ADMINISTRACJA PUBLICZNA W WYBRANYCH KRAJACH.

Plan wykładu

• Specyficzne uwarunkowania administracji publicznej

• Administracja publiczna w wybranych krajach:

• Wielka Brytania,

• Francja,

• Niemcy,

• Szwecja,

• Stany Zjednoczone Ameryki Północnej.

Uwarunkowania administracji publicznej

• Historyczne,

• Ustrojowe,

• Kulturowe,

• Polityczne,

• Międzynarodowe,

• Społeczne,

• ……,

Wielka Brytania

1)Cechy charakterystyczne ustroju:

1. Tradycja rządów ograniczony,

2. Funkcjonowanie samorządu lokalnego,

3. Instytucja rządu parlamentarnego,

4. Brak konstytucji w sensie formalnym,

5. Brak rozróżnienia pomiędzy prawem publicznym i prywatnym.

Inne cechy ustroju

1. Najważniejszym organem państwa jest Parlament złożony z niewybieralnej Izby Lordów i wybieralnej w wyborach większościowych Izby Gmin,

2. Izba Lordów jako sąd konstytucyjny i najwyższy organ kontroli,

3. Unitarność z istotnymi różnicami w systemach administracyjnych i prawnych poszczególnych części składowych państwa,

4. „Monarcha panuje a nie rządzi”,

5. Szefem rządu jest Premier.

Kształtowanie się administracji brytyjskiej

1. Tajna Rada przekształcona z Rady Królewskiej,

2. Opinie Tajnej Rady udzielane królowi dotyczyły przede wszystkim administrowania i realizacji polityki władcy,

3. Wprowadzenie systemu komitetowego w Tajnej Radzie,

4. Ukształtowanie się Rady Gabinetowej/Gabinetu,

5. Przejęcie funkcji Tajnej Rady przez Radę Gabinetową za czasów dynastii hanowerskiej,

6. Ukształtowanie się Gabinetu Wewnętrznego.

Rząd brytyjski

1. W ramach Gabinetu Wewnętrznego najważniejszą rolę pełnił premier, którym pierwotnie był z urzędu Lord Skarbu,

2. Lord Skarbu był strażnikiem finansów państwa i nadzorował system patronażu- synekur państwowych,

3. Reforma prawa wyborczego z 1832 roku doprowadziła do zwiększenia roli Izby Gmin i utrwalenia suwerenności politycznej narodu,

4) Na przełomie XIX i XX wieku zmniejszała się rola monarchy na rzecz premiera i ministrów,

którzy de facto rządzili, zaś monarcha podejmował działania za ich radą,

5) Premiera mianuje monarcha,

6) Premier przewodniczy posiedzeniom rządu, powołuje ministrów, ma prawo interwencji we

wszystkie działania resortów,

7) Premier „musi być przywódcą charyzmatycznym”

Współczesny Gabinet

1. Sformalizowane ciało składające się z ministrów seniorów,

2. Decyduje o ostatecznym kształcie polityki rządu,

3. Nadzoruje działania rządu,

4. Koordynuje pracę ministrów,

5. Podejmuje uchwały w procedurze niejawnej,

6. Kolektywnie odpowiada za działania rządu,

7. Ministrowie są zobowiązani do publicznego popierania polityki rządu

8) Liczba członków Gabinetu uzależniona jest od woli premiera,

9) Obowiązuje wewnętrzny system komitetowy,

10) Waga decyzji komisji jest taka sama jak waga decyzji rządu,

11) O składach członkowskich komisji decyduje premier,

12) Głównymi instrumentami realizującymi politykę rządu są resortowe ministerstwa

zatrudniające przede wszystkim urzędników służby cywilnej,

13) Najważniejszą rolę w strukturze relacji Premier-Gabinet-Ministerstwa odgrywa Urząd Szefa

Rządu:

1. Odpowiada za utrzymywanie bieżących kontaktów pomiędzy ministerstwami,

2. Zapewnia doradztwo w szczególnie istotnych kwestiach,

3. Komunikuje się z mediami,

4. Pełni funkcję Sekretariatu,

Służba cywilna

1. Zwierzchnikiem służby cywilnej jest Premier będący jednocześnie ministrem służby cywilnej,

2. Premier odpowiada za całościową organizację i pozafinansowe aspekty zarządzania służbą cywilną, co jest realizowane przez Urząd Usług Publicznych i Nauki,

3. Obecna struktura służby cywilnej ukształtowana została w 1968 roku,

4. Wprowadzono wówczas:

1. Elastyczne zasady rekrutacji,

2. Nowe zasady awansowania urzędników,

3. W latach 70-tych XX w. podzielono wszystkich urzędników na 3 grupy:

• Osoby podlegające bezpośrednio resortom,

• Osoby nie podlegające żadnym ministerstwom (Grupa Administracyjna),

• Specjaliści (prawnicy, naukowcy, doradcy medyczni, etc.)

