz „dysponowanie administracją i siłami zbrojnymi”. 

b) Kompetencje wobec parlamentu

-projektowanie ustaw (szczególnie ważne to projektowanie budżetu i ustaw programowych), dekrety RM

-zgłaszanie poprawek do wszelkich innych projektów ustawodawczych

-decydowanie o wejściu w życie projektu ustawy budżetowej mimo nie uchwalenia jej przez parlament

-przedstawienie programu działania bądź oświadczeń o ogólnej linii politycznej wraz z ubieganiem się o wotum zaufania

-udzielanie odpowiedzi na zapytania parlamentarzystów

-ogólnie można je określić jako działania inicjujące działalność parlamentu

-rząd jest zobowiązany konstytucyjnie do poddania się kontroli parlamentarnej oraz podlega, choć bardzo zracjonalizowanej, odpowiedzialności przed nim

-wykonywanie ustaw parlamentarnych 

c) Kompetencje wobec Prezydenta

-obowiązek informowania Prezydenta o swych pracach )np. o prowadzeniu negocjacji nad umowami międzynarodowymi)

-wykonywanie wielu kompetencji Prezydenta Konstytucja uzależnia od wniosku rządu, nawet jeśli chodzi o kompetencje mające charakter prerogatyw, czyli aktów zwolnionych od wymogu kontrasygnaty (prawo wnioskowania o zarządzenie referendum, o zwołanie nadzwyczajnej sesji parlamentu, wniosek o zmianę Konstytucji)

-opiniowanie różnych działań Prezydenta w sytuacjach wymaganych konstytucyjnie, nie są one wiążące dla Prezydenta.

-udzielanie zgody, przynajmniej formalnie, na podejmowanie przez Prezydenta wszystkich pozostałych działań, poprzez udzielanie kontrasygnaty przez premiera i ministrów.

-Konstytucja określa kompetencje rządu wobec Prezydenta jako kompetencje inspirujące, opiniodawcze, zatwierdzające i wykonawcze 

d)  Kompetencje wobec administracji państwowej:

Najbardziej rozbudowane są kompetencje wobec administracji, którą rząd „dysponuje::

-wydawanie przepisów prawnych, które administracja winna realizować: tak wykonawczych wobec ustaw jak i autonomicznych

-dokonywanie powołań m.in. kierowników centralnych organów administracyjnych prefektów oraz na inne stanowiska cywilne i wojskowe;

-wydawanie instrukcji i poleceń

-kontrola działań i odwoływanie ze stanowisk

-uchwalanie planów rozwoju rozmaitych dziedzin 

Tryb funkcjonowania 

a) Pozycja premiera:

• Jako pierwszy minister, Premier powołuje i odwołuje członków rządu. Reprezentuje rząd w kontaktach z innymi władzami. Według Konstytucji Premier kieruje działalnością rządu i zapewnia wykonywanie ustaw. Wydaje ministrom rozmaite dyrektywy, kontroluje działalność ministrów. Jego akty mają kontrasygnatę ministrów, co oznacza, że dany minister przyjął do wiadomości daną sprawę, aczkolwiek owa kontrasygnata nie jest konieczna do tego, aby akt był prawomocny.

• Z całości przepisów Konstytucji trudno jest rozróżnić kompetencje Premiera, Rady Ministrów kompetencje rządu.   

b) Przewodniczenie posiedzeniom Rady Ministrów

• Ministrów drugiej strony Rada Ministrów działa pod swoistą kuratelą Prezydenta republiki, który przewodniczy jej posiedzeniom. On więc ustala daty posiedzeń, miejsce, zapraszane osoby i porządek obrad. Jeżeli dochodzi do głosowania to Prezydent nie głosuje, ale może zabierać głos. Zwieńczeniem tej funkcji jest podpisywanie przez Prezydenta najważniejszych rozstrzygnięć Rady Ministrów. Gdy nie ma Prezydenta to wtedy może zastąpić go premier, ale jedynie w „drodze wyjątku” i na mocy wyraźnego upoważnienia Prezydenta oraz przy określonym porządku obrad, a więc taka Rada obraduje nad sprawami ustalonymi wcześniej przez Prezydenta.

• Natomiast ewentualna nieobecność premiera niczego nie zmienia w charakterze tak obradującej rady Ministrów jej kompetencjach.  

• Jako pewną reakcję na taki rozwój sytuacji rozwinęła się instytucja Rady Gabinetowej, czyli posiedzenie RM pod przewodnictwem Premiera, zwoływana na jego wniosek i w jego siedzibie bez Prezydenta. Rada Gabinetowa oczywiście obraduje nad różnymi kwestiami, ale nie może wydawać dekretów, ordynansów, dokonywać nominacji, decydować o wystąpienie o wotum zaufania itp.  

WŁOCHY

Powoływanie

• Prezydent powołuje premiera i potem na jego wniosek poszczególnych ministrów. Dekrety nominacyjne kontrasygnowane są przez premiera. Rada Ministrów przed rozpoczęciem funkcjonowania w ciągu 10 dni musi uzyskać wotum zaufania ze strony Izby Deputowanych i Senatu.    

• Rada Ministrów nie ma określonej kadencji konstytucyjnej i spełnia swe funkcje aż do chwili rezygnacji lub otrzymania wotum nieufności. Ponadto konwencjonalne reguły systemu parlamentarnego sprawiają, że również ukonstytuowanie się nowego parlamentu po wyborach powszechnych powoduje złożenie przez RM dymisji, bez względu na polityczny skład nowego parlamentu.  Premier może wnioskować do Prezydenta o odwołanie jakiegoś ministra. Gdy fotel ministra zostaje opróżniony to wtedy, Prezydent na wniosek Premiera mianuje nowego ministra. Tak zmieniony skład RM nie potrzebuje po raz kolejny wotum zaufania. 

Skład rady Ministrów

• Rada Ministrów składa się z Premiera, 19 ministrów plus kilku ministrów bez teki. W Republice Włoskiej jest również wicepremier. W RM tworzą się komitety, które odpowiadają za pewne kierunki w polityce rządu (Komitet ds. Programowania Gospodarczego, Komitet ds. Informacji i Bezpieczeństwa, Komitet ds. Kredytu i Oszczędności). 

• Szef rządu regionalnego Sycylii również otrzymuje miano ministra.

• Ministrowie nie muszą posiadać mandatów parlamentarnych.  

Funkcje Rady Ministrów

• Konstytucja Republiki Włoskiej nie określa jednoznacznie funkcji Rady Ministrów. Niektóre funkcje Rady Ministrów to:

• inicjatywa ustawodawcza

• prawo wydawania dekretów oraz rozporządzeń o mocy ustawy

• uprawnienia nadzorcze w stosunku do regionów

• kontrasygnowanie aktów Prezydenta  

Odpowiedzialność Rady Ministrów

a) Odpowiedzialność polityczna:   

• Polityka prowadzona przez Radę Ministrów musi uzyskać akceptację obu izb parlamentu. Istnieją dwa mechanizmy stwierdzania owego stanu akceptacji:

• wotum zaufania

• wotum nieufności 

b) Odpowiedzialność konstytucyjna:

• Konstytucja Włoch nie zna odrębnego organu, powołanego do orzekania w sprawie odpowiedzialności członków rządu za działania naruszające prawo, a popełnione w toku wykonywania ich funkcji. W tym zakresie odpowiadają oni przed sądami powszechnymi. Izby uchwalają w tym zakresie uchwałę o postawieniu członka rządu do dyspozycji władzy sądowej.

• Wniosek rozpatruje wstępnie komitet danej izby ds. wyborów i immunitetu, dokonując odpowiednich czynności śledczych wobec ministra postawionego w stan oskarżenia. 

• Następnie wniosek komitetu przedstawiany jest izbie i jeśli nie zostanie tam zgłoszony wniosek przeciwny, stanowisko komitetu akceptujące odpowiednie działania władzy sądowniczej uważane jest za milcząco zatwierdzone przez izbę. Jeśli zostanie zgłoszony wniosek o odrzucenia stanowiska komitety do „wydania” ministra sądom nie dochodzi tylko wtedy, o ile taki wniosek o odrzucenie uchwalony zostanie absolutną większością głosów.   

Konstytucyjne organy pomocnicze Rady Ministrów 

a) Narodowa Rada Gospodarki i Pracy

• Organ ten został powołany do reprezentacji osób zaangażowanych w funkcjonowanie gospodarki narodowej.

• Członkowie Narodowej Rady Gospodarki i Pracy pochodzą z nominacji Prezydenta na wniosek Premiera.   

• Skład narodowej Rady Gospodarki i Pracy liczy 111 radców z tego:

• 12 ekspertów

• 44 przedstawicieli zatrudnionych w przemyśle prywatnym i administracji publicznej

• 18 przedstawicieli pracujących poza przemysłem ( w tym 5 rolników) 

• 34 przedstawicieli przedsiębiorstw i po jednym przedstawicielu państwowego koncernu petrochemicznego (ENI), Instytutu Przemysłowego i Urzędu Średnich Przedsiębiorstw.   

• Organ ten spełnia funkcję pomocniczą RM, ma uprawnienia inicjatywy ustawodawczej, jest organem opiniodawczym.   

b) Rada Stanu:

• Rada Stanu jest organem o podwójnym charakterze: doradczym wobec rady Ministrów oraz innych organów administracji publicznej i naczelną instancją ogólnego sądownictwa administracyjnego. 

• Radcowie i referendarze Rady Stanu rekrutowani są z sędziów niższych sądów administracyjnych (regionalnych trybunałów administracyjnych) w drodze konkursów, częściowo zaś w drodze nominacji przez rząd. 

• Konstytucja wymaga, aby Rada Stanu była organem niezależnym od rządu.   

c)Trybunał Obrachunkowy:

• Jego funkcje to:

• jest organem kontroli państwowej, powołanym do kontroli realizacji budżetu państwa i podmiotów otrzymujących subwencje z tego budżetu

• jest organem wykonującym prewencyjną kontrolę legalności aktów rządu i akty te, po stwierdzeniu legalności przez TO, są przez niego rejestrowane. Akty uznane za nielegalne podlegają zwróceniu rządu i nie mogą być wykonywane. Ten ostatni wprawdzie może zażądać rejestracji aktu z zastrzeżeniem, co TO musi uczynić, ale jednocześnie winien powiadomić o tym parlament.

