SZEGÓŁOWA UPRAWA ROŚLIN

SZEGÓŁOWA UPRAWA ROŚLIN

Andrzej Kruczek

29.09.2009

Zaliczenie na prawach egzaminu

Literatura podstawowa:

-Jasińska Z., Kotecki A. Szczegółowa uprawa roślin

-Hryncewicz Z. Uprawa roślin rolniczych

-Dubas A., Gładysiak S. Szczegółowa uprawa roślin-materiały pomocnicze do ćwiczeń

-Kruczek A. Ćwiczenia ze szczegółowej uprawy roślin. Rośliny zbożowe

Literatura pomocnicza:

-Pruszyński S. Zalecenia ochrony roślin. IOR Poznań (corocznie)

-Gacek E. Lista odmian roślin rolniczych COBORU Słupia Wielka (corocznie)

Wykład 1 –produkcja roślinna a gospodarka żywnościowa Polski. Warunki naturalne do produkcji roślinnej na terenie Polski i innych krajów Unii Europejskiej.

Pokrycie potrzeb żywieniowych na podstawowe składniki pokarmowe (związki energetyczne i białko)

Rodzaj produkcji rolniczej Związki energetyczne % Białko %
Produkcja roślinna

Zboża

Inne rośliny

Motylkowe

55

20

-
Produkcja zwierzęca 15-20

Wpływ zróżnicowania produkcji rolniczej i czynnika demograficznego na wyżywienie ludności świata

Ludność świata Sposób odżywiania
Ok. 30%
Większość ok. 70

Pokrycie zapotrzebowania dziennego na energie i białko na 1 dobę

Kraje Energia

Białko g/1 osobę

łącznie

 Pochodzenia zwierzęcego

Rozwinięte

Rozwijające się

13200

9200

96

57

Drogi intensyfikacji własnej produkcji

Mamy(ok. 30dt/ha) o połowę niższe plony zbóż niż plony krajów rozwiniętych (ok. 60dt/ha), podobnie sytuacja wygląda z plonami ziemniaków. W przypadku buraków cukrowych nie odbiegamy znacznie od innych krajów. Plony rzepaku oraz rzepiku są na poziomie krajów rozwiniętych.

Czynniki wpływające na poziom produkcji rolniczej:

Miejsce Polski…
Obszar i ludności
% udział żyta w strukturze zasiewu
% udziału ziemniaka w strukturze zasiewu

Użytkowanie gruntów w Polsce

Ogółem pow. Kraju 31,3 mln ha:

Użytki rolne 50,7%

Lasy i grunty leśne 29,5%

Pozostałe grunty 18,7%

Powierzchnia gospodarstw rolnych 18,7 mln ha

Grunty orne 63,5%

Łąki 13,4%

Sady 1,8%

Powierzchnie użytków rolnych z czasem maleją, wykazują stopniowy spadek.

Udział powierzchni poszczególnych grup upraw w ogólnej powierzchni zasiewów

Powierzchnia zasiewów 11,5 mln ha

Przemysłowe-buraki cukrowe, rzepak i rzepik

Pozostałe- w tym warzywa gruntowe

Zboża 72,9%

Przemysłowe 9,3%

Pastewne 9%

Ziemniaki 4,8%

Strączkowe jadalne 0,3%

Pozostałe 3,8%

Powierzchnia gruntów ornych przypadająca na 1 mieszkańca w ha spada z biegiem czasu, na rok 2007 0,32

Wybrane elementy agroklimatu krajów UE i Polski

Kraj Długość sezonu wedet Średnia roczna temp. pow. Roczna suma opadów
Dni C mm

Austria

Belgia

220-250

280

8,5

8,7

700

900
Polska 195-230 6,2-8,7 450-700
Większe wahania niż w europie Zach. Większe wahania w ciągu lata Nierówny rozkład częste niedobory(maj-czerwiec), małe opady śniegu(wymarzanie rzepaku i jęczmienia ozimego)

Zasoby gleb uprawnych w Polsce

Klasa Wskaźnik bonitacji Obszar fizyczny Przydatnośc do uprawy

1,8

1,6

1,2

69

544

4202

0,4

2,9

22,4

1,0

1,0

0,5

 74202

Jakość rolniczej przestrzeni produkcyjnej wybranych krajów UE i Polski

Wyszczególnienie

Belgia,

Holandia,

Francja,

Niemcy

 Polska
Wskaźnik klimatu 100 75-80
Wskaźnik jakości gleb 100 57-80
Syntetyczny wskaźnik jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej 100 57-64

Zużycie nawozów mineralnych

1979/1980 193 kg NPK/ha

1992 62 kg NPK/ha

1995/1996 84,5 kg NPK/ha

2006 123,3 kg NPK/ha

2007 120,1 w tym:

63,5 kg/ha nawozy N

25,5 kg/ha nawozy P

31,1 nawozy K

Kraje europy zachodniej: obecnie 150-200 kg NPK/ha

Podstawowe zadania naszego rolnictwa w zakresie intensyfikacji produkcji roślinnej

  1. Systematyczne zwiększanie produkcyjności gleb:

    1. Uregulowanie stosunków wodnych

    2. Poprawa właściwości fizycznych i chemicznych przez odpowiednie nawożenie mineralne i organiczne

    3. Poprawne i terminowe wykonanie zabiegów uprawowych i pielęgnacyjnych

  2. Rozwijanie prac hodowlanych:

    1. Odmiany dla różnych kierunków użytkowania

    2. Bardziej plenne, a zarazem wytrzymałe na niesprzyjające warunki klimatyczne (susza, niskie temperatury itp.)

    3. Odporne na choroby i szkodniki

  3. Konieczność ograniczenia strat podczas zbioru i przechowywania płodów rolnych:

    1. Sporządzanie kiszonek na ziemi – straty zbiorów od 20-30% do 50% i więcej

    2. Ziemniaki w kopcach – straty 10-15%

    3. Sprawny park maszynowy i dobra organizacja pracy, wybudowanie silosów i przechowalni.

  4. Dostępność środków produkcji:

    1. Ciągniki i maszyny towarzyszące

    2. Samobieżne kombajny do zbioru ziemiopłodów

    3. Środki transportu

    4. Podstawowe narzędzia

    5. Nawozy, środki ochrony roślin, kwalifikowany materiał siewny.

  5. Właściwe zwalczanie chorób, szkodników i chwastów:

    1. Pestycydy skuteczne – lecz możliwie najmniej zatruwające środowisko i ujemnie wpływające na jakość produktów roślinnych

    2. Ograniczać stosowanie preparatów chemicznych zwłaszcza w zwalczaniu chwastów – metody agrotechniczne (chwasty) i biologiczne (szkodniki).

  6. Przeprowadzenie korekty w strukturze zasiewów:

    1. Wyeliminowanie z uprawy roślin o niskiej plenności, o małej wierności plonowanie i niskiej użytkowej,

    2. Opracować rejonizację zgodną z warunkami przyrodniczymi, organizacyjnymi i ekonomicznymi

  7. Rozszerzyć poradnictwo rolnicze:

    1. Szybkie upowszechnianie i wdrożenie postępu rolniczego w zakresie kompleksowej technologii produkcji,

    2. Zwłaszcza dla gospodarstw drobnotowarowych

6.10.2009r.

Czynniki warunkujące plonowanie roślin

Podstawowa terminologia

  1. Produktywność- intensywność gromadzenia substancji organicznej.

    1. Miara- ilość masy wytworzonej na jednostkę powierzchni liści lub gleby i czasu [g/cm2/godz.]

  2. Produkcyjność- całkowita ilość biomasy wytworzona przez rośliny, niezależnie od jej przydatności użytkowej.

    1. Miara- jednostki masy [g, kg, t]

  3. Plenność- zdolność do wytworzenia użytecznych części roślin [g/rośl., g/m2, t/ha]

    1. Roślina czy odmiana wysoko produkcyjna- wytwarzająca dużą biomasę ogólną( korzenie, łodygi, liście, ziarno)

    2. Roślina czy odmiana plenna- stosunek biomasy użytecznej do ogólnej jest korzystny(wytwarza dużo ziarna niezależnie od tego, ile biomasy gromadzi w pozostałych organach),

    3. Plon- użyteczna masa organiczna

Przykłady i rodzaje plonu użytkowego

Rośliny uprawne Plon główny Plon uboczny

Zboże

Burak

Ziemniak

Len włóknisty

Ziarno

Korzenie

Bulwy

Słoma

Słoma i plewy

Liście

Łęty

nasiona

  1. Współczynnik plonowania (harvest index) = współczynnik zbioru

    1. Stosunek plonu(w pojęciu rolniczym) do wytworzonej ogólnej biomasy

    2. U zbóż- stosunek plonu ziarna do plonu ziarna łącznie ze słomą(pomija się system korzeniowy ze względów praktycznych)

Przyczyny różnic miedzy produkcyjnością a plonem

Ubytek plonu- ilość biomasy, o jaką zmniejsza się cała biomasa rośliny w wyniku podstawowych procesów życiowych w korzystnych warunkach produkcyjnych.

Ubytki powstają w wyniku zużycia części biomasy na:

- oddychanie,

- procesy metaboliczne

- wytwarzanie organów nieużytecznych,

- procesy starzenia się roślin

Straty plonu- ilość biomasy, o którą obniża się produkcyjność roślin w niekorzystnych warunkach wzrostu.

Straty zachodzą podczas wegetacji roślin i zbioru na skutek:

- porastania,

- wylegania,

- kruszenia,

- opadania,

- osypywania,

- wystąpienia chorób, szkodników i chwastów.

  1. Wierność plonowania- powtarzalność plonów w różnych latach i w różnych warunkach ekologicznych.

    1. Plenność roślin jest uwarunkowana genetycznie,

    2. Większość cech roślin i związany z nimi poziom plonowania ulega zmianom pod wpływem czynników zewnętrznych (warunki przyrodnicze, agrotechniczne)

    3. Zmienności podlegają zarówno cechy ilościowe jak i jakościowe:

      1. Stad efektywność produkcji roślinnej określać

        1. Plonem s.m. z jednostki powierzchni,

        2. Udziałem składników mających zasadniczy wpływ na wartość pokarmową lub technologiczną.

    4. Na ogół w miarę wzrostu plonu pogarsza się jego jakość.

Ilość nasion potrzebne do uzyskania 500 kg białka str.

Gatunek Średni plon t/ha Ilość nasion t

Łubin żółty

Jęczmień jary

1,5

3,0

1,5

>6,0

Przykłady zmian jakości plonu w miarę jego wzrostu

Zmiany w miarę starzenia się roślin
Motylkowe drobnonasienne i trawy

- Wzrost plonu s.m.

- Zmniejszenie zawartości białka str. I węglowodanów

- Wzrost zawartości włókna

Czynniki wpływające na produktywność roślin:

- czynniki dziedziczne,

- przebieg procesu starzenia się – szczególnie istotne znaczenie (długość okresu, w którym produktywność jest wysoka),

- warunki agroekologiczne

g/m2/dzień Uwagi
Maksymalna produktywność 60 Uzyskana w krótkim okresie
Przeciętna produktywność 10-20 Intensywnych upraw na świecie
kg/ha/dzień
Produktywność fotosyntezy 300 Węglowodanów, w naszych warunkach przyrodniczych
Potencjalna produktywność czysta 200 Po odliczeniu strat na oddychanie i przyrost korzeni (trawy pastewne, pszenica, jęczmień, kukurydza, buraki)

Możliwości zwiększenia produktywności czystej:

- szczególne znaczenie w gospodarce intensywnej- wysoki plon w krótkim czasie

- stworzyć warunki do szybkiego rozwoju roślin:

- rośliny wolno rosnące i wolno starzejące się- zużywają na oddychanie 50-60% (a nawet 100%) akumulowanej w danym okresie substancji

- modyfikowanie przebiegu oddychania np.:

-Nawadnianie

-Intensywne nawożenie

-Wczesny zbiór na zieloną masę

-Uprawa gatunków o krótkim okresie starzenia się (niektóre trawy pastewne)

-Skracając okres użytkowania roślin wieloletnich

Wpływ genotypu i warunków środowiska na produktywność roślin

- trudne do określenia:

Warunki agroekologiczne niekorzystne Warunki agroekologiczne korzystne
Złe warunki pogodowe zła agrotechnika Dobra pogoda, prawidłowa agrotechnika
Dziedziczenie właściwości odmian nie ujawniają się w pełni Nie można uzyskać wysokich plonów, kiedy brak dobrych zmian

Czynniki decydujące o wysokości plonowania roślin

  1. Model rośliny- zwłaszcza cechy morfologiczne:

    1. Produkty fotosyntezy gromadzone przede wszystkim w organach użytkowych.

Cechy pojedynczej rośliny Rozkład asymilatów Cechy zależne od struktury rośliny
Wielkość i aktywność powierzchni asymilacyjnej i systemu korzeniowego
Przebieg wzrostu Cechy decydujące o sprawności fotosyntezy
Rozmiary niektórych organów i ich lokalizacja na roślinie
Cechy całej populacji Liczba kłosów na 1 m2 -

  1. Przebieg procesów fizjologicznych w okresie wegetacji:

    1. Fotosynteza- podstawowy proces biologiczny z punktu widzenia produkcji masy organicznej zależy od:

      1. Wielkość powierzchni asymilacyjnej CO2

      2. Intensywności fotosyntezy

      3. Czasu jej trwania

  2. Warunki siedliska.

  3. Technologia uprawy.

Rodzaje fotosyntezy:

- asymilacja względna(brutto)- całkowita ilość CO2 przyswojonego przez rośliny

- asymilacja rzeczywista(neto)- różnica między asymilacją całkowitą a zużyciem asymilatów na procesy oddychania

Związek miedzy oddychaniem a plonowaniem

Straty na oddychanie:

- burak – 30% pobranego CO2

- lucerna – 40% pobranego CO2

- koniczyna – 50% pobranego CO2

Wielkości te zależą od:

- temperatury (np. zbyt wysoka- „przypalanie zbóż”, niskie przyrosty traw)

- zaopatrzenie roślin w wodę

- odżywiania mineralnego

- dynamiki wzrostu (np. procesy starzenia – z wiekiem pogarsza się stosunek części nie asymilujących do asymilujących)

Czynniki mające podstawowe znaczenie w procesie fotosyntezy:

- wielkość powierzchni asymilującej CO2 – największy wpływ na wydajność fotosyntezy

- liście

- łodygi – aktywność fotosyntetyczna niższa niż liści

- kwiatostany

- intensywność fotosyntezy

- czas jej trwania

Powierzchnia asymilacyjna

- u niektórych biotypów jest zbliżona do powierzchni liściowej, u innych znacznie ją przekracza

- jej wielkość zmienia się wraz ze wzrostem

Powierzchnia liści pszenicy ozimej
Na wiosnę po ruszeniu wegetacji
Mniej więcej równa powierzchnia zajmowanej gleby

- współczynnik powierzchni liści [LAI] – wskaźnikiem aktywności fotosyntetycznej.

