Zbigniew Kiełmiński - SYSTEM POLITYCZNY USA
TEMAT 1. FUNDAMENTY PRAWNO-TEORETYCZNE USA. (WT. 14.02.12)
Historia:
Król Jerzy i buntownicy –starcia -> urzędnicy zebrali się -> Kongres Kontynentalny.
W reszcie kolonii (poza George?) udawali, że nie wiedzą o co chodzi. Armia donosiła, że trzeba strzelać. I Kongres Filadelfii krótki, porządkowe ustalenia (objął tylko 13 kolonii). Kolonie chciały doprowadzić do negocjacji politycznych. Przegapili moment. Wojna o niepodległość. Starcia zbrojne. Brak wspólnej reprezentacji. -> II Kongres Kontynentalny (wszystkie kolonie =13; z poszcz kolonii ok. 50 delegatów, ale to nie stała liczba. Nie ważne ile delegatów z danego stanu, bo KK nie ma władzy suwerennej, a każda jego uchwała musi być ratyfikowana w krajach). KK – instytucjonalny symbol unii. Konfederacja w dawnym stylu (średniowiecznym). Związek, unia państw, które to stowarzyszenie tworzą, by osiągnąć wspólny cel. Cel by osiągnąć, potrzebna jest reprezentacja. -> Konfederacja – związek państw dla celu i powołuje wspólną reprezentację.
II KK uchwalił rezolucję do wszystkich stanów. Wzywa poszczególne stany, by ustanowiły własną formę rządów czym prędzej, która zapewni szczęście wyborcom (tym, którzy wybierali legislatury KK) i szczęście całej Ameryki. Cały czas trwa wojna o niepodległość. Każdy ze stanów uchwala swą konstytucję akty wewnętrzne w koloniach lub o charakterze porozumiewawczym z USA. Np. gubernator decyzje konsultuje ze wspólnotami lokalnymi. Każda wspólnota lokalna ma prawo do rządu. Uczestnictwo w rządzie lokalnie i rząd musi respektować. Amerykański mit się utrwala, że rząd lokalny o wszystkim decyduje w ramach swego władztwa. Statut rządu lokalnego-> do gubernatora lokalnego (prawo ludowej teorii samorządowej).
Różne legendy, ale związane z faktami, np. żaglowiec, na którym powstała Karta i dopiero po tym wysiedli na ląd i poszli na zachód.
W okresie kolonialnym utrwaliły się wyobrażenia jak ma wyglądać władza centralna. Karol II Stuart, parlament angielski. To dociera do bryt. Kolonii. 1. Virginia. Prawo do reprezentacji – mieszkańców kolonii, gminnego zgromadzenia (legislatura).
Problem – kto jest suwerenny? Gminy angielskie uważają, że są suwerenne, ale muszą uznawać koronę bryt. Gubernatorska władza wygasa. Rządzi z wyjątkiem terytoriów inkorporowanych.
Nikt z zewnątrz nie zakładał gmin. Np. w Indianie rozdzielono terytorium i gminy obejmują cały obszar kraju. W pozostałych koloniach uchwala się statut (m.in. obowiązki formalne typu zdolność finansowa do rządzenia).
Legislatury stanowe nigdy nie będą nazywane parlamentami (nie gadanie a polityka, kształtowanie własnego prawa kolonialnego). Gubernator respektuje reguły prawa lokalnego. Zgromadzenia istnieją oraz sądy. American spirit of localty – duch lokalizmu. Jest prawo weta, ale boją się go stosować.
Przedstawicielstwo gmin (1 władza) i władza korony (2. Władza). Suwerenność korony:P tak naprawdę nie ma wpływu. Rządzi gubernator. Tworzą się „prawa epizodyczne”.
II poł. XVIII wieku - uchwała obowiązuje np. ok. 3 miesięcy (podróż żaglowcem w 2 str). Gubernator wścieka się, że prawo narusza władzę korony i że trzeba się odwołać.., ale już okres obowiązywania się skończył.
W okresie kolonialnym przekonanie się rodzi, że dobrze, gdy są 2 władze, które się same powściągają. Podział władzy. Suwerenność kształtuje się w umysłach.
TEMAT 2. (WT. 21.02.12)
Artykuły Konfederacji i Wiecznej Unii – Kongres Kontynentalny ratyfikował.
Kongres Kontynentalny przedstawiał do ratyfikacji uchwały poszczególnym stanom . Liczyły się zwycięstwa w wojnie. Pod Yorktown (wojna o niepodległość) zwycięstwo.
Podział (odwieczny):
-federaliści
-antyfederaliści.
Suwerenne mają być Stany czy Unia jako państwo związkowe?
Federaliści-musimy zmienić charakter Unii -> stworzymy inną unię: ze stałym rządem, który będzie umiał narzucać decyzje i wtedy unia przetrwa czy coś innego. Postanowili zmienić konfederację na rzecz federacji.
Cel amerykańskiej rewolucji -> wojna o niepodległość poszczególnych stanów (patrz: Deklaracja niepodległości).
Postanowiono zewnętrznie ograniczyć niepodległość – razem.
Lud sam się ogranicza – ogranicza swą suwerenność.
The federal list (zeszyty, listy federalistów):
Na tym samym terytorium państwowym mogą działać 2 suwerenne władze, kiedy odnoszą się do 2 różnych przedmiotów lub 2 części tych samych przedmiotów.
Każdy stan sam musi się zrzec części uprawnień dla dobrobytu Stanów. Ma zapanować sprawiedliwość, spokój.
Unia Federalna może powstać tylko w wyniku jednomyślnej decyzji wszystkich stanów.
W konstytucji:
System rządów i poziomy podział władzy:
-musi być uregulowana forma rządów terytorialnych (republikańska)
-jaki kształt Kongresu
-judykatywa;
pionowy podział władzy – jak rozgraniczyć władzę?
tryb przyjęcia i uchwalania konstytucji. Cel – zwiększyć szansę ratyfikacji konstytucji przez stany.