• TO jest szczególnym sądem administracyjnym w zakresie spraw wskazanych w Konstytucji i ustawach szczególnych. 

WIELKA BRYTANIA (KASIA + FABIAN)

• Nazwa rząd w Wielkiej Brytanii może oznaczać różne rzeczy:

• -cały aparat administracji państwowej opłacanej z budżetu państwa

• -drugie znaczenie tej nazwy dotyczy sług Korony, którzy sprawują określone stanowiska polityczne

• -rząd w znaczeniu najwęższym to gabinet 

• Liczebność gabinetu waha się od 18 do 21. Członkowie gabinetu są zarazem członkami Tajnej Rady.

• Członkowie gabinetu są członkami parlamentu. 

• Konwenans konstytucyjny wymaga, aby monarcha na premiera powołał lidera partii, która ma większość w parlamencie. 

• Członków gabinetu mianuje monarcha na wniosek premiera. 

• Lord Przewodniczący Tajnej Rady- rzecznik gabinetu w Izbie Lordów. 

• Częściowy gabinet- komitet gabinetu pod przewodnictwem premiera. Działa poufnie jego decyzje są równoważne z decyzjami całego gabinetu. 

• Wewnętrzny gabinet- premier i jego najbliżsi współpracownicy. 

• Komitety powołuje i rozwiązuje premier, podobnie jest z przewodniczącym komitetu i członkami. Komitety zajmują się danymi sprawami. 

Funkcje gabinetu:

• ostateczne ustalanie polityki

• najwyższa kontrola organów wykonawczych zgodnie z polityką określoną przez parlament

• stała koordynacja i kierowanie działalnością resortów administracji państwowej 
   

NIEMCY

FUNKCJE :

• Stanowi organ władzy wykonawczej

• Inicjatywa ustawodawcza

• Prawo zwoływania komisji mediacyjnej

• Prawo dokonywania wydatków bez ustawy budżetowej i zaciąganiu na nie kredytów

• Weto ustawodawcze

• Nadzór nad rządami krajowymi w zakresie wykonywania przez nie ustaw federalnych

• Rozstrzyganie różnicy zdań miedzy ministrami

• Prawo wnioskowania do trybunału konstyt.,

• WETO USTAWODAWCZE

• Jeżeli chodzi o ustawy zwiększające wydatki budżetowe lub zmniejszające wpływy. Rząd posiada wtedy prawo żadania co musi zostać zrealizowane, żeby rząd odroczył uchwalenie ustawy, ale jest też zobowiązany do przedstawienia parlamentowi w okresie 6 tygodni swej opinii.

• Rząd może stosowac weto zawieszające

• ROZPORZĄDZENIA

• Mogą być wydawane jedynie na postawie szczególnego upoważnienia ustawy zawierającego określone treści.

KANCLERZ

• Parlament federalny wybiera Kanclerza większością ustawowej liczny swych członków na początku każdej kadencji i na okres jej trwania.

• Jedynym wnioskodawcą proponującym kandydata na urząd Kanclerza może być najpierw Prezydent federalny i

• Debata nad kandydaturą jest wykluczona

• Kandydaturę, gdy odrzucony zostaje kandydat prezydenta, zgłośić może jednak dopiero ¼ deputowanych. Procedura ta powinna być przeprowadza na 14 dni od momentu niefortunnego głosowania.

• Gdy i w taki sposób nie uda się powołać Kanclerza - odbywa się jeszcze jedno głosowanie nad tymi samymi kandydaturami, gdy deputowani zmienią zdanie i efektem głosowania będzie wybor kanclerza większości ustawowej ich liczby, osoba ta zostanie mianowania.  gdy jednak nie stanie się to prezydent ma dwie możliwości

• Mianowanie kanclerzem kandydata, który uzyskał najwięcej głosów. (Kanclerz mniejszościowy)

• Rozwiązanie parlamentu

FUNKCJE :

• Określanie wytycznych polityki (merytoryczne stanowisko kanclerza). W ramach tych wytycznych minister kieruje swoim resortem)

• Czuwa nad zapewnieniem jednolitości działam ministrów (ministrowie muszą informowac kanclerza co robią)

• Kieruje pracami rządu

• Odwoływanie ministra.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ:

• Odpowiedzialność polityczna wobec Bundestagu.

KONSTRUKTYWNE WOTUM NIEUFNOŚCI

• Wystąpienie deputowanych (1/4) z wnioskiem o zmianę Kanclerza.

• Miedzy ogłoszeniem wniosku a głosowanie musi upłynąć 48 godzin

• Od razu musi być wybrana nowa osoba (konstruktywne wotum nieufności)

• Wybór nowego Kanclerza przeprowadzany jest większością ogolnej liczby deptowanych

• Wybór następuje w tajnym głosowaniu i dopuszczalna jest tylko jedna tura, nawet jak nie ogłoszono kandydatury

ODMOWA WOTUM ZAUFANIA

• Kanclerz o wotum zaufania może wystąpic zawsze

• Głosowanie po 48 godzinach poprzedzone jest debatą, a wotum zaufania udzielone jest taką samą większością głosów co wybor nowego kanclerza

• W przypadku nieuchwalenia wotum zaufania na wniosek kanclerza, prezydent powinien rozwiązać Bundestag i zarządzic nowe wybory  kadencja kanclerza konczy się wtedy wraz z posiedzeniem nowego parlamentu

• Nie jest to procedura konstruktywna !!!

• Do rozwiązania parlamentu może nie dojśc, pod warunkiem, że Bundestag zdoła, w procedurze identycznej co procedura uchwalania konstruktywnego wotum nieufności powołac nowego kanclerza.

• Kanclerz i rząd pozostają na swoich stanowiskach nawet po rozwiązaniu

STAN KONIECZNOSCI USTAWODAWCZEJ

• Traktowanie niektórych aktów Bundestagu jako uchwalonych, pomimo, ze taka decyzja nie zapadła.

MINISTROWIE

• do mianowania mistrów dochodzi na wniosek kanclerza przez prezydenta, który odbiera przysięgę.

• Ustawa zasadnicza nie określa liczby ministrów, jest to rola Kanclerza.

• Ministrowie bez teki

• Rząd, któremu mineła kadencja, nawet poproszony prezydenta o pozostanie, musi odejść.

Ukraina

• Gabinet Ministrów jest najwyższym organem władzy wykonawczej,

• Jest odpowiedzialny przed prezydentem i RN

• Skład: premier, wicepremier, wicepremierzy, ministrowie

• Pracami rządu kieruje premie- wykonuje program przyjęty przez RN większością absolutną.

Funkcje:

• Zapewnienie politycznej i ekonomicznej suwerenności poprzez realizację polityki wewnętrznej i zagranicznej

• Wykonywanie aktów normatywnych wyższego rzędu

• Zapewnienie przestrzegania praw człowieka, wolności obywateli, porządku publicznego

• Realizacja narodowego programu rozwojowego gospodarki

• Prowadzenie polityki finansowej, cenowej, inwestycyjnej, fiskalnej i celnej

• Tworzenie ustawy budżetowej

• Prowadzenie polityki społecznej, edukacyjnej, kulturalnej

• Kierowanie i koordynowanie prac w resortach.

Litwa

Rząd tworzą prezes rady ministrów i ministrowie. Prezes rady ministrów nie później niż wciągu 15 dni od swego mianowania przedstawia Sejmowi utworzony przez siebie i zaaprobowany przez prezydenta rząd oraz przedkłada program rządu. Rząd jest organem kolegialnym obradującym na posiedzeniach. Prezesa rady ministrów może zastępować wybrany przez prezydenta minister na okres nie dłuższy niż 60 dni.

• Wotum nieufności wobec premiera powoduje dymisje całego rządu

• Jeśli zmienia się więcej niż polowa ministrów rząd musi otrzymać ponowna aprobatę sejmu w przeciwnym wypadku musi podać się do dymisji. Do dymisji podaje się również:

• Jeżeli sejm dwa razy z rządu nie zaproponuje programu nowo utworzonego sejmu

• Jeżeli sejm w tajnym glosowaniu większością głosów ogólnej liczby członków Sejmu wyrazi wotum nieufności rządowi albo prezesowi Rady Ministrów

• Jeżeli prezes Rady Ministrów poda się do dymisji albo umrze

• Po wyborach do sejmu, kiedy tworzony jest nowy rząd

Premier i ministrowie nie mogą pełnić żadnej innej funkcji z wyboru bądź mianowania, ani pracować w instytucjach, bądź zakładach prywatnych, ani tez otrzymywać jakiegokolwiek innego wynagrodzenia, prócz wynagrodzenia za prace w rządzie i wykonywana działalność twórczą.

Prezes Rady Ministrów i ministrowe nie mogą być pociągnięci do odpowiedzialności karnej ani aresztowani, nie może tez być w żaden inny sposób ograniczona ich wolność bez uprzedniej zgody sejmu, a w okresie miedzy sesjami Sejmu- bez uprzedniej zgody prezydenta.

Zadania rządu:

1. Zarządzanie sprawami kraju, stanie na straży nienaruszalności terytorium Republiki Litewskiej, gwarantowanie bezpieczeństwa państwa i porządku publicznego

2. Wykonywanie ustaw i uchwał Sejmu w sprawie wykonania ustaw a także zarządzeń prezydenta

3. Koordynowanie działalnością ministerstw i innych instytucji rządowych

4. Przygotowanie projektu budżetu państwa i przedkładanie go sejmowi, kierowanie budżetem, przedkładanie sejmowi sprawozdania z jego wykonania

5. Przygotowanie projektów ustaw i wnoszenie ich do sejmu

6. Nawiązanie stosunków dyplomatycznych i podtrzymywanie więzi z innymi państwami oraz organizacjami międzynarodowymi

7. Współpraca i nadzór na konstytucyjnością działalności samorządów

Łotwa

Rząd tworzą premier oraz 12 wskazanych przez niego ministrów resortowych, których powołanie jest obowiązkowe. Ponadto do pracy w rządzie premier może zaprosić dodatkowo jedna osobę, jako zastępcę, dowolna liczbę ministrów wypełniających zadania zlecone oraz wybrać z grona ministrów resortowych kolejnych zastępców. Ustawa przewiduje także instytucje ministra państwowego, korzysta on z pełnej samodzielności, ale pracuje w ramach określonego resortu i zajmuje się w nim ściśle wydzielonymi sprawami.

