Inżynieria krajobrazu Wykłady i ćwiczenia mix

PYTANIE1

Typy środowiska (krajobrazu) w zależności od stopnia przekształcenia działalnością człowieka.

Zależnie od stopnia przeobrażenia środowiska przyrodniczego wyróżniamy krajobrazy:

- pierwotny – brak śladów działalności cywilizacyjno twórczych człowieka, a przyroda w niczym nie została zmieniona.

- naturalny- użytkowany i nieznacznie zmieniony przez człowieka, w którym procesy równowagi biologicznej nie zostały zakłócone. Udział człowieka jest znikomy i praktycznie ledwo zauważalny. Obszar taki charakteryzuje się naturalna zdolnością samoregulacji, oraz braku elementów (sztucznych) przestrzennych.

- kulturowy – tereny znacznie zmienione przez człowieka w wyniku intensywnej gospodarki. Charakteryzuje się wprowadzeniem nowych (sztucznych) elementów przestrzennych w składzie warunków naturalnych, które z reguły naruszają jego równowagę biologiczną. Obszar taki nie ma zdolności samoregulacji i wymaga zabiegów ochronno pielęgnacyjnych. Jego elementem są układy urbanistyczno architektoniczne, kanały, linie kolejowe i energetyczne.

- zdewastowany- teren całkowicie zmieniony przez człowieka w wyniku rozwoju przemysłu, urbanizacji, komunikacji. Równowaga biologiczna jest silnie zakłócona w skutek częściowego lub całkowitego zniszczenia składników naturalnych – roślinności, zwierząt, gleb, wód, powietrza.

DRUGI OPIS Z INNEGO ŹRÓDŁA:

W zależności od stopnia zniekształcenia stosunków naturalnych w środowisku przyrodniczym i zmian wprowadzonych wskutek działalności człowieka wyróżnia się następujące rodzaje krajobrazu:

- krajobraz pierwotny,

- krajobraz naturalny,

- krajobraz kulturowy,

- krajobraz zdewastowany.

Krajobraz pierwotny zachowany jest tylko na niektórych obszarach, a w naszych warunkach geograficznych spotykamy już bardzo rzadko, odznacza się zachowaniem nienaruszonej przez człowieka równowagi biologicznej, jest więc układem naturalnie zrównoważonym o utrzymanej w niezmienionym stanie zdolności do samoregulacji.

Krajobraz naturalny występuje na obszarach pozostających pod wpływem działalności człowieka, która nie spowodowała istotnych zmian naruszających zdolność do samoregulacji, odznacza się brakiem elementów przestrzennych wprowadzanych przez człowieka.

Krajobraz kulturowy, najczęściej spotykany, jest właściwy dla obszarów będących terenem intensywnej gospodarki człowieka, wprowadzającej zmiany w układzie warunków naturalnych i elementy przestrzenne stworzone przez człowieka. W krajobrazie kulturowym naruszanie naturalnej zdolności do samoregulacji, cechującej fizjocenozę, pociąga za sobą konieczność stosowania odpowiednich zabiegów ochronno-pielęgnacyjnych, niezbędnych do utrzymania równowagi.

Krajobraz zdewastowany występuje na obszarach silnie zainwestowanych w wyniku rozwoju przemysłu i urbanizacji, będących terenem eksploatującej przyrodę działalności człowieka, która doprowadziła do zniszczenia naturalnego układu warunków. Najczęściej wyraża się to w daleko posuniętym zniekształceniu pod względem ilościowych i jakościowym jednego lub więcej składników naturalnych krajobrazu, w którym dominującą rolę spełniają elementy wprowadzone przez człowieka. (T. Szczęsny, 1982, ss. 108-109)

2.

UWARUNKOWANIA INŻYNIERII KRAJOBRAZU – PRZYRODNICZE, BIOLOGICZNE

3. Uwarunkowanie prawne inżynierii krajobrazu

Uwarunkowania formalno prawne inż. Krajobrazu:

Uwarunkowanie prawne:

(Ust. O tekście jednolitym; zmienione)

Uwarunkowania techniczne inżynierii krajobrazu

Znaczenie inżynierii krajobrazu

4. Znaczenie krajobrazu w ekorozwoju [pyt.4]

  1. Zachowanie i tworzenie ekologiczno-zdrowotnych warunków bytowania ludności

  2. Przystosowanie i przekształcenie środowiska do produkowania metodami biologicznymi żywności, pasz i surowców dla przemysłu i energetyki

  3. Tworzenie nowych i odtwarzanie naturalnych walorów estetycznych środowiska przyrodniczego, formowanie krajobrazu kulturowego

  4. Podtrzymywanie procesów ekologicznych obszarów wiejskich, utrzymanie i zwiększenie bioróżnorodności.

  5. Odnowa zdegradowanych i zdewastowanych obszarów i ekosystemów.

  6. Zachowanie cennych fragmentów środowiska przyrodniczego przez konserwacje i renaturyzację elementów warunkujących funkcjonowanie i ochronę tych obszarów przed degradującym wpływem terenów intensywnie użytkowanych.

5. 5. Zadania (cele) inżynierii krajobrazu

6. Pyt. 6 Podstawowe procesy geodynamiczne w krajobrazie.

Procesy geodynamiczne- zjawiska i procesy w środowisku zachodzące pod wpływem sił przyrody lub jako skutek oddziaływania człowieka.

Należą do nich:

7. PYTANIE 7.

EROZJA – DEFINICJE

I. Erozja – żłobienie powierzchni Ziemi przez czynniki zewnętrzne: wiatr, wodę

II. Erozja – proces zmywania, żłobienia lub zwiewania wierzchniej warstwy skorupy ziemskiej

III. Erozja gleby – zespół czynników morfogenetycznych, przyrodniczych i antropogenicznych przeobrażających i degradujących pokrywę glebową: spłukiwanie powierzchniowe, rozcinanie wąwozów, sufozja, ruchy masowe, deflacja i akumulacja

IV. Erozja wietrzna: deflacja, korozja i akumulacja

V. Erozja wodna: rozbryzgi, erozja powierzchniowa, liniowa, podpowierzchniowa, abrazja

VI. Erozja śniegowa: lawiny, zsuwy

VII. Ruchy masowe: odpadanie, obrywy, osuwiska, spływy, spełzywanie, osiadanie

8. Pytanie 8 – rodzaje erozji

Rodzaje erozji:

1.wietrzna – deflacja, korozja, akumulacja

2. wodna – rozbryzgi, erozja powierzchniowa (warstwowa; rzeczna-denna, brzegowa, wsteczna; rozproszona; żłobinowa; wąwozowa), liniowa, podpowierzchniowa (sufozja chemiczna, sufozja mechaniczna, erozja krasowa), abrazja

3. śniegowa – śnieżno-eoliczna, lawiny, zsuwy

4. ruchy masowe – odpadanie, obrywy, osuwiska, spływy, spełzywanie, osiadanie

5. naturalna

6. przyspieszona (antropogeniczna)

9. Pyt. 9. Erozja - uwarunkowania

1. Rzeźba terenu: decydującą role mają tu spadki terenu ze względu na szybkość spływu powierzchniowego, efektywną powierzchnię zbierania opadu i szybkość infiltracji. Ważna jest również tzw. krzywizna stoków określająca ich geometrię wpływajacą na rozkład energii spływającej wody. Wystawa stoków z kolei decyduje o szybkości tajania pokrywy śnieżnej oraz wilgotności gleby.

2. Pokrywa glebowa: jej wpływ określany jest wskaźnikiem podatności na erozję wyznaczanym dla każdego rodzaju erozji. Decydujący wpływ na jego wartości mają następujące właściwości gleb: skład mechaniczny, decydujący o zwięzłości, przepuszczalność, wytrzymałość na ścinanie, zawartość różnych składników mineralnych i organicznych. Od gleb najbardziej do najmniej podatnych: 1. gleby lessowe, pyłowe 2. piaski luźne, gleby piaszczyste3. piaski słabogliniaste, gliniaste, gleby żwirowe4. gleby lekkie - gliny piaszczyste, gleby średnie, gliniaste,5. gleby ciężkie, ilaste, skaliste.

3. Sposób użytkowania i organizacja przestrzenna obszaru (antropogeniczne czynniki) Przeciwerozyjna funkcja roślinności

Największą wartość ochronną mają siedliska leśne, następnie łąkowe, zaś uprawa polowa generalnie nie wykazuje właściwości trwałej ochrony (chociażby ze względy na sezonowość). - Ochronne działanie zbiorowisk leśnych polega na: wiązaniu gleby przez gęsty system korzeniowy, dużej intercepcji opadów, równomiernym rozkładzie pokrywy śnieżnej oraz równomiernym i opóźnionym jej tajaniem, akumulacji materiału wynoszonego z wyższych partii terenu. Tak więc lesistość poszczególnych zlewni ma bardzo duże znaczenie przeciwerozyjne. Gęsty i zwarty system korzeniowy roślinności trawiastej z kolei chroni glebę przede wszystkim przed skoncentrowanym spływem powierzchniowym. Naziemne części darni również chronią glebę zwiększając szorstkość podłoża, a zatem zmniejszają prędkość przepływu, zwiększając przy tym infiltrację. Przeciwerozyjne zabiegi agrotechniczne i przeciwerozyjny układ pól i dróg

Najbardziej niekorzystny jest układ wzdłużstokowy tj. prostopadły do warstwic oraz skośnostokowy, gdyż rzędy upraw, czy drogi gruntowe stają się korytami dla spływu powierzchniowego, co w przypadku układu skośnostokowego charakteryzującego się dużą zlewnią oznaczać może intensywne rozmywanie, nawet przy stosunkowo niewielkich opadach.

10. 10. Występowanie erozji powierzchniowej w Polsce

Średnie roczne straty zmytej gleby:

76 t/km2 – Polska\

Erozja potencjalna (zależy od czynników przyrodniczych)wodna w Polsce

Erozja wodna aktualna (zależy od czynników przyrodniczo-gospodarczych) w Polsce

Erozja wietrzna w Polsce

W Polsce potencjalna erozja wodna występuje na około 29% ogólnego obszaru, przy czym erozja w stopniu od średniego do bardzo silnego występuje na ok. 7% powierzchni kraju (tabela poniżej). Średnia wartość rocznych strat gleby w wyniku erozji wodnej dla obszaru Polski jest szacowana na poziomie 76t/km2/rok (A. i Cz. Józefaciukowie), przy czym wartości skrajne wahają się od 2,7t/km2/rok do 280t/km2/rok (Maruszczak) osiągając lokalnie ekstremalne wartości. Według szacunków ok. 28% powierzchni kraju zagrożonych jest erozją wietrzną (11% średnia-silna), a na 18% występuje erozja wąwozowa (7% średnia-b.silna).

