16. Charakter zapaleń swoistych
Są to zapalenia ziarniniakowe(inflammatio granulomatosa) zawsze wywoływane przez te sam rodzaj drobnoustrojów, co manifestuje się powstaniem swoistej ziarniny, w której rodzaj odczynu tkankowego, przebieg i zejście odznacza się pewną regularnością. Skład i układ ziarniny jest w każdym zapaleniu inny, charakterystyczny dla danego zapalenia. Do zapaleń ziarniniakowych należą: gruźlica, promienica(actinomycosis), piasecznica(botryomycosis), nosacizna(malleus), bruceloza(brucellosis), salmonelloza(salmonellosis), listerioza(listeriosis), koligranulomatoza ptaków(coligranulomatosis), choroba Johnego(enteritis paratuberculosa bovum), gruźlica rzekoma(pseudotuberculosis rodentium)
17. Patogeneza gruźlicy
Gruźlicę wywołuje prątek gruźlicy – Mycobacterium tuberculosis. Dla zwierząt chorobotwórczy jest prątek bydlęcy – typus bovinus, ptasi – typus avium i ludzki – typus humanus. Głównym źródłem zakażenia są chore zwierzęta lub człowiek, rozsiewający prątki do środowiska. Do zakażenia może dojść też za sprawą zakażonej paszy lub wody. Zakażenbie następuje głównie drogą oddechową i drogą alimentarną i rzadziej płciową, laktoogenną, śródmaciczną i poprzez skórę. W początkowym okresie zakażenia gruźliczego niezależnie od drogi, dochodzi do bakteriemii, która uruchamia procesy obronne. Krążące we krwi i chłonce prątki zatrzymywane są przez układ siateczkowo-histiocytarny w szpiku, płucach, węzłach chłonnych, wątrobie i innych narządach. Prątki mogą być przez fagocyty niszczone lub ulegać fiksacji(usadowieniu). Zmiany, które rozwijają się w miejscu usadowienia lub wniknięcia prątka nazywa się ogniskiem pierwotnym(focus primarius) –tuż pod opłucną w pobliżu rozwidlenia tchawicy(zakażenie aerogenne), w obrębie gardła i jelita(zakażenie drogą pokarmową), w obrębie wątroby i przynależnych węzłach(zakażenie śródmaciczne). Z ogniska pierwotnego prątki szybko dostają się naczyniami chłonnymi do przynależnych węzłów, gdzie wywołują podobne zmiany do występujących w ognisku pierwotnym (gruźliczy zespół pierwotny).
Gruźlica daje dwa odczyny tkankowe:
1.Wysiękowy-pojawienie się prątków w tkance wywołuje początkowo odczyn leukocytarny, nieswoisty. W kilka godzin po zakażeniu pojawiają się makrofagi które szybko uzyskują przewagę nad krwinkami białymi. Płyn wysiękowy z makrofagami ulega serowaceniu, tkanka którą przepaja-martwicy. Wysiękowe odczyny gruźlicze spotykamy najczęściej u krów. Zmiany serowate spotykane się w płucach, na błonach surowiczych, oponach miękkich, macicy, wymionach, nerkach, węzłach chłonnych. Zmiany te szybko się rozprzestrzeniają. Mogą ulegać otorbieniu, a otorbiałe ognisko serowate wapnieniu. Jeśli otorbienie nie następuje lub jest nieszczelne dochodzi do rozmiękania zmian serowatych. Ogniska rozmiękczynowe przypominają często nieswoiste otorbione ropnie. Zdarzają się też prawdziwe ropnie gruźlicze, zwłaszcza u bydła. Rozmiękanie zmian gruźliczych prowadzi do powstawania ropni i tworzenia się jam-kawern. Jamy rozmiękczynowe spotyka się przede wszystkim w przewlekłej gruźlicy płuc.
2.Wytwórczy-w budowie ziarniny gruźliczej uczestniczą komórki nabłonkowate, olbrzymie i limfoidalne. (tutaj dalej o gruzełku-budowa, losy. Patrz pytanie 18.)
Zmiany gruźlicze u bydła mogą dotyczyć różnych narządów- u bydła opłucnej, opłucnejworka osierdziowego, jamy ustnej i gardła, jelit, wątroby, śledziony, nerek, macicy, gruczołu mlekowego,, jąder, najądrzy, OUN, kości, stawów.
18.Budowa gruzełka gruźliczego
-komórki nabłonkowate(cellulae epithelioidales) – duże owalne jądro, układają się palisadowo lub współśrodkowo
-komórki olbrzymie typu Langhansa(cellulae gigantae) – wielokrotnie większe od komórek nabłonkowatych, są polikariocytami od kilku do 20 jąder ułożonych regularnie (wianuszkowato, na biegunach, na kształt Krzyża Południa). Nie regularnie ułożone jądra typowe dla komórek olbrzymich dla ciał obcych
-komórki limfoidalne(cellulae liphoidales) – nazywane naciekiem około ogniskowych – infammatio perifocalis – wraz z naczyniami tworzą pas ziarniny nieswoistej
Wszystkie 3 powstają z makrofagów tkankowych należących do układu MM – monocyto-makrofagalnego.