• Wotum nieufności dla premiera zmusza cały gabinet do dymisji. W momencie odwołania ministra resortowego premier może:

• Sam kierować tym ministerstwem

• Przekazać określone obowiązki innemu ministrowi resortowemu

• Zwrócić się do parlamentu o powołanie nowej osoby na to stanowisko

• Ma prawo wnosić projekty ustaw do sejmu

• Ministrowie bądź urzędnicy upoważnieni przez ministra właściwego maja prawo uczestniczyć w posiedzeniach Sejmu i jego komisjach oraz wnosić uzupełnienia i poprawki do projektów ustaw

• Gabinet może wydawać rozporządzenia z mocą ustawy w przerwach miedzy sesjami Sejmu( rozporządzenia te nie mogą zmieniać ordynacji wyborczej do sejmu, ustawy o ustroju sądów i procedurze sadowej, ustawy o budżecie i prawie budżetowym, ani tez ustaw uchwalonych przez sejm bieżącej kadencji, nie mogą dotyczyć amnestii, podatków państwowych, ceł i pożyczek. Wydane w tym trybie rozporządzenia tracą moc prawną, jeśli nie zostaną przedłużone deputowanym najpóźniej wciągu trzech dni po otwarciu następnej sesji Sejmu

• Rząd ma obowiązek corocznego, przed rozpoczęciem roku finansowego, złożenia do Sejmu projektu budżetu dochodów i wydatków państwa. Po zakończeniu roku budżetowego rząd przedstawia sprawozdanie z wykonania budżetu.

• Rząd ma prawo ogłaszać stan wyjątkowy informując o tym prezydium sejmu w ciągu 24 godzin

Rząd obraduje na zamkniętych posiedzeniach, którym przewodzi premier, chyba ze posiedzenie jest nadzwyczajne, wtedy przewodniczy mu prezydent.

Bieżące funkcjonowanie Rządu zapewnia Kancelaria Państwowa.

Estonia

Rząd w Estonii sprawuje władzę wykonawczą, w jego skład wchodzi premier i poszczególni ministrowie. Premiera powołuje prezydent, jest w swej decyzji niezależny, aczkolwiek nie jest możliwe utworzenie rządu, który nie zyskałby poparcia parlamentu, ponieważ Riigikoku w jawnym głosowaniu udziela premierowi pełnomocnictw. Jeśli parlament nie udzieli poparcia, to prezydent nominuje nowego premiera, jeśli zdarzy się to po raz kolejny inicjatywa wyboru premiera przechodzi w ręce Riigikoku. Parlament przedstawia swojego kandydata prezydentowi, jeśli wciągu 14 dni od przejścia na rzecz Riigikogu prawa desygnowania premiera nie zostanie utworzony rząd i zaprezentowany prezydentowi, zarządza on przedterminowe wybory.

• Rząd obraduje na posiedzeniach niejawnych

• Decyzje podejmowane SA na wniosek prezesa Rady Ministrów lub właściwego ministra

• Członkowie rządu nie mogą sprawować żadnych dodatkowych funkcji w urzedach państwowych ani zarządów i rad nadzorcych przedsiębiorstw

• Przysługuje im prawo zabierania głosu w posiedzeniach Riigikogu i jego komisji.

• Posiadaja immunitet, pociagniecie do odpowiedzialności karnej jest mzoliwe tylko na wniosek Kanclerza Sprawiedliwosci i za zgodą większości członków Riigikogu

• Zmiany w składzie Rządu wykonywane SA na wniosek prezesa rady ministrow przez prezydenta republiki

Kontrola parlamentarna funkcjonowania rządu:

• Riigikogu może wyrazic votum nieufnisci wobec Rządu, premiera lub właściwego ministra, bezwzględną większością głosów( votum nieufności może być wniesione przez 1/5 członków Riigikogu)

• W przypadku wygłoszenia wotum nieufności w stosunku do premiera lub rząd, tern ma prawo w ciagu trzech dni wystąpić do prezydenta o ogłoszenie nowyc wyborów. Wybory w tej sytuacji nie SA obligatoryjne! Prezydent osądza czy ogłosić nowe wybory czy zmusic rzad do poodania się do dymisji.

• Po wygłoszeniu Wotum nieufności wobec ministra, jest on odwolany przez prezydenta

• Wniose o ponowme wyrazenie wotum nieufności z tych samych przyczyn może być wniesiony nie wczesniej niż po upływie trzech miesięcy od glosowania nad poprzednim.

• Rzad może połączyć przyjecie ustawy z kwesta zaufania, takie glosowanie nie może się odbyc wczesnej niż na trzeci dzien od połaczeniaprojektu ustawy z kwestia zaufania. Jeśli projekt ustawy nie zostanie przyjety, rzad podaje się do dymisji.

• Rzad podahe się do dymisji w przypadku:

• Zwolania nowej kadencji Riigikogu

• Dymisji lub śmierci premiera

• Wyrazenie przez parlament wotm nieufności wobec premiera lub calego rzadu

Dymisji udziela prezydent po objęciu urzedu przez nowy rząd.

Kompetencje rządu

Prezes rady ministrów:

• Reprezentowanie rządu oraz kierowanie jego pracami

• Wyznacza dwóch ministrów, którzy w razie jego nieobecności zastępują go w trubie określonym przez premiera.

Ministrowie:

• Odpowiedzialnośc za powierzone im resorty

• Kierowanie podległym ministerstwem

• Rostrzyganie zagadnien należących do zakresu działania ministerstwa

• Wykonywanie obowiązków powierzonych im na podstawie i w trybie określonym w ustawei

• Wydaja rozporządzenia oraz zarzadzenia

• Nawniosek prezesa Rady Ministrów mogą zostac powolani ministrowie bez teki

Rząd:

• Realizacja wewnetznej i zagranicznej polityki państwa

• Organizacja stosunków z innymi panstwami

• Koordynacja działalności instytucji państwowych

• Organizowanie wykonywania ustaw, rezolucji Riikogu oraz aktow prezydenta republiki

• Przekladanie Riikogu projektu ustaw, umów miedzynarodowych w celu ich ratyfikacji bądź wypowiedzenia

• Opracowanie budzetu panstwa i przedkładanie go parlamentowi, kierowanie jego wykonaniem i przedłożenie Riikogu sprawozdania z wykonania

• Wprowadzenie stanu wyjątkowego na calym terytorium panstwa lub na jego czesci

Funkcjonowanie rządu:

• Rząd obraduje na posiedzeniach,którym przewodniczy premier(w przypadku równomiernego rozłożenia glosu, on podejmuje decyzje)

• W obradach mogą uczestniczyc zaproszeni goscie

• W celu rozpatrzenia konkretnej sprawy zrad może tworzyc trzy typy komisji:

• Komisje ministrów w ich sklad mogą wchodzic poszczególni ministrowei wyznaczeni przez rząd oraz Sekretarz Panstwa

• Komisje w skład których wchodząprzestawiceie kilku ministerstw, urzednicy uzredów centralnych

• Komisje specjalistów złożone z urzędników państwowych jak i osób niezatrudnionych w administracji rządowej

• Do obsługi organizacyjnej i administracyjnej rządu powołana została Kancelaria Stanu pod kierownictwem Sekretarza Stanu (posiada takie same uprawnienia i pozycje w strukturze jak minister)

6. PREZYDENT

SZWAJCARIA (KASIA + FABIAN)

FRANCJA (KASIA+FABIAN)

Wybór

Od zmiany Konstytucji, dokonanej w referendum 6 listopada 1962 r., wybór Prezydenta Francji następuje w drodze głosowania powszechnego i bezpośredniego. Wybory zarządza rząd, w terminach ustalonych konstytucyjnie. Kandydatury zgłaszane być mogą przez co najmniej 500 osób spośród szczególnego gremium, które stanowią: członkowie obu izb parlamentu, rad generalnych, Rady Paryża i zgromadzeń terytoriów zamorskich, z tym że popierający kandydaturę pochodzić muszą co najmniej z 30 departamentów. Kandydatury zgłasza się do Rady Konstytucyjnej. Bierne prawo wyborcze na urząd Prezydenta przysługuje obywatelom po ukończeniu 23 roku życia. Kandydaci muszą wpłacić kaucję, która przepada, o ile uzyskają mniej niż 5% głosów. Wyniki wyborów ogłasza Rada Konstytucyjna, która też kontroluje ich przebieg, a także przekłada datę wyborów w przypadku śmierci któregoś z kandydatów. Prezydent wybierany jest w dwu turach głosowania, w obu wymagane jest uzyskanie przez kandydatów bezwzględnej większości głosów. W drugiej turze, która przeprowadzana jest po upływie 2 tygodni, udział bierze jedynie dwu kandydatów z pierwszej tury, którzy uzyskali kolejno najwięcej głosów, chyba że któryś z nich zrezygnuje. Natomiast o ile któryś z nich umrze lub dozna przeszkody w kandydowaniu w drugiej turze, RK podejmuje decyzję o rozpoczęciu od nowa ogółu czynności wyborczych. Ona też ogłasza wyniki głosowania i rozpatruje ewentualne protesty wyborcze. Kadencja trwa 5 lat i liczba kadencji jest nieograniczona. W razie opróżnienia stanowiska, funkcję Prezydenta przejmuje Przewodniczący Senatu, a następnie rząd. 