Agencje wykonawcze

1. Stanowią specyficzną cechę brytyjskiego systemu administracji publicznej,

2. Czuwają nad podnoszeniem poziomu świadczonych usług publicznych oraz poprawą zarządzania administracyjnego.

Administracja samorządowa

1. Silna i niezależna władza lokalna,

2. Samorząd odpowiada za wiele spraw, które w innych państwach unitarnych stanowią kompetencję rządu centralnego,

3. Wybory lokalne są większościowe,

4. Występuje dwuszczeblowy samorząd lokalny: hrabstwa i dystrykty,

5. Samorząd jest finansowo ograniczony przez władzę centralną,

6. Współcześnie koncentruje się na zapewnianiu usług publicznych a nie ich świadczeniu.

Cechy ustroju francuskiego

1. Posiada formalną konstytucję,

2. System rządów parlamentarnych z silną pozycją głowy państwa (prezydenta), który zwany jest systemem semiprezydenckim,

3. Władza wykonawcza sprawowana jest przez prezydenta i premiera (dualizm egzekutywy),

4. Specyfiką rządów jest to, iż prezydent popierany przez większość parlamentu jest faktycznym szefem rządu. W przeciwnym wypadku szefem rządu jest premier - kohabitacja

Kształtowanie się administracji francuskiej

1. Zręby francuskiej administracji publicznej ukształtowane zostały za rządów Ludwika XIV,

2. Państwo było wówczas silnie scentralizowane, co miało zmniejszyć istniejące podziały społeczne i tendencje separatystyczne,

3. Rozwiązania wprowadzone przez Ludwika XIV stanowiły podstawę organizacji państwa za Napoleona Bonapartego.

Rola Napoleona w kształtowaniu administracji francuskiej

1) Wprowadził podstawowe organy centralne i urzędy, m.in.:

1. Rada ministrów,

2. Rada stanu,

3. Izba obrachunkowa,

4. Urząd prefekta,

5. Wielkie korpusy,

2) Wprowadził nowy podział terytorialny państwa:

1. Departament,

2. Okręg,

3. Gmina.

Francuska administracja publiczna

1)Rząd składa się z ministrów i sekretarzy stanu:

1. Minister i ministrowie seniorzy,

2. Ministrowie z teką,

3. Młodsi ministrowie,

4. Sekretarze stanu.

2) W praktyce, rząd nie podejmuje decyzji bez obecności prezydenta.

3) Ciałem pomocniczym premiera jest Sekretariat Generalny. Sekretarz jest głównym doradcą premiera.

Administracja francuska w terenie

1. Na poziomie regionalnym i departamentalnym kluczową rolę w administracji rządowej odgrywa prefekt,

2. Prefekt jest przedstawicielem rządu w terenie, kieruje działalnością funkcjonariuszy państwowych, stoi na straży legalności działań władz samorządowych i jest organem administracji ogólnej. Realizuje politykę państwa w regionie i departamencie oraz dba o zgodność działań administracji samorządowej z kierunkami polityki państwowej.

Administracja samorządowa we Francji

1. Podstawową jednostką władzy lokalnej jest gmina,

2. Organem uchwałodawczym i kontrolnym w gminie jest Rada Gminy,

3. Organem wykonawczym jest burmistrz wybierany przez radę,

4. Państwo kontroluje jedynie legalność działań gminy,

5. Departament został przekształcony w jednostkę samorządową przez powierzenie władzy wykonawczej przewodniczącemu rady departamentu

6) Region jest także jednostką samorządu terytorialnego o charakterze regionalnym,

7) Region zarządzany jest przez Radę Regionu w składzie: przewodniczący (organ

wykonawczy), komitet zarządzający i jednostki konsultacyjne.

8) Regiony i departamenty mają podwójny status: są jednostkami administracji samorządowej i

szczeblami zdekoncentrowanej administracji państwowej reprezentowanej przez prefektów.

Zadania gmin, departamentów regionów

1) Zadania gmin dotyczą przede wszystkim zaspokajania potrzeb społeczności lokalnych (świadczenie podstawowych usług publicznych),

2) Departamenty odpowiadają za tworzenie infrastruktury technicznej na obszarach wiejskich i świadczenie pomocy społecznej,

3) Regiony odpowiadają za rozwój społeczno-gospodarczy oraz zarządzanie przestrzenne.

