Pojęcie globalizacji Pod pojęciem globalny rozumie się proces obejmujący całą gospodarkę światową (K. Żukrowska), gdzie gospodarka światowa rozumiana jest jako „system trwałych powiązań gospodarczych między krajami obejmujących swym zasięgiem cały świat” (A. Budnikowski).
Składa się z:
gospodarek narodowych poszczególnych krajów
ludzi, rzeczy i informacji, które przemieszczają się między krajami
organizacji międzyrządowych (P. Sulmicki).
całościowe myślenie o światowych procesach ekonomicznych, politycznych, społecznych
Globalizacja
Jako proces globalizacji określa się m.in.:
wielość powiązań oraz wzajemnych oddziaływań państw i społeczeństw tworzących światowy system (A. McGraw)
Action at distance – działanie na odległość poszczególnych podmiotów oraz ich oddziaływanie na inne , nieraz także odległe podmioty (A. Giddens)
rosnące współzależności między krajami na całym świecie w związku ze wzrostem wielkości i wielości transakcji obejmujących wymianę towarów i usług oraz przepływy kapitału, a także szybkie i szerokie rozprzestrzenianie się technologii (MFW)
Globalizacja – pojęcie c.d.
długofalowy proces integrowania gospodarek narodowych, sektorów, rynków i przedsiębiorstw dzięki rozszerzaniu oraz intensyfikowaniu ponadgranicznych powiązań handlowych, instytucyjnych, kooperacyjnych oraz informacyjnych prowadzący do tworzenia coraz silniejszych zależności w gospodarce światowej (A. Zorska, za: J. Rymarczyk, 2006, s.416)
narastająca integracja gospodarek narodowych poprzez handel międzynarodowy oraz zagraniczne inwestycje bezpośrednie – przepuszczalność granic poszczególnych państw dla działalności gospodarczej realizowanej w skali międzynarodowej (D. Levy, za: J. Rymarczyk, 2006, s.416)
Cechy i obszary globalizacji:
Wielowymiarowość – przejawianie się w wielu płaszczyznach życia – gospodarce, polityce, kulturze, etc.
Integracja gospodarek, przy braku założeń i celów integracyjnych
Istnienie współzależności międzynarodowych pomiędzy podmiotami wynikające z działania sił rynkowych
Związek z postępem technologicznym i naukowym
Wieloaspektowość (integrowanie, scalanie, dezintegrowanie, regionalizacja, …) – odczuwanie skutków zjawisk w wielu dziedzinach życia
Częste ograniczanie sfery decyzji narodowych pod wpływem silnych korporacji transnarodowych (często interesy korporacyjne rozmijają się z interesem społeczeństwa danego państwa)
Obszary globalizacji przyjęte przez autorów z Grupy Lizbońskiej:
Finanse i własność kapitału; rynki i strategia; technologia, badania i nauka; style życia i modele konsumpcyjne, kultura; rządy i regulacje prawne; polityczne ujednolicanie świata; postrzeganie i świadomość
)
Wymiar gospodarczy globalizmu
„ekonomiczny system globalny” , m.in. poprzez:
rozwój technologii informacyjnej, (np. umożliwienie elektronicznego przepływ środków finansowych oraz dokonywanie transakcji gospodarczych na całym świecie w czasie rzeczywistym)
globalizacja produkcji – współzależność produkcji, np. rozwój przedsiębiorstw (korporacji) międzynarodowych, produkowanie w wielu krajach, proces ścisłej integracji ekonomicznej.
J. H. Dunning, pojmuje globalizację w aspekcie gospodarczym jako rosnące wzajemne powiązania działalności gospodarczej w wymiarze transgranicznym (międzynarodowym)
Wymiar kulturowy i społeczny globalizmu
Nierównomierność rozwoju społeczeństw.
Globalizacja w wymiarze kulturowym jest rezultatem masowej turystyki oraz swobodnego przepływu informacji, osób i rozwoju komunikacji. W tym kontekście często wspomina się również o Mcdonaldyzacji społeczeństwa
Na jej rozwój wpływ mają także takie zjawiska jak wzmożone migracje, daleko posunięta komercjalizacja oraz rozprzestrzenianie się konsumpcjonizmu
Cztery podstawowe zasady mcdonaldyzacji to:
efektywność – optymalny sposób na wykonanie danego zadania
kalkulatywność – wg Ritzera macdonaldyzacja kładzie akcent na rzeczy, które dają się obliczyć, policzyć, ująć ilościowo, np. ważniejsze od smaku samego jedzenia jest liczba sprzedanych hamburgerów
przewidywalność – klient woli rzeczy znane od nieznanych, wybór znanych, standardowych produktów. Poczucie stabilności, spokoju, pewnosci
kontrola – standaryzacja wszystkich możliwych czynników. Uniwersalność symbolu
Mcdonaldyzacja oddziałuje również na sposób, w jaki zdobywa się wykształcenie, jak się pracuje, podróżuje, spędza wolny czas, odżywia, uprawia politykę, traktuje rodzinę - na każdą dziedzinę życia społecznego.
„globalna wioska”
pojęcie wprowadzone w latach 60 przez Marshall’a McLuhan’a, (kanadyjskiego teoretyka komunikacji), ilustrujące „kurczenie się świata” w wyniku wprowadzania nowych technologii komunikacyjnych
„ elektroniczne media, zwłaszcza telewizja, tworzą globalną wioskę, w której "medium jest przekazem", tj. środki komunikacji mają większy wpływ na ludzi niż sama przekazywana wiadomość
Korporacje transnarodowe – definicja OECD
Pod terminem tym rozumie się zwykle przedsiębiorstwa, mające siedzibę w państwie macierzystym oraz posiadające filie na terytorium więcej niż jednego państwa.