Występowanie erozji w Polsce (Józefaciuk A i Cz., 1999)

 

Wymienione procesy powodują zmiany fizyko-chemicznych właściwości gleby najczęściej w kierunku niekorzystnym dla rolnictwa, ubytek substancji glebowej i przeważnie niekorzystne zmiany typologiczne. Następstwem ich jest również tworzenie się urozmaiconej, a przez to trudnej rzeˇby terenu dla upraw polowych oraz deformowanie i zakłócanie stosunków wodnych nie tylko w glebie ale także w ciekach i zbiornikach wodnych. Erozja gleb jest również tematem priorytetowym nowej Strategii Ochrony Gleb UE

11. 11. występowanie erozji wąwozowej w Polsce

Erozja wąwozowa - procesy erozji prowadzące do powstania linijnych rozcięć, pozbawionych stałego odpływu, a rozwijających się tylko w trakcie silnych opadów. Mechanizm polega na bardzo intensywnym rozmywaniu stoków przez skoncentrowane strugi spływu powierzchniowego, w wyniku czego powstają wąwozy, które nie zabezpieczone, podlegają następnie dalszemu silnemu rozwojowi. Erozja wąwozowa jest najintensywniejsza w skałach miękkich, prowadząc w ekstremalnych przypadkach do całkowitej degradacji terenu badlands.

Rozróżnia się trzy stadia rozwoju wąwozów: inicjalne, młodości oraz starości. Faza inicjalna odznacza się dużą dynamiką, przy czym wąwóz pozostaje niewielką formą o stromych skarpach. W fazie młodości wąwóz pogłębia się i podąża w górę stoku, przyjmując kształt przekroju poprzecznego w formie litery V. W tej fazie duże znaczenie dla rozwoju wąwozu mają ruchy masowe: obrywy, osuwiska itd. W fazie starości procesy erozji liniowej nie są już tak aktywne, a wąwóz przyjmuje przekrój zbliżony do litery U.

Szacuje się, ze w Polsce występuje około 40000 km wąwozów, przy czym ich gęstość osiąga 13km/km² (okolice Zbędowic na Płaskowyżu Nałęczowskim). Płaskowyż Nałęczowski (343.12) – region naturalny (mezoregion) w południowo-wschodniej Polsce o powierzchni 615 km², stanowiący część Wyżyny Lubelskiej. Na Płaskowyżu Nałęczowskim leżą częściowo: Lublin, Puławy, Kazimierz Dolny, Bochotnica i Kurów oraz w całości: Nałęczów, Wąwolnica, Garbów i Markuszów

Wąwóz – rodzaj głębokiej, suchej doliny okresowo odwadnianej, która cechuje się stromymi, urwistymi zboczami oraz niewyrównanym, wąskim dnem. Powstaje w średnio spoistych skałach (gliny, lessy, iły) wskutek erozji dennej wód okresowych lub epizodycznych i z czasem przekształca się w parów. Wąwozy mają długość do kilkunastu kilometrów i głębokość od kilku do stu metrów. Łączna długość wąwozów w Polsce wynosi ok. 35 000 km. Formy podobne do wąwozów mogą się również tworzyć w skałach krasowiejących (wapiennych, gipsowych) na skutek erozyjnej działalności wód płynących.

W Polsce wąwozy często występują na wyżynach (lessowe na Wyż. Lubelskiej (najwięcej w okolicach Bochotnicy i Kazimierza Dolnego), krasowe na Wyż. Krakowsko-Częstochowskiej) oraz w górach (np. wąwóz Kraków w Tatrach).

12. WYSTĘPOWANIE EROZJI WĄEWOZOWEJ W POLSCE

Erozja wąwozowa - procesy erozji prowadzące do powstania linijnych rozcięć, pozbawionych stałego odpływu, a rozwijających się tylko w trakcie silnych opadów. Mechanizm polega na bardzo intensywnym rozmywaniu stoków przez skoncentrowane strugi spływu powierzchniowego, w wyniku czego powstają wąwozy, które nie zabezpieczone, podlegają następnie dalszemu silnemu rozwojowi. Erozja wąwozowa jest najintensywniejsza w skałach miękkich, prowadząc w ekstremalnych przypadkach do całkowitej degradacji terenu badlands.

Rozróżnia się trzy stadia rozwoju wąwozów: inicjalne, młodości oraz starości. Faza inicjalna odznacza się dużą dynamiką, przy czym wąwóz pozostaje niewielką formą o stromych skarpach. W fazie młodości wąwóz pogłębia się i podąża w górę stoku, przyjmując kształt przekroju poprzecznego w formie litery V. W tej fazie duże znaczenie dla rozwoju wąwozu mają ruchy masowe: obrywy, osuwiska itd. W fazie starości procesy erozji liniowej nie są już tak aktywne, a wąwóz przyjmuje przekrój zbliżony do litery U.

Szacuje się, ze w Polsce występuje około wąwozów, przy czym ich gęstość osiąga 13km/km² (okolice Zbędowic na Płaskowyżu Nałęczowskim). Płaskowyż Nałęczowski (343.12) – region naturalny (mezoregion) w południowo-wschodniej Polsce o powierzchni 615 km², stanowiący część Wyżyny Lubelskiej. Na Płaskowyżu Nałęczowskim leżą częściowo: Lublin, Puławy, Kazimierz Dolny, Bochotnica i Kurów oraz w całości: Nałęczów, Wąwolnica, Garbów i Markuszów

Wąwóz – rodzaj głębokiej, suchej doliny okresowo odwadnianej, która cechuje się stromymi, urwistymi zboczami oraz niewyrównanym, wąskim dnem. Powstaje w średnio spoistych skałach (gliny, lessy, iły) wskutek erozji dennej wód okresowych lub epizodycznych i z czasem przekształca się w parów. Wąwozy mają długość do kilkunastu kilometrów i głębokość od kilku do stu metrów. Łączna długość wąwozów w Polsce wynosi ok. . Formy podobne do wąwozów mogą się również tworzyć w skałach krasowiejących (wapiennych, gipsowych) na skutek erozyjnej działalności wód płynących.

W Polsce wąwozy często występują na wyżynach (lessowe na Wyż. Lubelskiej (najwięcej w okolicach Bochotnicy i Kazimierza Dolnego), krasowe na Wyż. Krakowsko-Częstochowskiej) oraz w górach (np. wąwóz Kraków w Tatrach).

Powierzchniowe ruchy masowe są jednym z najbardziej rozpowszechnionych geozagrożeń na Ziemi. Obejmują różne procesy i zjawiska, których wspólną cechą jest zniszczenie struktury gruntu, objawiające się wyraźnym przemieszczeniem i deformacją. Należą do nich osuwiska, obrywy, spełzania i procesy erozji wąwozowej.

Obecnie erozja wąwozowa obejmuje ok. 20% powierzchni Polski, a całkowita długość wąwozów wynosi ok. 40.000 km. Obszarami, na których występują miąższe pokrywy lessowe są położone na Przedgórzach Sudeckim i Karpackim oraz w obrębie wyżyn Polski Środkowej. Na Wyżynie Lubelskiej lessy zajmują powierzchnię ok. 40%. Występowanie pokryw lessowych powoduje, iż obszary te są zagrożone intensywnymi procesami erozji gleb, jak również erozji wąwozowej. Wśród regionów o szczególnie wysokim stopniu zagrożenia przez intensywne procesy erozyjno-denudacyjne na pierwszy plan wysuwa się zachodnia część Płaskowyżu Nałęczowskiego, charakteryzującego się wyjątkowo gęstą siecią wąwozów, nawet w skali europejskiej. Zawdzięcza to zarówno wielowiekowej działalności gospodarczej człowieka, jak i specyficznym warunkom naturalnym: miąższą pokrywę utworów lessowych, duże deniwelacje i częste występowanie deszczów nawalnych. Równocześnie warunki te stwarzają poważne zagrożenie dla infrastruktury znajdujących się na tym obszarze miejscowości. Wody z opadów nawalnych podlegając szybkiemu spływowi dnami wąwozów o dużych spadkach zalewają i zamulają uprawy, niszczą drogi, zaleją całe posesje. Szczególnie dotyczy to Kazimierza Dolnego. Jego okolice są regionem gdzie zjawiska erozji wąwozowej zachodzą wyjątkowo intensywnie. Ze względu na swe położenie u podnóża wysokiego zbocza doliny Wisły obszar administracyjny miasta i gminy narażony jest w sposób ekstremalny w skali kraju na wyjątkowo dotkliwe skutki procesów erozji wąwozowej. Problem ten jest szczególnie istotny nie tylko ze względu na walory krajobrazowe, ale również dlatego, że wąwozy często pełnią funkcję dróg dojazdowych do sąsiednich miejscowości i do pól. Brak zabiegów konserwacyjnych może spowodować utratę tej funkcji stwarzając trudności komunikacyjne. W przypadku dróg nieutwardzonych procesy te mogą ograniczać lub całkowicie likwidować ich przejezdność. Intensywne procesy erozyjne prowadzą też do wzrostu zagrożenia procesami typu : zerwy ziemne, spełzanie, osuwiska.

Zagrozenia erozja krain polski

14.Rola szaty roślinnej w ochronie przed erozją

1. Ochrona erozji brzegów rzek

Umacnianie brzegów, koryt rzecznych, zbiorników, potoków za pomocą drzew i krzewów

Odpowiednie zalesienie terenu zlewni ma właściwości retencyjne, zmniejszając tym samym częstotliwość i wielkość gwałtownych wezbrań powodziowych.

2. Umacnianie sakrp – rośliny o dobrze rozwiniętym systemie korzeniowym, umocnienia wiklinowe. Korzenie roślin odgrywają znaczną rolę w walce z erozją umacniając i wiążąc podłoże.

3. Na większych stokach roślinnośc ma za zadanie zapobiegać powodziom, lawinom i osuwiskom.

4. Zapobieganie erozji gleby poprzez agrotechnikę przeciwerozyjną. Kierunek upraw powinien być prostopadły do spływu wód powierzchniowych. Powinno się unikać monokultur i stosować płodozmian. Zbocza o spadku ponad 20 % należy wyłączyć z uprawy płużnej i przeznaczyć pod pastwiska lub łąki kośne, ewentualnie w dogodnych miejscach wydzielić pod sady, a bardzo strome zbocza zadrzewiać lub zakrzewiać. Na zboczach o spadkach 3-6 % możliwe jest stosowanie dowolnego kierunku uprawy i nie zachodzi konieczność specjalnego doboru roślin. Przy spadkach 6-10 % zaleca się wstęgowy lub zbliżony do wstęgowego układ pól oraz uprawę w kierunku poprzecznym do spadku, a także stosowanie roślin osłaniających. Przy spadkach powyżej 10 % konieczne jest przestrzeganie uprawy w kierunku poprzecznym do spadku, ponieważ oprócz zagrożenia spływem powierzchniowym gleby dużą rolę odgrywa przemieszczanie się gleby podczas orki.