LAI- stosunek powierzchni asymilacyjnej roślin do powierzchni gruntu, na którym rośliny rosną.

LAI zależy od:

- cech genetycznych gatunków i odmian

- stanu rozwoju roślin

- zwartości roślin (obsady)

- zdrowotności roślin.

Przykładowe wielkości LAI

Ziemniak 2-3
Burak 3-5
Kukurydza 3,5-5
Zboża 4-6
Motylkowe drobnonasienne Do 8

Intensywność fotosyntezy – wydajność asymilacji z jednostki powierzchni w jednostce czasu [mg CO2/ dm2 h]

Rośliny uprawne

Asymilacja netto

[mg CO2/dm2 h]
Strefy umiarkowanej C3 20-35
Pochodzenia subtropikalnego C4 46-63
Burak cukrowy 24-28
Pszenica zwyczajna 17-31

Czas trwania fotosyntezy

Należy hodować odmiany:

- o szybkim rozwoju powierzchni liści,

- możliwie późno kończących aktywność fotosyntetyczną(kukurydza- odmiany typu „stay-green”)

- o odpowiednim ustawieniu liści w stosunku do światła(lepsze przenikanie światła do dolnych warstw liści w łanie)

Czynniki ograniczające fotosyntezę w warunkach polowych

- temperatura (suma temperatur, ich rozkład, wahania w okresie wegetacji, termin wystąpienia przymrozków jesiennych)

- światło (bezpośrednie źródło energii dla fotosyntezy)

- intensywność naświetlenia

- czas naświetlania w ciągu doby (reakcja fotoperiodyczna)

- ważne w uprawie na nasiona

- stężenie CO2

- ilość dostępnej wody

13.10.2009r.

Światło – w warunkach produkcyjnych w zasadzie nie ogranicza rozwoju roślin

Wyszczególnienie Intensywność naświetlenia
W słonecznym dniu letnim 80-100 tys. luks
Prawidłowy przebieg fotosyntezy

Świetlny punkt kompensacyjny

(fotosynteza = oddychaniu)
Ilość światłą wystarczająca do przebiegu fotosyntezy

Wymagania świetlne roślin

  1. Rośliny światłolubne – mniejsza produktywność gdy rosną w cieniu – burak, kukurydza, lucerna, słonecznik, soja

  2. Rośliny słabo reagujące na ocienienie (zwłaszcza w początkowym okresie rozwoju) – koniczyna czerwona, saradela, marchew, wyka kosmata, kminek

  3. Rośliny wymagające mniejszej intensywności naświetlenia – nisko rosnące trawy jak wiechlina łąkowa, kostrzewa czerwona, i inne.

Wpływ czasu naświetlania w ciągu doby (reakcja fotoperiodyczna)

  1. Rośliny dnia długiego – w czasie trwania dnia dłuższego niż 14 godzin przyspieszają kwitnienie, a w czasie trwania dnia krótkiego kwitną słabo lub zahamowują kwitnienie (większość roślin uprawnych w naszym klimacie)

  2. Rośliny dnia krótkiego – do rozwoju generatywnego potrzebują pewnej liczby dni o naświetleniu trwającym 8-10 godzin, w warunkach dnia długiego wyraźnie opóźniają kwitnienie lub nie kwitną w ogóle (soja, tytoń, niektóre formy kukurydzy i fasoli).

  3. Rośliny zakwitające najszybciej przy średniej długości dnia

  4. Rośliny fotoperiodycznie obojętne – rozwijające się niezależnie od długości dnia (nowe odmiany kukurydzy, gryka, mak, słonecznik).

Stężenie CO2

  1. Główne źródło CO2 dla roślin – rozkład substancji organicznej w glebie i wydzielanie CO2 do atmosfery przyglebowej, zwane oddychaniem gleby

Wyszczególnienie Stężenie CO2

W atmosferze

Optymalne dla ziemniaka

Optymalne dla owsa

Optymalne dla fasoli

Nad silnie asymilującym polem

0,03%

0,18%

0,22%

0,10%

0,01%

Woda

  1. Ograniczony przebieg fotosyntezy CO2 – deficyt wody zmniejszający turgor tkanek i powodujący zamykanie szparek oddechowych.

  2. Prawidłowy przebieg asymilacji CO2 – przy właściwym bilansie wodnym rośliny (pobieranie wody i transpiracja).

Produkcja biomasy z transpiracja

  1. Procesy związane ze sobą

  2. Transpiracja – ulatnianie się wody z wilgotnych błon komórkowych w przestrzeniach międzykomórkowych roślin.

Współczynnik transpiracji – stosunek ilości wytranspirowanej wody do wyprodukowanej w tym czasie suchej masy.

[1 dm3 wody/1 kg s.m.]

- świadczy o tym jak oszczędnie roślina gospodaruje wodą

Współczynniki transpiracji

Rośliny dm3 wody/kg s.m.
Proso 200-300
Jęczmień, żyto, pszenica twarda 300-400
Ziemniak, wyka, słonecznik, gryka, pszenica zwyczajna 400-500
Rzepak, groch, bobik, owies, koniczyna czerwona, koniczyna inkarnatka 500-600
Lucerna, soja ,len, kapusta pastewna 600-700
700

Charakterystyka ogólna roślin zbożowych.

Znaczenie gospodarcze i wartość użytkowa zbóż uprawianych w Polsce.

Rośliny zbożowe

  1. Rośliny zbożowe – strategiczne znaczenie w wyżywieniu ludzkości:

    1. 75% zapotrzebowanie na energię pokrywają produkty pochodzenia roślinnego

    2. W tym ¾ stanowią zboża

  2. Znaczenie zbóż w wyżywieniu ludzkości nie zmniejsza się pomimo:

    1. Postępowi w produkcji zwierzęcej

    2. Postępowi biotechnologii

    3. Postępowi w przetwórstwie surowców pochodzenia morskiego

Zużycie zbóż rocznie na 1 mieszkańca Udział zbóż w powierzchni gruntów ornych
Wyszczególnienie ogółem
kg

Świat

Kraje rozwijające się

Kraje rozwinięte

335

230

575

Głównie o wyżywieniu decydują 3 rośliny: pszenica, kukurydza, ryż. Powierzchnia upraw tych 3 roślin na tle innych to 76% a produkcja na tle innych to 88%.

Struktura zbiorów ziarna zbóż na świecie:

Kukurydza 33,8%

Pszenica 25,8

Ryż 28,0%

Jęczmień 5,7%

Sorgo 2,7 %

Przyczyny niższych plonów w Polsce:

- niższe nawożenie mineralne,

- mniej korzystne warunki klimatyczne,

- gorsze przygotowanie fachowe rolników:

- niższy poziom agrotechniki,

- niższa kultura roli

Kraj Podstawowe zboża [t/ha] Kukurydza [t/ha]
Polska 2,6-3,5 4,2-6,6

Francja

Niemcy

Rosja

6,4-7,5

6,4-7,4

1,8-2,0

8,2-9,0

8,0-9,2

2,5-4,0

W Polsce uprawiamy ponad 8 mln ha zbóż, najwięcej uprawiamy pszenicy(ponad 2mln ha), żyto(1,3 mln ha), jęczmień jary(1,2 mln ha), owiec(0,5 mln ha), pszenżyto(1,2 mln ha), mieszanki zbożowe(1,5 mln ha).

Struktura towarowej produkcji rolniczej w 2007 roku wg cen bieżących

Produkcja roślinna (kraj)

- zboża 33,1%

- przemysłowe 19,7%

- warzywa 14,7%

- owoce 10,8%

- ziemniaki 10,6%

- pozostałe 11,1%

Udział powierzchni uprawy zbóż w powierzchni zasiewów ogółem (GUS 2007r.)

- średnio w kraju – 72,9%

- graniczny stan wysycenia zmianowań zbożami w rolnictwie integrowanym – 67%

Udział poszczególnych upraw zbożowych w ogólnej powierzchni zbóz w 2007 r.

- pszenica 25,3%

- mieszanki 18%

- żyto 15,8%

- pszenżyto 15,1%

- jęczmień 14,8%

- owiec 7%

- kukurydza 3,1%

- gryka, proso i inne zbożowe 1,0%

  1. Czynniki wpływające na atrakcyjność zbóż:

    1. Dostarczają wartościowej paszy

    2. Pasza ta jest wygodna w użyciu

    3. Uprawa, zbiór, przechowywanie i transport są łatwiejsze niż pozostałych roślin rolniczych,

  2. Obecna gospodarka zbożowa:

    1. W niektórych gospodarstwach typowa monokultura zbożowa (100% różnych zbóż)

    2. Graniczny stan wysycenia zmianowań zbożami w rolnictwie integrowanym wynosi 67%

      1. Racjonalny płodozmian:

        1. Reguluje bioenergetyczny potencjał gleb,

        2. Reguluje stan sanitarny gleby i roślin

        3. Zmniejsza nasilenie roślinności konkurencyjnej,

        4. Korzystnie wpływa na działanie innych czynników agrotechniki.

    3. Duża obniżka plonu(skutek złego następstwa roślin) – zwłaszcza na glebach słabszych

Porównanie wydajności zbóż w poprawnych przyrodniczo płodozmianach i monokulturach zbożowych.

Gatunek Plon Róznica
W płodozmianie W monokulturze

Pszenica ozima

Jęczmień ozimy

4,52

4,63

3,25

3,63

Uszeregowanie zbóż pod względem tolerancji na zaniechanie płodozmianu – uprawę w monokulturze

Gatunek Stopień tolerancji
Pszenica Najmniejsza tolerancja
Jęczmień Nieznacznie większa od pszenicy
Żyto Dobrze znosi monokulturę
Owies Od dużej tolerancji do znacznej wrażliwości w warunkach sprzyjających rozmnażaniu się mątwika
Pszenżyto

- dość duża- na glebach dobrych i średnich (spadek plonu o 6-8%

- małą – na glebach żytnich dobrych (spadek plonu o 28%)

- bardzo małą – na glebach żytnich słabych (spadek plonu do 40%)
Kukurydza Dobrze znosi monokulturę

Czynniki agrotechniczne rekompensujące zaniechanie płodozmianu

  1. Agrotechnika – rola rekompensacyjna mniejsza niż się powszechnie sądzi

    1. Nawożenie:

      1. Organiczno – mineralne – najlepsze działanie kompensacyjne

      2. Mineralne NPK – zmniejszenie obniżki plonu 6-15%

    2. Chemiczne zabiegi ochronne (przeciw chwastom i chorobom):

      1. Pszenica – mogą ochronić nawet 30-40% plonu

      2. Jęczmień – mogą ochronić nawet 15-25% plonu

      3. Żyto i owies – mogą ochronić tylko kilka % plonu

    3. Zapobieganie zmęczeniu gleby – przeciwdziałanie chorobom podstawy źdźbła:

      1. Stosowanie antywylegaczy,

      2. Dobór odmian – o sprawniejszych mechanizmach odporności na choroby łamliwości źdźbła i kompleks grzybów podsuszkowych

      3. Uprawa dwuliściennych międzyplonów – np. miedzy dwoma zbożami ozimymi:

        1. Przywracają bioróżnorodność masy organicznej resztek pożniwnych

        2. Poprawiają warunki rozkładu resztek organicznych

        3. Poprawiają skład fenolowych toksyn z resztek słomiastych,

zboże Trend 2000-2007

Pszenica

Mieszanki zbożowe

Żyto

Pszenżyto

Jęczmień

Owies

Kukurydza (ziarno)

Gryka, proso i pozostałe
Ogółem

Krajowe plony ziarna na tle zużycia nawozów

Okres Plony Zużycie nawozów
t/ha %

1986-1990

2000

2007

3,11

3,24

3,25

100

104

Przyczyny spadku plonu ziarna po transformacji:

- zmniejszenie zużycia przemysłowych środków produkcji (nawozów, pestycydów)

- zahamowanie dynamiki wdrożeń postępu biologicznego

- odstąpienie od zasad racjonalnego płodozmianu

20.10.2009r.