Powiązania między nimi umożliwiają koordynowanie ich działań w różnoraki sposób
różny jest stopień autonomii poszczególnych podmiotów w obrębie przedsiębiorstwa wielonarodowego (podobnie jak różnorodny bywa charakter własności takich podmiotów gospodarczych)
KTN - dysponują często wyższym budżetem niż budżety małych państw. W dużym stopniu pozostają poza kontrolą rządów krajowych.
Idea przeciwna globalizmowi – antyglobalizm; alterglobalizm
Ruch antyglobalistyczny - ruch społeczno-polityczny aktywny w większości państw świata, różnorodny ideowo i niejednolity organizacyjnie za cel stawia sobie radykalną zmianę obecnych stosunków ekonomicznych i społecznych.
Różnice między antyglobalizmem a alterglobalizmem
- niezależne ruchy, które różni stosunek do procesu globalizacji
- Alterglobaliści nie krytykują samego procesu globalizacji, lecz tylko jej współczesny, wszechobecny charakter
- Antyglobaliści natomiast krytykują sam proces globalizacji i jako alternatywę proponują oparcie się na wspólnotach takich jak naród, rodzina, wspólnoty lokalne.
Podstawowe warunki integracji:
odpowiednia infrastruktura
(techniczna, transportowa, telekomunikacyjna)
polityka państwa
- wyznaczniki polityki handlowej, zagranicznej, istnienie określonych struktur organizacyjnych oraz odpowiednich instytucji
często – zmiany w zakresie suwerenności państwowej
odpowiednie nastawienie władz danego regionu
tworzenie sprzyjającego zmianom i rozwojowi środowiska
istnienie przynajmniej częściowo –gospodarek wzajemnie komplementarnych w państwach wchodzących w proces integracji
ogólny poziom rozwoju gospodarczego i przemysłowego krajów członkowskich danych ugrupowań integracyjnych
Regionalizm
Rozumiany jako forma współpracy państw w regionie, wzajemne oddziaływanie regionów
Proces obejmujący wzrost nieformalnych powiązań i transakcji wynikający z działalności gospodarczej oraz powiązań społecznych i politycznych (Hurrell, za:E. Cziomer, L.W.Zyblikiewicz: „Zarys współczesnych stosunków międzynarodowych”, s. 307)
Wyznaczniki:
- geograficzna bliskość
- współzależność gospodarcza
- wspólna historia i jej doświadczenie
- wspólna tradycja, kultura
Integracja regionów, w sensie politycznym również autonomia regionów
region
To ograniczona liczba państw, połączonych geograficzną bliskością i pewnym stopniem wzajemnej współzależności (J.S.Nye, za: E. Cziomer, L.W.Zyblikiewicz: „zarys współczesnych stosunków międzynarodowych”, s. 305)
PANEUROPA
koncepcja Paneuropy Richarda Coudenhove – Kalergis, - „jednego politycznego i gospodarczego związku wszystkich demokratycznych państw kontynentalnej Europy (…)Pan-Europa: polityczne i gospodarcze złączenie się wszystkich państw, od Polski po Portugalię, w jeden związek państw”.
Europa jako:
związek obronny
unia celna
jeden z wielkich światowych bloków (pozostałe: Panameryka, ZSRR, Imperium Brytyjskie oraz Azja wschodnia – Chiny i Japonia)
Etapy realizacji idei:
propagowanie koncepcji w celu pozyskania zwolenników
powstanie Unii Paneuropejskiej, łączącej organizacje paneuropejskie poszczególnych państw
zwołanie konferencji paneuropejskiej
powołanie grupy europejskiej w ramach Ligii Narodów
stworzenie paneuropejskiej organizacji państw wraz z zawarciem odpowiednich paktów i umów m.in. o wzajemnej gwarancji granic i poddaniu wszelkich sporów rozpatrzeniu przez sąd rozjemczy
zniesienie barier gospodarczych i wolny handel – paneuropejska unia celna
paneuropejskie państwo związkowe z własną konstytucją i dwuizbowym parlamentem (Izba Narodów i Izba Państw), bez granic wewnętrznych
Najważniejsze koncepcje zjednoczenia Europy:
Koncepcja federacyjna – zastąpienie narodowych struktur ponadnarodowymi organami federacyjnymi /USA/
Koncepcja konfederacyjna – budowa Europy Ojczyzn
Koncepcja unionistyczna – ograniczenie integracji do współdziałania między rządami suwerennych państw.
W 1929 Aristide Briand, francuski premier, wygłosił mowę na forum Ligi Narodów, w której zaproponował ideę federacji narodów europejskich opartej na solidarności i współpracy politycznej i społecznej
W 1931 r. francuski polityk Edouard Herriot opublikował książkę Stany Zjednoczone Europy.
Wybuch II wojny światowej
W 1940 r. sukcesy wojenne Niemiec i plany utworzenia Tysiącletniej Rzeszy zachęciły niemieckich ekonomistów do wysunięcia propozycji scentralizowanej unii europejskiej z jednolitym europejskim obszarem gospodarczym i ustalonymi wewnętrznymi kursami wymiany walut.
W 1943 r. niemiecki minister spraw zagranicznych Joachim von Ribbentrop ostatecznie zaproponował utworzenie takiej instytucji z takimi instrumentami jak: wspólna waluta, bank centralny w Berlinie, zasada regionalizmu, wspólna polityka pracy i porozumienia gospodarcze. Proponowano włączyć do niej Niemcy, Włochy, Francję, Danię, Norwegię, Finlandię, Słowację, Węgry, Bułgarię, Rumunię, Chorwację, Serbię, Grecję i Hiszpanię.