Podstęp –jednomyślność niemożliwa, zatem wymyślono sposób osiągania jednomyślności -> W konstytucji zapisano, że Unia Federalna powstanie, gdy konstytucja będzie ratyfikowana przez 9 stanów i będzie tylko je obejmować, reszta zostanie sama z boku.
Gdy 9. stan ratyfikuje, to konwencją ogłosi się, że powstały Stany Zjednoczone Ameryki.
9. stan ratyfikował. Jako 10. Virginia. 13 stanów – uważa się za założycielskie.
Konstytucja wchodzi w życie.
Zasada pionowego podziału władzy –zgodnie z nią: Rząd Federalny
-uprawnienia zakazane dla wszystkich władz – federalnych i stanowych (nie wolno czynić stanom ani unii)
-są zastrzeżone dla Unii uprawnienia - stany zrzekają się ich wykonywania -> decyzje o wojnie i pokoju, obrona, zapewnienie dobrobytu, emisja i ochrona pieniądza (ustanowienie parytetów finansowych), nadawanie patentów i ich ochrona (patenty Stanów Zjednoczonych Ameryki), prowadzenie polityki zagranicznej, wystawianie listów kaperskich (dostosowywana interpretacja).
Stany nie powinny czynić tego co im zakazano. Mogą robić to co nie zakazane
-sfera uprawnień równoległych – prowadzenie handlu i obrotu między stanami.
Stany nie mogą ze sobą zawierać traktatów i zawiązywać jakiejkolwiek konfederacji, bo unia gwarantuje wszystkim stanom integralność terytorialną. Unia gwarantem suwerenności stanów i całej unii.
Federaliści- co nie jest zakazane jest dozwolone.
Unia miała procedury przyjmowania nowych stanów. Założyciele nie wprowadzili zapisów o tym w konstytucji.
Dwuznaczność- unia dobrowolna?
Antyfederaliści mówili, że o przyjęciu do unii powinno decydować referendum.
Kwestia wychodzenia problematyczna. Jeśliby mogły stan wychodzić wedle woli to groziłoby Stanom, ich integralności.
Unia i stany mają się troszczyć o bezpieczeństwo wewnętrzne. Uprawnienia równoległe odnośnie Gwardii Narodowej (np. decyzje o użyciu jej – stany). GN dopóki nie zostanie sfederalizowana działa pod gubernatorem.
Podatki - > ograniczenia mogą być ustanawiane tylko w odniesieniu do rządów federalnych. Unia może nakładać tylko pośrednie podatki, a bezpośrednie tylko takie, których wpływy będą proporcjonalne w stosunku do liczby ludności w danych stanach (podatki proporcjonalne). Wpływy proporcjonalne do liczby mieszkańców. Co 10 lat spis ludności, by sprawdzić. Zasada ta do 16. Poprawki przetrwała. Ona wprowadziła „współpracę podatkową”. Dopiero dużo później powszechne opodatkowanie.
Drogi - > organizacja ruchu. Potrzebne na nie pieniądze. Unia musi drogi federalne utrzymywać. Rodzaj podatku drogowego. ->Spór do 1796 r.
Podatek musi być proporcjonalny i nie może być podwójnego opodatkowania. Ale władza musiała mieć dochody:P
TEMAT 3. (WT. 28.02.12) –c.d.
W konstytucji -> uprawnienia przekazane wspólnemu rządowi w konkretnych sprawach:
-decydowanie o stanie wojny i pokoju
-polityka zagraniczna i handel zagraniczny
-ustanawianie wspólnej waluty i ochrona pieniądza (ustanawianie parytetów i ściganie)
-przyjmowanie nowych stanów do unii – nadanie obywatelstwa Stanów Zjednoczonych
-ochrona granic – ruch graniczny
Anachroniczne, ale mające znaczenie:
-poczta filadelfijska – US Mailer – spaja stany – wszędzie tak samo wyglądają listonosze i wozy pocztowe
-wystawianie listów kaperskich
-regulowanie zatargów między osadnikami a plemionami Indian (rezerwaty wyłączone spod prawa USA).
Domniemanie kompetencji stanów –mogą zajmować się tym co nie zastrzeżone przez wspólne prawo unii - ustanowione przez uprawnienia konkurencyjno – zbieżne in. równoległe (przysługujące rządom stanowym i unii).
Stany nie mogą:
-łączyć stanów/ dzielić (musi być zgoda rządu generalnego ->kongresu).
Uprawnienia równoległe:
-regulowanie sporów między stanami
-podatki -> ograniczenie dot. podatków federalnych -> proporcjonalne. Rząd federalny aż do uchwalenia 16. Poprawki w 1913 -> wpływy ze stanów muszą być proporcjonalne do liczebności ludności poszczególnych stanów.
Do 1913 r. rząd federalny nie mógł powszechnie opodatkować dochodów. Od 1913 r. stany i miasteczka i unia mogą opodatkować dochody obywateli = uprawnienia równoległe.
Stanowy podatek dochodowy ciągle jest, ale ten federalny już uciszają wcześniej i praktycznie nic nie zostaje do spłaty.
- bezpieczeństwo wewnętrzne -> Gwardia Narodowa -> rząd federalny – zasady działania, stanowe uprawnienia dot. Szczegółowych spraw. GN – do użytku stanu i pod dowództwem stanu, ale na rozkaz Prezydenta USA (federalizacja Gwardii Narodowej) GN może się stać armią Stanów Zjednoczonych. Prezydent, by uniknąć konfliktu za pomocą rozkazu może ustanowić GN siłą USA.
-wymiar sprawiedliwości- jest federalny pod kierownictwem sądów USA (judykatywa federalna – system sądów wyspecjalizowanych jak sądy 1. Instancji) i jest stanowy.
Aparat prokuratorski, aparat ścigania, policja stanowa.
Reglamentacja praw obywatelskich (w tym wyborczych) na poziomie stanowym ->konstytucja-> wyłączne uprawnienie poszczególnych stanów. Wybory do dziś skrajnie zdecentralizowane. Brak spisów urzędowych wyborczych -> trzeba się zarejestrować.
