Wykład I

Friedrich Wilhelm Fröbel- o wychowaniu przedszkolnym.

- W 1837 roku założył w Blankenburgu (Niemcy) przedszkole (Kindergarten).

- Cele- wszechstronny rozwój fizyczny, umysłowy i moralny dziecka.

- Główne formy aktywności dzieci przedszkolnych – zabawa, śpiew i roboty ręczne.

- Najważniejszym celem Fröbla było stworzenie oryginalnej instytucji dla wychowania dzieci w wieku od 3-6 lat- ogródków dziecięcych.

- Celem ogródków dziecięcych było wszechstronne przygotowanie dziecka do dalszych stadiów wychowania i kształcenia.

Cele szczegółowe

- rozwijać instynkt wiedzy

- rozwijać instynkt pracy

- rozwijać instynkt artystyczny

- rozwijać instynkt religijny

Pytanie na kolokwium: Źródła celów podanych przez Fröbla?

Odp. Po pierwsze: z filozofii idealistycznej, która obecnie panowała w Niemczech i z filozofii naturalistycznej (człowiek rodzi się dobry, jest częścią natury i rozwija się w swoim tempie tak jak natura)

Po drugie: z jego surowego wychowania religijnego(źródła teologiczne), w Piśmie Świętym te wszystkie elementy(cele szczegółowe) są zawarte. Był wychowany przez ortodoksyjnego pastora (protestantyzm).

Po trzecie: z jego praktyki, pracy, obserwacji i doświadczeń. Współpracował z Janem Henrykiem Pestalozzim, czytał pisma J. Locke’a i J. J. Rousseau.

Poza tym wpływ miały jego doświadczenia życiowe i udział w wojnie napoleońskiej. Był przeciwny wojnie, opowiadał się za pokojem- irenista.

Zasady dydaktyczne w Kindergarten:

- poglądowości,

- aktywności,

- dostępności,

- systematyczności,

- logicznej kolejności.

6 „darów” Fröbla

Pierwszy dar- to różnokolorowe piłki, 3 o barwach zasadniczych: czerwona, żółta, niebieska i 3 o barwach pochodnych: pomarańczowa, zielona, fioletowa. Piłka jest pierwsza zabawka dziecka, przez manipulacje nią uczy się ono określać położenie, ruchy i cechy (jest blisko, daleko, toczy się, spada, jest kulista, barwna, lekka itd.).

Drugi dar- to pudełko, w którym znajduje się kula, walec i sześcian. Kształty te służą do przeprowadzenia porównań, odróżniania form kulistych od graniastych, linii prostej od krzywej, wyobrażenia ciężaru. Zabawa klockami wzbogaca w szereg wiadomości i doświadczeń.

Trzeci dar- to sześcian podzielony na osiem równych części(małych sześcianów) przez odpowiednie przecięcie dużego sześcianu. Podzielony sześcian wytwarza pojęcie o całości i części. Małe sześciany można składać w jeden duży, rozkładać sześcian na części, dostrzegać identyczność kształtów małych sześcianów i dużego. Dziecko opanowuje nowe pojęcia takie jak: krawędź, wysokość, długość, szerokość, ściana.

Czwarty dar- to ten sam sześcian tylko inaczej podzielony. Jedno przecięcie pionowe, a trzy poziome dają w rezultacie osiem klocków w kształcie cegiełek. Dziecko może zaobserwować że klocki różnią się od dużego sześcianu nie tylko wielkością ale także forma geometryczną. Pojawiają się nowe pojęcia: prostokąt, leży, plaski.

Piąty dar- to większy niż Dotą sześcian, podzielony dwoma cięciami poprzecznymi, a następnie górna jego warstwa została przecięta przekątna na dwie części- tworząc trójgraniaste połówki sześcianów.

Szósty dar- to pudełko zawierające tabliczki o płaszczyznach odpowiadających poznanym kształtom(trójkąty, kwadraty, prostokąty). Z tabliczek tych przez odpowiednie cięcia uzyskuje się: trójkąty prostokątne równoramienne, trójkąty prostokątne nierównoramienne, trójkąty równoboczne, trójkąty różnoboczne.

Fröbel określa rozmiar tabliczek i zaleca, aby barwy poszczególnych płaszczyzn były wyraźne i harmonijne.