Dane 2007 rok

26-27 mln ton – pokrywa zapotrzebowanie na paszą i surowce dla przemysłu(słód browarniany i gorzelniany)

300-500 tys. ton (w tym 150 tys, t pszenicy twardej) – import dla polepszenia maki makaronowej i chlebowej

27,1 mln t zboża: pszenica 8,3 mln t; jęczmień 4 mln t; pszenżyto 4,1 mln t; mieszanki zbożowe 4,3 mln t

Udział zbiorów poszczególnych zbóż w zbiorach zbóż ogółem

- Pszenica 30,64%

- Pszenżyto 15,28%

- Jęczmień 14,77%

- Żyto 11,52%

- Mieszanki zbożowe 15,68%

- Kukurydza na ziarno 6,35%

- Owies 5,39%

Główne kierunki użytkowania zbóż

Ziarno zbóż
Przemysł
Chemiczno – farmaceutyczny paszowy
spożywczy
Koncentraty spoż.
Piekarniczo- cukierniczy

Krajowy bilans zbóż podstawowych (2006/2007)

Wyszczególnienie Tys. ton %
Przychód 25698 -
Import 2500 -
Zbiory 20454 -
Zmniejszenie zapasów 2744 -

Rozchód:

-siew

- spasanie

- spożycie

- przetw. Przemysł

- Ubytki i straty

- eksport

25698

1711

15535

5292

1315

950

895

100

6,7

60,4

20,4

5,1

3,7

3,5

Udział zbóż w wolumenie ziarna pastewnego (wg GUS 2006/2007)

- owies i mieszanki 23,6%

- pszenica miękka 23,3%

- pszenżyto 20,4%

- jęczmień 16%

- kukurydza 11,6%

- żyto 5%

- inne 0,2%

Zużycie na spasanie 15535 tys. ton = 100%

Udział zbóż w wolumenie ziarna spożywczego

- pszenica miękka 74,1%

- żyto 18,6%

- pszenica twarda 2,9%

- jęczmień 2,8%

- kukurydza 0,5%

- owies i mieszanki 0,2%

- inne 0,9%

Zużycie na cele spożywcze 5292 tys. ton = 100%

Udział zbóż w wolumenie ziarna przemysłowego

- jęczmień 45%

- żyto 43%

- pszenica miękka 9%

- kukurydza 2%

- pszenżyto 1%

Zużycie przemysłowe ziarna 1315 tys. ton = 100%

Użytkowanie pszenicy (wartość- gluten)

  1. Ziarno:

    1. Konsumpcja

      1. zboże chlebowe- mąka(chleb, pieczywo, ciasta, makaron itp.);

      2. kasza

    2. Przemysł

      1. słód(przemysł fermentacyjny- piwo i alk. Etylowy);

      2. skrobia(krochmal)

    3. Spasanie- pasze treściwe, otręby

  2. Słoma:

    1. Spasanie,

    2. Ściółka,

    3. Okrywanie kopców,

    4. Przemysł celulozowo- papierniczy,

    5. Ogrzewanie.

Użytkowanie żyta (wartość- skrobia)

  1. Ziarno:

    1. Konsumpcja – zboże chlebowe- mąka

    2. Przemysł- zacier (przemysł gorzelniczy)

    3. Spasanie- śruta, otręby

  2. Słoma

    1. Spasanie

    2. Ściółka

    3. Okrywanie kopców

    4. Przemysł celulozowo- papierniczy

    5. Ogrzewanie

  3. Zielona masa:

    1. Uprawa w poplonie ozimym

Użytkowanie owsa

  1. Ziarno

    1. Paszowe- typowa roślina pastewna:

      1. Konie(duża zawartość tłuszczu i duża wartość odżywcza białka)

      2. Inne zwierzęta(głównie hodowlane)

    2. Konsumpcja- niewielkie ilości:

      1. Płatki owsiane

      2. Kasze

      3. Maczki odżywcze

  2. Słoma i plewy:

    1. Spasanie

  3. Zielona masa:

    1. Cenny składnik mieszanek- uprawianych na zielonkę

Użytkowanie jęczmienia

Najbardziej wszechstronne użytkowanie:

  1. Paszowe- pasze treściwe:

    1. Duża zawartość jednostek pokarmowych i białka strawnego

    2. Pozytywny wpływ na jakość mleka, masła i mięsa

  2. Konsumpcja- kasza, namiastki kawy.

  3. Przemysłowe- słód browarniany i gorzelniczy.

Użytkowanie ziarna kukurydzy

  1. Paszowe- główne zboże paszowe świata:

    1. Ziarno- trzoda chlewna i drób

    2. Kolby(CCM)- trzoda chlewna, bydło

    3. Ziarno- komponent mieszanek pasz treściwych

  2. Konsumpcja- kasza, mąka, płatki, kukurydza prażona, konserwy, olej, syrop

  3. Przemysłowe- skrobia, glukoza krystaliczna, dekstryny, alkohol(spirytus, rum, whisky, wódki), piwo, masa papiernicza, jedwab sztuczny, paliwo, materiały ścierne, produkty farmaceutyczne, włókna sztuczne, ekologiczne tworzywa sztuczne(opakowania), energetyczne(biogaz, biopaliwa).

Wymagania klimatyczne i glebowe pszenicy ozimej i jarej oraz ich rejonizacja.

Wzrost i rozwój

Wzrost- nieodwracalne powiększenie się rozmiarów całego organizmu lub danego organu wskutek wzrostu liczby i rozmiaru komórek

Rozwój- ontogeneza rośliny, czyli jej rozwój osobniczy:

-rozwój to wzrost i różnicowanie się organów

- początek- zapłodnienie komórki jajowej(powstanie zygoty)

- koniec- śmierć rośliny

Wzrost i rozwój:

- przebiegają równolegle,

- rozwój może się rozpocząć dopiero po zapoczątkowaniu procesu wzrostu

Rozwój rośliny zbożowej

  1. Rozwój wegetatywny:

    1. Różnicowanie się i wzrost organów wegetatywnych(liści, łodyg, korzeni)

    2. Okres od kiełkowania do pojawienia się organów generatywnych

  2. Rozwój generatywny:

    1. Różnicowanie się i wzrost organów generatywnych

    2. Fazy związane z tworzeniem się zaczątków kwiatostanów, kwitnieniem i owocowaniem.

  3. Pełny cykl rozwojowy- 7 głównych faz:

    1. Czynnik termiczny i świetlny- decydują o przejściu z faz wegetatywnych do generatywnych

Rozwój wegetatywny Rozwój generatywny

- kiełkowanie

- wschody

- krzewienie

- strzelanie w źdźbło

- kłoszenie

- kwitnienie

- zapłodnienie i dojrzewanie

Czynnik termiczny i świetlny

Jarowizacja

- pełny cykl rozwojowy- konieczność zadziałania niższej temperatury

- jarowizacja- zjawisko termo indukcyjnego oddziaływania niższej temperatury

Zboża ozime Zboża jare
Faza rozwojowa Poczynając od kiełkowania
Zakres temperatury 1-3 C 2-8 C
Czas trwania 40-60 dni 10-14 dni
Pora roku Jesienią i wczesna wiosną wiosna
Miejsce percepcji bodźca Merystem wierzchołkowy(młode, dzielące się komórki)
Wynik termoindukcji Zróżnicowanie wierzchołka wzrostu(tworzą się zawiązki kwiatów)

Czynnik świetlny

- głównie- stosunek długości dnia do długości nocy,

- receptor indukcji fotoperiodycznej- liście, zwłaszcza młode

- nasze zboża:

- rośliny dnia długiego

- wymagają >12 godzina światła na dobę w okresie wiosenno- letnim

-kukurydza:

Odmiany późne- wykazują reakcję fotoperiodyczną dnia krótkiego (u nas nie osiągają dojrzałości pełnej)

-odmiany mieszańcowe uprawiane w Polsce i w Europie Środkowej- przystosowane do wzrostu w warunkach dnia długiego:

- warunkiem terminowy i wczesny siew

Czynniki ograniczające rozwój i plonowanie zbóż:

  1. Wyleganie:

    1. Im wcześniej i silniejsze tym większe straty plonu:

      1. Niższa produkcyjność

      2. Trudności zbioru

    2. Przyczyny wylegania:

      1. Genetyczne właściwości i rodzaju odmiany

      2. Niekorzystny układ warunków pogodowych (np. obfite opady)

      3. Nadmierne uwilgotnienie gleby (wyleganie korzeniowe)

      4. Wiatry typu burzowego

      5. Błędy agrotechniczne:

        1. Zbyt gęsty siew

        2. Nieodpowiednie stanowisko

        3. Nadmierne i jednostronne nawożenie N

        4. Bujny wzrost siewki

        5. Porażanie podstawy źdźbeł przez choroby

    3. Zapobieganie wyleganiu:

      1. Dobór odpowiednich odmian

      2. Terminowe wykonanie zabiegów agrotechnicznych

      3. Przestrzeganie w nawożeniu właściwego stosunku N:P:K,

      4. Stosowanie retardantów wzrostu

    4. Ocena wylegania:

      1. Skala 9o:

        1. 9- zboże nie wylegnięte

        2. 1- zboże bardzo silnie wylegnięte

  2. Porastanie:

    1. Kiełkowanie ziarna „na pniu” lub na pokosach i w snopkach

    2. Przyczyna porastania:

      1. Częste i większe opady podczas żniw

    3. Zapobieganie porastaniu:

      1. Uprawa odmian odporniejszych

      2. Przeprowadzanie wcześniej zbioru (gatunków lub odmian skłonnych do porastania w pełnej dojrzałości)

    4. Skutki porastania:

      1. Zmniejszenie zawartości białka

      2. Zmniejszenie zawartości węglowodanów

      3. Utrudnienie omłotu

      4. Pogorszenie jakości maki

      5. Dyskwalifikacja materiału siewnego

    5. Rodzaje porastania:

      1. Utajone:

        1. Bez objawów zewnętrznych,

        2. W ziarniaku pod wpływem enzymów następują przemiany biochemiczne

      2. Zamarkowane:

        1. Wyraźne pęknięcie okrywy owocowo- nasiennej

        2. Ukazuje się czubek kiełka

      3. Widoczne:

        1. Pojawia się pierwszy listek

        2. Pojawiają się korzonki zarodkowe

    6. Ocena porastania:

      1. Stopień porastania- procent porośniętych kłosków

      2. Intensywność porastania- procent porośniętych ziaren w kłosie

  3. Wymarzanie:

    1. Raczej zimotrwałość- ważna cecha gospodarcza zbóż ozimych

    2. Pojęcie zimotrwałości:

      1. Odporność na niskie temperatury,

      2. Wytrzymałość na:

        1. Nadmierne opady śniegu (wypszenie)

        2. Ruchy powierzchniowej warstwy gleby (wypieranie)

        3. Wysuszające mroźne wiatry (wysmalanie)

        4. Nadmiar wody gromadzącej się w zagłębieniach (wymakanie)

    3. Sposoby zwiększania zimotrwałości:

      1. Zabiegi hodowlane, dobór odpowiednich odmian

      2. Właściwa agrotechnika (rośliny dobrze się hartują i rozwijają silny system korzeniowy):

        1. Właściwa ilość wysiewu

        2. Optymalny termin siewu

        3. Odpowiednie nawożenie

        4. Właściwa pielęgnacja

Rozwój pszenicy ozimej a warunki pogodowe

temperatura Woda
Kiełkowanie

4 oC – bardzo powolne

10 oC – optimum

>25 oC – hamuje wzrost

- pęcznienie – ilość wody to 50% w stosunku do s.m.

- 80% max poj. Wodnej – wschody po 4 dniach

- 40% max poj. Wodnej – wschody po 7-8 dniach
Jarowizacja

0-2 oC – w ciągu ok. 2 miesięcy

Siew wiosną – nie kłosi się(zbyt krótki okres jarowizacji
Krzewienie

- rozpoczyna się jesienią,

- 18 oC wiosną – najintensywniejszy przebieg

- 2-10 oC – wzrost systemu korzeniowego
Kwitnienie 15-25 oC i sucho – po 5 dniach cały kłos przekwita
Dojrzewanie

Warunki optymalne:

- 20-25 oC

- pogoda słoneczna i bezdeszczowa
Okres wegetacji – 290-310 dni (ze spoczynkiem zimowym)

Wymagania klimatyczne pszenicy ozimej

  1. Roślina dnia długiego

  2. Wytrzymuje spadki temperatur:

    1. -20 oC – bez okrywy śnieżnej

    2. -30 oC – pod okrywa śnieżną

    3. -5 oC – w początkowych fazach wzrostu nie wyrządza większych szkód

  3. Przyczyny wymarzania przy słabszych mrozach:

    1. Wietrzna pogoda

    2. Brak okrywy śnieżnej

    3. Duże wahania temperatury miedzy dniem a nocą, szczególnie w okresie przedwiośnia

Hartowanie roślin w okresie przedzimowym

  1. Zwiększa wytrzymałość na wymarzanie

  2. Warunki dla właściwego przebiegu procesu hartowania się roślin:

    1. Długo trwająca słoneczna pogoda

    2. Stopniowo opadająca temperatura

    3. Wahania temperatury miedzy dniem a nocą:

      1. 8 do 10 oC w dzień

      2. Do temperatur ujemnych nocą

        1. -5 oC – w początkowych fazach wzrostu nie wyrządza większych szkód

Wymagania wodne pszenicy ozimej

  1. Suma opadów – znaczenie drugorzędne

  2. Rozkład opadów – znaczenie decydujące:

    1. Zgodny z jej wymaganiami w poszczególnych fazach rozwojowych,

    2. Niepożądany zarówno nadmiar jak i niedobór wody

  3. Okres krytyczny – zapotrzebowanie na wodę:

    1. Krzewienie – strzelanie w źdźbło – kłoszenie

      1. Niepożądany zarówno nadmiar jak i niedobór wody

Wpływ przebiegu pogody na rozwój pszenicy ozimej

Warunki wilgotnościowe Skutek Przyczyny
Brak opadów w okresie krytycznym - silny spadek plonu

- duże potrzeby wodne (współczynnik transpiracji do 500)

- brak specyficznych cech morfologicznych czy anatomicznych uodparniających na suszę
Nadmiar opadów w fazie kłoszenia i dojrzewania

- przedłużony okres wegetacji

- zwiększa porażenie przez rdzę źdźbłową (zwłaszcza przy silnym nawożeniu N)
Susza i upalna pogoda w okresie dojrzewania

- skraca czas dojrzewania,

- słabe wypełnienie ziarna

Optymalne potrzeby wodne pszenicy ozimej

Pora roku Potrzeby wodne
Wegetacja jesienna 45 mm miesięcznie
Zimowy spoczynek 10 mm/dekadę

Po wznowieniu wegetacji

(wg Klatta)

195 mm – gleby ciężkie

230 mm – gleby średnie

-kwiecień – 19%

- maj – 28%

- czerwiec – 26%
Susza – najsilniej obniża plon Przed kłoszeniem do 20 dni po kwitnieniu
Potencjalne zagrożenie pszenicy z powodu braku wody w glebie Największe
najmniejsze

Wymagania glebowe pszenicy ozimej

Klasa bonitacyjna Kompleks glebowy
I i II Pszenny bardzo dobry
IIIa i IIIb Pszenny dobry

IIIa, IIIb, IVa i IVb (przy wzroście kultury gospodarowania o poziomu nawożenia mineralnego):

- wzbogacenie gleby w próchnicę

- poprawienie odczynu

- właściwe zmianowanie

- poprawna agrotechnika i dobór odmiany

Pszenny wadliwy, żytni bardzo dobry (pszenno-żytni)

- gleby o wadliwych cechach podłoża (zbyt przepuszczane)

- zły skład mechaniczny (zbyt ciężkie)

Najwięcej pszenicy ozimej w 2007 roku uprawiano w Dolnośląskim i Lubelskiem. Również dużo w Wielkopolskim, Kujawsko- pomorskim.