Funkcje  

a) Ogólna rola:

Rolą Prezydenta jest więc czuwanie nad przestrzeganiem Konstytucji, zapewnianie prawidłowego funkcjonowania władz publicznych, zapewnianie ciągłości Państwa, gwarantowanie niepodległości narodowej, integralności terytorialnej oraz przestrzegania traktatów. W jego ręce złożona jest więc ochrona podstawowych interesów Narodu i tym samym ochrona wymogów najwyższej racji stanu państwa. Jednocześnie Konstytucja wskazuje na podstawową metodę działalności Prezydenta: jest nią nie tyle bezpośrednie zarządzanie najwyższymi sprawa. mi państwowymi, ale "arbitraż". Sens tego określenia pochodzi nie tyle od arbitrażu w sensie sądowym, ile od "arbitralności" w ustalaniu wymogów interesu narodowego przez Prezydenta i dążeniu do jego realizacji w oparciu o zaufanie wyrażone mu w głosowaniu powszechnym. Jest to więc arbitraż "w sensie politycznym". Legitymuje on Prezydenta do - mniej czy bardziej wiążącego - inspirowania działalności pozostałych władz "politycznych", czuwania nad ich funkcjonowaniem i w razie potrzeby hamowania tej działalności i kładzenia jej kresu, co wiąże się czasem z rozstrzyganiem sporów między nimi. W sytuacjach ostatecznych zaś "arbitraż" polega na wyłączeniu z gry politycznej wszystkich jej uczestników i przejęciu pełni Władzy, wszelako z założonym celem powrotu do normalnego, konstytucyjnie określonego biegu spraw publicznych. "Arbiter w sensie politycznym" zawiera w końcu prawo podejmowania pewnych działań organizacyjnych, również niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania władz. 

b) Kompetencje Prezydenta wobec parlamentu:

-prawo kierowania projektów zmian konstytucyjnych, uprawnienie to wymaga kontrasygnaty i wniosku premiera;

-kierowanie orędzi do izb parlamentarnych, nie wymaga kontrasygnaty. Prezydent nie wygłasza ich osobiście, lecz poleca odczytywanie. Orędzia nie mogą być przedmiotem debaty.

-Zwoływanie i zamykanie sesji nadzwyczajnych parlamentu, uprawnienie wymagające kontrasygnaty, zwoływanie wymaga dodatkowego wniosku premiera lub większości członków Zgromadzenia Narodowego;

-promulgacja (ogłoszenie) ustaw, wymaga kontrasygnaty, promulgacja winna nastąpić w ciągu 15 dni od przekazania ustawy przez parlament rządowi;

-wnioskowanie do Rady Konstytucyjnej o orzeczenie konstytucyjności ustawy, nie wymaga kontrasygnaty;

-żądanie ponownego rozpatrzenia ustawy lub pewnych jej artykułów przez parlament, potrzebna kontrasygnata, jest to „weto ustawodawcze”;

-rozwiązywanie Zgromadzenia Narodowego przed upływem kadencji, uprawnienie bez wymogu kontrasygnaty, wszelako po zasięgnięciu opinii premiera i Przewodniczących izb;

-kompetencja „wyłączenia” parlamentu, w postaci prawa zarządzenia referendum ustawodawczego, dotyczącego „organizacji władz publicznych, reform dotyczących polityki gospodarczej i społecznej”. Konstytucja zwalnia to zarządzenie spod wymogu kontrasygnaty, wiąże go jednak wymogiem działania „na podstawie propozycji rządu” i to „zgłoszonej w czasie trwania sesji” lub też „na podstawie wspólnej propozycji obu izb”;

-wykorzystywanie kompetencji rządu. 

c) Kompetencje Prezydenta wobec rządu:

-uprawnienie do powoływania członków rządu (Premiera bez kontrasygnaty, a ministrów kontrasygnatą);

-sprawowanie zwierzchnictwa nad Siłami Zbrojnymi- przewodniczy Najwyższej Radzie Obrony i Komitetowi Obrony ( w skład tych organów wchodzą również ministrowie, premier i odpowiednie osoby). Prezydent dokonuje nominacji na stanowiska wojskowe. Może wydawać dekrety (z kontrasygnatą) w sprawie wojskowości. Kompetencje w tych sprawach ma też rząd, co jest oczywiste bo te dwa organy współpracują ze sobą i mają na siebie wzajemny wpływ;

-kierowanie sprawami międzynarodowymi, potrzebna kontrasygnata (negocjowanie i ratyfikowanie traktatów, przyjmowanie i wysyłanie dyplomatów itp.);

-przewodniczenie posiedzeniom Rady Ministrów- jest przejawem integracji obu organów;

-podpisywanie aktów prawnych przyjmowanych przez RM, czyli wszelkiego rodzaju ordynansów dekretów, wymóg kontrasygnaty;

-odwoływanie członków rządu, poza premierem, formalnie z wymogiem kontrasygnaty. Konstytucja wiąże tu Prezydenta konkretnym wnioskiem premiera, bez którego nie może dymisjonować członków rządu.

-dymisjonowanie premiera na podstawie przedstawionej przez premiera dymisji rządu. Taka dymisja ma miejsce gdy: rząd traci zaufanie ze strony ZN; po wyborach powszechnych na urząd Prezydenta, czy po wyborach do ZN; oraz na podstawie własnej decyzji rządu. 

d)  Dwie sytuacje polityczne:

-pierwsza sytuacja następuje wtedy, gdy Prezydent, rząd i większość ZN pochodzą z jednego obozu politycznego. Władza Prezydenta wtedy jest bardzo duża, a ZN staje się zapleczem politycznym rządu.

-druga sytuacja następuje, gdy Prezydent jest z jednego obozu politycznego, a rząd i większość ZN jest z drugiego. W takiej sytuacji Prezydent pełni rolę arbitrażową.  

e) Przejęcie przez Prezydenta pełni władzy:

W przypadku narażenia na najwyższe niebezpieczeństwo wartości, których ochrona powierzona została Prezydentowi Republiki może on zawiesić normalne funkcjonowanie władz Republiki i przejąć ich funkcje. Uprawnienie to nie wymaga kontrasygnaty, ale wymogiem formalnym jest konieczność zasięgnięcia opinii premiera, przewodniczących izb oraz Rady Konstytucyjnej. Opinie te jednak nie są dla Prezydenta wiążące. Prezydent sam decyduje jakie środki użyje. Jednak każda jego działalność wymaga opinii RK, która nie jest wiążąca. Prezydent nie może rozwiązać Zgromadzenia narodowego.  

Odpowiedzialność Prezydenta republiki za swe funkcje 

a) Odpowiedzialność polityczna:

• Konstytucja wyraźnie deklaruje brak odpowiedzialności Prezydenta „za działania podejmowane w toku spełniania swych funkcji”. Jest to więc wykluczenie odpowiedzialności politycznej.

• W pewnym sensie Prezydent odpowiedzialny jest przed Narodem, który go wybrał. Dezaprobata może być pokazana np. przy następnych wyborach.  

b) Odpowiedzialność za zdradę stanu:

• Od zasady nieodpowiedzialności Prezydenta art. 68 czyni jeden wyjątek i statuuje odpowiedzialność Prezydenta za dopuszczenie się „zdrady stanu”, czyli czynów szczególnie groźnych, co jednak dotyczy „działań podejmowanych w toku spełniania swych funkcji”, wskazując tym samym element klasycznej odpowiedzialności konstytucyjnej. Nie chodzi tu więc o każde naruszenie konstytucji, czy ustaw.

• Organem egzekwującym tę odpowiedzialność jest Wysoki Trybunał Sprawiedliwości, który składa się z 24 osób, wybranych po połowie ze swego składu ze ZN i Senatu. Postępowanie w tej sprawie rozpoczyna się od uchwalenie przez każdą z izb parlamentu jednobrzmiącego oskarżenia (rezolucji). Na jego podstawie prowadzone jest śledztwo, przez specjalną komisją, składającą się z 5 sędziów, powołanych przez Sąd Kasacyjny. Oskarżycielem publicznym przed Wysokim Trybunałem Sprawiedliwości jest Prokurator Generalny przy Sądzie Kasacyjnym. 

• Natomiast za przestępstwa pospolite osoba pełniąca funkcję Prezydenta Republiki odpowiada przed sądami powszechnymi, ale dopiero po ukończeniu kadencji, a bieg przedawnienia ulega wówczas zawieszeniu.  
   

Pozostałe organy naczelne państwa

I Rada Konstytucyjna

Rada Konstytucyjna jest organem powoływanym przede wszystkim do kontroli konstytucyjności ustaw. Rada Konstytucyjna składa się z 9 członków: 3 powołuje Przewodniczący ZN, 3 Przewodniczący Senatu i 3 Prezydent, który wyznacza również Przewodniczącego RK. Obie kompetencje Prezydenta zwolnione są z kontrasygnaty. Członkowie Rady powoływani są na 9 lat, ale co trzy lata zmienia się 1/3 składu tego organu. Interesującym rozwiązaniem jest zaliczenie do składu RK, ex officio, byłych Prezydentów Republiki (jeżeli wyrażą na to zgodę). Nie ma określonych konstytucyjnie kompetencji jakimi odznaczać się muszą członkowie Rady Konstytucyjnej.

Kompetencje Rady Konstytucyjnej obejmują aktualnie:

-orzekanie o konstytucyjności umów międzynarodowych przed ich ratyfikacją - na wniosek Prezydenta, premiera, Przewodniczącego ZN, Przewodniczącego Senatu, 60 członków ZN, 60 senatorów.

-orzekanie o konstytucyjności ustaw organicznych przed ich promulgacją - z urzędu;

-orzekanie o konstytucyjności ustaw zwykłych przed ich promulgacją - na wniosek tych samych podmiotów co przy umowach międzynarodowych;

-orzekanie w sprawach pozostawania ustaw zwykłych, już obowiązujących, w granicach konstytucyjnie zakreślonych dla ustawodawstwa - na wniosek premiera;

-orzekanie o konstytucyjności regulaminów izb przed ich wejściem w życie;

-czuwanie i orzekanie o prawidłowości wyboru Prezydenta oraz decydowania o przełożeniu lub odroczeniu tych wyborów w sytuacjach wskazanych przez Konstytucję;

-orzekanie, w sytuacjach zakwestionowania, o prawidłowości wyborów członków ZN i senatorów;

-czuwanie nad prawidłowością przebiegu referendów i ogłaszanie ich wyników;

-opiniowanie zamiaru Prezydenta przejęcia władzy (art.16) i opiniowanie stosowanych przez niego środków;

-orzekanie o występowaniu przeszkód w wykonywaniu przez Prezydenta jego funkcji oraz o opróżnieniu stanowiska Prezydenta. 