Służba cywilna

1. Obowiązuje podział na korpusy, których jest ponad 1500,

2. Najważniejszymi korpusami są:

1. Korpus dyplomatyczny,

2. Korpus rady stanu,

3. Korpus inspekcji finansów.

Kontrola administracji publicznej we Francji

1. Francja jako pierwsza stworzyła system sądownictwa administracyjnego rozpatrując skargi na nielegalne decyzje administracyjne,

2. Do 1926 roku członkowie Rady Stanu wykonywali zadania Najwyższego Trybunału Administracyjnego,

3. Od 1954 roku działają we Francji:

1. Trybunały administracyjne,

2. Administracyjne sądy apelacyjne.

Podstawowe cechy ustroju Niemiec

1. Niemcy są republiką federalną, w skład której wchodzi 16 landów (państw związkowych),

2. Każdy land posiada własną konstytucję, parlament, rząd i administrację.

3. Głową państwa jest prezydent.

4. Władzę wykonawczą sprawuje kanclerz i jego rząd,

5. Rząd podejmuje decyzje polityczne i proponuje projekty ustaw,

6. Landy pełnią przede wszystkim funkcje administracyjne.

Zasady władzy wykonawczej w Niemczech

1)Władza wykonawcza oparta jest na 3 zasadach:

1. Kanclerskiej – szef rządu decyduje o najważniejszych sprawach politycznych,

2. Gabinetowej – członkowie rządu podejmują decyzje kolegialnie,

3. Ministerialnej – ministerstwa odpowiadają za działalność departamentów,

2) Kanclerza wybiera Bundestag i tylko kanclerz odpowiada za działania rządu.

Niemiecka administracja publiczna

1. Oparta jest na koncepcji legalistycznej wyrażającej się w idei państwa prawa,

2. Jej funkcjonowanie powiązane zostało z odpowiedzialnością państwa przed sądami powszechnymi za szkody spowodowane przez funkcjonariuszy administracji publicznej,

3. Administrowanie polega na stosowaniu regulacji prawnych, nie zaś na racjonalnym zarządzaniu.

Struktura administracji centralnej

1. Urząd kanclerski odzwierciedlający strukturę ministerstw resortowych,

2. Ministerstwa federalne odpowiadają za formułowanie i koordynowanie polityki państwa,

3. Na czele ministerstwa stoi minister wspomagany przez urzędników służby cywilnej,

4. Rząd federalny tworzy komitety gabinetu odpowiedzialne za kwestie wymagające szczególnego zainteresowania,

5. Powołuje się Rady wyższe w celu koordynowania polityki międzyministerialnej,

6. Rady zajmują się planowaniem finansowym, rekomendacjami dla polityki budżetowej i fiskalnej rządu centralnego, władz landów oraz samorządu lokalnego,

7. Na każdym szczeblu administracji istnieją Komisje niestałe o charakterze doradczym,

8. Na szczeblu federalnym istnieją Komisje stałe podlegające władzy federalnej.

Struktura landów i samorządu

1)Każdy land posiada kompetencje do określenia własnej organizacji administracyjnej,

2)Większość landów posiada trójszczeblową organizację administracyjną:

1. Instytucje wyższego szczebla,

2. Instytucje średniego szczebla,

3. Instytucje niższego szczebla,

3) Landy wykonują także działania wspólne, które są instrumentem współpracy pomiędzy nimi i rządem federalnym.

Lokalny samorząd terytorialny

1)Konstrukcja dualistyczna,

2)Istnieją dwa szczeble samorządu lokalnego:

1. gmina,

2. Powiat,

3) Samorząd działa na zasadzie subsydiarności,

4) Władze lokalne odpowiadają za kwestie ściśle lokalne oraz wdrażają prawo landowe i federalne.

Kontrola administracji niemieckiej

1) Zewnętrzna kontrola sprawowana jest przez niezależne Izby kontroli zajmujące się badaniem wykonania budżetów,

2) Na system kontroli składają się:

1. Federalna Izba Kontroli,

2. Landowe Izby Kontroli,

3) Izby wspierane są przez „urzędy kontroli wstępnej” zintegrowane bezpośrednio z jednostkami administracyjnymi.

Cechy ustroju szwedzkiego

1. Szwecja jest monarchią konstytucyjną o parlamentarnej formie rządów,

2. Konstytucję szwedzką tworzą 4 akty, prawa fundamentalne:

1. Naczelne Zasady Ustroju,

2. Ustawa o Sukcesji,

3. Ustawa o Wolności Prasy,

4. Ustawa o Wolności Słowa.

3) Głową państwa jest król, który nie może kontrasygnować aktów rządu.