„Nie ma tego w umyśle, czego wcześniej nie byłoby w zmysłach.”- Jan Amos Komeński.

Dary 7-10 zostały stworzone po śmierci Fröbla.

Wykład II

Tezy pedagogiki Marii Montessori

M. Montessori- Była pierwszym lekarzem kobietą we Włoszech. Działała w konwencji naturalistycznego widzenia świata, z mocno wyeksponowanym elementem holistycznym i idealistycznym.- są to źródła jej poglądów.

TEZY OGÓLNE

• Podstawą zdobywania przez dzieci wiedzy i praktycznych umiejętności jest własna aktywność , która przebiega w odpowiednio przemyślanym i zorganizowanym środowisku edukacyjnym i przy współpracy z nauczycielem . Kładła wielki nacisk na samodzielność dziecka. Dziecko jest człowiekiem wolnym i samodzielnym. Jej hasło: „pozwól zrobić mi to samemu”.

• Podstawowym sposobem dziecięcego poznania jest codzienna obserwacja najbliższego otoczenia. Źródło filozoficzne- epistemologia.

• Rozwój dziecka następuje w drodze swobodnego wyboru miejsca, czasu, rodzaju aktywności oraz formy pracy( indywidualną lub z partnerem) z zachowaniem zasad społecznego funkcjonowania.

• Dzieci w grupach zróżnicowanych wiekowo (łacone trzy roczniki) uczą się wzajemnie od siebie poprzez wymianę wzajemnych zdolności i umiejętności, a także uczą się przestrzegać reguł: nie rań, nie niszcz, nie przeszkadzaj.

• Dziecko pracuje we własnym tempie i według własnych możliwości podejmowania zadania,, które jest już w stanie realizować

• Proces edukacyjny powinien być wolny od przekupstwa i od karania a bazować powinien na samokontroli dziecka

• Otoczenie dziecka winno sprzyjać dziecięcej radości, poczucia szczęścia, stymulować do pracy.

• Wszystkie potrzebne przybory środki dydaktyczne (czyli materiał edukacyjny) powinny być uporządkowane tematycznie i łatwo dostępne dla dzieci- umieszczone w zasięgu reki dziecka.

• Nauczyciel jest przewodnikiem dziecka, z poszanowaniem jego osoby oraz uwagą obserwuje postępy i trudności w rozwoju dziecka.

• Nauczyciel pomaga dziecku samodzielnie odkrywać świat, jest tylko pośrednikiem pomiędzy otoczeniem i dzieckiem.

Etapy rozwojowe- „wrażliwe fazy”

1. „Absorbujący duch”- faza języka (mówionego i pisanego), ruchu, zachowania społecznego i porządku (0-6 lat) Dziecka absorbuje- przyjmuje wszystko, zapisuje wszystkie wrażenia, doświadczenia.

2. „Studiowanie całości poprzez badanie detalu”- faza moralności, sprawiedliwości, dobra i zła, uczuć religijnych, różnych dziedzin nauki, zdobywania umiejętności (7-12 lat). Do tego dziecko przygotowuje się już w przedszkolu.

3. Faza godności osobistej, odpowiedzialności, wiary we własne siły (13-18 lat).

Zasady pedagogiczne:

1. Swobodny wybór- obejmuje ona regułę wolnego wyboru zajęć, „swobodnej pracy”. W przygotowanym otoczeniu dziecko wybiera przedmiot działań, samo ustala tempo i czas uczenia się, stopień trudności, wybiera partnera. Stwarza ta zasada okazję do rozwijania się umiejętności korzystania z wolności.

2. Zasada swobodnego wyboru materiału- w sali przedszkolnej wszystkie materiały są zawsze dostępne, ułożone tematycznie na półkach.

3. Zasada swobodnego wyboru miejsca pracy- dziecko pracuje tam, gdzie samo zdecyduje i pozwalają na to granice rozsądku nauczyciela i możliwości organizacyjnych. Dziecko nie ma obowiązku uczestnictwa w zajęciach grupowych, jeśli jest czymś ważnym zajęte.