Wymagania klimatyczne pszenicy jarej

Reakcja na długość dnia
- roślina dnia długiego
Wymagania termiczne – niewielkie
-kiełkowanie
- do krzewienia
- krzewienie
- dalszy rozwój
Strzelanie w źdźbło
Nalewanie ziarna
Długość okresu wegetacji

Wymagania wodne

- współczynnik transpiracji Wysoki: 450-500
- cechy morfologiczne i anatomiczne uodparniające na suszę brak
Optymalne opady
Wg Klatta Wg Dzieżyca
200 mm Gleby cieżkie
240 mm Gleby średnie

Rozkład:

- kwiecień – 19%

- maj – 27%

- czerwiec – 29%

- lipiec – 25%

 Po kłoszeniu
Rozkład opadów w Polsce (przeciętny)

- nie sprzyja bardzo wysokiemu plonowaniu:

- Wschody: opady zbyt obfite

- Krzewienie – kłoszenie: opady zbyt niskie

- Nalewanie ziarna; opady niedostateczne

Wymagania glebowe pszenicy jarej

Wymagania glebowe Duże - słabo rozwinięty system korzeniowy
pH Optymalne: Agrotechnicznie dopuszczalne:
Ok. 6,5 5,3-7,3
Kompleksy glebowe

Pszenne:

- pszenny bardzo dobry

- pszenny dobry

- pszenny wadliwy

Żytni bardzo dobry (inaczej pszenno- żytni)

Najwięcej uprawia się w Lubelskiem, Mazowieckim, Zachodnio- pomorskim. Również dużo w Wielkopolskim.

3.11.2009r.

Pszenica ozima i jara

Wymagania pszenicy odnośnie stanowiska

  1. Przedplony bardzo dobre

    1. Zmianowanie norfolskie (okopowe- zboża jare – motylkowate- pszenica ozima)

      1. Dobre warunki fitosanitarne

      2. Właściwa struktura i kultura gleby

      3. Najwyższe plony ziarna

    2. Motylkowate wieloletnie:

      1. Wcześnie przygotować stanowisko pod zasiew:

        1. Szybki rozkład ich resztek pożniwnych

        2. Zapobiega hamowaniu rozwoju siewek pszenicy

          1. Toksyny rozkładających się motylkowych

      2. Lata suche – zbytnie przesuszenie gleby

      3. Koniczyna i lucerna – przedplony kontrowersyjne:

        1. Plony wysokie:

          1. Normalny rozkład opadów

          2. Dobry stan plantacji

          3. Wczesny zbiór ostatniego pokosu

        2. Wysokie plony zagrożone:

          1. Silne przesuszenie gleby- małe opady,

            1. Utrudnione przygotowanie gleby

            2. Utrudnione kiełkowanie nasion

    3. Bobik:

      1. Odmiany samo kończące- bardzo dobry przedplon

      2. Odmiany tradycyjne- przedplon alternatywny:

        1. Zbyt późno schodzi z pola- na północy kraju

    4. Burak

      1. Przedplon alternatywny gdy wcześnie schodzi z pola

    5. Ziemniak- pod warunkiem:

      1. Uprawa na glebie odpowiedniej dla pszenicy

      2. Na oborniku

      3. Zbiór w I połowie września

    6. Mieszanki strączkowo- zbożowe

  2. Przedplony dobre:

    1. Rzepak- nie zachwaszczony

    2. Groch i inne strączkowe- nie zachwaszczony

    3. Owies- nie zachwaszczony

    4. Kukurydza:

      1. Na zielonkę- dobry przedplon- wcześnie zbierana

      2. Na ziarno- kłopotliwe resztki pożniwne

    5. Okopowe pastewne

  3. Przedplony najgorsze- rośliny zbożowe:

    1. Pszenica i żyto- przenoszą najgroźniejsze choroby pszenicy,

    2. Jęczmień:

      1. Sprzyja chorobom podstawy źdźbła,

      2. Następstwo mniej szkodliwe niż monokultura gatunkowa:

        1. Wcześniejsze zejście z pola:

          1. Dłuższy rozkład jego resztek

    3. Trawy- zużywają dużo K i wyczerpują wodę z gleby

Przyczyny złego plonowania pszenicy po zbożach:

Pszenica jara- przedplony

  1. Przedplony najlepsze:

    1. Okopowe- uprawiane na oborniku: buraki cukrowe i pastewne, cykoria, ziemniaki

    2. Strączkowe(bobik)- uprawiane na nasiona czy zieloną masę

    3. Warzywa- w uprawie polowej

  2. Przedplony dobre:

    1. Motylkowe wieloletnie (koniczyna, lucerna)

    2. Ich mieszanki z trawami

    3. Kukurydza

  3. Przedplony najgorsze:

    1. Zboża- zwłaszcza pszenica ozima i jęczmień jary (obniżka plonu do 30%)

    2. Owies- najmniejsze obniżenie plonu

    3. Pszenica jara- stanowisko fitosanitarnie korzystniejsze niż po formie ozimej i jęczmieniu.

Uprawa roli (pod zboża ozime i jare) zależy od:

  1. Po przedplonach wcześnie schodzących z pola

    1. Zabiegi uprawowe pożniwne:

      1. Podorywka- z natychmiastowym bronowaniem

        1. Pług podorywkowy

        2. Talerzowanie:

          1. Wada- brak równomiernego odwrócenia gleby i przykrycia resztek pożniwnych

          2. Zaleta- duża wydajność robocza

        3. Bronowanie- w zależności od potrzeby aż do orki siewnej

        4. Cel tych zabiegów:

          1. Przyoranie resztek pożniwnych

          2. Przyspieszenie rozkładu resztek pożniwnych

          3. Ograniczenie parowania wody z głębszych warstw

          4. Lepsze zmagazynowanie wody opadowej

          5. Zapoczątkowanie walki z chwastami

          6. Umożliwienie wykonania orki przedsiewnej nawet w czasie suszy,

          7. Zwalczanie chwastów

    2. Zabiegi uprawowe przedsiewne:

      1. Orka siewna- 2-3 tygodnie przed siewem:

        1. Głębokość 20-22 cm

        2. Płytsza- gleby cięższe, dłużej osiadające

      2. Bronowanie:

        1. Bezpośrednio po orce

        2. Zapobiega zbryleniu gleby (utrudnia siew)

          1. Wały kruszące- stosować tylko w ostateczności

      3. Uprawa przedsiewna:

        1. Brona

        2. Kultywator o łapach sztywnych + brona – gleby zwięźlejsze

        3. Lub agregat uprawowy – kultywator o łapach sztywnych + wał strunowy

  2. Po przedplonach późno schodzących z pola:

    1. Np. strączkowe:

      1. Orka przedsiewna + bronowanie:

        1. Polecane:

          1. Pług z przedpłużkiem

          2. Zwykły pług – ale po uprzednim kultywatorowaniu pola

      2. Bronowanie – w miarę pojawiania się chwastów

      3. Uprawa przedsiewna (brona, kultywator lub agregat uprawowy)

    2. Np. buraki

      1. Orka przedsiewna

      2. Bronowanie

    3. Np. ziemniaki późne – zbierane mechanicznie i odchwaszczane

      1. Kultywator – wymieszanie nawozów mineralnych z glebą

      2. Brona ciężka – wyrównanie powierzchni pola

    4. Np. koniczyna:

      1. Talerzowanie pola – po zbiorze II pokosu

      2. Orka:

        1. Do 25 cm głębokości

        2. Pług z przedpłużkiem

        3. Wał Campbella:

          1. Przy opóźnionej orce

          2. Niedostatecznie pocięta i porozrywana darń:

            1. Opóźnia osiadanie roli

            2. Rzadsze wschody roślin

            3. Gorsze przezimowanie pszenicy

Uprawa roli pod pszenicę jarą

  1. Uprawa jesienna

przedplony Zabiegi

Niezbyt późne:

  • Ziemniaki średnio późne

  • Motylkowe grubonasienne

  • zboża

  • podorywka lub talerzowanie

  • bronowania pielęgnacyjne

  • orka przedzimowa (koniec października) – głębokość 20-25 cm

Późne:

  • ziemniaki późne

  • buraki

  • zebrać resztki łęcin lub liści,

  • wyrównanie pola ciężką broną luk włóką

  • głębosz lub gruber – do 20 cm
Motylkowe drobnonasienne (lub ich mieszanki z trawą)

  • pocięcie darni broną talerzową lub glebogryzarką

  • podorywka + bronowanie

  • orka przedzimowa

  1. Uprawa wiosenna:

    1. rozpocząć jak najwcześniej

    2. przy wilgotności nie niszczącej struktury gruzełkowatej gleby

    3. płytka – do 5 cm:

      1. nie przerywać podsiąku w warstwie ornej

    4. gleby zwięźlejsze:

      1. włóka

      2. brona ciężka – dwukrotnie na krzyż

    5. gleby lżejsze:

      1. brona ciężka lub agregat uprawowy

    6. bez orki zimowej – po okopowych:

      1. agregat uprawowy musi zawierać:

        1. kultywator lub bronę aktywną

Zasady uprawy pszenicy – nawożenie

forma Na wytworzenie 100 kg ziarna + słoma
N
Kg
Pszenica ozima 2,4
Pszenica jara 2,8

Nawozy fosforowe i potasowe

gatunek składnik Termin stosowania
Pszenica ozima P i K

  • pod podorywkę

  • pod orkę siewną
Pszenica jara P i K

  • jesienią – przed orką zimową

  • wiosną – przed zabiegami doprawiającymi rolę do siewu

wynos = zwrot

Dawki P i K [kg/ha]

Gatunek Zasobność gleby
średnia
Pszenica ozima 5 t/ha P2O5
K2O
Pszenica jara 4 t/ha P2O5
K2O

Czynniki wpływające na wielkość dawki N

Czynnik Duże potrzeby nawożenia N Małe potrzeby nawożenia N
Jakość gleby

  • gleby średnie i lekkie

  • gleby dobre
przedplon

  • rośliny zbożowe

  • rośliny nie zbożowe

  • rośliny motylkowe
Pogoda

  • opady zimowe > normy

  • małe opady zimowe
Czynniki agrotechniczne

  • wysoki poziom agrotechniki (pełna ochrona)

  • regularna gospodarka obornikiem

  • ograniczona ochrona roślin
Stosowana technologia

  • duże oczekiwane plony

  • małe oczekiwane plony
Wymagania odmiany

  • odmiany intensywne (słoma krótka, niewylegająca)

  • odmiany o dłuższej słomie

Przedsiewna dawka N – pszenica ozima

17.11.2009r.

Wpływ N na rozwój roślin

Znaczenie terminów stosowania azotu

Termin Wpływ
Korzystny
Przed wznowieniem wegetacji lub w trakcie*

  • liczbę źdźbeł produkcyjnych

  • stopień różnicowania elementów kłosa
Strzelanie w źdźbło

  • zapobiega nadmiernej redukcji zawiązków kłosków

  • duży aparat asymilacyjny
Kłoszenie

  • utrzymanie sprawności aparatu asymilacyjnego

  • wypełnienie ziarna

  • zwiększenie zawartości N w ziarnie

*dawka podstawowa, najważniejsza, najbardziej plonotwórcza

Określenie dawki N – dla pszenicy ozimej 5 ton ziarna paszowego + słoma

Wyszczególnienie N w kg/ha Uwagi
Pobieranie N 120
N glebowy

  • mineralizacja próchnicy

  • mineralizacja resztek pożniwnych

 40 – 50*
60*
W formie nawozów Pobranie – N glebowy 70**
Dawka ostateczna Ok. 116

*- w warstwie do 100 cm gleby

**- zmniejszyć – przedplon motylkowaty; obecność obornika w ciągu ostatnich 3 lat

Pogłówne nawożenie N – pszenica ozima

Gatunek

Plon

 Technologie N kg/ha Termin stosowania
Wznowienie wegetacji*
Pszenica 5 t/ha* Ziarno paszowe 115 60 – 70%

Pszenica

7-8 t/ha

 Ziarno paszowe 150 Ok. 63%

Pszenica

5 t/ha

 Elitarna jakościowa, chlebowa 150 Ok. 63%

Pszenica

8 t/ha

 Elitarna, jakościowa, chlebowa 180-190 Ok. 63%

*- dawka podstawowa, najważniejsza, najbardziej plonotwórcza

**- stosowana doglebowo, często nieefektywna (susza, słabe przemieszczanie N, słabe pobieranie N)

***- łan zwarty, ciemnozielony – dawkę opóźnić nawet do kłoszenia lub zmniejszyć

Nawożenie N w pszenicy jarej

gatunek Wymagania pokarmowe Dawka N kg/ha Termin stosowania uwagi
Przed siewem Wzrost 3 międzywęźli
Pszenica paszowa* 4 t/ha 110 40- 50* 100% -
Pszenica konsumpcyjna 6 t/ha 165 110- 120 50% 50%
140- 150 50% 40%

*- po uwzględnieniu Nmin glebowego i z obornika oraz 60% wykorzystanie N z nawozów

**- dolistnie – 5% roztwór mocznika

Warunki wykorzystania potencjału plonotwórczego przez pszenicę ozimą (i inne oziminy)

Rozkrzewienie roślin jesienią – przed zahamowaniem wegetacji:

Wczesny siew Opóźniony siew

  • Krzewienie jesienne

  • Krzewienie wiosenne

  • Odpowiednia zawartość kłosów

  • Wyrównanie pędu głównego z bocznymi

  • Duża plonotwórczość pędów

  • Dobra architektura łanu

  • Duża powierzchnia asymilacyjna

  • Skrócenie długości wszystkich pędów, szczególnie bocznych z krzewienia wiosennego

  • Mniejsza plonotwórczość pędów z krzewienia wiosennego

    • Duża obniżka plonu żyta, jęczmienia, pszenżyta

    • Małą obniżka plonu pszenicy

  • Złą architektura łanu

  • Mniejsza powierzchnia asymilacyjna

Warunki wykorzystania potencjału plonotwórczego przez pszenicę ozimą (i inne oziminy)

Wczesny siew Opóźniony siew

  • Duża płodność kłosów:

    • Rozpoczęcie różnicowania elementów kłosa (stożka wzrostu)

    • Jesienne warunki korzystne dla tego procesu

    • Odpowiednia długość przebiegu tego procesu

  • Mniejsza płodność kłosów:

    • Różnicowania elementów kłosa wiosną

    • Wiosenne warunki niekorzystne:

      • Wydłużający się dzień

      • Rosnąca temperatura

      • Zmniejszająca się wilgotność

    • Silne skrócenie tego procesu

Warunki wykorzystania potencjału plonotwórczego przez pszenicę ozimą (i inne oziminy)

Wczesny siew Opóźniony siew

  • Lepsza zimotrwałość i silny wigor wiosenny:

    • Węzeł krzewienia umieszczony głębiej

    • Przyspieszony termin krzewienia (długość dnia i temperatura

    • Silny system korzeniowy

    • Hartowanie przy większej powierzchni liści

  • Gorsza zimotrwałość i osłabiony wigor wiosenny:

    • Węzeł krzewienia umieszczony płycej

    • Opóźnione krzewienie (długość dnia i temperatura)