5. Należy zwiększać udział terenów leśnych kosztem gruntów ornych. Na gruntach ornych erozja gleby przebiega zdecydowanie szybciej.

6. Sadzenie skupisk drzew hamuje erozję wietrzną. Wiatr napotyka barierę i zmniejsza się jego szybkość. Przede wszystkim skupiska drzew wpływają na obieg wody w przyrodzie i zapobiegają erozji. Korzystny wpływ zadrzewień śródpolnych na kształtowanie się klimatu lokalnego sąsiadujących pól przejawia się w łagodzeniu temperatur skrajnych i w zmniejszaniu siły wiatrów. Dzięki temu spowolnione zostaje parowanie gleby i transpiracja roślin. Wskutek zmniejszenia się siły wiatru śnieg jest mniej rozwiewany, a pokrywa śnieżna bardziej równomiernie rozłożona na polach.

A tu troche inaczej, zwięźle z jednej ze stron internetowych:

Należy pracochłonne, energochłonne zabiegi zastąpić naturalną samoregulacją biologiczną. Zadrzewienia śródpolne zwiększają wilgotność powietrza, a tym samym zmniejszają parowanie z gleb. Wpływają regulująco na temperaturę, regulują stosunki wodne w glebie. Przy gruntach nachylonych zmniejszają spływ powierzchniowy i przeciwdziałają erozji wodnej. Stanowiąc zaporę dla wiatrów, zmniejszają ich siłę a tym samym erozję wietrzną. Zadrzewienia stanowią szczególną ochronę dla gleb górskich. Znana powszechnie jest ich rola w zapobieganiu powodziom, a tym samym- szybkiej erozji wodnej gleb. Tam gdzie stoki gór i wzniesień są pokryte polami, konieczne jest stosowanie odpowiednie orki, wzdłuż warstwic, co zapobiega obsuwaniu się warstwy gleby i zmniejsza spływ wody. Przy bardziej stromych zboczach stosuje się zapory w postaci specjalnych podmurówek lub leżących kłód. Jeżeli zbocza są wykorzystywane jako pastwiska, konieczne jest ograniczenie wypasu zwierząt do rozmiarów nie zagrażających wydeptywaniem gleb. pozytywnych rezultatów w tych działaniach jest znaczne zwiększenie zadrzewień śródpolnych i naturalnych zbiorników retencyjnych.

15. Zabiegi przeciwerozyjne

Do podstawowych zabiegów przeciwerozyjnych zalicza się:

  1. zabudowę wąwozów

  2. budowę zbiorników retencyjno- kolmatacyjnych

  3. budowę tarasów

  4. umocnienia dróg, rowów przydrożnych i rzek na terenach ulegających erozji

  5. zakładanie pasów zieleni ochronnej, biologiczną zabudowę potoków górskich i ich zlewni oraz biologiczną zabudowę koryt rzek i cieków wodnych

  6. rekultywację nieużytków

Do szczegółowych zabiegów przeciwerozyjnych zalicza się:

  1. wykonywanie zabiegów technicznych na użytkach rolnych (płotki, groble, rowy)

  2. zakładanie trwałych użytków zielonych

  3. zakładanie sadów na zboczach

  4. zadrzewianie i zakrzewianie

  5. wprowadzanie przeciwerozyjnego układu pól

  6. zabiegi agromelioracyjne

16. Eutrofizacja

W środowisku lądowym: wzbogacenie biocenozy w biogeny daje wzrost produkcji tak długo, aż wyczerpie się biologiczna zdolność roślin do zwiększania produkcji (bariera biologiczna) lub któregoś z pozostałych czynników.

W środowisku wodnym: wzrost żyzności wód, rejestrowany głównie jako wzrost stężeń związków azotu i fosforu.

Proces eutrofizacji jest procesem naturalnym, powodującym powolną ewolucję jezior. Zwiększony dopływ zanieczyszczeń wpływa na przyśpieszenie tego procesu.

Przyczyny eutrofizacji:

  1. Dopływ ze zlewni pierwiastków biogennych N i P

  2. Nadmierne obciążenie odbiorników (jezior i rzek) ściekami

  3. Nadmierna emisja tlenków azotu do atmosfery, które wraz z opadami atmosferycznymi wprowadzają znaczne ilości azotu do jezior

  4. Erozja wietrzna, gdzie wraz z cząsteczkami gleby przenoszone są biogeny

  5. Melioracje i likwidowanie zbiorników retencyjnych terenów bagiennych i małych zbiorników wodnych.

Skutki eutrofizacji:

  1. Masowy rozwój organizmów fitoplanktonowych powoduje w powierzchniowej warstwie wody tzw. zakwity i zmniejsza jej przeźroczystość. W zbiorniku wzrasta przede wszystkim ilość sinic, które utrzymując się na powierzchni tworzą często kożuchy.

  2. Ustępowanie roślinności zanurzonej z powodu pogarszających się warunków świetlnych w strefie przybrzeżnej – litoral. Postępujące zanikanie światła pośrednio prowadzi także do przebudowy fauny tam występującej. Kożuchy glonów w tej strefie zupełnie uniemożliwiają rekreacyjne użytkowanie wody.

  3. Wyczerpanie zasobów tlenu w warstwie przydennej – hypolimnionie, a zwłaszcza profundalu i w osadach dennych prowadzi do zaniku fauny głębinowej, w tym także gatunków reliktowych. Również tarło niektórych ryb nie dochodzi do skutku, co prowadzi do ustępowania cennych gatunków np. łososia. Często zdarza się że ryby giną zimą pod pokrywą lodową w wyniku braku tlenu. W warunkach anaerobowych dochodzi dodatkowo do różnych procesów chemicznych (amonifikacja, denitryfikacja) i powstawania metanu.

  4. Występowanie siarkowodoru, który podczas całkowitego braku tlenu może przechodzić do warstw powierzchniowych wody, ulatniać sie i zatruwać atmosferę w okolicy.

Eutrofizacja – proces wzbogacania zbiorników wodnych w substancje pokarmowe (nutrienty, biogeny), jest to wzrost trofii, czyli żyzności wód. Dotyczy to nie tylko zbiorników wodnych ale również cieków.

Biorąc pod uwagę geologiczną historię jezior, najczęściej uważa się, że eutrofizacja jest procesem naturalnym (według innych autorów naturalnym procesem jest dystrofizacja, a eutrofizacja uważana jest za proces antropogeniczny, spowodowany zmianami w zlewni). Większość jezior zwłaszcza polodowcowych na początku była oligotroficzna, jednak ciągły dopływ do nich substancji z zewnątrz (np. ze zlewni i atmosfery), powodował wzrost koncentracji biogenów, a tym samym zwiększał trofię zbiornika. Jest to tzw. harmoniczna sukcesja jezior. Normalnie jest to proces powolny, ale został on mocno przyśpieszony w wyniku działań człowieka, takich jak zrzuty ścieków przemysłowych i komunalnych oraz w wyniku intensyfikacji rolnictwa. W szczególnie drastycznych przypadkach, np. przy zrzucaniu do jezior surowych ścieków komunalnych czy gnojówki, dochodzi do osiągnięcia przez zbiornik stanów niespotykanych w naturze: politrofii i hypertrofii (zobacz też jezioro saprotroficzne). Następuje wtedy niemal całkowity zanik organizmów wyższych poza cienką, kilkudziesięciocentymetrową warstwą wody stykającą się z atmosferą.

Specyficznie przebiega proces eutrofizacji w wodach torfowiskowych. Dopływające z otaczającego je torfowiska substancje humusowe, tworzą stałe kompleksy ze związkami fosforu i azotu, czyniąc je niedostępnymi dla roślin i glonów. W razie jego degradacji, zwykle przez przesuszenie, następuje szczególnie szybka eutrofizacja: do wody dostają się zarówno biogeny ze zlewni, jak i te uwolnione z torfowiska (i związków humusowych).

Eutrofizacja - To wzrost trofii, czyli żyzności wód głównie wzrost stężeo związków fosforu i azotu. Związki te dopływają do wód w postaci mineralnej, bądź też jako materia organiczna, która ulegając rozkładowi, dostarcza przyswajalnych dla roślin form mineralnych tych pierwiastków. Eutrofizacja oznacza ?eu? ? dobry podczas mamy do czynienia właśnie z niedobrą, nadmierną trofią. Eutrofizacja jest efektem nadmiernego dopływu substancji odżywczych (troficznych, biogennych), (spływającej w ściekach komunalnych i przemysłowych), które w nadmiarze stanowią jeden z rodzajów zanieczyszczeo. Eutrofizacja jezior jest procesem naturalnym. Stale bowiem dopływają do nich substancje z zewnątrz ? ze zlewni i atmosfery. Normalnie jednak jest to proces bardzo powolny. Został on przyśpieszony dziesiątki i setki razy w wyniku gospodarki ludzkiej ? zrzutu ścieków komunalnych i przemysłowych, wycinki lasów, intensyfikacji rolnictwa, w tym nawożenia mineralnego. Dotyczy to zarówno zbiorników jak i cieków. Proces ten nasilił się szczególnie w ostatnim półwieczu. Eutrofizacja początkowo umiarkowany wzrost produkcji biologicznej, w tym pożądanej produkcji ryb.

Eutrofizacja - przyczyny

Eutrofizacja wód w głównym stopniu dotyczy zbiorników wodnych (jezior i zbiorników zaporowych), ze względu na ich stosunkowo „zamknięty” obieg materii.

Występują dwa rodzaje eutrofizacji wód:

eutrofizacja naturalna, występująca w jeziorach pochodzenia polodowcowego (o charakterze oligotroficznym), których misy wypełniały się słabo mineralizowanymi wodami pochodzącymi z roztapiającego się lądolodu, a następnie zwolna użyźniane i wypełniane materiałem wnoszonym przez zasilające je wody (alochtonicznym) i produkowanym w ich toni wodnej (autochtonicznym). W następstwie jeziora stają się bagnami, a w końcu ekosystemami lądowymi. W zbiornikach, których zlewnie pozostawione są w stanie naturalnym lub zbliżonym do naturalnego, wzrost glonów jest niewielki i powyższy proces trwa setki i tysiące lat.

eutrofizacja antropogeniczna, określana też jako „kulturowa”, „sztuczna”, „przyśpieszona”, odbywa się w jeziorach znajdujących się w zlewniach zasiedlonych przez ludzi, związanych z wylesieniem terenu, rozwojem gospodarstw wiejskich, osiedli i miast.

Procesy naturalnej eutrofizacji wód zmieniają się w wyniku:

- nasilenia procesów erozji i tym samym zwiększonego spływu powierzchniowego substancji z powierzchni gleby do wód,

- zanieczyszczenia wód odprowadzanymi ściekami bytowymi, bytowo-gospodarczymi,

przemysłowymi, zmieniających procesy zachodzące w jeziorach oraz stan i funkcjonowanie ich systemów.