Po przyjęciu Karty Praw Stanów Zjednoczonych (10 poprawek) – władza federalna będzie mogła prowadzić politykę dot. Praw obywatelskich. Ma być spójność stanów.
13. poprawka - niewolnictwo
14. poprawka - każdy obywatel USA musi mieć takie same prawa
15. poprawka – dot. Powszechność praw wyborczych
Gwarancje unii dla stanów:
- integralność terytorialną poszczególnych stanów
- zabezpieczyć obronę poszczególnych stanów
- poręcza unia obronę republikańskiej formy rządów w razie zamieszek wewnętrznych (interwencja wyłącznie na prośbę Gubernatora Stanu)
Interwencje zbrojne unii w poszczególnych stanach (Interwencja wbrew wyraźnemu sprzeciwowi Gubernatorowi Stanowemu – w tych 3 przypadkach i tuż przed interwencją prezydent dokonuje federalizacji armii –armia na rozkazach prezydenta). Nie wszczynano postępowania sądowego żadnego przeciw prezydentowi (impeachmentu też nie uruchomiono) mimo naruszenia konstytucji. Eisenhower np. mówił, że nie może być tak, że tłum neguje orzeczenia władzy stanowej.
*Wojna secesyjna – zmienia wyobrażenia o gwarancjach – walka o utrzymanie niewolnictwa -> stany zawiązały konfederację i to było złamaniem praw.
Rodzi się odtąd (po wojnie secesyjnej) pytanie czy stany mają prawo wystąpienia z unii? – nie mają prawa. Gwarancji, jakie przewidziane były w konstytucji, integralności poszczególnych stanów –wniosek, że konstytucja ma zapewniać spójność całych Stanów. Musi być zgoda rządu federalnego. W przypadku zaburzeń i walk potrzebna deklaracja władzy stanowej że interwencji sobie życzy.
Przy konfliktach władza stanowa, by uniknąć interwencji mówi zróbcie jak chcecie by było zgodne z konstytucją USA – zaproszenie ze strony legalnej władzy. Czasem była złamana treść konstytucji – bez zgody władzy stanowej.
Konstytucja w praktyce rozmija się z brzmieniem przepisów i wszyscy to akceptują.
1894 r. kryzys w USA i konflikt w Ilinois. Chicago - strajk w Zakładach Pulmana – nowy kapitalista (wagony –produkcja). Władza stanowa nie umiała poradzić sobie. Clinton: jak sobie nie poradzą to wkroczy władza federalna. Problem, bo federalna instytucja (poczta federalna) nie może działać – pretekst. Naczelny Gubernator wysyła armię. Pulman znienawidzony w USA. Interwencja wbrew stanowisku władzy stanowej i zaakceptowane.
II kadencja prezydenta Eisenhowera. Rząd kampania o prawach człowieka i znoszenia wszelkiej segregacji rasowej, pakiet ustaw. Zakres segregacji rasowej na poziomie elementarnym i podstawowym – gestia rządu stanowego. Związki samorządowe. 1956 r. okręg szkolny /littlerock w Arkansas/ - decyzja, że nie można segregować rasowo w szkołach. Zarejestrowało się 9 kandydatów czarnych do jednej ze szkół. Grożą nastolatki linczem. Tłum nie dopuszcza dzieci, muszą być dowożone przez rodziców te dzieci. Gubernator używa Gwardii Narodowej i GN nie dopuszcza tych dzieci do szkoły. Zabrał głos Eisenhower – nie można pozwolić, by oszalały tłum lekceważył wyroki rządów federalnych. Żołnierze 102. Dywizji Specjalnej – rozpędzają tłum, dzieci wchodzą do szkoły. Kilka dni to trwało. Złamana konstytucja (interwencja bezprawna), ale prezydent powiedział, że jego obowiązkiem konstytucyjnym jest obrona orzeczeń sądów federalnych.
Stan Mississippi – 1. Student czarny 1962 r. -> sprzeciw ludności (w tym studentów). Kennedy przemawia w TV i mówi o środkach interwencji, które zastosuje (ma użyć sił militarnych – 1200 strażników więziennych federalnych i sporo strażników granicznych).
1913 r. – ważny. Do tego czasu dużo sporów. W nich Sąd Najwyższy faworyzował racje antyfederalistów.
Utrudnianie przez SN realizacji praw obywatelskich z poprawki 13. I 14. Oraz praw wyborczych z poprawki 15.
Umniejszanie praw stanów poszczególnych.
Do 1913 r. – zasada zakazu ustanawiania przez władzę federalną podatków pośrednich, które nie byłyby proporcjonalne do liczby ludności danego stanu tzw. podatki proporcjonalne.
Podatki bezpośrednie władzy federalnej (każdy ma płacić taki sam). Suma wpływów z poszczególnych stanów ma być proporcjonalna do liczby ludności poszczególnych stanów. -> spisy ludności.
Spory w Sądzie Najwyższym dot. Podatków bezpośrednich:
-podatki od powozów (kto ma powóz płaci za niego określoną stawkę; 2 powozy = 2x więcej itd. – zależnie od ilości)
->argumenty przeciwników tego podatku: jest to podatek bezpośredni, który narusza proporcjonalność + kilkoma powozami na raz jeździć się nie da
-> odpowiedź sądu: nie jest to podatek bezpośredni, więc już nie musi odpowiedzieć na 2 argument.
Po wojnie secesyjnej władza federalna nie jest w najlepszym stanie. Od wojny secesyjnej (od 1870 r. – ratyfikowanie 15. Poprawki) rząd może ratyfikować prawa obywatelskie dla wszystkich stanów + uprawnienia równoległe dla władzy federalnej dotyczące regulowania dobrobytu ekonomicznego. Próby stworzenia publicznej służby zdrowia.
W zakresie polityki społecznej, ekonomicznej i dobrobytu ogólnego władza federalna ustanawia zupełnie nowe regulacje.
W latach 70. XX wieku – dotyczące płacy minimalnej.
Władza federalna próbuje opodatkować urzędników -> sprzeciw!, że nie jest to zgodne z konstytucją
II połowa XIX w.
