Kazachstan jest państwem superprezydenckim- konstytucyjnie i politycznie dominuje głowa państwa

Prezydent - wybierany w wyborach powszechnych, bezpośrednich, równych i tajnych na 7-letnią kadencję. Wybierany bezwzględną większością głosów w jednej lub dwóch turach(w II turze wystarczy zwykła większość głosów). Wybory prezydenckie odbywają się w pierwszą niedzielę grudnia(nie mogą się one pokrywać czasowo z wyborami parlamentarnymi).

- W razie wakatu na stanowisku prezydenta konstytucja przewiduje przedterminowe wybory(które powinny się odbyć w ciągu dwóch miesięcy) na miejsce prezydenta powołuje się : przewodniczącego Senatu, przew. Mażylisu lub premiera.

- odwołanie prezydenta może nastąpić z powodu 1. trwałej choroby lub w rezultacie 2. impeachmentu.

1. Parlament powołuje komisję składającą się z równej liczby członków każdej izby oraz lekarzy specjalistów . Decyzja o odsunięciu prezydenta jest podejmowana większością co najmniej ¾ głosów ogólnej liczby deputowanych każdej z izb parlamentu.

2. Impeachment jest możliwy tylko w wypadku obwinienia prezydenta o zdradę państwa. Decyzja o postawieniu prezydenta w stan obwinienia musi być przyjęta większością głosów ogólnej liczby deputowanych Mażylisu na wniosek co najmniej 1/3 jego zestawu.

0d grudnia 1991r. prezydentem Kazachstanu jest Nursułtan Nazarbajew. Jest on Głową Państwa, najwyższym rangą urzędnikiem, symbolem i gwarantem jedności narodu i władzy państwowej, niewzruszoności konstytucji, praw i wolności człowieka i obywatela głównodowodzącym sił zbrojnych, który określa podstawowe kierunki polityki wewnętrznej i zagranicznej i reprezentuje Kazachstan w stosunkach wewnętrznych i międzynarodowych.

Kandydat na urząd prezydenta musi:

- mieć ukończone 40 lat i być obywatelem Kazachstanu,

- urodzony w Kazachstanie,

- mieszkać w tym kraju co najmniej 15 lat,

- władać swobodnie językiem państwowym.

Uprawnienia prezydenta:

- coroczne wygłaszanie orędzia do narodu Kazachstanu o sytuacji w kraju oraz podstawowych kierunkach polityki wewnętrznej i zagranicznej,

- rozpisywanie wyborów parlamentarnych(terminowych i przedterminowych),

- decydowanie o przeprowadzeniu referendum republikańskiego,

- zwoływanie pierwszej sesji parlamentu,

- przyjmowanie przysięgi od deputowanych, składanej narodowi Kazachstanu,

- zwoływanie dodatkowych, wspólnych posiedzeń izb parlamentu,

- zatwierdzanie państwowych programów, a na wniosek premiera jednolitego systemu finansowania i wynagradzania pracowników sfery budżetowej,

-działania na arenie międzynarodowej; prowadzenie rozmów, podpisywanie umów międzynarodowych, powoływanie i odwoływanie szefów przedstawicielstw dyplomatycznych,

- decydowanie w sprawach obywatelstwa i statusu uchodźcy politycznego, stosowanie prawa łaski, nagradzanie orderami, medalami, nadawanie honorowych tytułów wojskowych.

- prezydent tworzy służby ochrony głowy państwa i Gwardię Republikańską,

- może wprowadzić stan wyjątkowy i wojenny,

- posiada kompetencje w sprawach powoływania na stanowiska w organach państwowych i odwoływania z nich.

Parlament- główny organ władzy ustawodawczej, ma charakter bikameralny (Mażylis+Senat).

Mażylis;

- wybory powszechne, równe, bezpośrednie i tajne.

-77 członków(67 pochodzi z wyborów bezpośrednich w okręgach jednomandatowych+10 z list partyjnych)- mandat uzyskuje ten kandydat, na którego głosowało ponad 50% wyborców, w wypadku drugiej tury- wystarczy poparcie większości zwykłej,

- 5-letnia kadencja deputowanych.

Kompetencje Mażylisu

- przyjmowanie i rozpatrywanie projektów ustaw,

-przygotowywanie propozycji poprawek po zgłoszeniu weta przez prezydenta wobec ustawy przyjętej przez parlament,

-kształtowanie na wniosek prezydenta składu Centralnej Komisji Wyborczej

- ogłaszanie kolejnych wyborów prezydenckich i rozpisywanie przedterminowych wyborów,

- delegowanie dwóch przedstawicieli do kwalifikującego kolegium sprawiedliwości,

- wysuwanie oskarżenia przeciw prezydentowi o dokonanie zdrady państwa.