Przyczyny eutrofizacji

Główną przyczyną eutrofizacji jest wzrastający ładunek pierwiastków (biogenów), przede wszystkim fosforu. Wzrost dopływu pierwiastków biogennych, w tym wypadku fosforu, obejmuje nie tylko wzrost zrzutów ścieków, ale także wzrost zawartości środków piorących i innych detergentów zawierających fosfor w ściekach. Większa ilość tego biogenu związana jest także z intensyfikacją nawożenia oraz wzrostem erozji w zlewni. Wzrost dopływu azotu, drugiego z biogenów, związany jest z wzrastającą emisją tlenków azotu do atmosfery, a tym samym dużą ich zawartością w opadach atmosferycznych. Nawożenie ziemi poddanej pod uprawę, również przyczynia się do wzrostu ładunku azotu, ponieważ fosfor znajdujący sie w glebie nie jest pierwiastkiem silnie mobilnym. Silne opady deszczu mogą łatwo wypłukiwać azot z powierzchniowej warstwy gleby oraz z nawozów, przy czym do zbiornika mogą być też wniesione znaczne ilości fosforu.

Eutrofizacja - proces wzbogacania zbiorników wodnych w substancje pokarmowe (nutrienty, biogeny) jest to zjawisko, które przejawia się poprzez zwiększanie trofii (żyzności) wód. Chodzi tu głównie o wzrost stężenia związków biogennych (fosforu P i azotu N), które dostarczane są do zbiornika w dwóch formach:

• mineralnej

• organicznej, która to ulegając rozkładowi przechodzi w formę mineralną np. azotu i fosforu.

Proces eutrofizacji jest jak najbardziej naturalnym. Obecnie jednak na skutek zintensyfikowania rozwoju gospodarki, zrzutu ścieków, nawożenia pół uprawnych i degradacji obszarów lesistych zjawisko to zaczęło się nasilać, aż wreszcie stało się najpoważniejszym zagrożeniem dla naszych jezior.

Skutki eutrofizacji:

• pierwszy etap to niewielki wzrost produkcji biologicznej. W tym etapie dobrze rozwijają się ryby i jest to nawet pożądane z punktu widzenia gospodarki rybackiej;

• późniejsze etapy to już zakwity (szczególnie groźne - sinicowe) glonów. Zmniejszają one przeźroczystość wody, wydzielają toksyny powodujące zły smak i zapach wody, aż w końcu ograniczają ilość tlenu (O2) powodując przyduchy, co z kolei prowadzi do masowych śnięć ryb;

• w strefie litoralu złe warunki świetlne powodują obumieranie roślinności zanurzonej. Dzieje się to na skutek wzrostu pierwiastków biogennych - fitoplankton w takich warunkach rozwija się bardzo intensywnie porastając powierzchnię roślin zanurzonych. W efekcie makrofity są wypierane przez nitkowate formy fitoplanktonu (Cladophora, Spirogyra);

• osady denne i hypolimnion zostaje odtleniony i tworzą się tam warunki beztlenowe. W takich warunkach organizmy tlenolubne nie mają racji bytu. Ryby pelagiczne nie mogą się rozmnażać, gdyż tarło mają właśnie w strefie przydennej ale natlenionej ...

• warunki beztlenowe sprzyjają zachodzeniu takich procesów jak: desulfurykacja, denitryfikacja, amonikfikacja, czy wreszcie powstawanie metanu i siarkowodoru;

• uruchamiane zostaje wewnętrzne nawożenie jeziora - z osadów dennych w warunkach beztlenowych następuje uwalniane znacznych ładunków fosforu co jeszcze bardziej wzmaga proces eutrofizacji.

18. Eutrofizacja- metody zapobiegania

• Eliminacja biogenów ze ścieków komunalnych

- ograniczanie dopływu fosforu do ścieków komunalnych poprzez edukację

społeczeństwa w zakresie stosowania środków piorących,

- stosowanie wysokoefektywnych metod oczyszczania ścieków w zakresie usuwania

azotu i fosforu,

• Eliminacja biogenów ze ścieków przemysłowych, u źródła lub za pomocą efektywnego

oczyszczania lub wykorzystania (np. do rolniczego wykorzystania),

• Zagospodarowanie zlewni pod kątem ograniczenia dostawy do wód substancji

eutrofizujących

- Prowadzenie gospodarki rolnej zgodnie z zasadami dobrej praktyki rolniczej

i wymogami dyrektywy azotanowej,

- nie stosowanie nawozów w okresach kiedy nawożenie nie jest wskazane,

- przestrzeganie zasad nawożenia na glebach położonych na stromych zboczach, w pobliżu cieków i zbiorników wód powierzchniowych,

- nie nawożenie na glebach rozmiękłych, zalanych wodą, zamarzniętych lub pokrytych śniegiem,

- magazynowanie w gospodarstwach nawozów naturalnych (obornika, gnojówki i gnojowicy),

umożliwiające zachowanie okresów kiedy stosowanie nawożenia jest niewskazane,

- gospodarowanie gruntami i organizacja produkcji na użytkach rolnych z uwzględnieniem m.in. płodozmianu,

- stosowania nawozów zgodnie z planem nawozowym

- Kształtowanie krajobrazu rolniczego z wykorzystaniem zadrzewień śródpolnych

19. Odwodnienia w krajobrazie

Systemy drenowania:

Rodzaje drenowania:

Rodzaje drenów:

Elementy sieci odwadniającej:

Odbiornikiem może być taki ciek lub zbiornik wody, który bez widocznych zmian we własnych stanach może przyjąć wody z sieci odwadniającej. Musi spełniać następujące warunki:

Odbiornikiem wód może być każdy: zbiornik lub ciek, którego parametry pozwalają na przyjęcie wód z odwadnianego obiektu bez pogorszenia sytuacji w odbiorniku i sąsiadujących obszarach.

Głównymi rozpatrywanymi parametrami są:

Zagadnienie 20 –nawodnienia w krajobrazie

Podział nawodnień

1. Ze względu na cel:

• nawilżające;

• nawożące;

• oczyszczające;

• ochronne.

2. Ze względu na sposób rozprowadzenia wody:

• napowierzchniowe;

• podpowierzchniowe.

3. Systemy nawodnień:

• podsiąkowe (o podsiąku stałym i zmiennym);

• zalewowe: naturalne kierowane, regulowane;

• nasiąkowe: stokowe jednospadowe, grzbietowe, smużne;

• bruzdowe;

• przesiąkowe: ciśnieniowe, bezciśnieniowe, próżniowe;

• deszczowniane;

• kroplowe.

Podział nawodnień

Ze względu na sposób doprowadzenia wody do warstwy ornej gleby rozróżnia się nawodnienia:

- napowierzchniowe, w których woda doprowadzana jest, do gleby z góry, tj. ruch wody w glebie w czasie nawodnienia następuje od powierzchni w głąb profilu glebowego;

- podpowierzchniowe, w których ruch wody dostarczanej podczas nawodnienia następuje od dołu do powierzchni gleby.

Nawodnienia napowierzchniowe ze względu na sposób rozprowadzenia po powierzchni terenu i przemieszczania wody w glebie można podzielić na:

-  zalewowe (naturalne oraz regulowane);

- nasiąkowe (nawodnienia stokowe, bruzdowe);

-  deszczowniane (zraszające).

Nawodnienia podpowierzchniowe dzieli się na:

- podsiąkowe

- przesiąkowe.

Nawodnienia zalewowe, nasiąkowe, podsiąkowe i przesiąkowe zaliczane są do nawodnień grawitacyjnych, a nawodnienia deszczowniane do nawodnień mechanicznych.

Głównym celem nawadniania jest dostarczenie roślinom wody w okresie największego na nią zapotrzebowania lub gdy opadów jest za mało albo gdy nie występują w ogóle. Ponadto razem z wodą można roślinom dostarczać składniki pokarmowe.

Największe zapotrzebowanie na wodę mają rośliny kilkakrotnie zbierane w okresie wegetacji, a więc przede wszystkim roślinność trwałych użytków zielonych oraz niektóre gatunki roślin wieloletnich w uprawie polowej, np. koniczyna czerwona czy białoróżowa. Dużo wody potrzebują również rośliny warzywne i okopowe.

Zapotrzebowanie roślin na wodę nie jest jednakowe w ciągu całego okresu wegetacji. Więcej wody potrzebują one w okresie intensywnego wzrostu, toteż brak wody w tym czasie wpływa w bardzo dużym stopniu na zmniejszenie plonów roślin. Okres ten nazywa się okresem krytycznym.

Do nawadniania wykorzystuje się wodę z rzek, potoków, jezior, stawów oraz ze zbiorników specjalnie w tym celu budowanych. Coraz częściej też wykorzystuje się ścieki miejskie i przemysłowe, np. z browarów, cukrowni, gorzelni, krochmalni, gdyż zawierają one dużo składników pokarmowych zwiększających żyzność gleby. Natomiast ścieki z fabryk chemicznych, hut, garbarni itp. nie powinny być bez uprzedniego oczyszczenia używane do nawadniania, ponieważ zawierają związki trujące dla roślin.

Nawodnienia grawitacyjne

- Nawodnienia podsiąkowe. System ten polega na piętrzeniu wody w rowach i kanałach za pomocą zastawek i jazów, która następnie przesiąka do gleby. Do tego celu wykorzystuje się rowy otwarte i kanały oraz sieć drenarską. Mają one zatem podwójną rolę: odwadniającą w okresach nadmiaru wody i nawadniającą w okresie jej braku.

Nawodnienia podsiąkowe dają dobre wyniki na glebach, w których woda łatwo przesiąka z rowu, a więc na glebach lżejszych i na glebach torfowych podścielonych piaskiem. Natomiast na glebach zwięzłych i ciężkich przesiąkanie wody z rowu jest bardzo wolne i zwykle dostatecznie nie uzupełnia zapasów wody.

Zaletami nawodnienia podsiąkowego są: łatwość obsługi oraz niewielkie ilości wody potrzebne do nawadniania. Do ujemnych stron należy zaliczyć: wypieranie powietrza z gleby, niewykorzystanie w pełni wartości nawozowych wód oraz możliwość stosowania tego systemu tylko na terenach płaskich i o wysokim poziomie wody gruntowej.

- Nawodnienia przesiąkowe. System ten polega na doprowadzeniu wody do gleby za pomocą specjalnych rurociągów drenarskich. Nawodnienia te mogą być stosowane na łąkach i pastwiskach, położonych na glebach słabo przepuszczalnych, a także na gruntach ornych, gdzie nie mogą być stosowane nawodnienia podsiąkowe.