Sąd Najwyższy broni uprawnień stanów poszczególnych (a jest federalną judykatywą, bo wie, że gdy władza federalna zajmie sprawę podatków dla siebie, to stany nie będą niezależne.
1913 r. – w projekcje 16 poprawki zwraca się do władzy federalnej odnośnie podatków.
1913 r. - władza federalna postanowiła, że po potrąceniu kosztów wszystko oddadzą. Agencja Federalna będzie pytała poszczególne stany o zdanie co do zasad redystrybucji podatków/dochodów?.
1913 r. - 16 poprawka odrzuca proporcjonalność -> Kongres USA może nakładać podatki bez liczenia się z proporcjonalnością i ustalamy co 10 lat liczbę ludności. W praktyce to powszechne opodatkowanie. Ale nęciło to elity stanowe. Np. - 2. dekada XX w. dominowały krótkie kadencje gubernatorów (roczne) i częste spotkania z wyborcami – trzeba utrzymać się. I elity nęciło zwolnienie z tego. Propozycja, że mogą się ustawić a jeszcze mówią im, że my ściągniemy i wam oddamy. zaczyna obowiązywać powstaje Tax Foundation – organizacja mająca dokonywać redystrybucji z podatków dochodowych. ->powstaje odtąd federalny PIT i federalny podatek dochodowy. Decyzje zatem podejmuje niezależna organizacja, ale można dokonywać zmiany.
Od 1600 – 2000 $ na głowę (ponad 30 stanów się mieści w tym przedziale) płynie na środki publiczne. Kilka stanów dostało mniej niż 1600 $ na głowę i około 10 stanów więcej niż 2000 $.
Rząd federalny nie musi kontrolować tylko ustanawia priorytety, np. walka z bezdomnością. Zgłosiło się kilka stanów. Potem władza federalna zamknęła kurek z pieniędzmi i władze stanowe miały problem.
1 z argumentów było, że poprawka nie ogranicza istniejącego prawa stanu do pobierania podatków stanowych i by z tego sobie korzystać. Nie podnoszono 1 sprawy – że istota podatku jest taka, że wpływy podatkowe spadają gdy się przesadza z opodatkowywaniem.
W marcu obywatel dostaje kwestionariusz federalny i w określonym terminie spłacić. Za miesiąc dostaje kwestionariusz podatkowy do wypełnienia by zapłacić stanowy podatek. Gdy zapłaci stanowy podatek to może odliczyć to co władzy federalnej zapłacił i w prawie każdym przypadku już nic nie musi płacić, więc władza samorządowa zrezygnowała z opodatkowywania, bo więcej ściąganie kosztowało niż było zysków.
W 1808 r. w Kaliforni „rebelia podatników” – (mieszkańcy mogą zmieniać stanową konstytucję w wyniku inicjatywy ludowej) – inicjatywa, że nie można podwyższać opodatkowania dochodów więcej niż 1% (z uwzględnieniem inflacji). Ale to by skutkowało redukcji wydatków publicznych. Nie przeszło. To wymyślono, by nie opodatkowywać spadków i darowizn i to przeszło.
Pomoc od władzy federalnej możliwa tylko w okresie prosperity.
W 9 stanach całkowicie zniesiono opodatkowanie dochodów. Liczba stanów, które nie opodatkowują rośnie. Pomoc federalna nie wystarcza.
Kiedyś myślano, że pomoc władzy federalnej jest dla biednych stanów typu Alaska. Teraz – na pomoc władzy federalnej niektórych stanów nie stać.
Każdego roku wiosną Urząd Statystyczny USA i Tax Foundation publikują ile wyciągnięto z kieszeni poszczególnych stanów do tego ile wpłynęło od władzy federalnej.
Oddajemy tyle ile ściągnęliśmy, ale są współczynniki korygujące – więcej dajemy biednym stanom, stanom przechodzącym tornada itd.
$ pomocy federalnej = dzielimy sumę pobraną przez władzę federalną z poszczególnych stanów przez sumę przyznanej pomocy federalnej.
Np. Alaska więcej dostaje niż płaci podatków (jako biedny stan). Ale oni nie są szczęśliwi z tego powodu.
Tax Foundation ustalił taki algorytm pobierania podatków.
To nie jest wyrównywanie stanu posiadania. $ pomocy federalnej kosztuje różnie w różnych stanach. Jest olbrzymia różnica w ściąganiu podatków. Bogate stany płacą duże podatki i wielokrotnie większe przychody od władzy federalnej dostają.
Biedne stany biednieją, bogate się bogacą.
Ustanowiono limity pomocy dla poszczególnych stanów. W formie grantu na konkretny projekt dostaje się kwoty (ale kontrola czy kwoty pomocy władzy federalnej właściwie wydane). 85% grantów federalnych (pomocy federalnej) to granty kategoryczne. Rząd federalny ciągle przypomina na co chętnie będzie przyznawał granty kategoryczne. Np. wybudowano za nie Centrum Lincolna (w ramach grantu kategorycznego). A władza stanowa musi utrzymać to wszystko. W ramach grantów kategorycznych budowano osiedla komunalne.
10% - granty ramowe –na konkretną dziedzinę np. ochronę środowiska.
5% - granty ogólne – na co chcą stany.
TEMAT 4. (WT. 13.03.12)
Poziomy podział władzy.
Jego elekcyjna wysokość – tak miał nazywać się nowy władca amerykańskiej republiki (początkowo w konstytucji tak miało być).
Żadna z 3 władz nie może mieć wpływu na wybór innej władzy.
Uprawnienia nominacyjne i do odwoływania = władz.
Separacyjne postanowienia władz
Każda władza – oddzielny mandat wyborców – oddzielne wybory –powoływanie niezależne
Niezależne aparaty (oddzielni doradcy)
Funkcjonowanie 3 władz –każda działa sama, oddzielnie
Władza prawodawcza z uprawnieniami do stanowienia federalnego – tak aa to wyglądać. Trzeba zapewnić zasadę reprezentacji proporcjonalnej.
Ma być równość stanowej reprezentacji. Nie powinno być reprezentacji proporcjonalnej tylko równouprawniona.