W centrum gruzełka dochodzi do zwyrodnienia miąższowego i tłuszczowego i martwicy skrzepowej – serowacenia(caseificatio). W rezultacie to przypomina biało-żółty roztarty ser. Masy te mogą ulec rozmiękaniu i upłynnianiu lub zagęszczaniu i zwapnieniu(calcificatio). Pojawiają się też fibroblasty produkujące włókna kolagenowe i gruzełek ulega zwłóknieniu i szkliwieniu. Może ulec skostnieniu i skamienienie z czasem.
19.Typy gruzełków:
podprosówkowy (tuberculum submiliare) – niewidoczny gołym okiem
prosówkowy(t.miliare)
złożony(t.conglomeratum) – powstały ze zlania się mniejszych gruzełków
nabłonkowaty(t.epitheliodeum)
limfoidalny(t.limphoideum)
serowaty(t.caseosum)
wapniejący(t.calcificatum)
skamieniały(t.petrosum)
kostny(t.osseum)
włóknisty(t.fibrosum)
szklisty(t.hyaloideum)
gruźliczak(.tuberculomata) – powstały ze zlania się dużej ilości drobnych gruzełków
20. Izolowana gruźlica płuc- przewlekła wg. Patologia Szczegółowa Madeja – patrz punkt 24
21. Zespół pierwotny kompletny w gruźlicy – Zespół pierwotnego kompletnego Parrota-Rankego(complexus primarius completus Parrot-Ranke)-gruźlicze zapalenie węzła chłonnego, naczyń chłonnych i ognisko pierwotnego zakażenia
Gratis:
Zespół pierwotny niekompletny Parrota-Rankego(complexus primarius incompletus Parrot-Ranke)-jeśli ognisko pierwotne jest niezupełnie rozwinięte lub go brak to proces chorobowy ogranicza się do przynależnych węzłów chłonnych
Ognisko pierwotne(focus primatogenes tuberculosis)- w płucach w Bo w 90%przypadkach, u cieląt w 39%, u psów i kotów w 50%, u Eq i Su w ogóle brak w płucach. Ognisko pierwotne ma postać guza wielkości od ziarna grochu do pięści. Umiejscowiony głównie w partiach płuc dobrze napowietrzonych tj na uwypuklonych brzegach płatów caudalnych, bezpośrednio podopłucnowo. Centrum ogniska pierwotnego ulega serowaceniu i wapnieniu, a na obwodzie mogą pojawić się guzki resorbcyjne. Przynależne węzły chłonne są albo znacznie powiększone z rozlanym promienistym serowaceniem(caseificatio radia limphonodi), albo są wielkości prawidłowej i zawierają tylko małe, ostro odgraniczone zserowaciałe guzki. Z reguły zmiany w węzłach są silniej wyrażone niż w płucach. Czasem obserwuje się więcej niż jedno ognisko pierwotne. U bydła można spotkać ognisko pierwotne b wcześnie np. u cieląt 3 tygodniowych, a zwapnienie po dalszych 2-3 tyg. Gruźlica w tym okresie rozwoju jest już procesem złożonym, na który składają się zmiany w narządzie(zakażenia pierwotne), węzłach chłonnych i naczyniach limfatycznym doprowadzającym – zespół pierwotny kompeltny wg Parrota-Rankego. W przypadku braku w płucach ogniska pierwotnego zmiany spotyka się tylko w węzłach – zespół pierwotny niekompletny Parrota-Rankego.
Ognisko pierwotne mże się rozprzestrzenić – uogólnienie wczesne procesu(generaliska protrahens) lub uspokoić się- w otorionym tkanką łączną, często zwapniałm ognisku gruźliczym prątki żyją i w dogodnej dla nich sytuacji, np. obniżenie odporności organizmu mogą się uaktywniać. Może dojść do zaostrzenia procesu(exacerbans), nadkażenia(superinfectio) prątkami z zewnątrz.
22. Pierwotne uogólnienie TBC
Uogólnienie wczesne gruźlicy – generalista protrahens. Dochodzi do niego pod wpływem rozprzestniania się ogniska pierwotnego po wchłonięciu i zwłóknieniu mas martwiczych. Prątki szerzą się naczyniami krwionośnymi, chłonnymi, przez oskrzela, implantację w jamach surowiczych i styczność tkanek.
Szybki wysiew prątków prowadzi do ostrej gruźlicy prosówkowej(tuberculosis miliaris acuta) Najczęstsza u Bo. W tkance płucnej, zwłaszcza w słabo przewietrzanych partiach płuc pojawiają się liczne prosówkowej wielkości gruzełki, początkowo szklisto przeświecające, później mętne i szarożółte. Przynależne węzły są znacznie powiększone i usiane gruzełkami lub rozlanie zserowaciałe. Ulegają wczesnemu i silnemu zwapnieniu.