II Rada Stanu

Jest to jedna z najstarszych francuskich instytucji ustrojowych.

Rada Stanu jest organem opiniującym wszystkie projekty ustaw i dekretów autorstwa rządowego. Funkcja kontrolna Rady Stanu wobec działań administracji, wykonywana w formie jurysdykcyjnej, uregulowana jest w drodze ustaw lub w drodze licznych zasad wykształconych przez samą RS w jej orzecznictwie.

Formalnym przewodniczącym RS jest premier, ale faktycznie jej pracami kieruje wiceprezes.

Obecnie sądownictwo administracyjne we Francji jest trójinstancyjne. Składa się na nie: 25 trybunałów administracyjnych (plus 5 w terytoriach zamorskich), 5 apelacyjnych sądów administracyjnych oraz Rada Stanu (o charakterze wyłącznie kasacyjnym, czasami także bezpośrednio od wyroków trybunałów administracyjnych pierwszej instancji). Dwoistość funkcji RS wyraża się również w jej organizacji. Z jednej strony funkcjonuje w jej ramach 10 tzw. Sekcji administracyjnych, zróżnicowanych co do właściwości rzeczowej, powołanych do funkcji opiniodawczych. opiniodawczych drugiej strony funkcjonuje 10 podsekcji spornych (czyli orzeczniczych), także zróżnicowanych rzeczowo, plus 1 „sekcja sporna” (dla spraw poważniejszych) oraz „zgromadzenie dla spraw spornych” (dla spraw najpoważniejszych). 
 

III Trybunał Kompetencyjny

Powołany jest do rozstrzygania sporów o właściwości między organami administracji a sądami powszechnymi. Składa się z 3 radców stanu, 3 sędziów Sądu Kasacyjnego oraz dokooptowanych członków. Przewodniczącym Trybunału jest z urzędu Minister Sprawiedliwości.

IV Rada Ekonomiczna i Społeczna

Organ ten reprezentuje interesy społeczne w sferze gospodarczej i socjalnej. Jest organem doradczym (opiniodawczym) rządu, a w pewnym zakresie również parlamentu. Celem Rady jest zapewnienie współdziałania rozmaitych grup zawodowych i ich udziału w ustalaniu polityki gospodarczej i społecznej państwa. Każdy projekt lub plan rządowy tyczący się tych kwestii powinien być przedłożony Radzie do zaopiniowania. Rada na wniosek rządu może wyrazić swoją opinię o każdym projekcie ustawy, a nawet może brać udział w procesie przygotowywania takiego aktu. Rada może z własnej inicjatywy może zwracać się do rządu z propozycjami reform dziedzin leżących w gestii jej zainteresowania.

Jej dwustuosobowy skład tworzą reprezentanci rozmaitych organizacji przedsiębiorców czy pracowników, organizacji rolniczych, spółdzielni, czy rozmaitych zrzeszeń obywateli:

-45 delegatów wysłanych przez związki reprezentantów inne organizacje zawodowe: robotników, urzędników publicznych reprezentantów prywatnych, techników, inżynierów oraz menadżerów;

41 reprezentantów przedsiębiorców (6 państwowych, 9 prywatnych, 10 reprezentantów rzemiosła) delegowanych przez odpowiednie organizacje z udziałem organów samorządu gospodarczego;

-40 reprezentantów rolnictwa delegowanych przez organizacje i spółdzielnie rolnicze;

-15 osób powoływanych przez Radę Ministrów na wniosek premiera spośród specjalistów dziedzinie gospodarki lub spraw socjalnych;

-15 osób delegowanych przez różne organizacje społeczne, działające na polu wspierania rodziny, spółdzielnie budowlane, organizacje ochrony lokatorów i inne. 

Na czele Rady stoi Przewodniczący i Prezydium. W obrębie Rady istnieje 5 sekcji problemowych. Decyzją Rady mogą być tworzone komisje doraźne.  

V Izba Obrachunkowa

Organ wykorzystywany przez parlament w ramach jego funkcji kontrolnej. IO jest również organem podporządkowanym rządowi i przeprowadzającym określone kontrole również na jego zlecenie. Główny nurt działań kontrolnych IO stanowią jednak kontrole z urzędu, polegające na sprawdzaniu prawidłowości dysponowania funduszami publicznymi. Osoby o najwyższej randze w IO to starsi radcy IO, są powoływani przez Prezydenta na posiedzeniu Rady Ministrów. 

VI Mediator Republiki

Mediator Republiki stanowi francuską wersję instytucji „ombudsmana”, czyli rzecznika praw obywatelskich. Mediatora mianuje Rada Ministrów na sześcioletnią kadencję, którą sprawować można tylko raz. Mediator ma obowiązek badania zażaleń obywateli na działalność urzędów publicznych. Mediator jest jednak ściśle powiązany z parlamentem, bada te tylko zażalenia obywateli, które zostaną mu przekazane przez parlamentarzystów, zażalenia wnoszone przez samych parlamentarzystów interesie konkretnego obywatela albo też przesłane mu przez izby petycje obywatelskie. Mediator przyjmuje zażalenie jeżeli wcześniej droga prawna została wyczerpana. Mediator może formułować pod adresem właściwego urzędu zalecenia, które pozwolą naprawić wyrządzoną krzywdę. Nie są one wiążące, ale powinien dostać wyczerpującą odpowiedź. Może wszcząć postępowanie dyscyplinarne wobec danego urzędnika.  
 

WŁOCHY

Obsadzanie i zajmowanie stanowiska:

• Wyboru Prezydenta Republiki we Włoszech dokonuje specjalne kolegium, składające się z członków obu izb parlamentarnych (630+350+senatorowie dożywotni) plus delegaci każdej z rad regionalnych po trzech (w sumie 58).

• Kolegium zwołuje Przewodniczący Izby Deputowanych.

• Wybór Prezydenta ma być dokonany większością kwalifikowaną 2/3 kolegium, przy czym od czwartego głosowania Konstytucja zadowala się większością bezwzględną. 

• Kandydat musi mieć ukończone 50 lat.

• A prawo zgłoszenia kandydata ma członek kolegium.

• Kadencja Prezydenta trwa 7 lat, może on zostać wybrany ponownie.

• Konstytucja zakazuje by Prezydent piastował jakiekolwiek inne stanowisko.

• W razie, gdy Prezydent nie może pełnić swej funkcji, to zastępuje go Przewodniczący Senatu. 

Funkcje Prezydenta Republiki

• W związku z funkcjami parlamentu, kompetencje Prezydenta polegają na:

• zarządzaniu wyborów w określonych konstytucyjnie terminach

• ustalenie terminu pierwszego posiedzenia Izby Deputowanych i Senatu

• zwoływanie izb na sesje nadzwyczajne 

• kierowanie orędzi do izb parlamentu

• promulgacja ustaw 

• możliwość zastosowania weta ustawodawczego poprzez żądanie ponownego uchwalenia ustawy

• podejmowanie decyzji o rozwiązaniu izby lub obu izb, po wysłuchaniu opinii ich przewodniczącego, uprawnienie to nie może być realizowane w ostatnim półroczu urzędowania prezydenta

• mianowanie 5 dożywotnich senatorów

• zarządzanie referendum w sytuacjach przewidzianych w konstytucji 

• W związku z funkcjami Rady Ministrów kompetencje Prezydenta polegają na:

• powoływanie premiera i pozostałych członków RM

• mianowanie dalszych funkcjonariuszy administracji państwowej w przypadkach wskazywanych przez ustawę

• upoważnianie RM do przedstawiania izbom parlamentu projektów ustaw

• ogłaszanie dekretów i tymczasowych rozporządzeń o mocy ustawy

• ratyfikowanie traktatów międzynarodowych, zawieranych przez rząd, ewentualnie z dodatkowym upoważnieniem ustawy

• sprawowanie zwierzchnictwa nad Siłami Zbrojnymi, w szczególności poprzez przewodniczenie Najwyższej Radzie Obrony

• ogłaszanie stanu wojny, uchwalonego przez parlament   

• W związku z funkcjonowaniem sądów Prezydent:

• wydaje decyzje o ułaskawieniu lub zmniejszeniu kary

• przewodniczy Najwyższej Izbie Sądownictwa, ma prawo ją rozwiązać, może żądać od niej określonych informacji, a także wnioskować co do wszczęcia w radzie procedury odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów

• mianuje pięciu sędziów Trybunału Konstytucyjnego

• mianuje członków regionalnych trybunałów administracyjnych i członków Zgromadzenia Plenarnego Rady Stanu 

• Prezydent ma prawo rozwiązania rad regionalnych. 

Odpowiedzialność Prezydenta Republiki:

• Prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej.

• Prezydent ponosi odpowiedzialność za zdradę stanu lub pogwałcenie Konstytucji. Czynnikiem pociągającym do takiej odpowiedzialności jest parlament, zebrany na wspólnym posiedzeniu obu izb, uchwałą podjętą przez bezwzględną większość swych członków. Podstawą uchwały jest sprawozdanie przygotowane przez komisję, w składzie 10 deputowanych i 10 senatorów, wybranych przez każdą izbę na początku każdej kadencji. Czynnikiem orzekającym jest trybunał Konstytucyjny, ale w składzie poszerzonym o 16 osób, wylosowanych spośród obywateli posiadających prawo wybieralności do Senatu.   

STANY ZJEDNOCZONE

Wybory Prezydenta

• Prezydent swoje stanowisko może piastować dwukrotnie.

• Każdy stan powołuje elektorów w liczbie równej liczbie jego reprezentacji w obu izbach Kongresu, a dopiero Ci będą wybierać prezydenta. Każdy stan wybiera co najmniej 3 elektorów, posiadając co najmniej jedno miejsce w IR i dwa w Senacie. Trzech elektorów wybiera również dystrykt Kolumbia.  Ogólna liczba elektorów wynosi więc 538.  