65 mandatów + dodatkowe mandaty dla niektórych stanów z racji proporcjonalności.
1910 r. zbyt dużo (435) reprezentantów i trzeba na nich płacić – rozrost Izby Reprezentantów.
Od 1910 rozdzielono część mandatów.
1908 – Kongres Izby Reprezentantów uchwalił, że liczba reprezentantów jest stała – nie w konstytucji a w praktyce zmniejszono liczbę reprezentantów.
Wybory federalne przeprowadzane są przez stany i proces wyborczy jest skrajnie zdecentralizowany.
Senator będzie się powoływać na 2 kadencje od razu. Kadencja Kongresu USA - 2 – letnia. Co 2, 3 lata ma się wymieniać. Dominowały krótkie kadencje.
Od początku XX wieku parlamentarzyści podejmują obstrukcję parlamentarną.
Poprawka 17. – wprowadziła bezpośrednie wybory senatorów (już nie legislatury wybierają).
Skończyła się obstrukcja senatorów.
Sp wyboru prezydenta USA – na 4 – letnią kadencję (2 kadencje kongresowe a co 4 lata rok przestępny i łączono kongresowe z prezydenckimi). Święty wtorek listopada roku przestępnego (pierwszy wt listopada).
Żaden prezydent do czasów F.D. Roosevelta nie wspominał nawet o 3. Kadencji – konwenans.
1932 r. wybrany F.D. Roosevelt (2 kadencje + specyficzny przypadek = 10 lat bez 1 dnia). Po nim zaczęto się zastanawiać.
Każdy stan powinien mieć takie samo prawo co do wyboru prezydenta. 32 elektorów.
Kongres nie może wybierać prezydenta. Kompromis z wyborów kongresowych przeniesiono na wybory prezydenckie. W każdym ze stanów wybierać się będzie tylu elektorów ilu dany stan ma reprezentantów. Co 10 lat ew. poprawki. + najpierw 2 a potem 3 ze stolicy.
Ile trzeba mieć głosów elektorskich by wygrać wybory prezydenckie? 270 głosów. WIĘKSZOŚĆ ABSOLUTNA
1960 – Kennedy vs. Nixon. Kennedy ma przewagę w głosach elektorskich.
TEMAT 5. (WT. 20.03.12) –c.d.
Rozdział mandatów elektorskich: w większości stanów przyjęto, że ta lista wygrywa, która ma najwięcej głosów ze wszystkich. Nie ma progu żadnego, ani połowy głosów nie musi mieć. Musi mieć najwięcej po prosty. Deformacja koniunkturalna wywołana przez zasadę wyboru większościowego.
Przy wyborze Thomasa Jeffersona – dostaje najwięcej stanowych głosów. Ma być 2 spośród 3 kandydatów.(?)
Andrew Jackson wygrywa wybory elektorskie ale zabrakło mu głosów. Powołuje się na wyborców, bo nie ma większości głosów elektorskich. Jacksonowi brakuje w Waszyngtonie politycznego zaplecza. Rywalem najważniejszym był syn byłego prezydenta – John Adams Junior i to on został prezydentem. Jackson protestował, że jak są wybory pośrednie to rządzą jajogłowi (elektorzy) a nie lud. Najlepszymi kandydatami wg niego to tacy, którzy przedstawiają głos ludu. Chciałby bezpośrednich wyborów.
Dekoncentracja władzy centralnej.
Wybrano regułę większościową
Problem sukcesji prezydenta. Jeśli przewidziano z góry, że kadencja 4 lata to nie można żadnego innego terminu ustalać. Wybory prezydenckie w czasie kadencji są wykluczone. Sprawę przekazano Komisji Spraw Niewyjaśnionych. Też tam oddano problem przewodnictwa Senatu. Kto ma być przewodniczącym Senatu? – chodzi o zapewnienie równości stanów. Wykluczono możliwość wyboru przewodniczącego przez sam Senat. Bo będzie głosował tak jak stan, z którego pochodzi, więc 1 stan będzie miał jakby 2 głosy (do KSN).
Nie można dzielić władzy prezydenta. Na konwencji konstytucyjnej ustalono, że funkcjonariusz władzy wykonawczej przewodniczy w Senacie.
V-ce prezydent mając funkcje przewodniczącego Senatu musi mieć mandat z wyboru ten, który wygra wybory prezydenckie ma całą władzę w egzekutywie, a jego największy rywal – v-ce prezydentem. Ale to nie ma znaczenia, bo 1 uprawnienie tylko ma –decydujący głos, gdy jest równa ilość głosów.
12. poprawka na początku 20 stulecia – rezygnacja, z tego co powyżej. Do dziś każdy kandydat na rezydenta musi ciągnąć za sobą kandydata na v-ce prezydenta. Od razu głosuje się na obu. Nie może być tak, że rywal prezydenta jest v-ce a v-ce musi mieć mandat z wyboru. Dziś jest ta ustawa o sukcesji modyfikowana, by rozstrzygnąć czy jest potrzebne zastępstwo prezydenta. Czym innym jest obejmowanie funkcji a czym innym urzędu.
Problem sukcesji prezydenta nadal budzi wątpliwości. Po wejściu w życie 12. Poprawki – tworzy się dowcipy o v-ce prezydencie (dot. tego, że jest potrzebny, ale go nie widać). Spada prestiż tego urzędu. V-ce prezydent nie uczestniczy w debacie w Senacie.
Przed Wojną Secesyjną 31.03 obejmował urząd prezydent i złapał grypę. Umarł 3 dni później. Urzędował 1 dzień. Co w tej sytuacji? V-ce prezydent wskoczył jego miejsce. Nie miał za to sukcesora swojego, zastępcy.
Od początku wokół urzędu v-ce prezydenta tworzy się atmosfera, że to urząd niewidoczny i dobry do tego, by odsunąć
Po zabójstwie prezydenta Lincolna, v-ce został prezydentem – Andrew Johnson. Po raz pierwszy wszczęto procedurę impeachmentu w Sejmie z racji tego, iż nie podobał im się na tą funkcję.