Aby zostać deputowanym Mażylisu trzeba mieć ukończone 25 lat.

Senat

Senat- reprezentuje interesy samorządów

-47 członków(32 wybieranych przez władze regionalne w obwodach, mieście znaczenia republikańskiego i stolicy w wyborach pośrednich i tajnych(po dwa mandaty na obwód), pozostali nominowani przez prezydenta na okres 6 lat)

- 6- letnia kadencja senatorów( jednakże co 3 lata odnawiana jest połowa składu izby)

- dożywotnimi senatorami są byli prezydenci- obecnie takich brak.

Kandydat na senatora musi:

- mieć co najmniej 30 lat,

- mieć wykształcenie wyższe,

- posiadać obywatelstwo Kazachstanu co najmniej przez 5 lat przed wyborami,

- mieć 5 lat doświadczenia w służbie publicznej,

- co najmniej 3 lata przed wyborami zamieszkiwać okręg wyborczy w którym będzie kandydował.

Parlament może być rozwiązany przez prezydenta w przypadku;

- wyrażenia wotum nieufności dla rządu,

- dwukrotnego odrzucenia kandydata na stanowisko premiera,

- kryzysu politycznego spowodowanego nieprzezwyciężonymi rozbieżnościami między izbami Parlamentu lub Parlamentem a innymi gałęziami władzy państwowej.

Rząd- urzeczywistnia władzę wykonawczą w Kazachstanie, stojąc na czele systemu organów wykonawczych i kierując nimi.

- powoływany jest przez prezydenta,

- głowa państwa nominuje premiera za zgodą Parlamentu. Premier w ciągu 10 dni od nominacji przedstawia propozycje obsady stanowisk w rządzie,

- rząd jest odpowiedzialny przed prezydentem i podporządkowany Parlamentowi( podporządkowanie towynika to z:odrzucenia lub aprobaty programu rządu przez Parlament),

- ministrowie są podporządkowani izbom parlamentu; są zobowiązani do odpowiedzi na zapytania i interpelacje,

- rząd ma prawo podać się do dymisji jeśli uzna za niemożliwe dalsze wykonywanie swojej funkcji, podaje się do dymisji także jeśli parlament wyrazi wobec niego wotum nieufności, a także jeśli parlament dwukrotnie odrzuci program rządu(aby mógł tego dokonać potrzebna jest większość kwalifikowana 2/3 głosów ogólnej liczby deputowanych każdej z izb),

- na przyjecie lub nieprzyjęcie dymisji rządu prezydent ma 10 dni, może przyjąć dymisję całego rządu bądź ministra, przyjęcie dymisji premiera oznacza dymisję całego rządu, prezydent z własnej inicjatywy może zdymisjonować rząd i każdego ministra.

Kompetencje rządu:

- przedstawianie projektów ustaw,

- opracowywanie budżetu i składanie sprawozdań z jego wykonania,

- udział w powoływaniu członków Komitetu Obrachunkowego,

- opracowywanie głównych kierunków polityki wewn. Państwa w różnych dziedzinach( tj.społeczno- gospodarczej, obronności, bezpieczeństwa i ładu społecznego),

- organizowanie zarządzania własnością państwową,

- opracowywanie sposobów realizacji polityki zagranicznej,

- kierowanie podległymi rządowi strukturami(ministerstwami, komitetami państwowymi, innymi organami centralnymi i lokalnymi),

- powoływanie i odwoływanie ich szefów,

-wstrzymywanie w całości lub części wykonania aktów tych organów.

Uprawnienia premiera:

- organizowanie i kierowanie pracą rządu, za co ponosi osobistą odpowiedzialność,

-przedstawianie prezydentowi głównych spraw z działalności rządu i wszystkich jego ważniejszych decyzji.

Inne organy państwowe

- Prezes Banku Narodowego Republiki Kazachstanu- powoływany przez prezydenta za zgodą parlamentu

- prokurator generalny i przewodniczący Narodowego Komitetu Bezpieczeństwa Narodowego- powoływani przez prezydenta za zgodą senatu

- Komitet Obrachunkowy- prezydent powołuje przew. KO(na 5 lat) oraz dwóch członków+ po dwóch członków delegowanych przez Senat i Mażylis+ czterech przedstawicieli Rządu.

- Rada Konstytucyjna(7 członków na 6 lat)- dożywotnimi członkami tego organu są eks- prezydenci(obecnie brak). Przewodniczącego RK powołuje prezydent, po dwóch członków RK delegują prezydent, Senat i Mażylis. W razie równego podziału głosów decyduje przew. RK.