• Prezydentem może zostać osoba, która ukończyła 35 rok życia, urodziła się w USA i stale w nich zamieszkuje od co najmniej 14 lat. 

• Dzień wyborów elektorów pokrywa się z dniem wyborów do Izby Reprezentantów. Większość zwykła.

• Na Prezydenta USA zostaje wybrana osoba, która uzyskała bezwzględną większość głosów elektorskich, czyli 270. Jeżeli żaden kandydat nie uzyska tych głosów to Prezydenta wybiera Izba Reprezentantów, ale głosując nie indywidualnie, lecz jako poszczególne stany. Każdy stan ma jeden głos. Tutaj również wymagana jest bezwzględna większość głosów (26). Jeżeli w tej procedurze Prezydent nie zostanie wybrany to wybory przechodzą na Senat, gdzie Senatorowie głosują indywidualnie. Podobnie wybiera się wiceprezydenta.  

Prawybory:

• Prawybory otwarte- wszyscy mieszkańcy stanu biorą udział dwukrotnie (prawybory demokratów i republikanów) w prawyborach

• Prawybory zamknięte- mieszkańcy stanu przed prawyborami muszą się zarejestrować jako członkowie danej partii i wtedy mogą wziąć udział tylko w jednych prawyborach (albo D albo R) 

• Wyborcy każdego stanu wybierają delegatów na konwencję w liczbie dwukrotnie większej od liczby wybieranych przez nich elektorów.

• Całkowita liczba delegatów na jedną i drugą konwencję wynosi więc 1076.

• Na konwencjach głosuje się stanami. 

Funkcje Prezydenta USA 

• Stanowisko konstytucyjne: 

• Funkcje Prezydenta USA:

• funkcje Prezydenta jako promotora ustawodawstwa

• orędzie do Kongresu (np. budżetowe, ekonomiczne, specjalne)

• wykorzystywanie prawa veta

• współpraca z członkami Kongresu 

• funkcje Prezydenta jako egzekutora ustaw i szefa administracji federalnej

• współpraca z wiceprezydentem

• departamenty

• niezależne agencje wykonawcze (NASA, CIA)

• niezależne komisje regulujące 

• Podporządkowanie Prezydentowi powyższych komórek wyraża się z następujących kompetencji:

• mianuje wszystkich funkcjonariuszy Stanów Zjednoczonych na urzędu

• może wydawać pod adresem tych organów wiążące ich wytyczne, dyrektywy i polecenia

• kontrola nad administracją

• prawo do zmieniania decyzji organów mu podporządkowanych

• uprawnienie substytucji (może odwołać kierowników poszczególnych instytucji i przejąć ich funkcję) 

• Prezydent samodzielnie może dymisjonować osoby pełniące funkcję w administracji federalnej

• uprawnienia do wydawania przepisów prawnych 

• Prezydent może wstrzymywać się od realizacji danej ustawy. 

• funkcje Prezydenta jako kierownika polityki zagranicznej

• zawieranie umów międzynarodowych

• proklamowanie kierunku polityki zagranicznej

• wysyłanie konsulów i ambasadorów, przyjmowanie przedstawicieli innych państw

• prawo do wysyłania zagranicznych misji złożonych z jego osobistych przedstawicieli

• zawieranie porozumień administracyjnych z innymi państwami 

• funkcje Prezydenta jako głównodowodzącego Siłami Zbrojnymi

• wprowadzenie stanu wyjątkowego i zarządzania taką sytuacją

• wypowiadanie wojny

• dowództwo nad armią i flotą 

• funkcje nominacyjne Prezydenta, co w rozwiązaniach konstytucyjnych wychodzi poza sferę władzy wykonawczej

• nominacja sędziów Sądu Najwyższego

• nominacja sędziów innych sądów 

• Uprawnienia nominacyjne poza sferą egzekutywy:

• prawo łaski 

Aparat pomocniczy Prezydenta

• Urząd Białego Domu

• Biuro Zarządzania i Budżetu

• Krajowa Rada Bezpieczeństwa

• Rada Doradców Ekonomicznych 

System hamulców 

a) Hamulce egzekutywy wobec Kongresu:

• Projekty uchwalone przez obie Izby Kongresu, aby weszły w życie potrzebują aprobaty i podpisu prezydenta. Prezydent ma 10 dni od momentu otrzymania projektu. W tym czasie może podpisać projekt i wtedy wchodzi on w życie. Jeżeli nie podejmie żadnej decyzji w czasie 10 dni to projekt również wchodzi w życie. Może również cofnąć projekt wraz z poprawkami do Izby w której zaczął się proces ustawodawczy. Izba, która otrzyma zwrócony projekt może go ponownie uchwalić większością 2/3 głosów (jeżeli tej większości nie ma to projekt upada). Jeżeli to się udało to projekt wędruje do drugiej Izby.  Jak widać ponowne uchwalenie ustawy nie jest łatwe.  

• Weto kieszonkowe- dotyczy tego, że prezydent nie podpisuje projektu w czasie 10 dni między sesjami i kadencjami Kongresu i wtedy ustawa upada.   (huj wie czy to dobrze wytłumaczyłem) 

• Prezydenci odmawiając realizacji pewnych założeń Kongresu powoływali się na oszczędności, nazwano to „zamrażaniem kredytów”. Obecnie ta forma jest uregulowana prawnie i prezydent tak łatwo nie może z niej korzystać. O swojej decyzji Prezydent musi poinformować Kongres, jeżeli tego nie zrobi to robi to Kontroler Generalny. Taką decyzję może anulować dowolna izba za pomocą rezolucji. Decyzja o odroczeniu kredytów po 45 dniach zostaje automatycznie anulowana.  
   

b) Hamulce legislatywy wobec Prezydenta 

• Władza nad sakiewką:

• Kongres ma władzę przyznawania kredytów na wszelkie działania administracji federalnej, dokonywane w formie ustaw apriorycznych.  

• Wymóg zgody Senatu na zawierane przez Prezydenta traktaty:

• Prezydent przy zawieraniu traktatów musi zasięgnąć rady w Senacie i uzyskać jego zgodę. Zgoda Senatu wyrażona musi być większością 2/3 senatorów, obecnych na posiedzeniu.  

• Wymóg zgody Senatu na nominacje dokonywane przez Prezydenta:

• Prezydent potrzebuje rady i zgody Senatu, gdy nominuje na następujące stanowiska: ambasadorów, konsulów, sędziów Sądu Najwyższego oraz wszystkich funkcjonariuszy państwa na urzędy, które zostały utworzone przez ustawy. 

• Weto legislatywy:

• Możliwość ta nie jest znana przepisom konstytucyjnym, lecz wykształciła się w praktyce. Możliwość jej wykorzystania musi być stwierdzona w ustawie.  
   
  

WIELKA BRYTANIA (KASIA+ FABIAN)

• Monarcha jest przede wszystkim przedstawicielem korony

• Monarsze przysługuje zasada nieodpowiedzialności, dlatego akty przez niego wydawane wymagają kontrasygnaty.

• Formalnie monarcha jest zwierzchnikiem władzy wykonawczej. 

NIEMCY

• Prezydent wybierany jest przed organ zwany zgromadzeniem federalnym, w sklad którego wchodza członkowie Bundestagu i delegaci każdego z 16 parlamentów krajowych, przy czym liczba delegatów z krajów winna się rónać liczbie członków Bundestagu

• Jest to jedyna kompetencja Zgromadzenia

• Kadencja - 5 lat  ponowny wybór dopuszczalny

• 
  Wybór następuje większością ogólnej liczby członków zgromadzenia, z możliwością trzech tur głosowania (w trzeciej turze obowiązuje większość zwykła)

FUNKCJE :

• 
  Funkcje reprezentacyjne (zawieranie umów i bla bla)

• Żądanie zwołania parlamentu

• Przedstawienie parlamentowi kandydatury kanclerza i mianowanie go

• Mianowanie ministrów

• Zatwierdzanie regulaminu rządu

• Powierzanie rządowi, któ®ego kadencja się skończyła dalszego spełniania obowiązków

• Ogłaszanie stanu oborony i jego zakończenia

• Wyjątkiem jest wybor przez prezydenta kanclerza mniejszości.

• Odpowiedzialność wobec Bundestagu

• Wywalenie prezydenta przez ¼ (wniosek) i 2/3 (głosowanie)

• Gdy prezydenta się wywali jego miejsce zajmuje przewodniczący Bundesratu.

ROSJA

• Urząd prezydenta nie posiada w warunkach rozysjkich historycznego umocowania.

• Prezydent posiada prawo inicjatywy ustawodawczej, podpisywania i ogłaszania dekretów w przeciągu 14 dni od chwili ich przyjęcia.

• Prezydent mianuje premiera rzaadu

• Mianuje i odwołuje ministrów, szefów komitwtów i resortów

• Na podstawie rekomendacji premiera przyjmuje dymisje rządu za zgodą rady najwyższej

• Kieruje radą bezpieczeństwa

• Nie ma prawa rozwiązania zjazdu deputowanych i rady najwyższej lun wstrzymywania ich prac

• Mianuje i odwołuje ambasadorów i innych przedstawicieli

• Podpisuje w imieniu federacji miedzynarodowe i miedzyrepublikanskie umowy

• Przyznaje odznaczenia

• Ma prawo łaski

• Zastępuje go w razie choroby lub śmierci wiceprezydent

• Osoba prezydenta jest nietykalna

• Prezydent może być usuniety ze stanowiska w razie naruszenia konstytucji i innych ustaw lub złozonego slubowania (decyzje podejmuje zjazd deputowanych ludowych na podst. Orzecznia sadu konstytucyjnego większością 2/3 głosów ogolnej liczny deputowanych)

• Decyduje o ogłoszeniu wyborów do dumy

• Ma prawo rozwiazac dumę panstwową - gdy duma odrzuca trzykrotnie przedstawioną przez prezydenta kandydature na stanowisko premiera, a także w razie wyrażenia przez dumę wotum nieufności dla rzadu, a prezydent po pierwszym wotum nieufnosci rzadu nie zdymisjonował

• Może wprowadzic stan wyjatkowy i wojenny

• Okresla kierunki polityki

• Ogłasza refeferendum

• Stoi na czele rady bezpiecznestwa

Wybor prezydenta :

• Pięcioprzymiotnikowe

• Bierne - 35-65 lat z prawem wyborczym

• Kadencja - 5 lat

• Pełni nie wiecej niż dwie kadencje

• Nie może łaczyc swojej funkcji z pełnieniem mandatu deputowanego

• Nie może być członkiem partii politycznych

• Wybory ogłasza zjazd deputowanych ludowych

Ukraina

• Jest gwarantem suwerenności państwowej i integralności terytorialnej, przestrzegania konstytucji oraz praw i wolności człowieka i obywatela.