Minister bez teki rządu Rzeszy Arthur Seyss-Inquart powiedział: Nowa Europa solidarności i współpracy między wszystkimi jej obywatelami szybko doprowadzi do pomyślności, gdy zostaną usunięte narodowe granice ekonomiczne;
francuski minister w rządzie Vichy Jacques Benoist Mechin uznaje, iż Francja musi porzucić nacjonalizm i uzyskać honorowe miejsce we Wspólnocie Europejskiej
kierowana przez Niemcy Europa miałaby być przeciwwagą dla komunistycznego Związku Radzieckiego i brytyjskiej dominacji w handlu światowym.
W 1943 r. Jean Monnet, członek francuskiego Narodowego Komitetu Wyzwolenia rządu Wolnych Francuzów na uchodźstwie w Algierze, uważany przez wielu za architekta europejskiej jedności, oświadczył: ...Pokój w Europie nie zostanie osiągnięty, jeżeli państwa odbuduje się na bazie suwerenności narodowej. Kraje Europy są zbyt małe, aby mogły gwarantować swoim obywatelom dobrobyt i rozwój społeczny. Państwa europejskie muszą stworzyć miedzy sobą federację....
Raport Spaaka
W 1955 roku w czasie konferencji przywódców europejskich w Mesynie, P.H. Spaak został mianowany przewodniczącym roboczej komisji, mającej opracować raport dotyczący stworzenia podstaw wspólnego rynku europejskiego. Raport komisji, nazwany od jego nazwiska "Raportem Spaaka", został podpisany 25 marca 1957 jako Traktaty Rzymskie Wspólnoty Europejskiej.
Europejska Wspólnota Energii Atomowej (EWEA, także Euratom)
jedna z trzech Wspólnot Europejskich, powstała na mocy traktatów rzymskich 25 marca 1957 r. Decyzja o powstaniu Euratomu zapadła podczas obrad konferencji mesyńskiej w 1955 roku.
Jej instytucje pierwotnie, takie jak Rada Ministrów Euratomu, Zgromadzenie Parlamentarne Euratomu czy też Komisja, zostały po powstaniu EWG na mocy tzw. traktatu fuzyjnego od 1967 r. połączone z odpowiednimi organami pozostałych dwóch Wspólnot i są obecnie wspólnymi instytucjami Unii Europejskiej.
Członkowie RWPG:
Założyciele:
Czechosłowacka Republika Socjalistyczna
Socjalistyczna Republika Rumunii
Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich
Albańska Republika Ludowa (od 1962 przestała brać udział w pracach)
Pozostali:
Niemiecka Republika Demokratyczna od 1950
Status obserwatora:
Członkowie stowarzyszeni:
Socjalistyczna Federalna Republika Jugosławii od 1964
Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG)
- stworzona z inicjatywy Stalina podczas konferencji moskiewskiej w styczniu 1949 r.
Cel - współpraca, mająca na celu szybki rozwój gospodarczy, industrializacja, wzajemna wymiana handlowa i technologiczna
Językiem urzędowym ugrupowania był rosyjski
Siedzibą organizacji – Moskwa
Najwyższy organ stanowiący - Sesja RWPG z udziałem rządowych delegacji państw zrzeszonych
organ wykonawczy - Komitet Wykonawczy RWPG w Moskwie, którym kierował przedstawiciel ZSRR
KOMITETOWI podlegały pozostałe struktury (komitety, sekretariat z komisjami i stałymi naradami branżowymi, instytuty naukowe)
KAŻDE z państw zrzeszonych w Radzie posiadało własne Stałe Przedstawicielstwo przy RWPG, na czele którego stał członek rządu w randze wicepremiera
ROZWÓJ ORGANIZACJI
1963 powstał Międzynarodowy Bank Współpracy Gosp. i do systemu wzajemnych rozliczeń wprowadzono rubla transferowego
w latach 70. współpraca integracyjna w ramach RWPG rozwijała się przede wszystkim w dziedzinie paliwowo-energetycznej, surowcowej, budowy maszyn, produkcji podstawowych towarów konsumpcyjnych, systemu transportu i komunikacji
Rozwiązana: 28 VI 1991
EFTA
Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu
powstała na mocy Konwencji Sztokholmskiej (podpisanej w Sztokholmie
6 stycznia 1960 r) przez: Austrię, Danię, Norwegię, Portugalię, Szwajcarię, Szwecję
i Wielką Brytanię.