Co robić gdy Izba Reprezentantów nie będzie w stanie wybrać nowego prezydenta? – gdy jest v-ce a nie ma prezydenta. Pełniącym obowiązki ma zostać Sekretarz Stanu. Ale nie praktykowano tego i nie traktowano poważnie.
Gdy prezydent z małżonką i v-ce prezydent zginą razem – co wtedy? Przypadek zamachu na Kennedy’ego. John Kennedy – umiera. Żona i v-ce prezydent przeżywają.
Kwestia zapewnienia ciągłości sukcesji prezydenta. Co zrobić, by wykluczyć sytuację, że prezydent i v-ce prezydent zginą razem? Prezydent mianuje v-ce i dopiero Kongres zatwierdza. Pierwszym obowiązkiem prezydenta po wyborze jest mianowanie v-ce prezydenta.
Nie ma mechanizmów, gdy prezydent i v-ce przestają pełnić funkcje razem. Są niektóre reguły: 1) nie wolno podróżować 1 samolotem, 2) na wiecach nie można się razem pokazywać (są wyjątki – ale musi być szyba kuloodporna itd.).
Wybór judykatywy jest wykluczony. Sędziowie nie powinni być poddani zmienności nastrojów politycznych opinii publicznej. Nie mogą być uważani za reprezentantów stanów. Ma przedstawiać przewagę władzy federalnej nad stanowymi. Główna rola 3 władzy –pilnowanie i stosowanie czynności supremacyjnej.
I Kongres ustalił – 5 sędziów Sądów Okręgowych i jednocześnie Sądu Najwyższego. Sprawują obie te funkcje na raz. Skład SN się zmniejszy.
TEMAT 7. (WT. 03.04.12)
Prezydent – należy do egzekutywy ale ma też obowiązki judykatywy.
Po wojnie secesyjnej dopiero kandydaci spoza Kongresu. Wcześniej tylko z Kongresu.
Po śmierci Lincolna (zamordowany), v-ce prezydent Andrew Johnson – nie był wybrany jako prezydent tylko jako v-ce -> mniejszy mandat. Konflikt o prestiż. Kongres uważa że za mocny jest urząd prezydenta, trzeba osłabiać urząd prezydenta. Nacisk na prezydenta, by ten robił to co Kongres sobie życzy. Kongres chce wykazać, że jest władzą nr 1. Administracja ma się wreszcie zając handlem między stanami – ważnymi sprawami wewnętrznymi. Administracja nie ma żadnego urzędu, by tego dokonywać. Do wojny secesyjnej Kongres nie ma narzędzi by skłonić administrację do jakiegoś działania.
Powstanie 1. Niezależna agencja władzy wykonawczej Niezależna/ Kongresowa agencja ds. handlu międzystanowego. Uchwalono statut. Niewiele różni się później od Departamentów. Do dziś uchwalono wiele takich agencji „niezależnych” (Kongres ma wpływ na statut i wybieranie prezydenta w tej komisji). Zasada separacji 3 aparatów poszczególnych władz po wojnie secesyjnej zostaje złamana. Na bazie tych agencji istniały spory między prezydentem a Kongresem. Jak Kongres czegoś chciał a prezydent nie to powoływano agencję. Np.
- CIA to agencja taka – „kukułcze jajo”; niezależna od prezydenta a prezydentowi podległa.
- Korpus Pokoju – agencja niezależna, aparat urzędniczy, który rekrutuje młodzież i wysyła ich do różnych krajów i mają oni rozgłaszać jak to Ameryka cudowna, amerykański styl życia, język itd.
3. instytucja, która dziś budzi najwięcej kontrowersji – Urząd specjalnego prokuratora niezależnego specjalnego. Niezależne to te, które nie wiadomo do jakiej władzy przypisać.
Pod koniec kadencji Nixona – afera Watergate -1968 r. w kwaterze głównej wyborczej sztaby Nixona odkryto aparat do podsłuchu konkurencji. Nixon mówił, że nie wiedział o niczym. Szef sztabu wziął na siebie całą winę – John Mitchel -> więzienie. Nixon wygrał wybory.
Kongres uchwala ustawę (w drodze rezolucji) – poza Stanami użycie siły zbrojnej przez prezydenta nie może trwać dłużej niż 3 miesiące.
Od początku zaczyna Kongres drążyć sprawę Watergate – czy prezydent rzeczywiście był zamieszany. Przesłuchiwanie urzędników Białego Domu (nic) i prezydenta samego (prezydent powoływał się na przywilej wykonawczy prezydenta – wiadomo, że nie jest niewinny). Wreszcie 1 urzędnik niechcący wydał. Kongres chce taśm z nagrań. Czy prezydent może wydawać dowody? Prawnicy – tak. Kongres zwraca się o to do Sądu Najwyższego – czy prezydent powołując się na przywilej konstytucyjny może wydać taśmy? Odp. SN: może wydać taśmy mimo przywileju. Fałszowanie dowodów (rozpoczęto wycinać ewentualne podejrzane momenty z taśm, wysłano, ale zostało to odkryte). Nixon przepadł (ale miał ochronę osobistą do końca życia jako prezydent).
Kongres doszedł do wniosku, że doprowadził do dymisji Nixona tylko przez jego głupotę, bo mógł się obronić (prokurator generalny to podwładny prezydenta, więc Kongres by nie miał nic do powiedzenia).
Wymyślono, że stworzy się kolejny urząd „kukułcze jajo” Urząd specjalnego prokuratora niezależnego specjalnego, ale tylko zostanie powołany, gdy będzie problem związany z procedurą impeachmentu. Urząd so ścigania i podsłuchiwania prezydenta, ale czasowo obsadzany –gdy Kongres uzna za stosowne. Prokurator taki staje się z-cą prokuratora generalnego i ma pełną władzę nad całym aparatem ścigania.
TEMAT 8. (WT. 17.04.12)
Wzajemne hamowanie się władz:
Finanse – Izba Reprezentantów głównie – jest strażnikiem „sakiewki publicznej”. Budżet od 1928 r. Budżet jest tylko ogólną granicą. Na każdy wydatek potrzebna jest zgoda Kongresu.
