Jedną ze składowych promieniowania słonecznego jest promieniowanie ultrafioletowe (UV). W zależności od długości fali, rozróżniamy 3 pasma spektralne

UV:

• Promieniowanie UV-C (100-280 nm), całkowicie pochłaniane w górnych atmosfery przez cząsteczki tlenu i ozonu,

• Promieniowanie UV-B (280-315 nm), w większości pochłaniane w stratosferze przez cząsteczki ozonu i tylko niewielki procent dociera do powierzchni Ziemi,

• Promieniowanie UV-A (315-400 nm), jest minimalnie pochłaniane przez ozon w stratosferze i w większości dociera do powierzchni Ziemi.

Promieniowanie z zakresu UV charakteryzuje się duża energią i dużą aktywnością. Dotyczy to zwłaszcza zakresu B i C. Zabija bakterie i drobnoustroje chorobotwórcze, wchodzi w reakcje z ludzką skorą, powodując opaleniznę, co w nadmiarze jest szkodliwe i powoduje różne schodzenia (czerniak, oparzenia słoneczne.) Silny nadfiolet jest groźny dla wzroku i może być bezpośrednią przyczyną wielu jego chorób. Przyspiesza także proces starzenia się skóry. Powoduje uszkodzenie cząstek DNA i RNA w komórkach, zapoczątkowując mutacje. Ultrafiolet w niewielkich ilościach może mieć dobry wpływ na ludzki organizm, np. wytwarzając witaminę D2 lub działając na centralny układ nerwowy człowieka. Jedną z bardziej pożądanych własności promieni UV jest wywoływanie reakcji fotochemicznych oraz fotoluminescencja.

Nasz organizm posiada zdolność regeneracji uszkodzonych komórek. Soczewka oka stanowi jednak wyjątek – jej komórki nigdy się nie regenerują. Dlatego, w wyniku postępującego uszkodzenia białek tworzących soczewkę, mogą wystąpić uszkodzenia rogówki, spojówki, soczewki i siatkówki. Uszkodzenie to zwykle spowodowane jest przez promieniowanie UV

ODDZIAŁYWANIE PROMIENIOWANIA UV NA OKO CZŁOWIEKA

• Promieniowanie o długości fali poniżej 290 nm jest silnie pochłaniane przez rogówkę i spojówkę oka powodując ich stany zapalne.

• Promieniowanie o większej długości fali, przepuszczane przez rogówkę i ciecz wodnistą oka, jest pochłaniane przez soczewkę do soczewki dochodzi około 2 % promieniowania o długości fali 300 nm i ponad 50 % promieniowania o długości fali 360 nm. Długotrwałe narażenie soczewki na intensywne promieniowanie o długościach fali powyżej 300 nm może doprowadzić do zaćmy

• Do siatkówki oka dociera mniej niż 1 % promieniowania nadfioletowego o długości fali powyżej 300 nm. Promieniowanie to może być przyczyną zmian zwyrodnieniowych plamki żółtej (centralnej części siatkówki).

• Promieniowanie z zakresu widzialnego o długości fali około 400 nm może spowodować termiczne lub fotochemiczne uszkodzenia i schorzenia siatkówki oka.

Długotrwały brak ochrony przed promieniowaniem UV może doprowadzić do poważnych zmian chorobowych oczu. Powstające pod jego wpływem cząsteczki o charakterze wolnych rodników są jedną z przyczyn rozwoju starczego zwyrodnienia plamki żółtej (Age-related Macular Disease - AMD). AMD polega na tym, że w okolicy plamki żółtej, dochodzi do nieodwracalnych zmian w siatkówce oka. Plamka żółta to jedno z najważniejszych miejsc w oku, które pozwala na prawidłowe funkcjonowanie narządu wzroku. Znajduje się w nim największe nagromadzenie fotoreceptorów o specjalnej strukturze, dzięki którym możemy widzieć barwy. Ogniskują się tam promienie światła i dlatego możliwe jest wyraźne widzenie obiektów, za którymi podąża nasz wzrok. Objawami choroby są zaburzenia widzenia w centralnym polu, postępujący spadek ostrości wzroku (zwłaszcza z bliska), niewielkie mroczki, deformacje obrazu, spadek ostrości wzroku oraz utrudnione rozróżnianie kolorów. Skutkiem nieleczonego AMD Jest całkowita utrata wzroku. Szkodliwy wpływ promieni słonecznych powiązany jest także z innymi poważnymi chorobami - kataraktą, zaćmą, skrzydlikiem (będącym rozrostem tkanki prowadzącym do ograniczenia widzenia) i rakiem skóry wokół oczu. Najczęściej spotykanym objawem kontaktu naszego wzroku z ultrafioletem jest jednak stan zapalny rogówki i spojówki, który ujawnia się po ok. 5 do 10 godzin od napromieniowania w zależności od dawki jak i długości fali.

Oczy posiadają własne mechanizmy obronne przed promieniowanie. Naturalnie mrużymy je, kiedy słońce nas oślepia. Jednak w momencie przebywania na słońcu przed dłuższy okres czasu powinniśmy zadbać o ochronę naszych oczu. Najbardziej popularną metodą w tym zakresie jest noszenie okularów przeciwsłonecznych, oczywiście najlepiej takich, które posiadają filtry UV. Jednak i najlepsze okulary nie chronią oczu przed promieniowaniem ultrafioletowym 100%, bowiem nie zakrywają zupełnie oczu. W związku z tym dobrym wyjściem wydają się soczewki kontaktowe z filtrem UV, które pokrywają całkowicie rogówkę i tym samym blokują to promienie. Proponowane jest też często użycie obu rozwiązań równocześnie.

Bibliografia:

Z. Kołek: Oddziaływanie promieniowania optycznego na człowieka korzystny wpływ i zagrożenia. Katedra Metrologii i Analizy InstrumentalnejWydział Towaroznawstwa AE PRACE INSTYTUTU

J. Biszczuk –Jakubowska, A. Curyło: Słoneczne promieniowanie UV a zdrowie człowieka (CIE, Steck, 1986).

Internet