    • Słabszy system korzeniowy

    • Hartowanie przy mniejszej powierzchni liści

  • Obniżenie wartości wszystkich elementów struktury plonu:

    • Pojedynczych elementów plonotwórczych – do 40%

    • Plonu ziarna – nawet do 60%

Terminy siewu pszenicy ozimej

Przyczyny wyższych plonów zbóż jarych przy wczesnych siewach:

Gatunek Przyczyny
Pszenica

  • Wzrost wartości wszystkich elementów struktury plony

    • Wydłużenie okresu wegetacji

      • Zwłaszcza faz przed kłoszeniem

      • Wzrost krzewienia produktywnego:

        • Większa liczba kłosów

      • Wzrost powierzchni asymilacyjnej liści (wzrost MTZ)

      • Dłuższy okres intensywniejszego pobierania pokarmów z gleby (wzrost MTZ)

    • Różnicowanie stożka wzrostu kłosa w lepszych warunkach (dłuższy dzień niska temperatura):

      • Dłuższy kłos

      • Większa liczba kłosków w kłosie

  • Lepszy rozwój systemu korzeniowego:

    • Pozwala przetrwać późnowiosenne posuchy

    • Lepsze wykorzystanie nawozów mineralnych

  • Korzystne warunki podczas rozwoju młodocianego:

    • Stopniowy, a nie raptowny wzrost temperatury:

      • Lepsze rozkrzewienie,

      • Proces jarowizacji przebiega prawidłowo

      • Ograniczenie wzrostu elongacyjnego w późniejszych fazach rozwojowych

      • Rośliny odporniejsze na choroby i szkodniki:

        • Wolniej rosną

          • Dobrze rozwinięte organy asymilacyjne

          • Rośliny dobrze odżywione
Jęczmień (dodatkowo)

  • Duża zawartość skrobi

  • Mały udział łuski w ziarnie
Owies (dodatkowo)

  • Bardziej zwarty łan (mniej wylega)

  • Mniejsza zawartość białka (na rzecz skrobi)

  • Mniejszy udział plewki

Terminy siewu pszenicy jarej

Rejon Termin wysiewu
I 15 – 25 marzec
II 20 – 30 marzec
III 25 marzec – 5 kwiecień
IV 1 – 10 kwiecień

Optymalizacja obsady pszenicy

Czynniki wpływające na obsadę roślin:

Reakcja zbóż na zbyt gęste siewy:

Optymalna obsada pszenicy ozimej na 1 m2

Typ odmiany Kompleksy glebowo – rolnicze
Pszenne (1-3)
Przedplony
Dobre
Duże wymagania świetlne 450
Małe wymagania świetlne 500

Optymalna obsada pszenicy jarej na 1 m2

Odmiany o dużych wymaganiach świetlnych Jara 400 450 450 500
Odmiany o małych wymaganiach świetlnych jara 500 550 550 600

Rozstawa rzędów i głębokość siewu

Gatunek zboża Rozstawa rzędów Głębokość siewu
Cm Cm
Pszenica ozima 9 – 15 3 – 4
Pszenica jara 11 – 15 3 – 5

Ścieżki technologiczne – zaplanować przed siewem

Rozstawa ścieżek Powierzchnia nieobsiania Spadek plonu
Pszenica ozima
Pszenica jara

24.11.2009r.

Zabiegi pielęgnacyjne

  1. Zwalczanie chwastów – pszenica ozima

Zabieg Termin zabiegu Plantacje wcześnie siane, dobrze rozkrzewione jesienią Plantacje późno siane, słabo rozkrzewione, rzadkie
Bronowanie Jesienią - niecelowe, nawet szkodliwe
wiosną - nie zalecane - zalecane – jak najwcześniej (opt. wilgot.)

- nie zniszczy chwastów (wzeszły i ukorzeniły się jesienią)

- sprzyja nowemu zachwaszczeniu,

- nadmierne, zbędne krzewienie

- zła architektura łanu

- niszczy wschodzące chwasty

- wzmaga krzewienie ogólne i produkcyjne

- poprawia stosunki powietrzno – wodne gleby
herbicydy Jesienią - termin najbardziej plonotwórczy i najskuteczniejszy (miotła) - miotła zbożowa
wiosną -

- miotła (alternatywnie)

- dwuliścienne:

-wznowienie wegetacji

- krzewienie

- początek strzelania w źdźbło

  1. Zwalczanie chwastów – pszenica jara

Gatunek Konkurencyjność wobec chwastów Konieczność stosowania metody walki z chwastami
Przedplon okopowe
Pszenica Słaba

  • Bronowanie:

    • 5 liści (2x)

    • Szpilkowanie (w miarę potrzeby

Bronowanie w innych fazach:

  1. Zwalczanie chorób

    1. Metody nie chemiczne:

      1. Dobór stanowisk pod uprawę,

      2. Niszczenie pierwotnych źródeł infekcji (uprawki pożniwne)

      3. Zwiększenie konkurencyjności pszenicy wobec chwastów:

        1. Optymalny termin i gęstość siewu

        2. Racjonalne nawożenie itp.

    2. Metoda chemiczna – progi szkodliwości:

      1. Przed siewem – zaprawy (np. śnieć cuchnąca, głownie):

        1. Choroby przenoszone przez materiał siewny,

        2. Choroby porażające we wczesnych fazach rozwojowych.

      2. Wiosenne krzewienie, początek strzelania w źdźbło (łamliwość źdźbeł, zgorzel podstawy źdźbła)

      3. Koniec strzelania w źdźbło (rdze, septoriozy, fuzariozy kłosów):

        1. Ochrona liści górnych

        2. Dokłosia ich udział w kształtowaniu plony wynosi

        3. Plew aż 90 %

        4. Plewek

  2. Stosowanie antywylegacza:

    1. Uzasadnione:

      1. Obfite i burzliwe opady

      2. Żyzne stanowisko

      3. Porażenie chorobami podstawy źdźbła

      4. Intensywna agrotechnika – obfite nawożenie N, gęste siewy itp.

    2. Nieuzasadnione – ekstensywna agrotechnika:

      1. Obniżenie plonu – zmniejszenie dorodności ziarna

    3. Termin stosowania:

      1. Optymalny – początek strzelania w źdźbło (zahamowanie wzrostu 2-go i 3-go międzywęźla)

      2. Późniejsze – równie znacząco skracają źdźbło:

        1. Psują architekturę łanu

        2. Różnicują wysokość dokłosia i długość kłosa

  3. Zwalczanie szkodników:

    1. Mszyce

    2. Skrzypionki

    3. Pryszczarki

    4. Regionalne (ploniarka zbożówka, miniarki, wciornastki)

Zbiór zbóż

  1. Dwuetapowy:

    1. Koniec dojrzałości woskowej:

      1. Ok. 25% wody w ziarnie

      2. 15-16% wody- po doschnięciu na polu

    2. Na terenach pagórkowatych

    3. Gdy słoma (głównie żytnia), mogą być specyficznie użytkowana

    4. Gdy zboże silnie wyległo

  2. Jednoetapowy – około 88% zasiewów tak zbieranych:

    1. Dojrzałość pełna:

      1. Ok. 16% wody w ziarnie – najmniej uszkodzeń ziarna

    2. Zboża konsumpcyjne – tylko w dojrzałości pełnej

    3. Zbiór kombajnowy powoduje straty (do 10%):

      1. Bezpośrednie – osypywanie, obłamywanie, porastanie

      2. Mechaniczne:

        1. Powstają – w zespole tnącym, młócącym, wytrząsającym, czyszczącym, przenośnikowym,

        2. Duży problem dla pszenic jakościowych, chlebowych i jęczmienia browarnego

      3. Źródło zanieczyszczenia zasiewów następczych samosiewami zbóż

  3. Zagospodarowanie słomy:

    1. Zbiór na paszą lub ściółkę – gospodarstwa z produkcją zwierzęcą

    2. Nawóz organiczny – C:N – 85:1; C:P – 140:1

      1. Obawa sorpcji biologicznej N i P,

      2. Słomę rozdrobnić – szarpacz słomy na kombajnie sieczkarnia (optymalna długość sieczki = 8-19 cm)

      3. Wzbogacić w N – w ilości 0,7 – 1,0% w stosunku do masy słomy np.:

        1. 40-60 kg/ha N – np. saletra amonowa

        2. 35-50 ton gnojowicy

        3. 10-20 m3 gnojówki

      4. Wymieszać z glebą – pług talerzowy, pług podorywkowy, kultywator

    3. Pozostawienie słomy do orki zimowej – agrotechnicznie błędne

    4. Palenie słomy – niedopuszczalne

Wymagania klimatyczne i glebowe oraz zasady uprawy żyta

Wymagania klimatyczne żyta ozimego

Żyto ozime wytrzymuje spadki temperatur:

Przyczyny wymarzania w niezbyt niskich temperaturach:

Wymagania termiczne żyta ozimego

Okres Wymagania termiczne Uwagi
Wiosna Niskie

  • Najwcześniej ze zbóż wznawia wegetację wiosenną
Strzelanie w źdźbło – kłoszenie 6,5%

  • Pożądana niska temperatura dobowa,

  • Duża wrażliwość na temperaturę,

  • Układ temperatur ma największy wpływ na plon

  • Ocieplenia obniżają plon
Kwitnienie – zapłodnienie – zawiązanie ziarna – dojrzałość wczesnozielona 15,8 – 16,4 oC

  • Duża wrażliwość na temperaturę

  • Wymagania wyższe od średniej wieloletniej rzeczywistej

Wymagania wodne żyta ozimego

Wg. Klatta Wg. Dzieżyca

220 mm opadu

W tym: 140 mm

w maju i czerwcu

 Siew - wschody
Rozwój jesienny
Spoczynek zimowy

Strzelanie w źdźbło

- koniec 10-20 maj
Nalewanie ziarna
susza Późno – wiosenne
Zawiązywanie ziarna – dojrzałość mleczna

Gleby przeznaczane pod zasiewy żyta:

Klasa bonitacyjna Kompleks glebowy
Silny system korzeniowy, niski współczynnik transpiracji, duża tolerancja na zakwaszenie i małe wymagania cieplne
IV do VI Kompleks żytni dobry, słaby i bardzo słaby
Gleby lepsze

  • Dobrze plonuje

  • Dobrze wykorzystuje składniki pokarmowe (pod warunkiem, ze nie wylegnie)

  • Nieuzasadnione ekonomicznie (lepiej pszenicę i jęczmień)

Rejonizacja uprawy żyta ozimego

Głównie Mazowieckie, Wielkopolskie,

Żyto ozime - stanowisko w zmianowaniu

Uprawa roli

Ujemna reakcja – na siew w rolę nie odleżałą
Specyfika rozwoju Wpływ osiadania nie odleżałej roli po wschodach

  • Jesienne ukształtowanie węzła krzewienia

  • Jesienny przebieg procesu krzewienia

  • Jesienny rozwój systemu korzeniowego

  • Węzeł krzewienia formuje się zbyt płytko

  • Przerwanie korzeni

  • Obnażanie węzłów krzewienia

  • Przemarzanie węzłów krzewienia

  • Mniejsza krzewistość produktywna

  • Gorsze zimowanie i większe wyleganie

  • Uszkodzenie węzła krzewienia przez muchówki

  1. Przedplony wcześnie schodzące z pola:

    1. Np. zboża, strączkowe

    2. Uprawki pożniwne – ułatwiają odleżenie roli

      1. Możliwie skrócone:

        1. Krótki okres między zejściem przedplonu a orką siewną

      2. Podorywka lub talerzowanie:

        1. Przyspieszenie rozkładu resztek pożniwnych

        2. Ułatwienie skiełkowania chwastów nasiennych

    3. Orka siewna – w czasie aby gleba zdążyła osiąść:

      1. Gleby piaszczyste – osiadanie dość szybkie

      2. Gleby zwięźlejsze – osiadanie trwa 3-4 tygodnie

      3. Wał Campbella – mechaniczne przyspieszenie osiadania

    4. Uprawy przedsiewne:

      1. Brona

      2. Agregat = brona + wał strunowy

  2. Przedplony późniejsze:

    1. Np. ziemniaki późniejsze – nie zachwaszczone i zbierane mechanicznie

    2. Zebranie łęcin

    3. Wyrównanie kolein – po narzędziach i maszynach zbierających ziemniaki

    4. Rozkruszenie roli – pogłębiacz lub gruber

    5. Uprawy przedsiewne:

      1. Brona – gleby lekkie

      2. Agregat = brona + wał strunowy

      3. Kultywator + brona – gleby zwięźlejsze

1.12.2009r.

Nawożenie

Średnie pobranie składników pokarmowych

[kg na 1 t ziarna zbóż z odpowiednią ilością słomy

zboże N P2O5 K2O CaO MgO

Pszenica ozima intensyw.

Pszenica ozima śr. Intensyw.