Impeachment
„Hamulec awaryjny” – zasada impeachmentu – Kongres może postawić w stan oskarżenia funkcjonariuszy publicznych; Senat staje się sądem w takiej sprawie. I wydaje wyrok (pozbawienie urzędu/ odrzucenie zarzutu).
Tylko 2x prezydent postawiony w stan impeachmentu (żaden nie skazany; nikt też nie chciał być pozbawiony urzędu):
Andrew Johnson (po zamordowaniu Lincolna zostaje prezydentem). W Kongresie nie podoba się, że kandydaci na prezydenta wywodzą się z prowincji (z zewnątrz – 1. Takim kandydatem był Andrew Jackson). Obawa Kongresu, że władza wykonawcza zyska ich kosztem. Andrew Johnson nie był z wyboru (1.). Postawiony w stan oskarżenia – oskarżeń 15 i wszystkie naciągnięto (1. Że powołał bez pytania o zgodę senatu kogoś. Odpowiedzialność prawno- konstytucyjna jest przykrywką kwestii politycznych. Z góry określono jak będą głosować. A.J. nie został pozbawiony urzędu, bo 1 senator nie zagłosował tak jak miał. Próba zahamowania drugiej władzy.
Clinton – ocalał też
Nixon (2. Kadencja) – afera Watergate?
Zasada prezydenckiego orędzia (konstytucyjna możliwość wpływania na ustawodawstwo) do Obu Izb Kongresu
Tekst orędzia z góry dostarczony członkom Kongresu – problematyczne. W praktyce chodziło o kierowanie orędzia do wyborców. Mobilizowanie opinii publicznej. Wzrost pozycji USA -> orędzie kierowane dziś do całego świata.
Roosevelt i Reagan „spinaczowe dołączanie ustaw”. Reagan wprowadził praktykę, która była wątpliwie zgodna z prawem– wyprzedzał decyzje Kongresu -> jeżeli Kongres nie przygotuje projektu ustaw / nie skorzysta z gotowych przygotowanych przez administrację -> zastosuje weto. Pojawiło się określenie „żadne weto”, bo to nie prawodawcze. Wykorzystanie orędzia do wywierania presji poprzez kształtowanie opinii publicznej. Nieformalna inicjatywa nacisku.
WETO - prezydent ma 10 dni na podpisanie ustaw ale w tym czasie może zwrócić do Kongresu z zastrzeżeniami (precyzja regulacji konstytucyjnych). Jeżeli prezydent nie podpisze / nie zastosuje weta to następuje wejście w życie.
Pocket weto –„weto kieszonkowe” prezydenta – nie podoba się ustawa – chowa do kieszeni (kosza). Jeżeli w Konstytucyjnym terminie prezydent nie podpisze -> ustawa nie wejdzie w życie.
Reagan – mówił, że z góry zastosuje weto.
Nixon rutynowo stosował weto dla zasady (kiepskie – mało kto traktował już poważnie argumenty prezydenta).
Stosowanie weta prezydenckiego
TEMAT 9. (WT. 24.04.12)
Istniała zachęta dla egzekutywy czy legislatury przez kilkadziesiąt lat majstrowanie przy Sądzie Najwyższym.
Rola Sejmu w systemie „check and balance”:
Ma pilnować klauzuli supremacyjnej
Orzekać o konstytucyjności ustaw i o legalności administracji prezydenckiej
Sąd Najwyższy ma obowiązek wystąpić do sądu 1. Instancji w sprawach, w których dochodzi do kolizji w sądach stanowych.
S 1. Instancji jest powoływany do wszystkich spraw funkcjonariuszy najwyższych?
Od 1800 r. praktyka konstytucyjna -> konstytucja jest tym czym w danym momencie sąd uważa, że jest.
Konflikt między władzami na tej podstawie.
Za rządów Tomasza Jeffersona i jego sekretarza stanu powiększono skład SN o 1 sędziego i powierzono mu funkcji prezesa; 67 innych sędziów dokooptowano do pozostałych sądów federalnych („kolesiostwo”).
Konflikt działania administracji, bo sporej grupie z pośpiechu nie wręczono oficjalnych nominacji (poprzednia władza nie zdążyła im wydać). James Madison rozdaje mianowania niechętnie. Okazało się, że został jeszcze jeden, który nie miał nominacji. James Madison nie wydał nominacji jak twierdził, bo „nie miał obowiązku wymiatania po poprzedniej administracji”. Biegnie ten niedoszły sędzia do prezesa (prezesa SN) Johna Marshalla (nowomianowanego). Marshall mów mu, żeby napisał pozew do SN z żądaniem wydania nominacji. Madison powiedział, że nie uzna tego werdyktu, ale pozew został złożony i ma być rozpatrzony. Długo nierozpatrywana sprawa – na przeczekanie. W 1803 r. (po 2 latach) rozpoczyna się postępowanie. James Madison ma rację a ustawa sądownicza winna być poprawiona, bo nie jest zgodna z konstytucją. James Madison zanim pomyślał krzyknął, że świetny werdykt czyli poparł, bo było to dla niego wygodne – wpadł w pułapkę (że raz się zgadza a raz nie).
Rozstrzygniecie z 1808r. / 1818 rozstrzygnęło -> SN do kontroli pozostałych władz używać może konstytucyjnego hamulca jakim jest badanie konstytucyjności.
Badanie konstytucyjności ustaw wiąże się z dokonywaniem przeglądu obowiązującego prawa i jego stanowieniem.
TEMAT 10. (WT. 08.05.12)
15 maj – nie ma zajęć! 5 czerwca – test
Ameryka lokalna
Ustrój Stanów
Władza ustrojodawcza pozostała w stanach. Konstytucja nie wprowadziła wyjątków. Zał: każdy stan sam kształtuje ustrój. 1 wyjątek: 13 stanów zakładających unię zakłada republikański ustrój. Przyjmowanie nowych stanów: ustrój musi być republikański. Konstytucja wyklucza monarchiczność. Zakazuje konfederacji i ustanowienia tytułów szlacheckich. Formalnie nieskrępowane prawo do kształtowania ustroju stanów.