4. Zasada swobodnego wyboru czasu pracy- w związku z fazami chłonności decyzję o czasie pracy pozostawiamy dziecku.

5. Zasada swobodnego wyboru formy pracy- lekcje podstawową przeprowadza się z każdym dzieckiem indywidualnie. Następnie zaczyna się pracować oddzielnie. Wie, że ma prawo do pracy w ciszy, że nikt nie będzie mu przeszkadzał. Wie także, ze nikt nie będzie mu pomagał, jeśli pomoc jest nie potrzebna. Samodzielnie wybrało sobie temat pracy, pracuje wtedy, kiedy zechciało, będzie pracowało tak długo , jak długo praca ta będzie dla niego atrakcyjna i będzie sprawiała mu przyjemności.

6. Zasada przodku- każdy przedmiot w klasie ma swoje miejsce- skąd został wzięty, tam zostaje odniesiony. Podobnie każda osoba także ma swoje miejsce i wie, co do niej należy. To proste- dzieci kochają porządek. Porządek w otoczeniu- porządek w sercu.

7. Zasada ograniczenia- pedagogika Montessori nie jest metodą partnerską, ani bezstresową. Dzieci nie mogą robić tego co chcą i nie są partnerami nauczyciela. Ograniczeniu, regułom i zasadom postępowania, podlegają wszystkie elementy życia grupy. Partnerstwo jest na poziomie człowieka- i dziecko i nauczyciel jest człowiekiem, ale uczniowie i nauczyciel mają inne obowiązki.

8. Zasada izolowania trudności- dotyczy stosowania materiału dydaktycznego Montessori- wszystkie pomoce są w jednym egzemplarzu i w każdej z tych pomocy mamy wyeksponowaną jedną trudność do pokonania przez dzieci. Po to aby dziecko dobrze daną cechę poznało- dlatego jest ona wyeksponowana. Jeśli dziecko pracuje z różowa wieżą po to, aby poznać lub uporządkować znane już sobie pojęcia związane z wielkością (choćby takie jak: duży, mały, mniejszy niż – większy niż-, duży- większy- największy, mały- mniejszy-najmniejszy) ma do dyspozycji:

a) nauczyciela, który wie jak i kiedy w tym pomóc,

b)

9) Zasada transferu- każdy z materiału edukacyjnego jest tylko pewnym ogniwem w takim określonym działaniu dziecka z tym materiałem i razem tworzą logiczny łańcuch. Materiał Montessori jest najpełniejszym zestawem pomocy dydaktycznych. Każdy z tych materiałów to ogniwo, logicznie powiązane w długi łańcuch. Wykładnie tej zasady:

1. Każde ogniwo zawiera w sobie cechy materiału poprzednio wprowadzonego plus jedna cecha więcej.

2. Informacje, kompetencje, umiejętności opanowanie podczas pracy z materiałem dziecko przenosi na otoczenie. (np. Nauczycielka mówi do dziecka: „Co się tak drzesz? Nie jesteś w lesie! Na wycieczce w lesie dziecko krzyczy- dokonał się transfer.)

3.Przenoszenie cech w obrębie materiału i przenoszenie umiejętności na otaczające dziecko środowisko, to właśnie zasada transferu.

10) Zasada własnego działania i powtarzania – typowe dla nabywania nowych umiejętności jest intensywne zwrócenie się dziecka ku określonej dziedzinie ludzkich działań, a wraz z tym fenomen powtarzania. Założeniem jest , że dziecko rozwija się zgodnie z programem wyznaczonym własnymi zainteresowaniami, potrzebami, możliwościami intelektualnymi i fizycznymi. Uczymy się przez powtarzanie, działanie intelektualne i fizyczne!

11) Zasada samokontroli- materiał montessoriański jest skonstruowany tak, że pozwala dzieciom samodzielnie stwierdzić, czy dana pracę wykonały dobrze czy źle, w którym miejscu nastąpiła pomyłka i jak ten błąd naprawić.

Trzy fazy przebiegu lekcji:

1. Faza nazwania- asocjacji.

2. Faza przyporządkowania- ćwiczeń.

3. Faza kontroli.

M. Miksza, Zrozumieć Montessori ( w niej są opisane te wszystkie zasady)!!!!!!!!!!!!!!

Cechy pomocy montessoriańskich- materiału rozwojowego!!! – tak nawała swoje pomoce.