Po wstąpieniu do Wspólnot Europejskich większość państw opuściła struktury EFTA. Obecnie członkami tego ugrupowania są Islandia, Liechtenstein, Szwajcaria i Norwegia
EFTA- etapy tworzenia:
1960 – styczeń – podpisanie Konwencji, maj – wejście w życie
1961 r. – przyłączenie Finlandii
1966 r. – wolny handel artykułami przemysłowymi
1970 – przyłączenie Islandii
1972 – Dania i Wielka Brytania opuszczają struktury ugrupowania z uwagi na członkostwo w EWG. Pozostałe państwa podpisują dwustronne Porozumienia o Wolnym Handlu z EWG
1977 – zniesienie barier w swobodnym przepływie towarów przemysłowych pomiędzy EFTA i EWG
1979 – podpisanie porozumienia o wolnym handlu z Hiszpanią
1985 - Portugalia opuszcza struktury ugrupowania z uwagi na członkostwo w EWG
1986 - Finlandia uzyskuje pełne członkostwo w EFTA
1989 - rozpoczęcie rozmów o utworzeniu Europejskiej Przestrzeni Gospodarczej (późniejszym Europejskim Obszarze Gospodarczym)
1991 – wstąpienie do EFTA Liechtensteinu. Podpisanie porozumienia o wolnym handlu z Turcją
1992 – podpisanie w Oporto, w Portugalii porozumienia o utworzeniu Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Porozumienia o wolnym handlu z byłą Czechosłowacją (Czechami i Słowacją – dodatkowy Protokół w 1993 r. po rozpadzie na dwa państwa), Polską, Rumunią i Izraelem
1994 – porozumienie o EOG wchodzi w życie. Nie obowiązuje Szwajcarii, która w referendum z 1992 r. odrzuciła uczestnictwo w Obszarze
1995 – Austria, Finlandia i Szwecja opuszczają organizację z uwagi na członkostwo w UE. Porozumienia o wolnym handlu z Litwą, Łotwą, Estonią i Słowenią
2001 – reforma konwencji sztokholmskiej na spotkaniu ministerialnym EFTA, podpisana w Vaduz (Liechtenstein). Wejście w życie z dniem 1 czerwca 2002 r.
EFTA podpisała szereg porozumień o wolnym handlu, m.in. z: Palestyną, Singapurem, Chorwacją, Jordanią, Libanem, Tunezją, Chile oraz Deklaracje o Współpracy m.in. z Mercosur-em
EFTA ściśle współpracuje z UE. Trzy kraje Stowarzyszenia (Islandia, Liechtenstein i Norwegia) wspólnie z 27 krajami UE tworzą Europejski Obszar Gospodarczy (ang. EEA, European Economic Area), który został powołany do życia w 1994 roku. Na terenie całego EOG obowiązują cztery wolności przepływu kapitału, dóbr, usług i osób. Szwajcaria postanowiła podpisać bilateralne umowy o współpracy z UE.
Poza współpracą z UE, EFTA zawarła porozumienia o wolnym handlu oraz współpracy z 20 państwami i obszarami terytorialnymi.
Liczba członków Wspólnot :
zwiększyła się w 1973 roku, gdy przyłączyły się Wielka Brytania, Dania i Irlandia. Kandydująca wówczas Norwegia nie przyłączyła się z powodu sprzeciwu swoich obywateli
Druga fala nastąpiła w latach 80. kiedy to do EWG przystąpiła Grecja (w 1981 r.), Hiszpania i Portugalia (w 1986 r.).
W 1985 r. miał miejsce jedyny przypadek opuszczenia Wspólnot: wystąpiła z nich autonomiczna część Danii – Grenlandia.
NRD stała się częścią Unii w momencie przywrócenia jedności z RFN w 1990 roku. – tzw. ciche rozszerzenie
Unia Europejska: wstąpienie Austrii, Szwecji i Finlandii. Norwegia ponownie odrzuca wniosek
1 maja 2004 roku nastąpiła czwarta fala, największe w historii rozszerzenie UE, wstąpiło do wspólnoty 10 krajów, czyli Estonia, Łotwa, Litwa, Polska, Czechy, Słowacja, Węgry, Słowenia, Malta oraz Cypr.
25 kwietnia 2005 roku Bułgaria i Rumunia podpisały traktat akcesyjny w Luksemburgu otwierający tym krajom drogę do wejścia do Unii Europejskiej 1 stycznia 2007 roku
Państwami oficjalnie kandydującymi są Chorwacja, Turcja i Macedonia. http://pl.wikipedia.org/wiki/Unia_Europejska
Powstanie
Grupa początkowo nazywana była Trójkątem Wyszehradzkim rozpoczęła swa działalność w 1991 roku
W skład Trójkąta wchodziły:
Czechosłowacja, Polska i Węgry
Powstanie Grupy
Po rozpadzie Czechosłowacji 1993 r., „Trójkąt" przekształcił się w "grupę" , Czwórką Wyszehradzką - bowiem tworzą ją cztery państwa: Polska, Węgry, Republika Czeska i Słowacja.
Instytucje V4
Współpraca Wyszehradzka opiera się wyłącznie na konsultacjach; na które składają się regularne spotkania na różnych poziomach (prezydentów, premierów, ministrów spraw zagranicznych itp.). Jedyną stałą instytucją Grupy jest założony przez rządy czterech państw w 1999 roku Międzynarodowy Fundusz Wyszehradzki z siedzibą w Bratysławie. Fundusz wspiera społeczeństwa krajów Czworokąta Wyszehradzkiego.
Początki CEFTA
15 lutego 1992 r. prezydenci trzech państw podpisali w Wyszehradzie, symbolicznym mieście zjazdów królów polskich, czeskich i węgierskich, deklarację o współpracy.
Za najważniejsze osiągnięcia spotkania należy uznać:
1) porozumienie w sprawie wspólnych celów, którymi są uzyskanie pełnej niezależności, rozwój demokracji i gospodarki rynkowej, prowadzące do ogólnoeuropejskiej integracji,
2) deklarację w sprawie współpracy gospodarczej, kulturalnej, informacyjnej oraz w dziedzinie ochrony praw mniejszości narodowych;
3) zharmonizowanie działań z instytucjami europejskimi, prowadzenie konsultacji w sprawach bezpieczeństwa oraz rozwój telekomunikacji z Europą Zachodnią.
Trudności, jakie powstały na drodze do urzeczywistnienia tej inicjatywy, pokonano na spotkaniu krakowskim, które odbyło się 6 października 1991 r. Uzgodniono na nim przede wszystkim pierwszoplanowy cel wszystkich trzech krajów, tj. stowarzyszenie ze Wspólnotami Europejskimi. Równocześnie po raz pierwszy zadeklarowano przyspieszenie prac nad zniesieniem barier we wzajemnych obrotach handlowych.