• Jest wybierany na 5letnia kadencję(nie więcej niż dwie)

• Od 35 roku życia

Kompetencje:

• Zgłasza kandydata na premiera przez zaproponowani większość parlamentu

• Do mianowania Ministra SZ i Obrony i paru innych urzędów potrzebuje zgody Rady Najwyższej

• Aby odwołać pewnych urzędników również potrzebuje wcześniejszego wniosku Gabinetu Ministrów

• Prawo do powoływania połowy składu rady NBU, 1/3 składu Sądu Konstytucyjnego

• Może rozwiązać RN jeśli:

• W ciągu miesiąca nie wyłoni większości parlamentarnej

• W ciągu 60 dni od dymisji rządu nie wyłoni nowego składu Gabinetu Ministrów

• W ciągu 30 dni nie rozpocznie nowej sesji parlamentarnej

• Weto- 15 dni na podpisanie bądź odrzucenie

Prezydent nie ma prawa wetować ustaw zmieniających konstytucję.

• Odrzucenie weta następuje przez 2/3 głosów

• Możliwa jest również promulgacja w postaci podpisu przewodniczącego parlamentu

• Uchylenie aktów normatywnych następuje przy okazji złożenia wniosku o Sądu Konstytucyjnego

• Prowadzenie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa

• Powołuje i odwołuje przedstawicieli dyplomatycznych

• Reprezentuje Ukrainę za granicą

• Decyduje o użyciu sił zbrojnych

• Wnioskuje o ogłoszenie stanu wojny

Litwa

System wyborczy

Prezydentem Litwy może być osoba, która:

• Jest Litwinem z pochodzenia

• Zamieszkiwała przez co najmniej trzy lata w Litwie

• W chwili wyboru ma ukończone 40 lat

• Posiada bierne i czynne prawa wyborcze

Kadencja: 5 lat (tylko dwa razy z rzędu)

Głosowanie: bezpośrednie, powszechne i równe.

W celu wyboru prezydenta powołuje się Komisję Wyborczą Prezydenta Republiki oraz miejskie, rejonowe i dzielnicowe komisje wyborcze. Kandydatów mogą wysuwać partie, ale także sami zainteresowani, aby zostać kandydatem należy uzyskać poparcie minimum 20 tys. obywateli.Za wybranego uważa się kandydata, który:

1. Uzyskał bezwzględną liczbę głosów(frekwencja ponad 50%)

2. Uzyskał co najmniej 1/3 ogólnej liczby głosów, jeśli frekwencja nie przekroczyła połowy.

Jeśli oba wymogi nie zostały spełnione, przeprowadza się drugą turę, w której biorą udział dwóch kandydatów z najwyższą liczbą glosów.

Istnieje możliwość przeprowadzenia wyborów przedterminowych. Wybory takie zarządza:

1. Sejm (uchwałą 3/5 liczby głosów), gdy prezydent zarządzi przedterminowe wybory do Sejmu. Urzędujący prezydent może zgłosić swoją kandydaturę, w przypadku, gdy kadencja prezydenta jest pierwsza i sprawuje on swój urząd ponad trzy lata, jeśli zostanie wybrany to już na druga kadencje, w innych przypadkach wybór jest wyborem na pozostała część kadencji.

2. Sejm lub rząd. W przypadkach: śmierci, dymisji, pozbawienia prezydenta urzędu przez Sejm, bądź orzeczenia o jego stanie zdrowia, uniemożliwiającym dalsze wypełnianie obowiązków decyzję o przedterminowych wyborach podejmuje sejm, a gdy nie może się zebrać zarządzenie o wyborach wydaje rząd. Obowiązki prezydenta przejmuje Przewodniczący Sejmu.

• Prezydent nie może być członkiem Sejmu, partii ani organizacji politycznych,

• Prezydent nie może pełnić innych obowiązków i otrzymywać inne

• Wynagrodzenie niż pensja prezydencka,

Kompetencje prezydenta

1. W stosunku do Sejmu:

• Zarządzanie wyborów (nie wcześniej niż 2 miesiące przed i nie później niż na miesiąc prze upływem kadencji sejmu)

• Zwoływanie posiedzeń, prezydent zwołuje Sejm na pierwsze posiedzenie nie później niż 15 dni po wyborach. Może zwoływać również sesje nadzwyczajną (prawo takie posiada również przewodniczący) w okresie miedzy sesjami oraz w przypadkach „niecierpiących zwłoki” związanych z prowadzeniem stanu wyjątkowego.

• Rozwiązanie sejmu. Prezydent posiada prawo zarządzenia wyborów przedterminowych w określonych przypadkach (patrz punkt o parlamencie)

• Uprawnienia ustawodawcze (inicjujące i moderujące) (patrz punkt parlament). Inicjatywa ustawodawcza, możliwość odesłania ustawy z umotywowanym wnioskiem o jej ponowne rozpatrzenie. Prezydent nie posiada uprawnienia do zaskarżenia ustaw do Sądu Konstytucyjnego (jedynie może zwrócić się z zapytaniem czy czasie wyborów nie została naruszona ustawa.)Nie przysługuje mu inicjatywa w zakresie zmiany konstytucji.

• Bezpośredni kontakt prezydenta z parlamentem jest ograniczony i prawie sformalizowany. Podstawową instytucją takiego porozumiewania się należy prawo wygłaszania orędzi do parlamentu.

• Konstytucja litewska przyjmuje pośrednią zasadę politycznej nieodpowiedzialności prezydenta, dopuszcza możliwość pociągnięcia prezydenta do odpowiedzialności za rozwiązanie sejmu.

• Osoba prezydenta jest nietykalna (tylko Sejm może pozbawić go funkcji)

2. Uprawnienia prezydenta w stosunku do rządu:

• Aby powołać rząd i odwołać premiera prezydent potrzebuje zgody Sejmu

• Przyjmuje dymisje rządu i poszczególnych ministrów(wotum nieufności, gdy Sejm dwukrotnie nie zaaprobuje nowego rządu, gdy sejm nie udzieli rządowi pełnomocnictw w przypadku zmiany ponad połowy ministrów)

• Premier oraz poszczególni ministrowie ponoszą odpowiedzialność za działania prezydenta poprzez instytucje kontrasygnaty( wymagana jest przy: akredytacji dyplomatów, mianowaniu przedstawicieli dyplomatycznych Republiki Litewskiej, nadawaniu stopni dyplomatycznych, nadawaniu najwyższych stopni wojskowych, wprowadzeniu stanu wyjątkowego oraz nadawaniu obywatelstwa)

• Zgodnie z konstytucja ministrowie oprócz odpowiedzialności przed sejmem ponoszą ją także przed prezydentem

• Prezydent wydaje zgodne na pociągniecie do odpowiedzialności karnej lub aresztowanie członków rządu w okresie między sesjami sejmu.

• Rząd jest zobowiązany wykonywać zarządzenia prezydenta

• Nie może zwoływać posiedzeń rządu ani im przewodniczyć

• Może zaskarżać akty rządu do Sądu Konstytucyjnego

3. Prezydent a polityka zagraniczna:

• Rozstrzyga ważniejsze problemy polityki zagranicznej i wraz z rządem ją prowadzi

• Mianuje przedstawicieli dyplomatycznych, przyjmuje listy uwierzytelniające, odwołuje akredytowanych przy nim przedstawicieli dyplomatycznych innych państw, nadaje najwyższe stopnie dyplomatyczne i tytuły specjalne (na wniosek rządu przy kontrasygnacie premiera lub ministra)

• Podpisuje umowy międzynarodowe i przekłada je sejmowi do ratyfikacji

• Może wystąpić z wnioskiem o zbadanie umowy międzynarodowej z konstytucją

4. Kompetencje prezydenta w dziedzinie obronności i bezpieczeństwa wewnętrznego

• Jest naczelnym wodzem sił zbrojnych kieruje Radą Obrony państwa(w jej skład wchodzą tez premier, przewodniczący sejmu, minister obrony oraz dowódca wojsk)

• Podejmuje decyzje w sprawie obrony przed zbrojna agresją, wprowadzenia stanu wojennego, mobilizacji( podjęte decyzje przedkłada do zatwierdzenia)

• Podejmuje decyzje o wprowadzeniu stanu wyjątkowego(decyzje przedkłada Sejmowi)

• Za zgodą Sejmu mianuje i zwalnia dowódcę wojska i szefa służby bezpieczeństwa

• Nadaje najwyższe stopnie woskowe (kontrasygnata premiera bądź odpowiedniego ministra)

5. Uprawnienia prezydenta w zakresie wymiaru sprawiedliwości

• Powołuje bądź odwołuje sędziów Sadów Najwyższego i Administracyjnego oraz ich przewodniczących (za zgodą Sejmu)

• Mianuje sędziów sadów okręgowych, gminnych i sądów szczególnych oraz przewodniczących tych sądów

• Prawo łaski

Ponadto

• Przedstawia Sejmowi kandydatury kontrolera państwowego i przewodniczącego Zarządu Banku Litwy.

• Powołuje, odwołuje urzędników państwowych określonych w ustawie,

• Nadaje obywatelstwo litewskie,

• Przyznaje nagrody państwowe,

• Wydaje zarządzenia.