Na obszarze nawadnianym urządzenia techniczne składają się z sieci nawadniającej, sieci odwadniającej i sieci dróg dojazdowych. W skład sieci nawadniającej wchodzą: ' ujęcie wody, urządzenia doprowadzające wodę do obiektu nawadnianego oraz urządzenia rozprowadzające wodę po nawadnianym terenie.

Dawkowanie wody zależy między innymi od gatunku rośliny i jej wielkości, rodzaju gleby, w której rośnie, a także od pory roku.

Częstotliwość oraz ilość wody ma decydujące znaczenie dla jakości podlewania. Podlewanie powinno wykonywać się rzadziej, ale większą ilością wody. Takie podlewanie powoduje głębsze przesiąkanie wody do gleby, a tym samym łatwiejszy jej pobór przez korzenie.

Jak wspomniano powyżej rodzaj gleby również wpływa na sposób podlewania. Na glebach lekkich, bardziej przepuszczalnych proces podlewania należy wykonywać częściej niż na glebach gliniastych, ciężkich, gdzie woda dłużej się utrzyma.

Woda do nawodnień może być pobierana z rzek, strumieni, jezior, stawów oraz ze sztucznych zbiorników retencyjnych, bądź może pochodzić ze studni wierconych lub kopanych. Źródło wody musi mieć wydajność pokrywającą dobowe zapotrzebowanie oraz w całym okresie wegetacyjnym rośliny dla określonej powierzchni plantacji. Intensywność deszczowania nie może być zbyt duża, aby nie doprowadzać do zastoisk wody. Powinna być dostosowana do szybkości wchłaniania wody przez glebę. Na glebach lekkich może wynosić 10-15 mm/h, a na cięższych – 6-10 mm/h.

21. Problem suszy - występowanie

Susze są przeciwieństwem powodzi, ale w swych działaniach sieją niemniejsze spustoszenie niż same powodzie. Susza to bardzo wysokie temperatury powietrza dochodzące nawet do 55 stopni w skali Celsjusza. Same wysokie temperatury nie są aż tak groźne jak brak opadów atmosferycznych. Tym właśnie jest susza. Wysokie temperatury i brak opadów. Najczęstszym miejscem występowania suszy jest Afryka, w szczególności Sahara. Susza powoduje udar mózgu czy też inne choroby. Powoduje śmierć z odwodnienia organizmu. Człowiek może w czasie suszy przeżyć dwa dni bez wody a na Saharze, która jest odcięta przez pustynie jest to za krótko na jakąkolwiek pomoc. Rozwiązanie tego problemu nie jest łatwe. Do najbardziej odległych miejsc na Saharze dostarczane są całym rokiem paczki z wodą, aby w czasie suszy jej nie zbrakło. Jest to jedyny sposób walki z suszą. Rozwiązanie tego problemu przez ludzi wydaje się słuszne.

Susza niszczy plony i wypala pastwiska. W krajach rozwijających się, gdzie los wielu ludzi zależy od zbiorów z przydomowych poletek, długotrwale susze wywołują klęski głodu i śmierć tysięcy ofiar. Meteorolodzy suszą nazywają okres, w którym przeciętna ilość opadów na danym obszarze spada znacznie poniżej wartości typowych dla tego obszaru i stan ten utrzymuje się przez dłuższy czas. Zwykle takie "meteorologiczne susze" wywierają stosunkowo niewielki wpływ na życie społeczności ludzkich, będąc w niektórych krajach jedynie przyczyną takich utrudnień jak zakaz podlewania ogródków itp. Jednakże długotrwałe susze prowadzą do zmniejszenia zapasów wody w strumieniach, jeziorach i studniach, które stanowią naturalne zbiorniki wód gruntowych. To może być przyczyną katastrofy, szczególnie gdy następuje obniżenie poziomu wilgotności gruntu. Pociąga to bowiem za sobą zmniejszenie wydajności upraw i wysychanie pastwisk dostarczających pożywienia zwierzętom roślinożernym. Tego rodzaju klęski określa się nieraz mianem "suszy rolniczej". Po okresach długotrwałej suszy często następują intensywne opady deszczu. Znaczna część wody deszczowej zamiast wsiąkać w glebę, spływa po ogołoconym, wysuszonym gruncie i zasila wody rzek, które przybierając występują z brzegów, co z kolei jest przyczyną powodzi.

Skutki suszy

Susze są główną przyczyną klęsk głodu w Afryce i niektórych rejonach Azji, w tym między innymi w Chinach i Indiach. Klęską głodu określa się okres, w którym stale występują niedobory żywności na dużym obszarze. W takiej sytuacji całe społeczności głodują i w rezultacie ludzie masowo chorują lub umierają. Najstraszliwsze w skutkach klęski głodu są jednakże z reguły wypadkową kilku czynników, przykładowo wojny zbiegającej się z okresem suszy. Największa odnotowana w dziejach klęska głodu dotknęła Chiny w latach 1959-1961. Szacuje się, że wskutek głodu zmarło wówczas aż 30 milionów ludzi. Współcześnie naukowcy upatrują przyczyn tej straszliwej klęski głodu w destabilizacji sytuacji w rolnictwie i spadku produkcji żywności wywołanym podjętą przez rząd próbą przymusowej kolektywizacji rolnictwa, chociaż oczywiście powodzie i susza przyczyniły się do zwiększenia skali problemu. Niedożywienie i głód są niemal stałym problemem w niektórych rejonach Afryki, Azji i Ameryki Południowej. Następujące po okresach suszy klęski głodu są przyczyną utrzymywania się tam wysokich wskaźników śmiertelności niemowląt i przedwczesnej śmierci. Ludzie osłabieni wskutek niedożywienia łatwo zapadają na różnego rodzaju choroby. Szybko szerzą się epidemie cholery, tyfusu, grypy, a nawet odry, przy czym każda z tych chorób może spowodować śmierć. Częstą przyczyną zgonu jest odwodnienie wywołane biegunką. Największa śmiertelność występuje u ludzi w skrajnych grupach wiekowych, to jest dzieci i osób starszych. Nawet te dzieci, którym udało się przeżyć stan chorobowy spowodowany niewystarczającą ilością białka w przyjmowanym pokarmie, mogą odczuwać jego skutki, zarówno fizyczne, jak i psychiczne, przez resztę życia.

Obszary zagrożone suszą

w ciągu ostatnich 50 lat najbardziej uporczywe susze i częste klęski głodu występowały na obszarze Afryki, gdzie wskutek panujących warunków klimatycznych około dwie trzecie obszaru zagrożone jest suszą, a opady deszczu są znikome, nawet w latach, w których nie występuje susza. Ogromnym obszarem stale zagrożonym jest Sahel, położony na północy kontynentu afrykańskiego, między Saharą a wilgotniejszymi, tropikalnymi rejonami zachodniej i środkowej Afryki. Obszar ten rozciąga się od Senegalu i Mauretanii na zachodzie poprzez Mali, Burkina Faso, Niger i Czad aż do Sudanu. Z północy na południe obejmuje on powierzchnię od 300 do . Poczynając od lat 60. aż po lata 80. Sahel, którego nazwa pochodzi od arabskiego słowa oznaczającego "krawędź" lub "margines" , nawiedzały długotrwałe susze, którym towarzyszył głód nękający miliony ludzi. Innym rejonem stale zagrożonym jest obszar Somalii i części Etiopii na Półwyspie Somalijskim. Zdjęcia ofiar suszy w północnej Afryce, które w latach osiemdziesiątych obiegły świat, wspomogły wysiłki organizacji charytatywnych zbierających fundusze na pomoc ofiarom głodu. Na przełomie lat 80. i 90. susza dotknęła rejony wschodniej i południowej Afryki. Do roku 1992 rzeki i jeziora wyschły lub zamieniły się niewielkie strumyki. Susza zniszczyła uprawy, stawiając ponad 40 milionów ludzi w obliczu głodu. W niektórych krajach, na przykład w Mozambiku, sytuację pogarszał stan wojny domowej, ponieważ w trakcie działań wojennych zniszczeniu uległy uprawy i szlaki komunikacyjne. Wskutek tego prowadzenie akcji pomocy dla około 3 milionów głodujących ofiar tych dramatycznych wydarzeń było utrudnione. W Zambii i Zimbabwe reformy ekonomiczne były zagrożone, ponieważ w związku z poważnym kryzysem gospodarczym znaczną część funduszy przeznaczonych na realizację projektów uzdrowienia gospodarki wydano na potrzeby doraźne i żywność dla głodujących mieszkańców kraju. Susza doprowadziła także do fali migracji młodych ludzi opuszczających tereny wiejskie, poszukujących pracy i możliwości przetrwania trudnego okresu w ośrodkach miejskich. Susze regularnie nawiedzają też Chiny i Indie. W latach 70. XIX stulecia głód wywołany suszą spowodował śmierć około 5 milionów ludzi w rejonie płaskowyżu Dekan na południu Indii i 9 milionów ludzi w Chinach. Susze występują też w niektórych rejonach Ameryki Środkowej i Północnej. W latach 30. naszego wieku dotkliwa susza nawiedziła obszar Wielkich Równin położony między Teksasem a granicą z Kanadą w centralnej części Stanów Zjednoczonych. Silne wiatry spowodowały wywiewanie powierzchniowej warstwy gleby z opuszczonych terenów uprawnych. Doprowadziło to do formowania tzw. misy deflacyjnej. Próby przeciwdziałania skutkom suszy poprzez ulepszenie metod uprawy ziemi i ochronę zasobów wodnych przyniosły pewną poprawę sytuacji w tym rejonie. Kolejnym obszarem półpustynnym, gdzie susze utrzymują nieraz przez kilka lat, są stepy Ukrainy. Z kolei w Ameryce Południowej susze występują na z rzadka porośniętym ubogą roślinnością obszarze północno-wschodniej Brazylii. Uboga, w większości utrzymująca się z rolnictwa ludność zamieszkująca płaskowyż musi toczyć tu nieustanną walkę o przetrwanie. W pierwszej połowie 2009 roku najgłębsze susze notowano w Argentynie (największe od 1971 roku), Chinach (największe od 1951 roku), Australii (największe w historii) i we wschodniej Afryce.