Następstwem deklaracji krakowskiej było spotkanie ministrów odpowiedzialnych za zagraniczną współpracę gospodarczą, które odbyło się w Warszawie 31 listopada 1991 r. Zadecydowali oni o rozpoczęciu negocjacji w sprawie liberalizacji handlu towarami przemysłowymi między trzema zainteresowanymi krajami.
21 grudnia 1992 r. podpisano w Krakowie Środkowoeuropejskie Porozumienie o Wolnym Handlu (CEFTA). 1 marca 1993 r. weszło ono w życie po procedurze ratyfikacyjnej przeprowadzonej w uczestniczących w nim krajach
Głównym celem Środkowoeuropejskiej Umowy o Wolnym Handlu jest ustanowienie najpóźniej do 1 stycznia 2001 r. strefy wolnego handlu między Czechami, Polską, Słowacją, Węgrami, Słowenią i Rumunią, zgodnie z art. XXIV GATT. Realizacji tego celu służą postanowienia dotyczące likwidacji barier taryfowych
i pozataryfowych dla handlu oraz uzgodnienia związane ze swobodnym przepływem towarów: zamówienia publiczne, pomoc państwa, ochrona własności intelektualnej, zasady konkurencji monopole państwowe itp. Umowa CEFTA nie przewiduje całkowitej likwidacji barier w handlu artykułami rolnymi
Po przystąpieniu większości państw Cefty do Unii Europejskiej w 2004 i 2007 r., umowa ta straciła na znaczeniu. Obecnie członkami Cefty są Albania, Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Czarnogóra, Macedonia, Mołdawia, Kosowo (Tymczasowa Misja ONZ w Kosowie — UNMIK), Serbia.
Do CEFTA może przystąpić kraj, który:
1) jest członkiem GATT/WTO;
2) podpisał z UE umowę stowarzyszeniowa lub o tworzeniu strefy wolnego handlu dla dóbr przemysłowych;
3) został zaakceptowany przez pozostałych członków CEFTA
Polska w CEFTA
Środkowoeuropejskie Porozumienie o Wolnym Handlu (CEFTA) zostało zawarte 21 grudnia 1992 r. między Czechosłowacją (od 1993 r. Czechami i Słowacją), Polską oraz Węgrami. Jego celem było utworzenie strefy wolnego handlu artykułami przemysłowymi i ochrona własnego rolnictwa państw członkowskich.
W momencie wstąpienia do Unii Europejskiej część państw wystąpi z CEFTA, a prowadzenie polityki handlowej przejmie na siebie Komisja Europejska.
Korzyści z umowy CEFTA
znaczny wzrost wymiany handlowej:
w 1993 roku, kiedy porozumienie zaczęło obowiązywać, obroty handlowe Polski z krajami CEFTA wyniosły około 1,3 mld USD. W 1997 roku wzrosły do 4,4 mld USD, co - nawet uwzględniając stopniowe rozszerzanie się CEFTA (najpierw o Słowenię, następnie o Rumunię) - oznacza przeszło 3-krotne zwiększenie obrotów
Korzyści z umowy CEFTA (2)
zmianie uległa również struktura polskiego eksportu do krajów CEFTA
Początkowo były to przeważnie surowce i półprodukty, obecnie dominują towary wysoce przetworzone, takie jak kosmetyki, wyroby przemysłu samochodowego czy żywność
W latach 1997-1999 zdecydowanie dominująca część obrotów towarowych Polski (93 - 97% eksportu i ponad 90% importu) przypadała na cztery główne ugrupowania rynków, a mianowicie: Unię Europejską (eksport 64,2 - 68,3%; import 63,9 - 65,6%); kraje b. ZSRR (eksport 13,7 - 17,3%; import 7,0 - 9,5%), kraje rozwijające się (eksport 5,3 - 7,7%; import 10,9 - 11,9%) i CEFTA (eksport 6,1 - 7,2%; import 5,8 - 6,4%).
Ugrupowania integracyjne w Europie
Historia MERCOSUR
7 marca 1990 r.w Buenos Aires prezydenci Argentyny Carlos Saula de Menema i Brazylii Fernando Collor de Mello podpisali porozumienie, w którym oba państwa przyjęły zobowiązanie utworzenia do 31 grudnia 1994 r. wspólnego rynku.
Do powstającego ugrupowania postanowiono zaprosić także sąsiadujące kraje Urugwaj i Paragwaj.
26 marca 1991 r. Argentyna, Brazylia, Paragwaj i Urugwaj podpisały w Asunción, stolicy Paragwaju, układ przewidujący powstanie subregionalnego ugrupowania o nazwie MERCOSUR - Wspólny Rynek Ameryki Południowej (Traktat z Asuncion/Tratado de Asunción)
Traktat dotyczy:
liberalizacji handlu
generalnych zasad pochodzenia produktów
rozwiązywania sporów
Przewiduje
wolny przepływ dóbr, usług i środków produkcji na obszarze czterech państw sygnatariuszy
zniesienie ceł i wszelkich ograniczeń pozataryfowych
wprowadzenie wspólnej polityki celnej (m.in. ustanowienie Wspólnej Taryfy Zewnętrznej) i handlowej
skoordynowanie polityki makroekonomicznej i legislacyjnej w zakresie objętym traktatem
Mercosur – struktura:
Rada Wspólnego Rynku - najwyższy organ, w skład którego wchodzą ministrowie spraw zagranicznych oraz ministrowie gospodarki, spotykający się przynajmniej raz do roku. W spotkaniach biorą także udział prezydenci tych państw. Radzie Wspólnego Rynku przewodniczą przemiennie państwa według kolejności alfabetycznej przez okres sześciu miesięcy.