Żyto

Jęczmień ozimy

23

25

21

23

10

11

11

10

20

24

27

25

5

6

6

10

5

5

5

4

Nawozy fosforowe i potasowe

Kompleksy glebowe Termin stosowania

Żytni bardzo dobry (4)

Żytni dobry (5)

  • Pod podorywkę

  • Pod orkę przedsiewną

Słabsze niż 4 i 5

Np. żytni słaby (6) i żytni bardzo słaby (7)

  • ½ dawki przedsiewnie + ½ w czasie wznowienia wegetacji

  • Zapobiega stratom P i K

Wynos = zwrot

Dawki P i K [kg * ha-1]

Kompleks glebowy i plon* Zasobność gleby
średnia

Żytni b. dobry

4 t/ha

 P2O5
K2O

Kompleksy słabsze

2,7-3 t/ha

 P2O5
K2O

Przedsiewna dawka N

Pogłówne nawożenie N żyta ozimego

Plon Dawki N kg/ha Termin stosowania Uwagi
Wznowienie wegetacji Wzrost 3-go międzywęźla
4 t/ha 30-40 100% -
60-80 60% 40%
2,5-3 t/ha 20-30 100% -

Dawki >80-90 kg/ha:

Forma nawozu azotowego:

Terminy siewu żyta ozimego

Optymalna obsada żyta ozimego na 1 m2

Przedplony Kompleks glebowy
Żytni bardzo dobry (4)

Dobre

Zbożowe

300-330

330-350

Żyto mieszańcowe – obsada 260-450 ziarniaków na 1 m2

Rozstawa rzędów i głębokość siewu

Gatunek zboża Rozstawa rzędów Głębokość siewu
cm cm
Żyto 13-15 3

Pielęgnowanie żyta ozimego

  1. Zwalczanie chwastów – duża zdolność samoregulacji zachwaszczenia

    1. Użycie herbicydów zbędne:

      1. Płodozmian poprawny – integrowane rolnictwo

    2. Użycie herbicydów celowe:

      1. 2-gi lub 3-cie zboże w płodozmianie

      2. Przerzedzenie zasiewów przez pleśń śniegową (osłabiona naturalna konkurencyjność łanu)

    3. Terminy stosowania herbicydów:

      1. Jesień – miotła zbożowa

      2. Wiosna – chwasty dwuliścienne

  2. Zwalczanie chorób

    1. Zaprawianie ziarna:

      1. Zabieg niezbędny

      2. Ogranicza – pleśń śniegową, Pałecznicę zbóż, zgorzel siewek

    2. Choroby podstawy źdźbła:

      1. Zależne od wysycenia zmianowań zbożami

      2. Fuzaryjna zgorzel podstawy źdźbła – chemiczne zwalczanie trudne

      3. Zgorzel podstawy źdźbła – na glebach lżejszych – nie daje się zwalczyć chemicznie

      4. Łamliwość źdźbeł i ryzoktonioza – na glebach cięższych

    3. Strzelanie w źdźbło – rdza brunatna, rynchosporioza, mączniak

    4. Formy mieszańcowe:

      1. Bardziej podatne na wszystkie groźne choroby żyta niż formy populacyjne

      2. Zabiegi fungicydowe wysoce plonochronne

  3. Stosowanie antywylegacza

    1. Formy mieszańcowe:

      1. Stosowanie celowe zawsze:

        1. Porażenie podstawy źdźbła

        2. Długa słoma

    2. Formy populacyjne:

      1. Stosowanie celowe w przypadku:

        1. Uprawa na najlepszych stanowiskach

        2. Wysokie nawożenie N

    3. Termin stosowania – strzelanie w źdźbło

Zbiór żyta

  1. Wieloetapowy:

    1. Dojrzałość woskowa

    2. Dobra wartość chlebowa i paszowa:

      1. Procesy dojrzewania i pocenia się ziarna zachodzą w kłosie

  2. Jednoetapowy:

    1. Dojrzałość pełna

    2. Pozostawienie zbyt długo na pniu:

      1. Osypywanie,

      2. Porastanie:

        1. Zapoczątkowany proces rozkładu skrobi – zły surowiec do wypieku chleba

Jęczmień ozimy i jary

Wymagania klimatyczne jęczmienia ozimego

Czynniki powodujące złe przezimowanie:

Wymagania termiczne jęczmienia ozimego

Okres Wymagania termiczne Uwagi
Jesień

-5 – 0 oC

stopniowo spadająca do ujemnej

  • Wpływ temperatury mniejszy niż opadów,

  • Pożądane dopiero w listopadzie (głębokie hartowanie)

  • Wczesne zahamowanie wegetacji pogarsza zimowanie
Wznowienie wegetacji >4 oC

  • Wpływ temperatury się zmniejsza
Strzelanie w źdźbło Do 10 oC
Kłoszenie Ok. 16 oC
Dojrzałość woskowa >22 oC

  • Sprzyja wysychaniu ziarna

  • Przyspiesza zbiór

Wymagania wodne jęczmienia ozimego

Wymagany rozkład opadów
Cały rozwój jesienny
Okres zimowy
Kwiecień – lipiec
Odporność na suszę
Wrażliwość na posuchy atmosferyczne
Susza wiosenna trwająca 21-25 dni

Wymagania glebowe jęczmienia ozimego

Czynniki wpływające na plon jęczmienia:

Kompleks glebowy Uwagi
Żytni bardzo dobry – odkwaszony - jęczmień plonuje lepiej niż pszenica, owies i pszenżyto
Żytni bardzo dobry – zakwaszony - jęczmień ustępuje nawet owsowi
Gleby przydatne dla jęczmienia
Żytni bardzo dobry i dobry a nawet słaby - odczyn zbliżony do obojętnego
Żytni słaby

- w wysokiej kulturze,

- odczyn zbliżony do obojętnego

Rejonizacja uprawy jęczmienia ozimego:

173 214 ha uprawia się w Polsce.

Najwięcej w Polsce zachodniej i południowo- zachodniej

Wymagania klimatyczne jęczmienia jarego

Wymaga klimatu cieplejszego niż pozostałe zboża
Kiełkowanie
Listnienie i krzewienie
Strzelanie w źdźbło
Po kłoszeniu
Kłoszenie do końca dojrzałości woskowej

Wymagania wodne jęczmienia jarego

Rozkład zapotrzebowania na wodę

Okres rozwojowy Opady optymalne Wartość plonotwórcza wody
Siew do krzewienia 12 mm/ dekadę >20 kg ziarna /1 mm
Strzelanie z źdźbło i kwitnienie 19-23 mm/dekadę 45-50 kg ziarna /1 mm
Dojrzałość mleczna

26-28 mm/dekadę

Gleba przesuszona (lipiec)

 Znacznie mniejsza

Wpływ przebiegu pogody na rozwój jęczmienia jarego

Nadmierne i ciągłe opady oraz słabe usłonecznienie

  • wczesne wyleganie

  • osłabienie łodyg

  • wczesne porażenie przez choroby grzybowe (rdze, mączniaki)
Sucha i upalna pogoda (przed kłoszeniem)

  • złe wykształcenie kłosa, kłosków i ziarna

  • brak kłoszenia – skrajnie suche warunki

  • ziarno przedwcześnie dojrzewa

    • duży udział pośladu

  • późniejsze opady:

    • wtórne krzewienie

    • źdźbła z tego krzewienia nie dojrzewają (brak plonu)

Wymagania glebowe jęczmienia jarego

Przydatność gleb do uprawy jęczmienia jarego

Kompleks glebowy Obniżka plonu
Pszenny bardzo dobry i dobry Najwyższe plony (100%)
Pszenny wadliwy 2-4%
Żytni bardzo dobry Plon wysoki
Żytni dobry 11-15%
Żytni słaby 25%

Rejonizacja uprawy jęczmienia jarego- Wielkopolskie…

968 646 ha

8.12.2009r.

Zasady uprawy jęczmienia

Stanowisko w zmianowaniu.

Wymagania przedplonu:

Przedplony najlepsze:

Przedplony zbożowe:

Jęczmień jary – przedplony

  1. Przedplony dobre:

    1. Dla jęczmienia browarnego:

      1. Okopowe:

        1. Buraki cukrowe i pastewne – przedplon najlepszy

        2. Ziemniaki późne (na kompleksach żytnich)

    2. Dla jęczmienia pastewnego:

      1. Strączkowe:

        1. Kompleksy pszenne: groch, bobik, wyka siewna

        2. Kompleksy żytnie: łubin żółty i wąskolistny

      2. Rośliny przemysłowe – rzepak, mak, len, tytoń

      3. Mieszanki zbóż ze strączkowymi

      4. Owies

  2. Przedplony słabe:

    1. Zboża – obniżka plonu do 25%

      1. Pszenica, jęczmień i pszenżyto – najgorsze przedplony

      2. Żyto – mniejsze zagrożenie chorobami

Jęczmień ozimy – uprawa roli

Uprawa roli pod jęczmień jary

  1. Uprawa jesienna

Przedplony Zabiegi

Niezbyt późne:

  • Ziemniaki średnio- późne

  • Motylkowe grubonasienne

  • Zboża

  • Podorywka lub talerzowanie

  • Bronowania pielęgnacyjne

  • Orka przedzimowa (koniec października) – głębokość 20-25 cm

Późne:

  • Buraki późne

  • Buraki

  • Zebrać resztki łęcin lub liści

  • Wyrównanie pola ciężką broną lub włóką

  • Głębosz lub gruber – do 20 cm
Motylkowe drobnonasienne (lub ich mieszanki z trawami)

  • Pocięcie darni broną talerzową lub glebogryzarką

  • Podorywka + bronowanie

  • Orka przedzimowa

  1. Uprawa wiosenna:

    1. Rozpocząć jak najwcześniej

    2. Przy wilgotności nie niszczącej struktury gruzełkowatej gleby

    3. Płytka – do 5 cm:

      1. Nie przerywać podsiąku w warstwie ornej

    4. Gleby zwięźlejsze:

      1. Włóka

      2. Brona ciężka – dwukrotnie na krzyż

    5. Gleby lżejsze:

      1. Brona ciężka lub agregat uprawowy

    6. Bez orki zimowej – po okopowych:

      1. Agregat uprawowy musi zawierać:

        1. Kultywator lub bronę aktywną

Zasady nawożenia

Nawozy fosforowe i potasowe

Gatunek Składnik Kompleks glebowy lub typ glebowy Termin stosowania
Jęczmień ozimy P i K Pszenny

Jesienią:

  • Przed podorywką

  • Przed orką siewną
Żytni

Bardzo wcześnie wiosną:

  • Część dawki K
Jęczmień jary P i K Pszenny Jesienią
Żytni Wiosną (wypłukiwanie K)

Dawki P i K (kg/ha)

Gatunek Zasobność gleby
Średnia

Jęczmień ozimy

5 t/ha

 P2O5
K2O

Jęczmień jary

4 t/ha

 P2O5
K2O

Przedsiewna dawka N

Nawożenie pogłówne – jęczmień ozimy

Gatunek N kg/ha Termin stosowania Uwagi
Wznowienie wegetacji Wzrost 3-go międzywęźla
Jęczmień ozimy 5 t/ha 110-130 70% 30%
40-70 100% -

Nawożenie N jęczmienia jarego

Gatunek Dawka N kg/ha Termin stosowania Uwagi
Przed siewem Wzrost 3 międzywęźla, lub strzelanie w źdźbło lub wydłużanie dokłosia*
Jęczmień paszowy 4 t/ha 60-110 60% 40%
Jęczmień browarny 4 t/ha 30-40 100% -
50-60 100% -

Terminy siewu jęczmienia ozimego

Uszeregowanie zbóż jarych względem terminu siewu

Gatunek Wymagania
Owies

  • Gatunek najwcześniejszego siewu

  • Każde opóźnienie – silny spadek plonu

  • Termin siewu wyznacza stan doschnięcia gleby
Pszenica

  • Wymaga podobnie jak owies bardzo wczesnego siewu

  • Zasiewy najwcześniejsze – plony najwyższe i najwierniejsze
Jęczmień jary

  • Możliwość krzewienia i tworzenia pędów także przy silnym przemarznięciu

  • Najlepiej toleruje opóźnienie siewu

  • Zasiewy najwcześniejsze – duży plon

  • Wczesny siew jęczmienia browarnego:

    • Duża zawartość skrobi

    • Mały udział łuski w ziarnie

Terminy siewu jęczmienia jarego

Rejon Termin siewu
Środkowo – zachodnia Polska Połowa marca
Centralna Polska, małopolska III dekada marca
Pomorze środkowe, Warmia, Podlasie, Mazowsze północne Przełom marca i kwietnia
Mazury, Suwalszczyzna I dekada kwietnia

Optymalizacja obsady jęczmienia ozimego na 1 m2

Przedplon Kompleks glebowy
Pszenny dobry (2)

Zbożowy

Nie zbożowy

350

330
Opóźniony termin siewu Zwiększyć normę wysiewu o 10-15%

Rzadkie łany:

Optymalizacja obsady jęczmienia jarego

Czynniki wpływające na obsadę roślin Uwagi
Wymagania świetlne odmiany

  • Duże – mniejsza obsada

  • Małe – większa obsada
Kompleks glebowy

  • Lepsze warunki glebowe – mniejsza obsada

Kierunek użytkowania

(browarny – pastewny)

  • Jęczmień browarny – siać gęściej

    • Zahamowanie krzewienia

    • Ograniczenie udziału pędów bocznych w łanie na rzecz głównych

    • Lepsze wyrównanie ziarna
Opóźnienie terminu siewu

  • Zwiększyć normę wysiewu o 10-15%

Optymalne obsady jęczmienia jarego

gatunek Obsady [szt/m2] Przykłady
Jęczmień browarny 300 do >400

  • 300-330 szt/m2 – pszenny b. dobry, i dobry; odmiany o dużych wymaganiach świetlnych

  • >400 szt/m2- żytni dobry;odmiany o małych wymaganiach świetlnych
Jęczmień pastewny 280 do 370

  • 280-310 szt/m2- pszenny b. dobry i dobry oraz żytni b. dobry; odmiany o dużych wymaganiach świetlnych

  • 350-370 szt/m2- pszenny wadliwy i żytni dobry; odmiany o małych wymaganiach świetlnych

Rozstawa rzędów i głębokość siewu

Gatunek zboża Rozstawa rzędów Głębokość siewu
cm Cm
Jęczmień ozimy 13-15 3-4
Jęczmień jary 13-15 3

Np. jęczmień browarny: 300 ziaren/m2 – rozstawa 15 cm; 400 ziaren/m2 – rozstawa 13 cm

Ścieżki technologiczne – zaplanować przed siewem

Pielęgnowanie jęczmienia ozimego

  1. Zwalczanie chwastów:

    1. Wczesny siew:

      1. Plantacje z reguły silnie zachwaszczone

      2. Zwalczanie jesienne – miotła zbożowa, przytulia czepna i inne dwuliścienne

    2. Późny siew:

      1. Plantacje z reguły czyste

      2. Rośliny słabiej rozkrzewione

      3. Zwalczanie wiosenne – termin i środek zależnie od składu gatunkowego chwastów

  2. Zwalczanie chorób:

    1. Bronowanie – lekka lub średnia brona:

      1. Jesienne – nie zalecane:

        1. Pogarsza zimowanie

      2. Wczesno – wiosenne:

        1. Gdy jesienią wystąpi mączniak

        2. Gdy zimą wystąpi pleśń śniegowa

        3. Zapobiega rozprzestrzenianiu choroby (przewietrzanie łanu)

        4. Stymuluje krzewienie produktywne

    2. Przed siewem- zaprawy:

      1. Głownia pyląca jęczmienia, Pałecznica traw, pasiastość liści, pleść śniegowa, zgorzel siewek

      2. Chorób tych nie zwalcza się podczas wegetacji

    3. Strzelanie w źdźbło – zgorzel podstawy źdźbła, łamliwość źdźbeł, fuzaryjna zgorzel podstawy źdźbła, rynchosporioza, mączniak prawdziwy, rdza jęczmienia i żółta.