Wolny i stopniowy wysiew- przewlekające uogólnienie(tuberculosis protrahens)– mniej gruzełków prosówkowych, różnej wielkości, różny czas powstawania. Ulegają one serowaceniu i wapnieniu, a na ich obwodzie tworzą się guzki resorbcyjne. Węzły chłonne podobnie zmienione jak w prosówkowej.
Gwałtowne groniaste i zrazikowe serowaciejące zapalenie płuc(pneumonia tuberculosa caseosa acinosa) u Bo – W płucach są liczne ogniska, słoninowate, nieregularne, częściowo serowaciejące, które wnikają palczastymi wypustkami do powietrznych jeszcze zrazików. Oprócz tych ognisk obserwuje się Świerże gruzełki prosówkowe, a w okolicznych węzłach chłonnych promieniste serowacenie(caseificatio radiata lymphonodi). Proces ma charakter zapalenia wysiękowego, bez tworzenia ziarniny gruźliczej, co często jest powodem przebicia się ogniska serowatego do naczyń krwionośnych i limfatycznych i następowego uogólnienia
Gruźlica wieloogniskowa, wytwórcza, zrazikowo-naciekowa, nie wykazująca cech serowacenia. Zraziki mają zbitą i słoninowatą strukturą, są białe i leżą wtrącone między prawidłowe lub rozejmowe zraziki. Węzły chłonne są stale zmienione.
23.Pierwotne zakażenie gruźlicą – nie wiem o co chodzi, ale wydaje mi się, że tutaj trzeba pisać o ognisku pierwotnym, zespole Parrota-Rankego, pierwotnym uogólnieniu.
24. Przewlekła gruźlica płuc, zwana izolowana(tuberculosis isolata) – rozwija się tylko u osobnika, który już przechorował pierwsze zakażenie i ma wzmożoną odporność. Proces szerzy się drogą istniejących przewodów(śródkanalikowo) BEZ UDZIAŁU NACZYŃ KRWIONOŚNYCH I LIMFATYCZNYCH, co jest powodem nie wystąpienia zmian zapalnych w węzłach chłonnych. Można wyróżnić 3 postacie:
1. Ognisko groniaste (gruźlica zrazikowa)- tuberculosis acinosa.
Mętne guzki przypominające kiść winogron, żółte leżące w ciemnoczerwono nacieczonych zrazikach płuc. Guzki te zlewają się i tworzą twory wielkości od ziarna zboża do ziarna grochu, w centrum rozmiękające o kształcie listka koniczyny. Aż w skutek dalszego rozmiękania powstaną w nich jamy wielkości zrazika
Ściana przynależnych oskrzelików jest zgrubiała, zserowaciała, a w świetle obecna jest obfita zawartość serowatych rzadkich mas ropnych.
Rozmiękłe masy mogą być z nich usunięte w trakcie kaszlu
Ze względu na śródkanalikowe rozszerzanie się procesu mogą zostać zaatakowane nowe zraziki i proces obejmuje całe ich grupy, które serowacieją i zlewają się.
2.Jamy, czyli kawerny(cavernae)
Powstają w płucach albo przez rozmiękanie i upłynnianie dużych mas ognisk serowatych i wydaleniu ich przez oskrzela(jamy rozmiękczynowe, czyli prawdziwe – cavernae verae)
Albo od początku istnieje gruźlica ściany oskrzela z obfitym gromadzeniem się w jego świetle wysięku, który infiltruje ścianę oskrzela, co powoduje jego rozszerzenie, czyli rozstrzeń(jamy rzekome- cavernae spuriae)
Zawartość jam rozmiękczynowych u BO w przeciwieństwie do ludzi jest upłynniana w ograniczonym stopniu i stąd nie może być łatwo wydalana jak również brak jest tętniaków naczyń ściany jamy, których pękanie wiedzie do groźnych krwotoków.
Jamy powstałe z rozstrzeni oskrzelowych obserwuje się na uwypuklonym brzegu i tylnej części płatów kauzalnych jako twarde guzy wielkości od orzecha laskowego do pięści. Na przekroju dominuje tkanka łączna z nieregularnymi, zatokowatymi jamami i kanałami, wypełnionymi żółtozieloną ropną masą o ścianach barwy czerwonej zbudowanej z ziarniny gruźliczej(kom nabłonkowate, olbrzymie), jak i nieswoistej ziarniny, Bogota unaczynionej – stąd barwa. Jamy komunikują się ze zdrowymi oskrzelami i prowadzą do zapadania i włóknienia otaczającego miąższ płucnego.
3. Gruźlicze zmiany w błonie śluzowej oskrzeli i tchawicy.
Na początku prosówkowe lub większe, mętno żółte gruzełki, z których szybko tworzą się owrzodzenia o słoninowatym brzegu i ziarninującym dnie. Najczęsciej spotykane w rozwidleniu tchawicy, jako twory pojedyncze lub mnogie.
25. Gruźlica- uogólnienie wczesne u bydła
Wyróżniamy 4 postacie zmian w okresie wczesnego uogólnienia u Bo – patrz punkt 22.