Grupa Wspólnego Rynku - przedstawiciele ministerstw zagranicznych, gospodarki, wybranych sektorów gospodarczych oraz banków centralnych. Grupa czuwa nad przestrzeganiem Traktatu, nadzoruje przestrzeganie decyzji przyjętych przez Radę, proponuje konkretne środki dla realizowania celów oraz umów z krajami trzecimi.
Sekretariat Administracyjny (Montevideo, Urugwaj)
Wspólna Komisja Parlamentarna - składa się z parlamentarzystów poszczególnych krajów. Jej głównym zadaniem jest przyspieszanie harmonizacji prawa w obszarach objętych Traktatem.
(2) Mercosur – struktura – organy dodatkowe:
Forum ds. Konsultacji ekonomiczno-społecznych
Trybunały – stałych przedstawicieli oraz ds. administracyjnych i pracy
Komisje, których prace dotyczą wybranych obszarów (np. Komisja ds. Handlu, której zadaniem jest monitorowanie prac nad rozwojem ugrupowania)
Trybunał Rozjemczy (zajmujący się także kwestiami rozwoju demokracji)
MERCOSUR
Rozwój ugrupowania
poprawki do Traktatu zostały wprowadzone na konferencji w Ouro Preto (Brazylia) w grudniu 1994 r. Zostały one zapisane w tzw. Protokole Dodatkowym do Traktatu z Asunción (Protocolo Adicional al Tratado de Asunción).
MERCOSUR przyznano osobowość prawną i określono jako wspólny rynek międzynarodowy, funkcjonujący w oparciu o reguły międzynarodowego prawa publicznego i cywilnego.
Stwierdzono, że MERCOSUR jako ugrupowanie może zawierać porozumienia i traktaty z innymi organizacjami lub państwami.
PROCES DEKOLONIZACJI
SOJUSZE WOJSKOWE
CACM
Wspólnota Andyjska
OAS
LAIA
FTAA
NAFTA
NAFTA - historia
2 stycznia 1988 - amerykańsko-kanadyjska umowa o wolnym handlu (Kanada – US Free Trade Agreement).
W ciągu 10 lat miało nastąpić zniesienie ceł i ograniczeń, co w praktyce prowadziło do powstania całkowicie wolnego handlu.
Umowa weszła w życie 1 stycznia 1989 roku.
W kolejnych latach do umowy przystąpił Meksyk.
Północnoamerykańska Strefa Wolnego Handlu pomiędzy trzema krajami została podpisana 7 października 1992 roku, w życie weszła blisko dwa lata później (po ratyfikacji przez parlamenty Kanady, Meksyku i Stanów Zjednoczonych) 1 stycznia 1994 roku.
CELE
osiągnięcie dobrobytu i rozwój krajów członkowskich
dogodny klimat do inwestycji prywatnych
stworzenie warunków politycznych służących rozwojowi wzrostu gospodarczego
Kraje należące do NAFTA zniosły stawki celne w handlu wzajemnym, zachowując jednak autonomiczne stawki celne w handlu z krajami trzecimi.
Cele powołania NAFTA
cele ekonomiczne:
zachowanie dotychczasowej dominacji gospod USA
zapewnienie efektywnej protekcji rynku
Stabilizacja rynku
ograniczenie nielegalnej migracji Meksykanów
wzmocnienie rozwoju płd. Stanów USA Teksasu, Nowego Meksyku, Arizony, Kalifornii
zniesienie ceł na towary przemysłowe
dla Meksyku liberalizacja handlu była logiczną kontynuacją reform gospodarczych
Cele c.d.
cele polityczne
zachowanie pozycji mocarstwowej USA wobec wzmacniającego się rynku europejskiego
dla Kanady zrównoważenie kierunków współpracy mającymi uchronić przed dominacją USA
scementowanie zmian zachodzących w Meksyku, stabilizacja sytuacji
pozostałe cele
wzmocnienie standardów zdrowotnych, bezpieczeństwa i ochrony środowiska
standaryzacja narodowych przepisów i uregulowań
równe traktowanie inwestorów krajowych i zagr.
ochrona praw własności intelektualnej
Rozwój i efekty działania NAFTA
wzrost handlu wzajemnego, szczególnie po stronie eksportu szybszy niż obroty całkowite NAFTA, co świadczy o tym, że integracja spowodował raczej efekt kreacji niż przesunięcia handlu
stymulacja wzrostu gospodarczego
redukcja ryzyka inwestycyjnego w Meksyku
nowe miejsca pracy w wyniku inwestycji
skutki pozaekonomiczne: zapobieganie niszczeniu środowiska i dalszej koncentracji przemysłu przy granicy amerykansko-meksykańskiej.
rozwój technologiczny Meksyku
wpływ na rozwój pluralizmu politycznego i demokracji w Meksyku
SPARTECA
( South Pacific Regional Trade and Economic Cooperation Agreement)
zawarte w lipcu 1980 roku w Tarawie, stolicy Kiribati( weszło w życie w 1981 r., w Australii w 1982 r.)
porozumienie to jest przykładem integracji między krajami rozwiniętymi a rozwijającymi
do krajów wysoko rozwiniętych w tym regionie należy Australia i Nowa Zelandia
do drugiej grupy należy dziesięć słabo rozwiniętych mikropaństw: Fidżi, Kiribati, Nauru, Niue, Samoa Zachodnie, Tonga, Tuvalu, Vanuatu, Cooka, Wyspy Salomona.