Zabiegi pielęgnacyjne w jęczmieniu jarym

  1. Zwalczanie chwastów

    1. Metoda mechaniczna

Konkurencyjność wobec chwastów Konieczność stosowania metody walki z chwastami

Integrowana produkcja roślinna

Przedplon okopowe
Metoda mechaniczna
Słaba

  • Bronowanie

  • Brona średnia
Metoda mechaniczna Metoda mechaniczna + chemiczna

Bronowanie w terminach:

  • szpilkowanie

  • faza 5 liścia

  • początek strzelania w źdźbło

Bronowanie w terminach:

  • szpilkowanie

  • faza 5 liścia

Herbicydy

  1. metoda chemiczna – herbicydy

    1. dobór herbicydu zależy od:

      1. składu gatunkowego chwastów

      2. spodziewanego nasilenia chwastów

    2. terminy stosowania (najczęstsze):

      1. chwasty dwuliścienne – krzewienie

      2. owies głuchy – po zasiewie, krzewienie

  1. zwalczanie chorób

    1. zaprawianie ziarna

Cel zaprawiania Najgroźniejsze choroby zwalczane przez zaprawy

Zwalczanie:

  • chorób przenoszonych z materiałem siewnym

  • chorób atakujących zboża we wczesnych fazach

  • zgorzel siewek

  • głownia pyląca

  • pasiastość liści

  • pleśń śniegowa

  • mączniak prawdziwy

  • rynchosporioza

Interwencyjne – fungicydy

  1. zwalczanie szkodników:

    1. mszyce

    2. skrzypionki

    3. ploniarka zbożówka

    4. pryszczarek zbożowy

  2. zapobieganie wyleganiu:

Kierunek uprawy Warunki sprzyjające wyleganiu Termin stosowania antywylegacza
Jęczmień na paszę

  • dobre stanowisko

  • gęsty siew

  • wysokie dawki N

  • porażenie chorobami podstawy źdźbła

  • w fazie strzelania w źdźbło

  • wzrost ostatniego międzywęźla

15.12.2009r.

Wymagania klimatyczne i glebowe oraz zasady uprawy pszenżyta

Wymagania klimatyczne pszenżyta ozimego

Wymagania cieplne pośrednie pomiędzy wymaganiami żyta a pszenicy:

Okres rozwoju Wymagania termiczne Uwagi
Kiełkowanie 2-6oC
Wzrost i rozwój jesienny

Początek – 14 oC

Koniec – 8 oC

  • Dobre kiełkowanie i hartowanie
Wiosna Większe niż żyta

  • Później wznawia wegetację

  • Wolniejsza dynamika wzrostu wczesno- wiosennego
Okres krytyczny (strzelanie z źdźbło – kłoszenie) 6-8 oC

Podobnie jak inne oziminy

Temperatury wyższe pogarszają gospodarkę wodną, obniżają plon
Nalewanie ziarna 16-17 oC -
Dojrzałość woskowa Wyższe temperatury Przyspieszają dosychanie ziarna i słomy

Niska zimotrwałość – czynnik ograniczający wprowadzenie i rozpowszechnienie uprawy:

Wymagania wodne pszenżyta ozimego

Okres rozwoju Optimum opadowe Uwagi
Jesień 80-100 mm

Umiarkowana susza:

  • Korzystny rozwój systemu korzeniowego

  • Dobry wigor wiosenny
Spoczynek zimowy 30-40 mm/m-c
Okres krytyczny (strzelanie w źdźbło – kłoszenie)

40-45 mm IV

60-70 mm V

30 mm do ½ VI

60-70 mm w ½ VI i VII

Niedobór wody:

  • Przyspiesza kłoszenie

  • Zmniejsza masę wegetatywną

  • Zmniejsza zagęszczenie łanu

Wymagania glebowe pszenżyta ozimego

Porównanie plonowania zbóż ozimych [%]

Zboża Kompleks glebowy
Pszenny bardzo dobry i dobry

Żyto

Pszenżyto

Pszenica

100

100

100

Wymagania glebowe pszenżyta ozimego

Kompleks glebowy Uwagi
Pszenny bardzo dobry, pszenny dobry

  • Najwyższe plony

  • Uprawa racjonalna tylko na paszę:

    • Nie powinno konkurować z pszenicą jakościową i chlebową

  • Konkurencja dla pszenicy w rejonach dużego nasilenia chorób (lepsza zdrowotność)
Żytni bardzo dobry, żytni dobry

  • Najbardziej przydatne do uprawy

Typowo żytnie:

  • Żytni słaby

  • Żytni bardzo słaby

  • Nie należy uprawiać pszenżyta

  • Gorzej niż żyto plonują nawet najbardziej tolerancyjne odmiany

Rejonizacja upraw pszenżyta ozimego

Zasiewy pszenżyta ozimego w 2007 r. wynoszące 1134134 ha

Wielkopolska na pierwszym miejscu w uprawie pszenżyta. Kujawsko-pomorskie, Mazowieckie mniej.

Wymagania klimatyczne pszenżyta jarego

Wymagania cieplne – zbliżone do pszenicy jarej

Okres rozwoju Wymagania termiczne Uwagi
Kiełkowanie 2-3 oC
Wschody, początkowe listnienie i krzewienie 6-8 oC

Temperatury wyższe:

  • Mniej pędów bocznych

  • Niekorzystny wpływ na różnicowanie stożka wzrostu
Strzelanie w źdźbło 12-14 oC
Zawiązanie ziarna do dojrzałości woskowej 16-17 oC

  • Temperatury wyższe niekorzystne

Wymagania wodne pszenżyta jarego

Okres rozwoju Optimum opadowe Uwagi
Wschody do początku krzewienia Kwiecień – 30-40 mm
Krzewienie i strzelanie w źdźbło

Maj – 60 mm,

Czerwiec – 60 mm
Kłoszenie Lipiec – 80 mm
Dojrzewanie Sierpień – nawet małe opady opóźniają dojrzewanie

Powolna dynamika dojrzewania:

  • Znaczne wydłużanie faz kłoszenie- dojrzałość woskowa,

  • Dojrzałość żniwna nawet w II połowie września

Porównanie plonowania zbóż jarych [%] i wymagania glebowe pszenżyta jarego

Zboża Kompleks glebowy
Pszenny bardzo dobry i dobry

Pszenżyto

Owies

Pszenica

jęczmień

100

100

100

100
Pszenżyto jare

  • Większa niż pszenicy i jęczmienia tolerancja n pH (4,6-7,2)

  • Gleby najbardziej przydatne:

    • Żytni bardzo dobry

    • Żytni dobry

Pszenżyto ozime- stanowisko w zmianowaniu

Wymagania odnośnie przedplonu (podobnie jak pszenicy):

  1. Przedplony najlepsze:

    1. Strączkowe wczesne na nasiona:

      1. Bobik samo kończący

      2. Groch jadalny i pastewny

      3. Mieszanki wyki ze zbożowymi

    2. Motylkowate wieloletnie:

      1. Lucerna, koniczyna i ich mieszanki z trawami:

        1. Wczesne przygotowanie pola:

          1. Przyspieszenie rozkładu resztek pożniwnych

          2. Uzupełnienie braków wody w glebie

    3. Ziemniaki- wczesne i średnio wczesne

  2. Przedplony słomiaste:

    1. Najlepsze:

      1. Rzepak

      2. Owies

    2. Zdecydowanie gorsze:

      1. Pozostałe zboża:

        1. Pszenżyto, pszenica i żyto:

          1. Przenoszą te same choroby

          2. Zwiększają zachwaszczenie

      2. Mechanizm obniżania plonu po zbożach:

        1. Słabsze krzewienie

        2. Większe zaniki roślin podczas wegetacji

        3. Mniejsza liczba kłosów na jednostce powierzchni

        4. Mniejsza liczba ziaren w kłosie

        5. Mniejsza masa ziarniaków

Pszenżyto jare- stanowisko w zmianowaniu

Przedplony najlepsze Przedplony najgorsze

  • Okopowe – na oborniku

  • Strączkowe – uprawiane na glebach słabszych:

    • Łubin żółty

    • Wyka ozima

    • Saradela

  • Zboża – w kolejności od największej wartości przedplonowej:

    • Kukurydza

    • Owies

    • Jęczmień

    • Pszenica – fitosanitarnie najmniej korzystne

    • Żyto – fitosanitarnie najmniej korzystne

    • Uprawa po sobie – najmniej właściwa

Uprawa roli – pszenżyto ozime

Po przedplonach pozostawiających ściernisko

  • Kultywatorowanie bądź talerzowanie

  • Podorywka – tylko przy wczesnym zbiorze przedplonu

  • Bronowanie – aż do orki przedsiewnej

  • Orka przedsiewna + brona

    • W takim terminie aby do siewu przywrócić naturalny podsiąk gleby

  • Uprawa przedsiewna:

    • Gleba lżejsza(agregat = brona + wał strunowy)

    • Gleby zwięźlejsza(agregat= brona wahadłowa + wał kruszący)
Po okopowych

  • Gruber lub lekki i płytki głębosz

  • Przedsiewnie:

    • Brona rotacyjna

    • Lub ciężka brona zwykła
Po przedplonach pozostawiających resztki słomiaste (np. zboża, łubin, saradela)
Wersja klasyczna
Wersja energooszczędna
Po okopowych – np. ziemniak
Wersja klasyczna
Wersja uproszczona

Pszenżyto jare – wiosenna uprawa roli

  1. Rozpocząć możliwie najwcześniej:

    1. Gdy narzędzia nie pogarszają struktury gleby

  2. Uprawa płytka – do 5 cm

    1. Uprawa głębsza:

      1. Przerywa naturalny podsiąk

      2. Opóźnia wschody

      3. Wschody nierównomierne

  3. Narzędzia:

    1. Brona

    2. Agregat = brona + wał strunowy (lepszy wariant)

    3. Cięższy agregat uprawowy:

      1. Bez płużna uprawa jesienna

      2. Kompleks żytni bardzo dobry

Nawożenie pszenżyta

Średnie pobranie składników pokarmowych [kg na 1 t ziarna zbóż z odpowiednią ilością słomy]

Zboże N P2O5 K2O CaO MgO

Pszenżyto ozime

Pszenżyto jare

Pszenica ozima intensywna

Pszenica ozima średnio intensywna

Żyto

Jęczmień ozimy

27

26

23

25

21

23

11

13

10

11

11

10

21

23

20

24

27

25

5

3

5

6

6

10

3

3,5

5

5

5

4

Nawozy fosforowe i potasowe

Wynos = zwrot

Dawki P i K [kg/ha]

Pszenżyto Zasobność gleby
średnia
Ozime* 5 t/ha P2O5
K2O
Jare* 4 t/ha P2O5
K2O

Przedsiewna dawka N

Pogłówne nawożenie N

Gatunek N kg/ha Termin stosowania Uwagi
Wznowienie wegetacji Wzrost 3-go międzywęźla*
Pszenżyto ozime 5 t/ha 120* 60% 40% War. Wilgot.- termicz. Przeciętne, GL. Średnie
80-90 60% 40% b.dobry przedplon, regularna gospodarka obornikowa, przyoranie nawozu zielonego
Technologia wysokich plonów

  • Podział dawki na 3 części

  • 1-3 krotne dolistne dokarmianie roztworem mocznika

*potrzeby pokarmowe: 27 kg/t x 5t = 135 kg/ha N – 60 kg/ha Nmin = 75 kg/ha

75 x 60% wykorzystanie N = ok. 120 kg/ha N

50-60 kg/ha – ilość N mineralnego:

- Gleby średnie, warstwa gleby do 100 cm

- Przeciętne warunki wilgotnościowo- termiczne

Gatunek N kg/ha Termin stosowania Uwagi
Wznowienie wegetacji Wzrost 3-go międzywęźla
Pszenżyto jare 4 t/ha Ok. 80-90* 60% 40%
Ok. 50-60 100% -
Technologia wysokich plonów

  • Podział dawki na 3 części

  • 1-3 krotne dolistne dokarmianie roztworem mocznika

- po uwzględnieniu:

5.01.2010r.

Siew pszenżyta ozimego i jarego

Wpływ terminu siewu na rozwój pszenżyta ozimego

Wczesny siew Późny siew

  • Jeden z głównych czynników plonotwórczych

  • Rozkrzewianie produktywne jesienią (pożądane):

    • Niska temperatura

    • Skracający się dzień

    • Wysoka wilgotność gleby

  • Mniejsza krzewistość ogólna i produktywna:

    • Pędy boczne krótsze od głównych

    • Mniejszy plon z kłosów pędów bocznych

  • Gorsze zimowanie:

    • Niepełne hartowanie

  • Krzewienie wiosenne:

    • Niewyrównana architektura łanu

  • Słabe plonowanie

Terminy siewu pszenżyta ozimego

Termin siewu pszenżyta jarego

Możliwie najwcześniejszy:

Optymalna obsada pszenżyta na 1m2

Pszenżyto Kompleks glebowy
Forma Typ odmiany
Ozima Duże wymagania świetlne
Małe wymagania świetlne
Jara

  • Krzewi się bardzo słabo

  • Samoistnie zmniejsza zagęszczenie źdźbeł na jednostce powierzchni
Opóźniony termin siewu Obsadę i masę wysiewu zwiększyć o 10$

Rozstawa rzędów i głębokość siewu pszenżyta ozimego i jarego

Gatunek zboża Rozstawa rzędów Głębokość siewu
cm cm
Pszenżyto 11 4-5
3

Zabiegi pielęgnacyjne pszenżyta ozimego

  1. Zwalczanie chwastów:

    1. Pszenżyto:

      1. Spełnia podstawowe warunki dobrej konkurencyjności wobec chwastów:

        1. Szerokie liście

        2. Sztywna słoma

        3. Wysokie rośliny

        4. Duża zwartość łanu

Niecelowa

ingerencja chemiczna

Celowa

ingerencja chemiczna

  • Poprawny płodozmian

  • Małe zachwaszczenie:

    • Brak kompensacji chwastów

    • Brak dominacji jednego bądź niewielu gatunków

  • Duża koncentracja zbóż w zmianowaniu

  • Kompensacja – miotły zbożowej, przytulii czepnej, bratka trójbarwnego itp.
Herbicydy Brona + herbicyd
Jesień – 3-4 liście Po zimie