Rząd i ministrowie

1. Oddzielenie rządu od centralnej administracji państwowej,

2. Stanowiska państwowe obsadzane są przez stałych urzędników niezależnych od zmian politycznych,

3. Szefem rządu jest premier powołujący ministrów tworzących Gabinet,

4. Członkowie Gabinetu są zazwyczaj parlamentarzystami

5. Ministrowie, co do zasady, podejmują decyzje o największym ciężarze gatunkowym,

6. Decyzje wprowadzane są w życie podległym im, lecz niezależnym, agencjom rządowym i urzędom centralnym oraz administracji terytorialnej,

7. Obok ministrów funkcjonują komisje i komitety o charakterze doradczym,

8. Ministrowie rządzą nie administrują,

9. Jednym politycznym urzędnikiem w ministerstwie jest podsekretarz stanu zarządzający działaniami urzędu i reprezentujący ministra

Służba cywilna

1. Urzędnicy służby cywilnej mają duży stopień niezawisłości i stabilności,

2. Służba cywilna tworzona jest przez pracowników zatrudnionych w agencjach rządowych i urzędach państwowych,

3. Agencje i urzędy posiadają dużą swobodę w procesie naboru urzędników,

4. Na czele każdego urzędu stoi dyrektor generalny powoływany na 6-letnią kadencję.

Kontrola administracji

1. Całościowy nadzór nad funkcjonowaniem administracji publicznej sprawuje Minister finansów,

2. Funkcje kontrolne wypełniają:

1. Agencja Rozwoju Administracji,

2. Krajowy Urząd Kontroli,

3) Minister ds. administracji publicznej sprawuje nadzór nad administracją rządową w terenie

4) Ombudsman

Samorząd terytorialny

1. Działa pod nadzorem władz centralnych,

2. Administracja samorządowa w regionie posiada bezpośrednio wybieralne rady regionalne,

3. Niższym szczeblem samorządu lokalnego są gminy,

4. Na szczeblu regionalnym i lokalnym widoczne jest wyraźne rozgraniczenie kompetencji i zadań administracji samorządowej i państwowej

Cechy ustroju USA

1. Nie odwołuje się do tradycji monarchii absolutnych,

2. Oparty na XIX-wiecznej demokracji liberalnej,

3. Fundamentem ładu ustrojowego jest konstytucja z 1787 roku

4. Wyraźna separacja władzy wykonawczej, ustawodawczej i sądowniczej (system check and balances)

5. Federalna struktura państwa

Organizacja władzy federalnej

1. Na szczeblu federalnym powołuje się departamenty odpowiadające europejskim ministerstwom,

2. Pracami departamentów kierują sekretarze bezpośrednio odpowiedzialni przed prezydentem,

3. W USA nie istnieje gabinet w sensie europejskim,

4. Nie podejmuje się decyzji kolegialnie,

5. Nie istnieje instytucja odpowiedzialności solidarnej,

6. Opinie wyrażane w trakcie spotkań sekretarzy z prezydentem nie mają charakteru wiążącego

Organizacja administracji federalnej

1. Departamenty są podstawowymi jednostkami organizacyjnymi administracji federalnej,

2. Departamenty dzielą się na wydziały, urzędy i biura oraz posiadają delegatury w terenie całego kraju,

3. Specyficzne i kompleksowe zadania wykonywane są przez agencje administracyjne.

Administracja samorządowa

1. W USA istnieje bardzo rozbudowany system jednostek administracji samorządowej (86 tys.),

2. W podziale administracyjnym samorządu wyróżnia się: hrabstwa, dystrykty, gminy, dzielnice, dystrykty specjalne,

3. Ogólne ramy prawne działalności władz lokalnych określają władze stanowe,

4. Wyróżnia się trzy podstawowe modele zorganizowania władz lokalnych: burmistrz-rada, komisja, zarządca miasta.

Model burmistrz-rada

1. Forma zorganizowania samorządu miejskiego,

2. Burmistrz jako organ wykonawczy wybieralny,

3. Rada jako organ uchwałodawczy wybieralny,

4. Działania burmistrza wspierane są przez szefów wydziałów urzędu miasta.

Model „Komisja”

1. Specyficzny dla amerykańskiej demokracji lokalnej,

2. Funkcje wykonawcze i legislacyjne powierzane są tej samej grupie urzędników, tzw. komisarzom wybieranym w wyborach bezpośrednich,

3. Każdy komisarz odpowiada za funkcjonowanie jednego lub wielu wydziałów urzędu miasta,

4. Jeden z komisarzy pełni funkcję burmistrza, ale zakres jego uprawnień jest tożsamy z uprawnieniami innych komisarzy.

Model „zarządcy miasta”

1. Najnowsze rozwiązanie,

2. Zarządca miasta jest menadżerem posiadającym umiejętności rozwiązywania problemów współczesnych społeczeństw,

3. Niewielkie wybieralne rady miejskie podejmują decyzje strategiczne, które wdraża i realizuje menadżer miasta.

Prawa autorskie

Prezentacja przygotowana została na podstawie tekstu pt. „Narodowe modele administracji publicznej” autorstwa Stanisława Mazura opublikowanego w podręczniku „Administracja publiczna” pod red. J. Hausnera, Warszawa 2005.