Główne cele SPARTECA:
osiąganie stopniowo bezcłowego i nie ograniczonego innymi barierami handlowymi dostępu do Australii i Nowej Zelandii dla jak najszybszego zakresu produktów eksportowych przez mikropaństwa,
przyspieszenie rozwoju mikropaństw, głównie przez ekspansję i dywersyfikację ich eksportu do Australii i Nowej Zelandii,
promocje inwestycji na terytorium małych państw
rozszerzenie współpracy gospodarczej, przemysłowej i w dziedzinie rolnictwa
(zarówno w relacji Australia i Nowa Zelandia – mikropaństwa, jak i wzajemnej małych państw, dzięki pomocy ze strony Australii i Nowej Zelandii)
Założenia Sparteca:
Nowa Zelandia : bezcłowy i swobodny dostęp dla wszystkich produktów wytworzonych na terenie Krajów Wyspowych
Australia : bezcłowy i swobodny dostęp dla wszystkich produktów wytworzonych na terenie Krajów Wyspowych (wyj.cukier)
Eliminacja barier celnych
lista negatywna - stworzona przez Australię i Nową Zelandię lista towarów, które nie podlegają preferencjom w handlu, np. limonki, krem kokosowy, odzież
lista pozytywna – towary, które podlegają preferencjom
Rys historyczny asean
Do 1983 w działalności ASEAN wyróżnia się 3 okresy:
1967-74 dominacja problematyki politycznej (m.in. w 1971 Deklaracja ZOPFAN - strefa pokoju, wolności i neutralności)
1974-79 dominacja problematyki ekonomicznej (szybki rozwój form integracyjnych, współpraca gospodarcza z rozwiniętymi krajami Pacyfiku - Japonią, Australią i Nową Zelandią)
od 1979 ponownie dominacja problematyki politycznej związanej z ekspansją komunizmu na Półwyspie Indochińskim.
Dokumenty ASEAN:
Deklarację o jedności ASEAN (Declaration of ASEAN Concord)
Układ o przyjaźni i współpracy (The Treaty of Amity and Cooperation)
- oba powyższe dokumenty uchwalono na wyspie Bali, w 1976 r.
W 2003 roku przyjęto Deklarację ws. Jedności ASEAN II (Bali Concord II), w której liderzy zobowiązali się do utworzenia do 2020 roku Wspólnoty ASEAN (ASEAN Community)
ASEAN+3 - rozpoczęła się w grudniu 1997 r. nieformalnym spotkaniem przywódców państw ASEAN
i Chińskiej Republiki Ludowej, Republiki Korei i Japonii w czasie drugiego, nieformalnego Szczytu ASEAN w Malezji. Sformalizowane - w 1999 r. poprzez wydanie Wspólnego Oświadczenia ws. Współpracy w Azji Wschodniej.
Państwa ASEAN+3 regularnie odbywają spotkania i konsultacje w formie szczytów, spotkań ministerialnych, wyższych urzędników i spotkań eksperckich. Ważnym obszarem współpracy ASEAN+3 jest ekonomia.
Podpisane zostały dwustronne porozumienia handlowe między ASEAN i Chinami i Japonią. W trakcie są rozmowy dot. podobnego porozumienia z Republiką Korei.
ASEM – ( Asia-Europe Meeting) - główne forum ASEAN i UE, istnieje od 1996 r.
UE współpracuje z ASEAN także w czasie spotkań ministerialnych
ASEAN+3 - rozpoczęła się w grudniu 1997 r. nieformalnym spotkaniem przywódców państw ASEAN
i Chińskiej Republiki Ludowej, Republiki Korei i Japonii w czasie drugiego, nieformalnego Szczytu ASEAN w Malezji. Sformalizowane - w 1999 r. poprzez wydanie Wspólnego Oświadczenia ws. Współpracy w Azji Wschodniej.
Państwa ASEAN+3 regularnie odbywają spotkania i konsultacje w formie szczytów, spotkań ministerialnych, wyższych urzędników i spotkań eksperckich. Ważnym obszarem współpracy ASEAN+3 jest ekonomia.
Podpisane zostały dwustronne porozumienia handlowe między ASEAN i Chinami i Japonią. W trakcie są rozmowy dot. podobnego porozumienia z Republiką Korei.
ASEM – ( Asia-Europe Meeting) - główne forum ASEAN i UE, istnieje od 1996 r.
UE współpracuje z ASEAN także w czasie spotkań ministerialnych
trzy filary Wspólnoty ASEAN:
1) Wspólnota Bezpieczeństwa ASEAN (ASEAN Security Community);
2) Wspólnota Gospodarcza ASEAN (ASEAN Economic Community);
3) Wspólnota Społeczno-Kulturalna ASEAN (ASEAN Socio-cultural Community).
AFTA- Azjatycki obszar wolnego handlu
Zainicjowany przez państwa ASEAN w 1992 r.
Specjalny program redukcji taryf (do 2008r.) - Common Effective Preferential Tariff (CEPT)
CEPT to mechanizm redukcji taryf celnych w regionie ASEAN
Redukcja towarów: (spełniających wymóg 40% wytworzenia w ASEAN )
Do 0-5% w latach 2002/2003
(2006 -Vietnam, 2008 - Laos and Myanmar, 2010 - Kambodża)
Szybka i normalna ścieżka redukcji towarów:
Szybka: 0-5% do 2000
Normalna: do tego samego poziomu do 2003 r. Obecnie 81% barier celnych jest usuniętych w ramach obu ścieżek
Wrażliwe towary zostały objęte redukcją do 2010r.