  • Wcześnie siane pszenżyto

  • Miotła zbożowa – termin najskuteczniejszy

  • Chwasty dwuliścienne

  • Miotła zbożowa – na przedwiośniu

  • Chwasty dwuliścienne – gdy wznowią wegetację

  1. Zwalczanie chorób:

    1. Porażane przez patogeny – żyta i pszenicy

    2. Przed śniegiem – zaprawy:

      1. Pałecznica zbóż, pleśń śniegowa, zgorzel siewek

    3. Początek strzelania w źdźbło:

      1. Choroby podstawy źdźbła:

        1. Fuzaryjna zgorzel podstawy źdźbła

        2. Łamliwość źdźbła

      2. Mączniak prawdziwy

    4. Koniec strzelania w źdźbło i początek kłoszenia:

      1. Septorioza liści – po wystąpieniu objawów na liściach

      2. Septorioza plew – po wystąpieniu objawów na kłosach

      3. Fuzarioza kłosów – po przekwitnięciu

  2. Stosowanie antywylegacza – początek strzelania w źdźbło

    1. Uzasadnione – gęsty siew, obfite nawożenie N, wilgotne siedlisko, porażenie chorobami podstawy źdźbła

Pielęgnowanie pszenżyta jarego

  1. Zwalczanie chwastów

Bez użycia herbicydów Z użyciem herbicydów

Po okopowych,

poprawny płodozmian

Po zbożach,

gorsze stanowiska

  • Konkurencyjność wspomagać:

    • Wczesnym siewem

    • Racjonalnym nawożeniem NPK

  • Bronowanie:

    • W optymalnej wilgotności gleby

    • W fazie szpilkowania

    • W fazie 4-5 liści

    • Niszczy chwasty w fazie liścieni

    • Wzmaga krzewienie w fazie liścieni

    • Poprawia stosunki powierzchniowo - wodne

  • Metoda chemiczna:

    • Opryski w fazach:

      • 4-5 liści

      • Początek strzelania w źdźbło

      • Zależnie od składu gatunkowego chwastów

  • Metoda mechaniczna + metoda chemiczna:

    • Bronowanie powinno wyprzedzać opryskiwanie

  1. Zwalczanie chorób:

    1. Mączniak prawdziwy – prawie całkowita odporność

    2. Choroby liści i kłosa – mniejsze porażenie niż innych zbóż:

      1. Septoriozy liści i plew, plamistość liści

    3. Choroby podsuszkowe – mały stopień porażenia, zależy od:

      1. Warunków termicznych i glebowych

      2. Przedplonu

Wystarczające metody zwalczania septorioz
Suchy lipiec

  • Wystarczające zaprawianie ziarna

  1. Zwalczanie szkodników:

    1. Atrakcyjność dla owadów – mniejsza niż pozostałych zbóż jarych

    2. Zwalczać jak w pszenicy

  2. Stosowanie retardantu wzrostu:

    1. Termin stosowania:

      1. Jednorazowo – wydłużanie 1-go międzywęźla

      2. W dwóch dawkach (po 50%):

        1. Początek strzelania w źdźbło

        2. Wydłużanie ostatniego międzywęźla

Skutek wylegnięcia Konieczność użycia retardantu

  • Znaczna obniżka plonu:

    • Długi okres wegetacji

    • Skłonność do porastania

  • Pogorszenie jakości plonu

  • Żyzna gleba

  • Przedplon motylkowate

  • Duże dawki N

  • Wilgotny rok

Zbiór pszenżyta

Pszenżyto ozime Pszenżyto jare

Duża podatność na porastanie

  • Zbierać podczas suchej pogody

  • Zbiór przy wilgotności ziarna >18%

    • Szybkie schłodzenie

    • Szybkie wysuszenie

Zbiór dwuetapowy:

  • Dojrzałość woskowa

Zbiór jednoetapowy:

  • Dojrzałość pełna

  • kombajnem

Bardzo wolna dynamika rozwoju po kłoszeniu:

  • dojrzewa bardzo późno

  • często we wrześniu

Duża podatność na porastanie:

  • zbiór jednoetapowy

  • konieczność natychmiastowego dosuszenia ziarna

Wymagania klimatyczne i glebowe oraz rejonizacja i zasady uprawy owsa

Wymagania klimatyczne owsa

Fazy rozwojowe Wymagania termiczne Wpływ temperatury na plon
Kiełkowanie

2-3 oC – zachodzi

5-7 oC - optimum

 Mały
Krzewienie

6-12 oC

  • gleby żytnie – niższa temperatura

  • gleby lepsze – wyższa temperatura
Strzelanie w źdźbło

12-16 oC – co odpowiada:

  • 13,5 oC – maj (śr. Dobowa)

  • 16 oC – czerwiec (śr. Dobowa)

 Duży (temperatura> optymalnych- niższy plon
Po kłoszeniu do zbioru 15-18 oC Duży

Wymagania wodne owsa

Wg Dzieżyca Wg Rudnickiego
Okres Potrzeby wodne
Przed siewem -
Po wschodach 16 mm/dek.
Strzelanie w źdźbło 23 mm/dek.
Po wyrzuceniu wiech 27 mm/dek.

Wymagania glebowe owsa

Wymagania glebowe owsa

Kompleks glebowy Uwagi
Kompleksy żytnie Odpowiednie do uprawy
Kompleksy pszenne Tylko jako przerywacz fitosanitarny przy dużym udziale zbóż

Owsiano- ziemniaczany górski,

Owsiano- pastewny górski,

Zbożowy górski

 Typowe dla owsa
Żytni bardzo dobry- odkwaszony, w dobrej kulturze Owies powinien ustąpić jęczmieniowi
Żytni bardzo dobry- zakwaszone, źle uprawione Owies plonuje lepiej niż jęczmień

Rejonizacja uprawy owsa

Zasiewy owsa: 583000 Ha

Największy udział w strukturze zasiewu: Mazowieckie, Podlasie, Lubelszczyzna, najmniej: rejony pomorskie, górskie.

19.01.2010- przed termin !!!!!!!!! ostatni wykład, na Sali wykładowej

5.02.2010- egzamin 10:00 w katedrze

12.01.2010r.

Zasady uprawy zbóż jarych

Stanowisko w zmianowaniu

Owies – przedplon

Przedplony fitosanitarne bezpieczne Przedplony fitosanitarne najgorsze
Gatunki uprawiane na podobnych glebach co owies Gatunki wymagające gleb mocniejszych niż owies

  • okopowe: ziemniak

  • lucerna

  • żyto – zboże fitosanitarne najbezpieczniejsze

  • motylkowe: bobik, koniczyna

  • pszenica

  • rzepak

Owies – dobry przedplon dla innych zbóż

  1. Zalety:

    1. fitosanitarny przerywacz w monokulturach zbożowych:

      1. sporadyczne występowanie:

        1. chorób podsuszkowych

        2. chorób przenoszonych przez glebę i resztki pożniwne

      2. ryzosfera owsa – bogato zasiedlona przez grzyby nie patogeniczne dla pszenicy, jęczmienia i żyta.

      3. Wydziela specyficzne substancje organiczne – które oddziałują fungistatycznie na patogeny glebowe,

    2. Dobra konkurencja wobec chwastów

  2. Wady:

    1. Nadmierne pobieranie wody

      1. Przesuszanie gleby pod oziminy

Uprawa roli

  1. Uprawa jesienna

Przedplony Zabiegi

Niezbyt późne:

  • Ziemniaki średnio późne

  • Motylkowe- grubonasienne

  • Zboża

  • Podorywka lun talerzowanie

  • Bronowania pielęgnacyjne

  • Orka przedzimowa (koniec października) – głębokość 20-25 cm

Późne:

  • Ziemniaki późne

  • Buraki

  • Zebrać resztki łęcin lub liści

  • Wyrównanie pola ciężką broną lub włóką

  • Głębosz lub gruber – do 20 cm lub kultywator
Motylkowe drobnonasienne (lub ich mieszanki z trawami)

  • Pocięcie darni broną talerzową lub glebogryzarką

  • Podorywka + bronowanie

  • Orka przedzimowa

  1. Uprawa wiosenna:

    1. Rozpocząć jak najwcześniej

    2. Przy wilgotności nie niszczącej struktury gruzełkowatej gleby

    3. Płytka – do 5 cm:

      1. Nie przerywać podsiąku w warstwie ornej

      2. Uprawa głębsza – ciężki wał

Gleby zwięźlejsze

  • Włóka

  • Brona ciężka – dwukrotnie na krzyż
Gleby lżejsze

  • Brona ciężka lub agregat uprawowy (brona średnia lub ciężka z wałem strunowym)
Bez orki zimowej – po okopowych

  • Agregat uprawowy musi zawierać:

    • Kultywator lub bronę aktywną

Nawożenie

Średnie pobieranie składników pokarmowych [kg na 1 t ziarna zbóż z odpowiednią ilością słomy]

Zboże N P2O5 K2O CaO MgO

Pszenżyto jare

Jęczmień jary – browar

Pszenica jara

owies

26

19

28

24

13

11

12

13

23

23

26

36

3

7

6

7

3,5

4

4

4

Nawozy fosforowe i potasowe

Gatunek Składnik Typ gleby Termin stosowania
Owies P - Jesienią (nie ulega wymywaniu: przed orką przedzimową
K Średnie i zwięzłe

Jesienią:

Przed orką przedzimową
lekkie Wiosną: przed uprawami doprawiającymi

Dawki P i K [kg/ha]

Gatunek Zasobność gleby
Średnia

Owies*

3,5 t/ha

 P2O5 45*
K2O 126*

*regularne stosowanie obornika:

- dawki obniżyć o ok. 10-20 kg/ha P2O5 40 kg/ha K2O

Nawożenie N owsa

Plon Dawka N kg.ha Termin stosowania Przedplon
Przed siewem krzewienie
Owies* 3,5 t/ha 30-40 100% 100%
Owies* 3,5 t/ha 60 100% -
40 kg -
Owies 4 t/ha 50-60 100% -
Owies 4 t/ha 75-85 60% -

Terminy siewu owsa

Wymagania Wpływ wczesnego siewu

  • Gatunek najwcześniejszego siewu (w każdym regionie)

  • Każde opóźnienie – silny spadek plonu

  • Termin siewu wyznacza stan doschnięcia gleby (w każdym regionie)

  • Lepsze ukorzenienie

  • Lepsze krzewienie

  • Łan bardziej zwarty

  • Mniej wylega

  • Wiąże więcej kłosków w wiesze

  • Dorodniejsze ziarno (w latach suchych)

  • Mniejsza zawartość białka

  • Większa zawartość skrobi

  • Mniejszy udział łuski

Terminy siewu zbóż jarych

Pszenica jara i owies
Optymalne terminy siewu:
Rejon
I
II
III
IV

Optymalna obsada

Obsada [szt./m2] Kompleks glebowy
500-550

  • Żytni bardzo dobry

  • Zbożowo- pastewny mocny

  • Zbożowy górski
560-620

  • Żytni dobry

  • Owsiano- ziemniaczany górski

  • Żytni słaby
600-650

  • Zbożowo- pastewny słaby

  • Owsiano- pastewny górski

Rozstawa rzędów i głębokość siewu

Gatunek zboża Rozstawa rzędów Głębokość siewu
cm Cm
Owies 10-15 4

Zabiegi pielęgnacyjne

  1. Zwalczanie chwastów

Konkurencyjność wobec chwastów Konieczność stosowania metody walki z chwastami
Poprawny przyrodniczo płodozmian, przedplon okopowe (np. ziemniaki)
Dość duża Skutecznie tłumi chwasty w czasie krzewienia i strzelania w źdźbło

  1. Zwalczanie chorób:

    1. Plon ochronna rola fungicydów:

      1. Przeważnie małą

      2. Poniżej progu opłacalności

    2. Sposoby zwalczania chorób:

Zaprawianie ziarna Interwencyjnie w okresie wegetacji

  1. Choroby których nie można zwalczyć interwencyjnie:

    1. Głownia pyląca

    2. Głownia zwarta

  2. Choroby występujące wcześnie:

    1. Mączniak prawdziwy

Rdza koronowa:

  • Uprawa odmian o mniejszej podatności

Mączniak prawdziwy:

  • Gęste siewy

  • Duże dawki N

  1. Zwalczanie szkodników – jak w innych zbożach:

    1. Ploniarka zbożówka

    2. Pryszczarek zbożowiec

    3. Skrzypionki

    4. Mszyce

  2. Zbiór:

    1. Dojrzewa nierównomiernie

    2. Dwuetapowo – dojrzałość woskowa:

      1. 25% wody w ziarnie – ścinanie

      2. 15-16% wody w ziarnie – po doschnięciu na polu

    3. Jednoetapowo – kombajnem – ok. 16% wody w ziarnie:

      1. Zbiór niezbyt wczesny

      2. Zbiór – gdy ziarniaki w dolnej części wiechy nie są zbyt wilgotne

    4. Kolejność dojrzewania (zbioru) zbóż:

      1. Jęczmień ozimy – początek lipca

      2. Żyto

      3. Jęczmień jary – jednocześnie z żytem lub krótko po nim

      4. Pszenica ozima

      5. Pszenica jara

      6. Owies – dojrzewa nierównomiernie, zbiór – gdy dojrzeją wszystkie ziarna w kłosku

      7. Pszenżyto – w zależności od przebiegu pogody w fazach od kłoszenia do dojrzałości woskowej


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
13 Uprawa roślin ozdobnych w gruncie
3.4. Uprawa roslin na obszarach górskich, Przedmioty do wyboru na sem. 3 i 4, przedmioty
warzywa szczegolowa, OGRODNICTWO UP WRO, II rok OGR, III sem, UPRAWA ROŚLIN ROLNICZYCH
11 Uprawa roslin warzywnych pod Nieznany
Karta technologiczna Szczegółowa Uprawa Roślin
trawy podzial, Studia Zootechnika, Uprawa roślin łąk i pastwisk
uprawa roslin napis
Szczegółowa Uprawa Roślin Ćwiczenia 2
12 Uprawa roslin warzywnych na Nieznany (2)
SZCZEGUŁOWA UPRAWA ROŚLIN OZDOBNYCH, Ogrodnictwo UP Wrocław, semestr VII
WYKŁADY ogólna uprawa roslin i rolimm, Ogólna uprawa roli i roślin
WYKŁADY ogólna uprawa roslin i rolimm, Ogólna uprawa roli i roślin
07 Uprawa roslin sadowniczychid Nieznany
OWIES SIEWNY - uprawa ściąga, Szczegółowa uprawa roślin
PSZENICA - ściąga uprawa, Szczegółowa uprawa roślin
UŻYTKOWANIE ROŚLIN WŁÓKNISTYCH, Studia Zootechnika, Uprawa roślin łąk i pastwisk

więcej podobnych podstron