Przyczyny suszy

Przyczyną suszy są anomalie klimatyczne wywołane zmianami w układzie mas powietrza. Przykładowo suszę, która w latach 70. i 80. naszego stulecia dotknęła obszar Sahelu, spowodowało przesunięcie mas powietrza o wysokim ciśnieniu znad Sahary w kierunku południowym, poza zwykłą granicę ich zasięgu. W rezultacie powstała blokada dla wilgotnych wiatrów z rejonów Afryki Zachodniej, które nie mogły dotrzeć na obszar Sahelu. Uformowane ponad powierzchnią lądów potężne masy powietrza przemieszczają się niezwykle wolno i często pozostają na danym obszarze przez dłuższy czas. Przyczyny tych ruchów są jak dotąd niejasne, toteż meteorolodzy nie są w stanie przewidzieć, jak długo potrwa okres suszy. Wydaje się jednak, że istnieje zależność między temperaturą powierzchniowych wód oceanicznych a występowaniem suszy. W latach 70. i 80. naszego wieku ustalono, że susza na obszarze Sahelu związana jest z występowaniem niezwykle dużej różnicy temperatury wód powierzchniowych na półkuli północnej i południowej. Cykliczne anomalie klimatyczne w strefie Oceanu Spokojnego wywoływane są przez ciepły prąd oceaniczny płynący w kierunku południowym przez zwykle chłodne wody wzdłuż wybrzeży Ekwadoru i Peru w Ameryce Południowej. Ten ciepły prąd - nazywany El Nino, czyli "dzieciątko" , ponieważ pojawia się w okolicy świąt Bożego Narodzenia, obserwowany jest co trzy lub co osiem lat. Przyczyny tego zjawiska nie zostały jak dotąd przekonująco wyjaśnione. Wydaje się jednak, że istnieje związek pomiędzy suszarni, które nawiedziły Australię w 1982 i 1983 roku, oraz wyjątkowo silnymi burzami w Kalifornii, Peru i Ekwadorze, a pojawieniem się prądu El Nino. Niektórzy naukowcy są zadania, że rosnąca częstotliwość występowania susz i wzrost ich intensywności spowodowane są zmianami w klimacie na Ziemi, przede wszystkim globalnym ociepleniem, które z kolei związane jest z tzw. efektem cieplarnianym. Nie wszyscy jednak zgadzają się z tą koncepcją, argumentując, że na razie wiemy zbyt mało o tych zjawiskach, aby bronić tego rodzaju teorii. W wielu rejonach zagrożonych suszą opady deszczu występują nieregularnie, z różną intensywnością. Przeciętną ilość opadów w danym rejonie oblicza się, biorąc pod uwagę dane z kilku ostatnich dekad. W rezultacie wskaźniki przeciętnej ilości opadów w ciągu roku dla niektórych rejonów półpustynnych, nękanych po kilka lat okresami długotrwałej suszy, po których następuje okres deszczowy, statystycznie mogą nie ulec zmianie przez kilkadziesiąt lat.

Katastrofalna susza w Afryce

Milionom Afrykanów grozi w tym roku śmierć głodowa. Za wszystko odpowiedzialna jest najpotężniejsza od 45 lat susza, która tym razem najbardziej dotknęła wschód Czarnego Lądu. Skąd wzięła się susza? Już od 20 lat obserwowano pustynnienie wielu obszarów Afryki i zmiany w strukturze opadów. Deszcze niegdyś nadchodziły tak regularnie, że można było według nich ustawiać kalendarze. Dziś pojawiają się rzadko, są krótkie i gwałtowne, często zbyt gwałtowne. Zamianie żyznych pól w pustynię sprzyja również erozja gleby wywołana masowym wycinaniem lasów na opał. W tym roku do globalnych zmian klimatu dołączyły się jeszcze efekty , zjawiska klimatycznego wywołanego zmianami temperatury wody i układu prądów morskich w Oceanie Spokojnym. Sercem największej suszy stała się obecnie Kenia. Sytuacja jest tam tak poważna, że zdecydowano się wprowadzić racjonowanie wody nawet w stolicy, mieście Nairobi, gdzie wodę zużywają ponad 3 miliony ludzi. Znaczna część Kenii pogrążona jest w suszy już od 5 lat, a to co przewidywały najgorsze raporty ONZ właśnie zaczyna się potwierdzać. Między sąsiadującymi ze sobą wioskami zaczynają wybuchać coraz to poważniejsze konflikty o wodę. Sytuacja jest poważna gdyż na większe zmiany pogodowe się nie zapowiada. Obecnie wszyscy mieszkańcy najbardziej dotkniętego suszą regionu Turkana z utęsknieniem czekają na opady związane z porą deszczową. Pierwsze krople deszczu powinny spaść w kwietniu. Obserwuje się intensywną migrację ludzi poszukujących wody, jednak dostatecznych ilości wody nie ma nie tylko w Kenii, ale i całej wschodniej Afryce, w tym na wschodzie i południu Etiopii, południu Sudanu, północy Ugandy i północnym wschodzie Tanzanii.

  1. POTRZEBY WODNE ROŚLIN – METODY OBLICZEŃ

Potrzeby wodne roślin są różne i zależą od:

Im płytszy jest system korzeniowy , tym większe są potrzeby wodne roślin

Niedobór wody powoduje u roślin m. In:

Nadmierne uwilgotnienie:

Zabiegi przeciwerozyjne

Do podstawowych zabiegów przeciwerozyjnych zalicza się:

  1. zabudowę wąwozów

  2. budowę zbiorników retencyjno- kolmatacyjnych

  3. budowę tarasów

  4. umocnienia dróg, rowów przydrożnych i rzek na terenach ulegających erozji

  5. zakładanie pasów zieleni ochronnej, biologiczną zabudowę potoków górskich i ich zlewni oraz biologiczną zabudowę koryt rzek i cieków wodnych

  6. rekultywację nieużytków

Do szczegółowych zabiegów przeciwerozyjnych zalicza się:

  1. wykonywanie zabiegów technicznych na użytkach rolnych (płotki, groble, rowy)

  2. zakładanie trwałych użytków zielonych

  3. zakładanie sadów na zboczach

  4. zadrzewianie i zakrzewianie

  5. wprowadzanie przeciwerozyjnego układu pól

  6. zabiegi agromelioracyjne

Pytanie 23. Metody nawodnień w krajobrazie

Nawodnienia ze względu na sposób (METODĘ) rozprowadzenia wody:

Fitomelioracje

25. Definicja

Fitomelioracje- kształtowanie szaty roślinnej, zadrzewień, zakrzaczeń, zadarnień w celu ochrony gleb przed erozją wodną i wietrzną, zachowania mikroklimatu, w tym wilgotności gleb i powietrza, ochrona przed wiatrem, itp.

26. Znaczenie w krajobrazie

Hydrologiczne-zatrzymywanie śniegu, zmiana spływu powierz. na wgłębny, zmniejszają parowanie, zatrzymują wody na powierzchni równej 8-krotnej wysokości.

Mikroklimatyczne- łagodzą wahania temperatury, wilgotności oraz siły wiatru

Biocenotyczne- siedliska gatunków roślin i zwierząt zwalczanych na terenach uprawnych bądź nie znajdujące tam odpowiednich warunków – miejsca lęgu , schronienia, żerowania, zaopatrzenia w wodę. Polepszają warunki zdrowotne upraw rolnych i zwierząt.

Sozologiczne- ochrona gleb przed erozja, oczyszczanie wód gruntowych z biogenów, oczyszczanie powietrza z pyłów i gazow.

Krajobrazowe- poprawiają estetykę krajobrazu. Bogactwo form i kształtów, harmonia barw dźwięków, oddziaływanie na psychikę człowieka.

Zdrowotne - poprawa jakości powietrza, miejsce wypoczynku, poprawa psychiki- oddziaływanie uspokajające, pobudzenie zainteresowania przyroda.

Gospodarcze - wzrost plonu na obszarach chronionych, źródło drewna i runa leśnego, zwierzyna łowna. Osłona dla zwierząt hodowlanych.

Negatywy- zajęcie części ziemi uprawnej, konkurencja z roślinami uprawnymi o wodę , światło i biogeny w pasie styku, miejsce przetrwania szkodnikowi patogenów.

27. Rodzaje

Melioracje agrotechniczne, agromelioracje - zabiegi uprawowe o długotrwałym, zwykle kilkuletnim działaniu, mające na celu polepszenie właściwości fizyczno-chemicznych oraz stosunków wodnych w glebach niskoklasowych. Niekiedy agromelioracje mogą zastąpić melioracje wodne.

Do agromelioracji zalicza się:

Agromelioracje obejmują też wyorywanie na polach bruzd w poprzek spadku terenu dla zahamowania zbyt szybkiego spływu wody i zwiększenia jej zapasu w glebie albo wzdłuż spadku dla odwodnienia pola.

Innym zabiegiem agromelioracyjnym jest orka agromelioracyjna specjalnym pługiem, mająca na celu wprowadzenie na głębokość około 40 cm nawozów organicznych lub torfu w celu utrudnienia szybkiego przesiąkania wody na glebach piaszczystych.

AGROMELIORACJE [gr.-łac.], melioracje agrotechniczne, zabiegi, gł. uprawowe, o długotrwałym (zwykle kilkuletnim) działaniu, mające na celu polepszenie właściwości fiz., chem. i biol. oraz stosunków powietrzno-wodnych, cieplnych i pokarmowych w glebach wadliwych. Do agromelioracji zalicza się: orkę z pogłębiaczem, orki melioracyjne samodzielne lub z dodatkami (np. piasku), spulchnianie, kretowanie, drenowanie krecie, nawożenie wgłębne org. lub miner. (wapnowanie i marglowanie gleb), nawożenie gruntami obcymi (np. gliną) lub substancjami naturalnymi (np. torfem), a także wprowadzanie do gleby tworzyw sztucznych, emulsji bitumicznych itp. Agromelioracje obejmują też wyorywanie na polach bruzd, np. w poprzek spadku terenu w celu zahamowania zbyt szybkiego spływu i zwiększenia zapasu wody w glebie, lub wzdłuż spadku w celu odwodnienia pola (tzw. system W. Korzybskiego). Agromelioracje, uaktywniając zachodzące w glebie procesy mikrobiol. i biochem., powodują zwiększenie żyzności gleb wadliwych i umożliwiają przy zastosowaniu m.in. racjonalnej agrotechniki wzrost plonów roślin uprawnych.

Pojęcia agromelioracji, ich miejsce w zabiegach melioracyjnych oraz potrzeby wykonywania zabiegów agromelioracji w Polsce.

Zabiegi agromelioracyjne zaliczane są do melioracji specjalnych – melioracji szczegółowych (z uwagi na źródło finansowania) są to zabiegi stojące (mieszczące) się pomiędzy tradycyjnymi zabiegami agrotechnicznymi a podstawowymi zabiegami melioracyjnymi.

Zabiegi te mają na celu:

- poprawienie podstawowych właściwości fizyko-wodnych warstw podornych profilu glebowego

Zabiegi agromelioracyjne dotyczą warstwy próchniczej Ap (decydują o właściwościach fizyko-wodnych tej warstwy-zabiegi agrotechniczne)

Potrzeba wykonania zabiegów agromelioracyjnych będzie wynikała z II przypadków:

- I potrzeba wynika z budowy profilu glebowego

a) profile jednorodne ale wytworzone z glin lekkich, średnich i ciężkich (profile średniozwięzłe i zwięzłe)

- profil jednorodny gleby poziomu nie różni się od klasy

- w strefie w której należy wykonać zabiegi agrotechniczne wówczas odwodnienie coś daje, bo w glinie śr. Jest mała ociekalność

b) profile warstwowane

- wkładka nieprzepuszczalna utrudnia krążenie wody w profilu

c) profile piaszczyste, przepuszczalne

- jeżeli pod warstwą orną wytworzona została podeszwa płużna(-jest wynikiem złej uprawy w złym czasie), sztuczne zagęszczenie naturalnego drenażu gleb.