• Pomoce do pracy powyższa metodą są kolorowe, estetycznie wykonane, stwarzają możliwości zdobywania wiedzy o sobie i otaczającym świecie poprzez wykorzystanie wszystkich zmysłów człowieka.

• Uwzględnianie zasady stopniowania trudności- dostosowany do potrzeb rozwojowych dziecka.

• Logiczna spójność ogniw ciągów tematycznych.

• Konstrukcja umożliwiająca samodzielną kontrolę błędów.

• Ograniczenie- dany rodzaj pomocy występuje tylko w jednym egzemplarzu.

• Atrakcyjność, prostota, precyzja i estetyka wykonania.

Materiały Montessori podzielone są na sześć grup:

1. Pomoce do praktycznych ćwiczeń

2. Pomoce zmysłowe

3. Pomoce do edukacji matematycznej

4. Pomoce do edukacji językowej

5. Pomoce do wychowania kosmicznego ( nie tylko przyroda ale też kosmos, razem Bogiem który go stworzył- holizm- świat jest całością, człowiek jest całością- człowiek jest tym wszystkim co go otacza)

6. Pomoce do wychowania religijnego

Zadania nauczyciela:

• Zadbać przede wszystkim o ład i prządek wśród przedmiotów, dokładnie sprzątać otoczenie, troszczyć się o nie, tak aby wyglądało czysto i schludnie

• Ma być aktywny, kiedy wprowadza dziecko w związki z otoczeniem. Ma być pasywny, kiedy relacja ta się już nawiązała.

• Musi obserwować dzieci i zważać, by ich siły nie rozpraszały się nadaremnie, gdy któreś nie może znaleźć potrzebnego przedmiotu.

• Musi okazać dziecku szacunek, zwłaszcza temu które popełnia błędy i nie poprawiać go.

• Musi okazać szacunek dziecku, które odpoczywa i przygląda się, jak inni pracują; nie przeszkadzać mu , nie wołać i nie zmuszać do pracy.

Nauczyciel winien charakteryzować się schludnością , zadbaniem, estetycznym wyglądem i urodą. Cechy te wpływają na wychowanków na drodze naśladownictwa. Nauczyciel, mający wśród dzieci autorytet często większy niż rodzice, staje się dla nich wzorem do naśladowania. Poprzez obserwację wyglądu swojego nauczyciela, jego sposobu bycia, reagowania w różnych sytuacjach, dzieci formują swój obraz i własny sposób bycia.

Pytanie na kolokwium: Źródła poglądów na wychowanie Marii Montessori? Filozoficzne (naturalistyczna i idealistyczne, personalizm), kontakty z pedagogami i psychologami, była katoliczką wierzącą, była włoszką o poglądach bardzo demokratycznych, była lekarzem- źródła medyczne.

Wykład III

Temat: Formy i metody pracy w przedszkolu

Cechy procesu edukacyjnego w przedszkolu.

Proces (definicja)- to są źródła cech procesu edukacyjnego

Cechy osobowościowe dziecka- właściwości psychofizyczne dziecka w wieku przedszkolnym.

CELOWOŚĆ- proces edukacyjny jest zawsze celowy.

INTEGRALNOŚĆ/ Zintegrowanie- występowanie w procesie edukacyjnym przedszkola jednocześnie oddziaływań wychowawczych i nauczających jako jednorodnej całości, jedność procesu wychowania i nauczania.

Zintegrowanie- taka cecha, która polega na łączeniu w całość wszystkich kategorii dydaktycznych, tzn. zarówno treści programowych (integracja cząstkowa zwana korelacją), cele, formy, metody pracy. W obrębie tego zintegrowania mieści się rzeczywiście pełny całościowy proces edukacyjny. Wokół tematu nauczyciel w oparciu o dokumenty programowe integruje cele, treści, formy i metody pracy-przygotowuje swój konspekt działań- jest to integracja czynna. Integracja bierna- podstawa programowa, ktoś za nauczyciela dokonał tego.

ETAPOWOŚĆ- Edukacja przebiega w pewnych etapach po sobie następujących, których niemożna pominąć ani przyspieszać. Charakter działań edukacyjnych, stopień trudności jest zróżnicowany w kolejnych etapach i dostosowany do etapów rozwojowych dzieci.