Celem APEC jest:
znoszenie barier celnych
współpraca technologiczna
dążenie do ściślejszej integracji gospodarczej
popieranie wzrostu gospodarczego i sprawiedliwego rozwoju
Obecni pełni członkowie caricom
Antigua i Barbuda
Bahama
Barbados
Belize
Dominika
Grenada
Gujana
Haiti
Saint Lucia
St. Kitts i Nevis
St. Vincent i Grenadyny
Surinam
Trinidad iTobago
Jamajca
Montserrat
Historia
CARICOM zastępuje CARIFTA w 1972 przy rewizji Traktatu w Chaguaramas
CARIFTA powstała w 1956 r. jako porozumienie pomiędzy anglojęzycznymi krajami Karaibów (państwami będącymi wcześniej częścią Imperium Brytyjskiego – wyj. Surinam i Haiti)
Członkami-założycielami CARIFTA były Trynidad i Tobago, Antigua i Barbuda, Barbados oraz Gujana
Cele CARIFTA
ułatwienie wymiany handlowej
zwiększenie jej skali
racjonalizacja produkcji rolnej
zmniejszanie nierówności rozwojowych między członkami organizacji
Karaibska Wspólnota i Wspólny Rynek
organizacja powstała podczas siódmej sesji Konferencji Szefów Rządów CARIFTA w październiku 1972.
Przywódcy podjęli decyzję o pogłębieniu integracji i przejściu od strefy wolnego handlu do wspólnego rynku . Wstępne porozumienie o powstaniu CARICOM podpisano podczas ósmego szczytu CARIFTA w Georgetown w kwietniu 1973. Stolica Gujany została jednocześnie wybrana na siedzibę sekretariatu CARICOM.
W 1983 Bahamy przystąpiły do wąsko rozumianego CARICOM, nie biorąc jednak udziału we Wspólnym Rynku. W 1991 stworzono instytucję członkostwa stowarzyszonego, z której skorzystały początkowo Brytyjskie Wyspy Dziewicze oraz Turks i Caicos, a następnie także Anguilla (1999), Kajmany i Bermudy (2003)
Wspólny Rynek i dalsze etapy integracji:
Decyzja o budowie jednolitego rynku – projekty zmian w 2001 zostały włączone do tekstu pierwotnego traktatu i łącznie podpisane przez członków Wspólnoty jako tzw. zmodyfikowany traktat (revised treaty) z Chaguaramas .
Najważniejsze - utworzenie Jednolitego Rynku i Gospodarki CARICOM (The CARICOM Single Market and Economy – CSME)
Podobnie jak w przypadku UE, najważniejsze zasady jednolitego rynku to:
- cztery swobody
(przepływu dóbr, usług, kapitału i siły roboczej)
- harmonizacja zewnętrznych stawek celnych
- swoboda prowadzenia działalności gospodarczej we wszystkich państwach członkowskich
- wspólna zagraniczna polityka handlowa
Struktura formalna – główne organy
Konferencja Szefów Rządów , w której zasiadający przywódcy tworzą regionalny quasi-rząd
Każdy z nich zajmuje się określoną dziedziną i w jej ramach kieruje pracami Wspólnoty,
np. Barbados odpowiada za sprawy jednolitego rynku, Jamajka za stosunki zewnętrzne, a Gujana za rolnictwo.
Rada Ministrów ds. Wspólnoty, zwana potocznie Radą Wspólnoty , tworzą ją ministrowie odpowiedzialni w rządach państw członkowskich za kwestie integracji karaibskiej. Kompetencje Rady obejmują praktycznie całość funkcjonowania CARICOM (uchwalanie jej budżetu, nadzór nad funkcjonowaniem rynku, przygotowywanie posiedzeń Konferencji Szefów Rządów.
Organy pomocnicze, komitety, sekretariat
organy pomocnicze złożone są z ministrów odpowiedzialnych w rządach narodowych za sprawy będące przedmiotem ich zainteresowania, np. Rada ds. Finansów i Planowania (COFAP), Rada ds. Handlu i Rozwoju Ekonomicznego (COTED), Rada ds. Zagranicznych i Wspólnotowych (COFCOR) oraz Rada ds. Rozwoju Ludzkiego i Humanitarnego (COHSOD)
komitety złożone z wysokich urzędników administracji rządowej, ale już nie członków rządów. Są to Komitet ds. Prawnych, Komitet Budżetowy oraz zalążek przyszłego wspólnego banku centralnego, Komitet Gubernatorów Banku Centralnego
Sekretariat CARICOM - przygotowuje projekty rozwiązań, zbiera i przetwarza dane, na życzenie państw członkowskich udziela im różnego rodzaju pomocy, przede wszystkim technicznej i analitycznej. Nie posiada jednak żadnych samodzielnych prerogatyw decyzyjnych – może jedynie sugerować decyzje organom międzyrządowym.
perspektywy CARICOM
m.in. :
Utworzenie i podpisanie Karty Społecznej
Połączenie przedsiębiorstw lotniczych
Unia walutowa
Unia polityczna
porozumienia handlowe zawierane lub negocjowane przez CARICOM z innymi blokami i państwami:
W połowie lat 90. zawarto umowy o preferencjach celnych z Wenezuelą i Kolumbią
porozumienia o wolnym handlu z Kubą (2000), Dominikaną (2001) i Kostaryką (2004)
2005 - porozumienie Petrosur, umożliwiające zakup wenezuelskiej ropy naftowej na preferencyjnych warunkach
Współpraca Z UE i Mercosur