Klasyfikacja kosztów pod względem reakcji na poziom aktywności

Koszty całkowite powstające w rezultacie działalności gospodarczej można podzielić w związku z reakcją na poziom aktywności, prościej mówiąc- ze względu na wpływ wielkości produkcji na 3 grupy:

*stałe

*zmienne

*mieszane

1. KOSZTY STAŁE-(Świderska)

To koszty, które nie reagują na zmiany w poziomie aktywności w ramach pewnego przedziału istotności. Wzrost lub spadek wolumenu określonego czynnika, np. wzrost wielkości produkcji, nie powoduje zmiany w poziomie kosztów. Możemy stwierdzić, że koszty stałe są kosztami utrzymania gotowości do pracy.

Przykładami takich kosztów są:

• amortyzacja linii produkcyjnej (liczonej met. liniową). Niezależnie od tego, czy produkcja w miesiącu wyniesie 200 szt. czy 2000 szt. całkowity koszt amortyzacji będzie taki sam;

• Opłata za dzierżawę lokalu;

• Spłata kredytu itd.

Koszty stałe

Koszty na jednostkę (przeciętny koszt stały)

Przeciętny koszt stały- to całkowity koszt stały podzielony przez liczbę wyprodukowanych jednostek.

Jednostkowy koszt stały maleje wraz ze wzrostem wielkości produkcji (wzrostem aktywności), co wydaje się logiczne w sytuacji gdy ten sam koszt dzielimy na większą liczbę jednostek.

Koszty stałe są zależne od czasu. W bardzo długim okresie praktycznie wszystkie koszty są zmienne, natomiast w bardzo krótkim prawie wszystkie są stałe. Należy pamiętać, że nawet koszty stałe nie mogą pozostawać niezmienione w nieskończoność. W momencie kiedy przekroczony zostanie jakiś przedział istotności (we wspomnianym wcześniej przykładzie np. przekroczona zostanie produkcja na poziomie 3000 szt.), następuje ich skok na wyższy poziom, na którym znowu występuje pewna ich stabilizacja do określonej wielkości produkcji. Wzrost kosztów stałych wynika chociażby z konieczności rozbudowy zdolności produkcyjnej linii produkcyjnej. Są więc kosztami skokowo stałymi- zmieniają się co pewną wielkość.

[Przykład skokowego wzrostu kosztów stałych:]

Takim kosztem jest np. koszt wynajmu pomieszczeń produkcyjnych. Do produkcji określonej liczby jednostek potrzebna jest hala produkcyjna. Czynsz za jej wynajem będzie jednakowy niezależnie od liczby wyprodukowanych jednostek. Jeżeli jednak wielkość produkcji wzrośnie w znaczny sposób, wynajmowana hala może okazać się nie wystarczająca i koszt stały trzeba będzie zwiększyć o czynsz za kolejne pomieszczenie produkcyjne, co w następujący sposób przedstawia się na wykresie.

2. KOSZTY ZMIENNE

Przejdźmy teraz do kosztów zmiennych. Są to wszystkie koszty, które zmieniają się wraz ze zmianą wielkości produkcji- im więcej produkujemy, tym koszty zmienne są większe.

Przykładami kosztów zmiennych są:

• płace pracowników bezpośrednio produkcyjnych- im więcej produkujemy, tym więcej czasu pracownicy bezpośrednio-produkcyjni spędzają przy linii produkcyjnej, więc więcej środków pieniężnych musimy przeznaczyć na ich wynagrodzenia;

• koszty surowców, materiałów czy zużytej energii- bo każda kolejna wyprodukowana jednostka pociąga za sobą określoną porcję zużytej energii czy materiałów

Przeciętny koszt zmienny (koszt zmienny przypadający na jednostkę)- to całkowity koszt zmienny podzielony przez liczbę wyprodukowanych jednostek.

Koszt jednostkowy maleje do pewnego momentu a później następuje jego wzrost. Co oznacza że do pewnej ilości opłaca się produkować większą liczbę jednostek, natomiast po jej przekroczeniu produkcja każdej kolejnej jednostki będzie droższa (oczywiście nie biorąc pod uwagę zmian w jednostkowym koszcie stałym).

Koszt zmienny Jednostkowy koszt zmienny

3. KOSZTY MIESZANE

Koszty mieszane- zawierają elementy kosztów stałych i zmiennych. Zmiany kosztów mieszanych nie są proporcjonalne do zmian rozmiarów działalności.

Przykłady kosztów mieszanych:

• zużycie energii elektrycznej przy braku podziału pomiędzy prądem zużywanym na zasilanie urządzeń produkcyjnych oraz oświetlenie-

KOSZTY CAŁKOWITE

Koszty całowite są sumą kosztów stałych i zmiennych przy każdym poziomie produkcji. Jest to funkcja rosnąca wraz ze wzrostem produkcji, a przyrosty są takie same jak kosztów zmiennych. Z tym, że koszt całkowity rozpoczyna się w początku krzywej kosztu stałego

Koszt całkowity jednostkowy (przeciętny koszt całkowity)- to suma wszystkich kosztów stałych i zmiennych podzielona przez ilość wyprodukowanych jednostek; koszt całkowity przypadający na jednostkę produktu i określa ile przeciętnie kosztuje wyprodukowanie jednej jednostki produktu.

PKC jest wobec PKZ funkcją przesuniętą w górę o wartość PKS