Ustrój unii – wzorzec.
We wszystkich stanach stworzono reżim zgromadzenia – omnipotencja zgromadzenia czyli legislatur. Zasada koncentracji władzy w legislaturach stanowych. Gubernator stanowy wybierany na krótką kadencję.
Legislatura stanowa:
stanowi prawo
powołuje urzędników administracji – wszystkie najważniejsze funkcje urzędnicze.
Gubernator tylko formalnie szefem administracji. Słabość urzędu gubernatora jest tradycją. Niby zwierzchnik administracji stanowej a tak naprawdę figura, która szykuje się do objęcia władzy we władzach federacyjnych.
Zaczyna się proces dekoncentracji administracji – każdy działa na swoją rękę, nie ma praktycznego podporządkowania, jest w rezultacie władza fikcyjna. W poszczególnych stanach władza zdekoncentrowana jest bardzo słaba – wyłaniana jest na krótką kadencję (max. 2 lata). Wyjątek: Nebraska – legislatura jest 1-izbowa.
Zmiany we wszystkich stanach reżimu zgromadzenia zainicjowane przez skutki doktryny Andrew Jacksona (od 1824 r. gdy kandydowała na prezydenta). Reformy od lat 20. Do 60. W stanach łączą się ze specyficznym pojmowaniem legislatury. Zgodnie z zapisami doktryny A.J.:
Do konstytucji wpisuje się zasadę powoływania urzędników państwowych w wyborach bezpośrednich.
Każdy urzędnik na krótką kadencję – to się nie zmienia.
Wyborca może odwoływać (recall) urzędników.
Każdy urzędnik odpowiada przed wyborcą. Istnieje zebranie wyborców – uwzględnianie stanowisk
Każdy działa zgodnie z kompetencjami
Gubernator może się zwrócić do wyborców, żeby tego urzędnika odwołano (ale to niebezpieczeństwo, że odwołać zechcą gubernatora)
zasadnicze osłabienie legislatur stanowych.
Po wojnie secesyjnej zachwiana zostanie też władza prawodawcza legislatur stanowych. Ograniczenia wpisywane do konstytucji dotyczące także autonomii izb prawodawczych poszczególnych stanów. Władza prawodawcza przejdzie na Konstytucyjną Konwencję w stanach. Już sama legislatura nie będzie mogła kreować ustroju. Konstytucyjna Konwencja Stanowa – dyktuje warunki. Rozdźwięk między modelem władzy federalnej a stanowymi. Zmieniane władze stanowe dość podobnie ale nie do końca. Po wojnie secesyjnej osłabienie legislatur stanowych i pogląd, że władza ustrojodawcza winna należeć do obywateli.
Do 1. dekady XX stulecia (głównie XIX w.) osłabia się władzę prawodawczą. Powstawały komisje – wyborcy sami mają podejmować wybory. Ograniczenia legislatur stanowych. Co do sesji – przedstawicieli do legislatur stanowych wybiera się na 1 sesję tylko (80- 120 dni). Po dokonanych wyborach zbiera się w nowym składzie legislatura i może przez 3 miesiące obradować. Potem działają już tylko komisje: prawodawcza (projekty ustaw dla następnej legislatury) i finansowa. Zasada dyskontynuacji – po skończeniu kadencji wszystkie projekty trafiają do kosza. W Newadzie, Jutah i kilku stanach ta zasada do dziś nie działa, jest kontynuacja, następny parlament uchwala. Legislatura może zebrać się na sesji nadzwyczajnej (ale tylko z inicjatywy gubernatora lub narodu) – rzadko.
Od 2. dekady XX w. zmiana. Mają stany nawiązywać do modelu władzy federalnej. Od 1910 r. w różnych stanach, szczególnie nowych, hasło, by:
umacniać legislatury stanowe,
wydłuża się kadencję legislatur stanowych i gubernatorów (musi być wybierany na nowo, zmienny),
jak najmniejsza ilość urzędów ma być z wyborów bezpośrednich. Lista urzędów, które mają być w trybie recall. Do II wojny światowej było ich 20 (gubernator, z-ca, gabinet stanowy – rodzaj kolegialnego rządu, najważniejsze urzędnicy współdziałają z gubernatorem, są niezależni od niego, mają swój dział). Zasada, że każdy urzędnik ma być wybierany oddzielnie. Gubernator ma funkcje powoływania i odwoływania urzędników, ale część tylko.
Z-ca gubernatora i gubernator mają być powoływani oddzielnie, co skutkowało tym, że często byli z różnych partii – konkurencyjnych a z-ca miał 1 cel, żeby „wykopać” gubernatora – rywalizacja. Problemy z tego wynikały.
Cel reformy: skoncentrowanie administracji.
Na szczeblu federalnym, gdyby nie doprowadzono do zmian w 13. poprawce, że ten 2. w wyborach nie zostaje v-ce prezydentem to byłyby problemy. Dziś wyjątkiem: Kalifornia – tam bywa tak- pewna rywalizacja.
II połowa XIX w. ciągle niski prestiż legislatur + problemy wyborcze. Od początku XIX w. utrwalały się praktyki: pod hasłem praw wyborczych pojawiały się takie okręgi wyborcze, by zapewniać jak najwięcej poparcia 1 partii. Jak przegrywać to postarać się, by przegrywać druzgocąco, by się nie marnowały głosy. W innym okręgu mogłyby mieć znaczenie. A jak wygrywać to przy możliwie najmniejszym poparciu. Praktyka zmian granic okręgów się powtarzała w różnych stanach pod hasłem wyrównywania praw wyborczych. Przez to utrudniano władzę legislaturze.
Potem uznano, że nie można majstrować przy granicach okręgów, a przez to powstawała nierówność praw wyborczych (inna waga 1 głosu), ze względu na mobilność tego społeczeństwa. W 1 okręgu 2 tys. Mieszkańców a w drugim 20 tys.