Kompetencje prezydenta Litwy wygasają w skutek:

1. Upływu czasu kadencji

2. W przypadku przedterminowych wyborów

3. Dymisji

4. Pozbawienia go urzędu przez sejm w drodze postępowania procesowego

5. Gdy na wniosek Sądu Konstytucyjnego Sejm (większością 3/5) przegłosuje, ze stan jego zdrowia nie pozwala mu na pełnienie obowiązków.

6. Śmierci

Organami wymagającymi ścisłej współpracy prezydenta, Sejmu i rządu są: Rada Obrony Państwa i Rada Koordynacyjna Polityki Zagranicznej. Pracami tymi kieruje prezydent przedstawiciele sejmu i rządu zaś wchodzą w ich skład.

Ustrój Republiki Litewskiej nie przypomina typowego ustroju prezydenckiego czy też półprezydenckiego z silną pozycją prezydenta, ani nie jest typowym ustrojem parlamentarno-gabinetowym z prezydentem pełniącym funkcje czysto reprezentacyjne czy ceremonialne. Ustawodawca litewski przyjął mieszaną parlamentarno-prezydencką formę rządów z większym jednak naciskiem w stronę parlamentu. Cechy:

• Prezydent jest głową państwa

• Parlament oraz prezydent wybierani SA w wyborach powszechnych

• Prezydent jest pociągany do odpowiedzialności konstytucyjnej jak i w mniejszym stopniu, politycznej (nowo wybrany sejm może zarządzić przedterminowe wybory prezydenckie)

• Prezydent powołując premiera musi liczyć sie z układem sil w sejmie

• Rząd dla sprawnego działania musi mięć oparcie w większości parlamentarnej

• Rząd ponosi odpowiedzialność przed parlamentem oraz przed prezydentem

Łotwa

• Prezydent Łotwy to przykład Glowy państwa o dość ograniczonych uprawnieniach.

• Wybierany jest przez sejm.

• 4 letnia kadencja

• Jedna i ta sama osoba nie może być prezydentem więcej niż 8 lat z rzędu

• Zakaz łączenia funkcji prezydenta z innymi urzędami

• Prezydent wybierany jest w głosowaniu tajnym większością, co najmniej 51 głosów członków parlamentu, na całkowitą liczbę 100 deputowanych

• Kandydatem może być obywatel Łotwy, który ukończył 40 lat i korzysta z pełni praw

• Prezydentem państwa nie może być obywatel z podwójnym obywatelstwem

• Kadencja prezydencka może ulec skróceniu, wtedy zastępuje go przewodniczący parlamentu:

• Gdy prezydent podaje się do dymisji

• Umiera

• Zostaje odwołany przed upływem swojej kadencji, i stan ten trwa do czasu aż Sejm wybierze nowego prezydenta. Poza tym przewodniczący pełni rolę głowy państwa, gdy jest on poza granicami państwa lub SA inne przeszkody do sprawowania przez niego obowiązków

• Powody usunięcia prezydenta ze stanowiska:

• Jeśli prezydent zgłosi wniosek o rozwiązanie sejmu taka propozycja zostaje poddana pod głosowanie w referendum, jeśli ponad połowa biorących udział w głosowaniu osób opowie się za dalsza praca parlamentu, prezydent zostaje odwołany.

• Sejm może odwołać prezydenta w każdym momencie, konieczny jest wniosek co najmniej połowy wszystkich członków parlamentu i uzyskania większości 2/3 głosów członków Sejmu.

Prezydent nie ponosi politycznej odpowiedzialności za swoje działania

Wszystkie zarządzenia prezydenta muszą być kontrasygnowane przez premiera lub właściwego ministra, którzy to przejmują pełną odpowiedzialność za te decyzje.

Uprawnienia wobec rządu

• Prezydent powołuje Prezesa Rady Ministrów

• Ma prawo zwołać i prowadzić nadzwyczajne posiedzenie rządu oraz ustalić jego porządek dzienny

Uprawnienia wobec parlamentu

• Ma prawo zainicjować proces prowadzący do rozwiązania parlamentu (patrz wyżej)

• Ma prawo zażądać zwołania posiedzenia sejmu, które w takim przypadku musi zostać zwołane przez Prezydium Sejmu

• Może także wnioskować o przeprowadzenie tajnego posiedzenia sejmu, (musi na to wyrazić zgodę parlament większością 2/3 deputowanych

• W przypadku wypowiedzenia wojny lub naruszenia granic państwowych, musi podjąć niezbędne kroki w celu obrony wojskowej, a także musi zwołać sejm, który decyduje o ogłoszeniu i rozpoczęciu stanu wojny

• Posiada prawo inicjatywy ustawodawczej

• Podpisuje ustawy uchwalone przez sejm, może skierować je do przewodniczącego z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie(, jeśli sejm nie wprowadzi żadnych zmian do ustawy prezydent ponownie nie może przeciwstawić się jej podpisaniu). Ma on także prawo do odroczenia podpisania ustawy na dwa miesiące

• Prezydent reprezentuje państwo w stosunkach międzynarodowych

• Posiada prawo łaski

• Jest odpowiedzialny politycznie przed parlamentem

Estonia

Tryb wyboru

• Prezydent Estonii wybierany jest w wyborach pośrednich przez Riikogu, w głosowaniu tajnym

• Kandydaci na urząd zgłaszani są, przez co najmniej 1/5 członków Riikogu

• O wybór może ubiegać się osoba, która:

• Ukończyła 40 lat

• Jest obywatelem Estonii z mocy urodzenia

• Kadencja wynosi 5 lat, nie dopuszcza się do ponownego wyboru na więcej niż dwie kolejne kadencje

• Wybory prezydenckie mogą się odbyć nie wcześniej niż 60 dni i nie później niż 10 dni przed upływem kadencji prezydenta

• Prezydentem zostaje ten kandydat, który uzyskał w glosowaniu poparcie 2/3 składu Riikogu, jeśli żaden nie uzyska przewiduje się drugą turę, której zasady są identyczne jak pierwszej, jeśli w jej wyniku nie dojdzie do wyboru prezydenta przewiduje się trzecia turę, która odbywa się w tym samym dniu co druga, ale bierze w niej udział tylko dwóch kandydatów (ci, którzy otrzymali najwyższą liczbę głosów). Jeśli i tym razem nie dojdzie do wiążącego rozstrzygnięcia, przewodniczący Riikogu zwołuje kolegium wyborców, którzy wciągu miesiąca dokonują wyboru. W skład kolegium wchodzą, oprócz członków Riikogu przedstawiciele samorządu terytorialnego. Obligatoryjnymi kandydatami SA ci dwaj, którzy otrzymali najwięcej głosów, prawo do zgłaszania kandydatur przysługuje 21 członkom kolegium. Jeśli w pierwszej turze żaden z kandydatów nie uzyska większości głosów, tego samego dnia przeprowadza się drugą, w której bierze udział tylko dwóch kandydatów.

Sprawowanie urzędu prezydenta

• Ustawa zasadnicza nie przywiązuje przedterminowego odwołania prezydenta ze względów politycznych

• Pełnomocnictwa prezydenta wygasają:

• Gdy prezydent podaje się do dymisji

• W razie uprawomocnienia się sądowego wyroku skazującego wobec niego

• W razie śmierci

• W chwili objęcia urzędu przez nowego Prezydenta Republiki

Sąd Państwowy ma prawo orzec o niezdolności, trwałej lub czasowej prezydenta do pełnienia obowiązków( w przypadkach określonych w ustawie). W razie opróżnienia urzędu prezydenta jego obowiązki przejmuje przewodniczący Riikogu.

Obowiązki:

• Reprezentuje państwo w stosunkach międzynarodowych

• Na wniosek rządu mianuje i odwołuje przedstawicieli dyplomatycznych Republiki Estonii oraz przyjmuje listy uwierzytelniające przedstawicieli dyplomatycznych akredytowanych w republice Estonii

• Zarządza wybory do parlamentu

• Zwołuje pierwsze jego posiedzenie

• Przedstawia przewodniczącemu parlamentu propozycję zwołania nadzwyczajnej sesji, ogłasza ustawy i podpisuje listy ratyfikacyjne

• Wydaje dekrety

• Wnosi projekty zmiany konstytucji

• Desygnuje kandydata na prezesa Rady Ministrów

• Powołuje i odwołuje członków rządu

• Przedstawia parlamentowi wniosek o odwołanie przewodniczącego Sądu Państwowego, prezesa Rady Banku Estonii, kontrolera państwowego, Kanclerze sprawiedliwości, i dowódcy lub głównodowodzącego Sił Obrony, na wniosek Rady banku Estonii powołuj Prezydenta Banku Estonii, na wniosek Sądu Państwowego mianuje sędziów, na wniosek rządu republiki i dowodzącego Silami Obrony mianuje i odwołuje dowództwo Sil Obrony

• Przyznaje nagrody państwowe, nadaje stopnie wojskowe i dyplomatyczne

• Jest naczelnym zwierzchnikiem obrony państwa

• Przedstawia parlamentowi propozycje wprowadzenia stanu wojennego

• Ogłasza mobilizacje i demobilizacje

• Wprowadza stan wyjątkowy

• W trybie ułaskawienia uwalnia skazanych

• Wszczyna postępowanie karne przeciwko kanclerzowi sprawiedliwości

• Nie ponosi odpowiedzialności politycznej i konstytucyjnej

• Może zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej an wniosek Kanclerza Sprawiedliwości, za zgodą większości członków Riikogu

• Gdy Riikogu nie może się zebrać, w przypadku pilnej konieczności może wydawać dekrety z mocą ustawy (wymają kontrasygnaty prezesa Rady Ministrów i przewodniczącego Riigikogu) Na pierwszym posiedzeniu parlament uchwala ustawę o przyjęciu bądź uchyleniu przedmiotowych dekretów. Dekrety nie mogą dotyczyć trybu uchwalania, zmiany lub uchylenia Ustawy zasadniczej, a także ustaw podatkowych i ustawy budżetowej.

Str 80

Podwójne

pojedyncze

Wniosek rządu+ kontrasygnata

87

---