- II przypadek – celem zabiegów agromelioracyjnych w glebach piaszczystych jest poprawienie zdolności retencyjnych warstw podornych wykazujących nadmierną przepuszczalność i małe zdolności magazynowania wody

KOMPLEKSOWE UPRAWIANIE GLEBY

  1. przygotowanie powierzchni

- odkamienianie

- odkrzaczanie

- wyrównanie powierzchni

- rekultywacja pełna

2) melioracja chemiczna

- nawożenie mineralne

- wapniowanie

- utylizacja odpadów

- nawożenie organiczne

- wniesienie zw.___________

3) regulacja stosunków powietrzno-wodnych

- odwodnienie

- nawodnienie

- iłowanie piasków

- spulchnianie

- orka głęboka

4) wytworzenie głębokiej warstwy ornej

5) zabiegi przeciwerozyjne

6) melioracja biologiczna

- nawożenie organiczne

- nawożenie bakteryjne

- uprawa roślin _____________

POTRZEBY WYKONYWANIA ZABIEGÓW AGROMELIORACYJNYCH W POLSCE

Potrzeba wykonywania zabiegów agromelioracyjnych na glebach średniozwięzłych i zwięzłych wynika z ich składu granulometrycznego, bardzo małej przepuszczalności i małej przewiewności.

Natomiast gleby te charakteryzują się dużą potencjalną żyznością, która nie może być jednak wykorzystana z uwagi na nie korzystne stosunki wodne.

Celem wykonywanych zabiegów agromelioracyjnych w tej grupie gleb jest zwiększenie przepuszczalności oraz retencji użytecznej (ilość wody jaka w okresie wegetacyjnym może być pobrana przez korzenie roślin).

Natomiast gleby piaszczyste charakteryzują się nadmierną przepuszczalnością i małą zdolnością zatrzymywania wody w czynnej warstwie gleby, a także niewielką ilością składników pokarmowych. Celem wykonywania zabiegów agromelioracyjnych na glebach piaszczystych jest poprawa zdolności retencyjnych czynnej warstwie gleby, ograniczenia odpływu wody do głębszych warstw oraz zwiększenie zasobności pokarmowej tych gleb.

W pozostałych kompleksach gleb mogą istnieć potrzeby wykonywania zabiegów agromelioracyjnych, ale są to pojedyncze przypadki wynikające częściej z intensywnej gospodarki rolnej niż z właściwości fizyko-wodnych.

CZYNNIKI OKREŚLAJĄCE POTRZEBĘ AGROMELIORACJI KTÓRE WPŁYWAJĄ NA OGRANICZENIE URODZAJNOŚCI GLEB.

1) Do tych czynników zaliczamy:

-budowę geologiczną profilu (czynniki naturalne)

- budowę genetyczną profilu (czynniki naturalne)

- zagęszczenie gleby spowodowane wzrastającym poziomem mechanizacji uprawyi zbioru plonów czynniki antropogeniczne.

2) Czynniki te kształtują niekorzystne właściwości gleb:

- mała przepuszczalność wody i powietrza

- zbyt duże zagęszczenie

- dużą zwięzłość mechaniczną

- złą strukturę

- okresowy niedobór tlenu lub wody

- okresowy nadmiar wody

- niekorzystną temp. gleby

- złe właściwości chemiczne

- niekorzystne właściwości biologiczne i biochemiczne

DO NAJWAŻNIEJSZYCH EFEKTÓW UZYSKIWANYCH PRZEZ ZABIEGI AGROMELIORACYJNE MOŻNA ZALICZYĆ:

- usprawnienie działania systemów melioracyjnych

- możliwość zwiększenia rozstaw drenowania o 50 – 100 %, zmiana sposobu drenowania

- poprawa właściwości fizyko-wodnych gleby

- poprawa właściwości biologiczno-chemicznych gleby

- poprawa właściwości retencyjności gleby

- zmniejszenie zwięzłości gleby

- zmniejszenie zachwaszczenia upraw polowych na polach z wykonana orką głęboką (w związku z tym zmniejsza się ilość potrzebnych oprysków-czyli ochrona środowiska)

- wzrost plonów roślin uprawnych o 5 – 25 %

Podstawowy cel agromelioracji - poprawić właściwości: fiz., chem., itp.

RODZAJE ZABIEGÓW AGROMELIORACYJNYCH NA GLEBACH MINERALNYCH:

  1. Zabiegi usprawniające odpływ wód powierzchniowych

- wykonywanie bruzd i przegonów

- orka zagonowa

- orka profilująca

- wyrównanie powierzchni pól

2) Zabiegi usprawniające odpływ wód podpowierzchniowych

- orka z pogłębiaczem

- orka głęboka (agromelioracyjna)

- głębokie spulchnianie

- drenowanie krecie

- wgłębne nawożenie

- wprowadzenie materiałów obcych do gleby

CHARAKTERYSTYKA ZABIEGÓW USPRAWNIAJĄCYCH ODPŁYW WÓD POWIERZCHNIOWYCH

Celem tych zabiegów jest ujęcie i szybkie odprowadzenie wód powierzchniowych gromadzących się w mikro-zagłębieniach terenowych po roztopach wiosennych i intensywnych opadach w okresie letnim. Ponadto zabiegi mają na celu obniżenie wysokiego uwilgotnienia wierzchniej warstwy gleby(najczęściej ta warstwa kojarzona jest z warstwą orno-próchniczną).

Bruzdy są wykonywane najczęściej równolegle, ich głębokość nie przekracza . Woda z bruzd odwadniających odpływa do bruzd zbiorczych, które z kolei odprowadzają wody do rowów lub innych odbiorników. Bruzdy mają za zadanie obniżenie wysokiego uwilgotnienia wierzchniej warstwy gleby.

  1. Bruzdowanie wykonywane na powierzchniach pozbawionych systemu drenarskiego, gdzie było nadmierne uwilgotnienie (doliny rzeczne, rynny terenowe). Bruzdowanie wykonywano jako wstępne odwodnienie.

  2. Przegony - są to nieregularne bruzdy przechodzące przez lokalne zagłębienia terenowe. Celem wykonywania przegonów jest ujęcie wód powierzchniowych gromadzących się

w tych zagłębieniach (rys- ksero)

  1. Orka zagonowa - obecnie nie jest wykonywana. Wykonywano ją w latach 60 – tych i na początku 70 – tych ubiegłego wieku.

Celem orek zagonowych było podwyższenie powierzchni umożliwiające jej rolnicze użytkowanie. Orki zagonowe wykonywano najczęściej w dolinach rzecznych i rynnach terenowych z dużym udziałem gleb organ. I pozbawionych systemu odwadniającego.

  1. Orka profilująca – celem jest wyrównanie powierzchni pola w trakcie wykonywania orek uprawnych i likwidacji mikro-zagłębień terenowych (poprzez wyrównanie powierzchni).

  2. Wyrównanie powierzchni – przemieszczenie warstw powierzchniowych gleby w mikro-zagłębienia. Możliwości wykonywania tego zabiegu jest uzależniona od miąższości poziomu orno-próchniczego, należy wziąć pod uwagę ilość próchnicy w tym poziomie. Jeżeli miąższość poziomu orno-próchniczego nie pozwala na wykonanie tego zabiegu należy przeanalizować, a zwłaszcza efektywność ekonomiczną dowiezienia materiału z zewnątrz.

(rys)

CHARAKTERYSTYKA ZABIEGÓW USPRAWNIAJĄCYCH ODPŁYW WÓD POWIERZCHNIOWYCH:

ORKA Z POGŁĘBIENIEM

Jest to prosty zabieg wykonany do gł. od powierzchni terenu. Powinien być zastosowany do szerokiego zastosowania na wszystkich glebach, zwłaszcza wykazujących tendencje do zagęszczania. Poza glebami lekkimi wszystkie pozostałe gleby, a zwłaszcza gleby średniozwięzłe i zwięzłe pozytywnie będą reagować na wykonanie tego zabiegu. W glebach średnio-zwięzłych i zwięzłych w trakcie wykonywania zabiegów agromelioracyjnych powstaje tzw. podeszwa płużna, którą możemy zlikwidować poprzez wykonywanie co kilka lat oraz z pogłębieniem. Jeżeli okres ten zostanie wydłużony bo orka z pogłębieniem nie będzie skuteczna i wtedy zajdzie potrzeba wykonywania orek głębokich (agromelioracyjne), które są zabiegami bardziej radykalnymi i kosztownymi. Wykonywanie orek z pogłębieniem powinno być preferowane, gdy orka głęboka nie może być zlecana z uwagi na małą miąższość poziomu orno-próchniczego, głębokie spulchnianie nie jest konieczne.

ORKA GŁĘBOKA

Jest to orka odkładnicowa, która jest najczęściej wykonywana na głębokość przekraczającą miąższość warstwy orno-próchniczej (średnia głębokość 40 ) a maksymalna na glebach mineralnych ponad . Orki głębokie mają za zadanie wymieszanie warstw leżących powyżej co umożliwia ujednolicenie profilu glebowego, poprawę jego właściwości fiz., chem. i biologicznych. Po wykonaniu tego zabiegu następuje zmniejszenie gęstości objętościowej i zwięzłości gleby, zmienia się rozkład wielkości porów glebowych co wpływa na zwiększenie filtracji wody i dopływu powietrza do warstwy poddanej orce. W wyniku tak korzystnych zmian we właściwościach fizyko-wodnych tej warstwy następuje zamiana spływu powierzchniowego na odpływ wgłębny istotnie wzrasta także wielkość retencji tej warstwy. Tak korzystne zmiany wpływają na ogólne warunki rozwoju systemów korzeniowych uprawianych roślin, a także na ilość wykorzystanej wilgoci glebowej i składników pokarmowych. Końcowym efektem poprawnie wykonanej orki głębokiej jest duży wzrost plonów uprawianych roślin w stosunku do plonów uzyskiwanych na powierzchniach o niekorzystnych właściwościach fizyko-wodnych.

Orka agromelioracyjna jest najbardziej radykalnym zabiegiem pozwalającym na trwałe przebudowanie wierzchnich warstw profilu glebowego i skuteczne poprawienie właściwości fizyko-wodnych tej warstwy. Wykonanie orek głębokich na powierzchniach, które tego zabiegu nie wymagają lub miąższość poziomu orno-próchniczego albo zawartość próchnicy w tym poziomie nie pozwala na wykonanie orki, może na wiele lat spowodować degradację pokrywy glebowej. Wyraża się jeszcze gorszymi właściwościami fizyko-wodnymi od dotychczasowych(przed zabiegiem) oraz istotną obniżką plonów w porównaniu do dotychczasowych uzyskiwanych.