- prezes Sądu Najwyższego, przewodniczący kolegiów i sędziowie SN powoływani przez senat na wniosek prezydenta poparty opinią Najwyższej Rady Sądownictwa,

- Centralna Komisja Wyborcza(w składzie przewodniczący, wiceprzewodniczący, sekretarz i członkowie) powoływana jest przez Mażylis na wniosek prezydenta.

- sekretarz państwowy, Administracja Prezydenta, Rada Bezpieczeństwa, Najwyższa Rada Sądowa- mianowane są wyłącznie przez prezydenta.

Sądy

System sądownictwa Kazachstanu składa się z Rady Konstytucyjnej oraz sądów powszechnych: Sąd Najwyższy i sądy lokalne.

RK podejmuje działania na wniosek prezydenta, przew. Senatu, przew. Mażylisu, co najmniej 1/5 ogółu deputowanych parlamentu oraz premiera.

Do działań RK należą:

- orzekanie w przypadku sporów dot. Prawidłowości przeprowadzenia wyborów prezydenta,

- rozpatrywanie zgodności z konstytucją: ustaw przyjętych przez parlament, umów międzynarodowych,

- przedstawianie oficjalnej wykładni konstytucji,

- formułowanie opinii w związku z procedurą przedterminowego zwolnienia lub odsunięcia prezydenta z zajmowanego stanowiska.

- sprawdzanie na wniosek sądów czy akty prawne , które sądy powinny zastosować, nie naruszają praw i wolności człowieka.

Proces prawodawczy

- źródłami prawa w Kazachstanie są Konstytucja, ustawy konstytucyjne , ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, dekrety, uchwały i rozporządzenia,

- parlament przyjmuje akty prawotwórcze w formie ustaw i uchwał, a senat i Mażylis w formie uchwał.

- zmiany i uzupełnienia konstytucji wymagają większości kwalifikowanej co najmniej ¾ głosów ogólnej liczby deputowanych każdej z izb,

- do uchwalenia ustawy konstytucyjnej wymgane jest przynajmniej 2/3 głosów tej liczby posłów,

- Ustawy i uchwały są przyjmowane większością głosów wszystkich deputowanych obu izb, jeśli konstytucja nie stanowi inaczej,

- prezydent na podstawie konstytucji i w celu jej wykonania ma prawo wydawania dekretów i rozporządzeń wykonawczych do ustaw, może on też wydawać akty normatywne: ustawy i dekrety z mocą ustawy,

- rząd wydaje uchwały Rządu i rozporządzenia premiera,

- tylko deputowani Parlamentu i rządu mają prawo inicjatywy ustawodawczej. Prezydent może jedynie wskazać które projekty wymagają pilnego rozpatrzenia może on też wnioskować za nowelizacją Konstytucji

- Projekt ustawy kierowany jest do Mażylisu. Aby przeszedł musi zdobyć większość głosów deputowanych izby niższej. Później trafia do senatu. Senat musi przyjąć projekt w ciągu najwyżej 60 dni. Po jego uchwaleniu przez izbę wyższą staje się ustawą i w ciągu 10 dni trafia na biurko prezydenta do podpisu.

- Jeśli senat odrzuci projekt w całości wraca on do ponownego rozpatrzenia do Mażylisu. Aby przezwyciężyć sprzeciw Senatu jest potrzebne 2/3 głosów ogólnej liczby posłów izby niższej. Powtórnie odrzucony projekt ustawy nie może być rozpatrywany w czasie tej samej sesji parlamentarnej.

- Inaczej to wygląda jeśli Senat wnosi do projektu ustawy tylko zmiany i uzupełnienia. Wtedy to jeśli Mażylis zgodzi się z propozycjami Senatu(większością głosów ogólnej liczby deputowanych) to ustawa jest uważana za przyjętą. Jednakże jeżeli Mażylis sprzeciwi się poprawkom tą samą większością to rozbieżności między izbami mają być rozwiązywane w drodze procedur pojednawczych .

- Prezydent podpisuje uchwaloną przez Parlament ustawę w ciągu 15 dni roboczych albo ją wetuje w całości lub części. Ustawa wraca do ponownego rozpatrzenia do parlamentu. Jednakże parlament może przezwyciężyć weto prezydenta większością głosów ogólnej liczby posłów z każdej z izb w ciągu miesiąca od zwrotu ustawy. Jeśli weto zostanie odrzucone prezydent ma on obowiązek podpisać ustawę w ciągu 7 dni, natomiast jeśli weto przejdzie ustawę uważa się za przyjętą w redakcji zaproponowanej przez głowę państwa.

Bibliografia:

1. Ustroje polityczne krajów Wspólnoty Niepodległych Państw pod red. Walentego Baluka i Andrzeja Czajowskiego, Wrocław 2007, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, rozdział Republika Kazachstanu.