SYSTEMATYZNOŚĆ- proces edukacyjny prowadzony jest w sosom rytmiczny, miarowy, regularny, stały. Planowane i organizowane działania edukacyjne uwzględniają przyjęty rytm najlepszy dla dzieci w wieku od 3- 6 lat: aktywność własna- odpoczynek- aktywność kierowana- odpoczynek- aktywność własna- odpoczynek itd. Systematyczne, rytmiczne jest wprowadzenie określonych zadań.

DYNAMICZNOŚĆ- jest to cecha, która jest związana z działaniem. Jej obrazem jest intensywność działania. Dzieci są uczestnikami procesu edukacyjnego poprzez swoją aktywność, której ruchliwość jest bardzo silna, jej natężenie często trudne do wyciszenia i zmniejszenia. Jest to następstwo zaspokajania podstawowej potrzeby dziecka – potrzeby ruchu. Dynamika obejmuje łącznie aktywność fizyczną i poznawcza dzieci.

PLASTYCZNOŚĆ- jest to podatność na zmiany. Proces edukacyjny uzależniony jest od nastawienia poznawczego dziecka przedszkolnego, które ulega szybkim , częstym zmianom, w wyniku czego proces musi także ulegać zmianie. Ta gotowość zmian to plastyczność (elastyczność, giętkość). Zmianie mogą ulegać: tempo, dobór pomocy, rodzaj aktywności dziecka itd., ale ukierunkowane winny być na przyjęty cel. Wszystko można zmienić ale nie cele!!!

WIELOZMYSŁOWOŚĆ (polisensoryczność)- cecha ta wynikiem sposobu poznawania świata przez dzieci- jest to poznanie wszystkimi zmysłami, dlatego też działania edukacyjne dzieci winny angażować wszystkie dziecięce zmysły- wzroku, słuchu, dotyku, węchu, smaku. Im bardziej sytuacje edukacyjne są bogate w bodźce oddziałujące na kilka zmysłów jednocześnie, tym efektywniejsze są dla rozwoju dziecka.

DWUPODMIOTOWOŚĆ- uczestnikami procesu edukacyjnego są dwa podmioty- nauczyciel i dziecko. Interakcje zachodzące miedzy nimi, jako osobami, dają znaczące efekty edukacyjne. Zarówno nauczyciel jak i dziecko są osobami, ze swoimi prawami do wyrażania siebie, swojego zdania, z gotowością autonomicznej możliwości przejścia od bierności do czynu ( od pasywu do aktywu). Uwzględnianie tych właściwości pozwoli na rozwój osoby dziecka, z poszanowaniem jego indywidualności i wartości jako osoby. Dwupodmiotowość zakłada obecność w życiu każdej osoby praw i obowiązków!!!

ZINDYWIDUALIZOWANIE- proces edukacyjny musi uwzględniać niepowtarzalność każdego dziecka, jego specyficzne cechy, doświadczenia, które zdobyło w dotychczasowym życiu. Konieczne jest kreatywne łączenie przez nauczyciela działań ukierunkowanych na wszystkie dzieci w grupie przedszkolnej, ale z gotowością na indywidualne w zależności od specyficznych, odrębnych właściwości charakteryzujących określone dzieci.

OPARTY NA WŁASNEJ AKTYWNOŚCI DZIECKA- cecha szczególnie ważna dla efektywności procesu edukacyjnego- głównym uczestnikiem procesu, jego reżyserem i aktorem z jego własną aktywnością, działaniem. To ono ma być czynne, działać dynamicznie i twórczo inspirowane pomocą nauczyciela (przygotowaną przestrzenią edukacyjną i zadaniami).

CIĄGŁOŚĆ- w procesie edukacyjnym nie ma przerw (ani czasowych, ani merytorycznych). Każda sytuacja ma wymiar wychowawczo-nauczający, zarówno te sytuacje, które zostały zaplanowane przez nauczyciela, jak i te, których twórcami SA dzieci, a które nauczyciel winien edukacyjnie wykorzystać. W wymiarze merytorycznym ciągłość oznacza także powrót do już organizowanych i interpretowanych sytuacji.