Orki agromelioracyjne na glebach mineralnych na glebach mineralnych powinny być stosowane:

- w glebach zwięzłych, zagęszczanych i słabo przepuszczalnych, ________ płytko (do ) lub średnio –głębokie (1m), lżejszym i przepuszczalnym materiałem glebowym.

Gleby te wykazują okresowo nadmierne uwilgotnienie górnej części profilu, często także obserwujemy na tych glebach stagnowanie wód opadowych i roztopowych.

Przy bardzo intensywnych roztopach

Orki głębokie mogą być zaliczane do zabiegów przeciwerozyjnych na glebach zwięzłych.

- Gleby o warstwowej budowie profilu pod wzg. Składu granulometrycznego, jeżeli jest ona przyczyną okresowego nadmiernego uwilgotnienia górnej części profilu lub stagnowania wód opadowych lub roztopowych.

Taka budowa profilu wpływa także na małą retencje wodną wierzchnich warstw profilu oraz duże niedobory wilgoci w okresach posusznych

- Gleby o jednorodnej budowie profilu pod względem składu granulometrycznego, lecz:

a) o dużym zróżnicowaniu składu i właściwości chem.

b) z naturalną kumulacją związków żelaza, wapnia, glinu a także związków nie wytworzonych w glebie (np. herbicydów)

Przy intensywnych opryskach na pewnej głębokości(poniżej warstwy podornej ) gromadzone są substancje z roślin i tworzą profil.

Tworzą z wodą gruntowe tzw. „żele”

SPULCHNIANIE

Polega na mechanicznym oddziaływaniu na słabo strukturalną zbitą warstwę podorną. Po wykonaniu z tego zabiegu warstwa ta ulega spulchnieniu, rozluźnieniu i ustrukturalnieniu. Spulchnienie wykonuje się w zależności od potrzeb na głębokość 35 – . Podstawową zaletą tego zabiegu jest to, że nie powoduje obniżenia żyzności gleby i dlatego też może być stosowany w glebach o małej miąższości poziomu orno-próchniczego. (spulchnianie podobne jest do orki ale nie miesza jej)

PODOBNIE JAK ORKI AGROMELIORACYJNE SPULCHNIANIE WPŁYWA NA:

- zmniejszenie gęstości objętościowej i zwięzłości gleby

- zwiększa współczynnik filtracji

- zmienia rozkład wielkości porów glebowych

W wyniku tych zmian następuje zmiana spływu powierzchniowego na wgłębny, co powoduje wzrost retencji wierzchnich warstw gleby i ich wykorzystanie przez systemy korzeniowe uprawianych roślin.

Gleby po spulchnieniu wykazują się większą aktywność biologiczną profilu a także większą ilością dostępnych składników pokarmowych.

ZABIEGI AGROMELIORACYJNE NALEŻY ZALECAĆ:

W przypadkach gleb zwięzłych jednorodnych lub o warstwowej budowie profilu glebowego zarówno pod względem uziarnienia jak i pod względem zróżnicowania właściwości: fiz., chem. i innych, jeżeli (mała) miąższość poziomu orno-próchniczego lub (mała) zawartość próchnicy w tym poziomie uniemożliwia wykonanie orek agromelioracyjnych.

Duża zawartość frakcji pylastej uniemożliwia wykonywanie spulchnienia (pęcznieje pod wpływem uwilgotnienia).

DRENOWANIE KRECIE

Polega na wytworzeniu kanalików krecich w warstwie podornej gleby za pomocą maszyn, zwanych pługami krecimi. Dreny krecie odprowadzają wodę bezpośrednio do rowów lub przez zasypkę filtracyjną do rurociągów drenarskich lub zbieraczy. Jest to jedyny zabieg melioracyjny, który może istnieć samodzielnie i optymalnie regulować gospodarkę wodną gleb. Gleba podana temu zabiegowi powinna mieć wilgotność sprzyjającą formowaniu się kanalika kreciego z jednoczesnym spulchnianiem gleby leżącej nad wytworzonym kanalikiem.

Istnieje drenowanie krecie nieutrwalone oraz drenowanie krecie utrwalone, w których za pomocą określonych taśm, folii, geowłókniny utrwala się ścianki wytworzonych kanalików krecich.

Drenowanie krecie ma trwałość prawie 3-krotne większą od drenowania kreciego nieutrwalonego. Większość badaczy określa trwałość zwykłego drenowania kreciego (nieutrwalonego) na ok. 5 -7 lat, natomiast drenowania ustalonego na ok. 20 lat.

Trwałość zabiegów zależy od – przestrzegania zasady przez użytkownika (wjazd ciężkim sprzętem).

Drenowanie krecie podobnie jak inne zabiegi agromelioracyjne wpływa na poprawę właściwości fizycznych, chemicznych, biologicznych i wodnych wierzchnich warstw profilu gleb.

Pozwala również na istotne zwiększenie rozstaw drenowania rurkowego, a także na zmianę sposobu drenowania z systematycznym na częściowe niesystematyczne.

WGŁĘBNE NAWOŻENIE I WAPNIOWANIE

Polega ono na wprowadzeniu do warstw podornych najczęściej w trakcie wykonywania orki lub spulchniania nawozów mineralnych lub wapnia.

Na glebach o ubogiej warstwie podornej (mało aktywnej biologicznie). Wgłębne nawożenie wpływa na zmiany właściwości biologicznych i chemicznych tej warstwy. W wyniku tych działań następuje podwyższenie ilości dostępnych składników pokarmowych wzrasta aktywność biologiczna i ogólna masa korzeniowa. Umożliwia to większe wykorzystanie wilgoci z głębszych warstw profilu glebowego.

CEL WYKONYWANIA ZABIEGÓW AGROMELIORACYJNYCH NA GLEBACH ORNYCH:

  1. Ograniczenie tempa procesów mineralizacji materii organicznych.

  2. Zwiększenie ilości powietrza w glebie.

  3. Zwiększenie nośności gleby.

  4. Poprawa warunków mikroklimatycznych.

  5. Poprawa odczynu gleb kwaśnych.

  6. Umożliwienie polowego użytkowania gleb organicznych (gleby organiczne powinny być użytkowane jako łąki lub pastwiska – eliminuje to niekorzystne warunki).

  7. Zabezpieczenie gleb organicznych przed pożarami.

W Polsce nie mamy wieloletnich doświadczeń w zakresie wykonywania zabiegów agromelioracyjnych na glebach ornych Holenderskie i Niemieckie wyniki badań dotyczące gleb ornych.

Francuzi nie użytkują gleb ornych.

WYKONYWANIE ZABIEGÓW AGROMELIORACYJNYCH NA GLEBACH ORNYCH:

Wykonywanie zabiegów agromelioracyjnych na glebach ornych jest bardzo trudne i ryzykowne. W Polsce przy dość dużych zmianach przebiegów warunków meteorologicznych można czasami pogorszyć stosunki powietrzno-wodne tych gleb. Wykonanie agromelioracji na tych glebach można przyspieszyć procesem mineralizacji zwłaszcza przy złym rozpoznaniu rodzaju torfu, stopnia ich rozkładów oraz proces długotrwałych okresów bezopadowych. Obserwowano również większe osiadanie powierzchni gleb ornych z wykonanymi zabiegami agromelioracyjnymi w porównaniu do powierzchni tylko odwadnianych.

Zagadnienie 29 –metody agromelioracji

Melioracje agrotechniczne, agromelioracje - zabiegi uprawowe lub uprawowo – nawożeniowe, o długotrwałym, zwykle kilkuletnim działaniu. Ma na celu polepszenie właściwości fizyczno-chemicznych oraz stosunków wodnych w glebach niskoklasowych, wadliwych, stwarzając odpowiednie warunki dla produkcji rolniczej.

Do agromelioracji zalicza się:

-zabiegi przygotowujące powierzchnię gleby (odkamienianie, odkrzewianie, rekultywacja),

-zabiegi regulujące stosunki powietrzno-wodne i cieplne gleby (odwadnianie, nawadnianie, iłowanie, piaskowanie, drenowanie),

-zabiegi wytwarzające głęboką, żyzną warstwę orną (orka agromelioracyjna, głęboszowanie),

-meliorację chemiczną (wapnowanie, utylizacja odpadów przemysłowych)

-meliorację biologiczną (nawożenie organiczne, stosowanie nawozów bakteryjnych, uprawa roślin strukturotwórczych),

-zabiegi przeciwerozyjne (warstwicowy układ pól, tarasowanie zboczy, uprawa podpowierzchniowa, płodozmiany przeciwerozyjne, kształtowanie krajobrazu i warunków skutecznej ochrony środowiska przyrodniczo-rolniczego).

Wplyw infrastruktury na biocenoze


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Ryby - wykład i ćwiczenia, Architektura krajobrazu Inż
Wykład 17.04, Architektura krajobrazu Mgr, Inżynieria krajobrazu
Wykład 5, Architektura krajobrazu Mgr, Inżynieria krajobrazu
ściagi wykłady tosik, inżynieria ochrony środowiska kalisz, z mix inżynieria środowiska moje z ioś
CHEMIA-cwiczenie-4 2, Budownictwo, Inżynierka, Budownictwo, Semestr 1-2, Chemia, CHEMIA, Chemia - Wy
Wyklady i cwiczeniaZ-2, Studia, 2-stopień, magisterka, Ochrona Środowiska, Inżynieria ochrony hydros
CHEMIA-cwiczenie-8 2, Budownictwo, Inżynierka, Budownictwo, Semestr 1-2, Chemia, CHEMIA, Chemia - Wy
Przedsiebi, inżynieria ochrony środowiska kalisz, z mix inżynieria środowiska moje z ioś pwsz kalis
urządzanie i pielęgnacja krajobrazu - wykład II - 23.10.2006, szkoła, KTZ, urządzanie
strony energetyczne, Wykłady i ćwiczenia
Ekonomika- wykład 6, studia AGH, ZiIP, Inżynier, Ekonomika, Wykłady
notatki wykłady ćwiczenia
Geologia inzynierska Egzamin Wyklady id 189201
El en i środowisko 13 14 1, Prywatne, EN-DI semestr 4, Elektroenergetyka, wykład + ćwiczenia
Wentylatory 2003, inżynieria ochrony środowiska kalisz, z mix inżynieria środowiska moje z ioś pwsz
Ćwiczenia semestr VI, Lekarski GUMed, III rok, INTERNA, PLAN WYKŁADÓW I ĆWICZEŃ 2011

więcej podobnych podstron