ZAGADNIENIA KULTURY WSPÓŁCZESNEJ - WA 04.03.2013

FORMA OBECNOŚCI I UCZESTNICTWO W KULTURZE. KULTURA W PŁYNNEJ NOWOCZESNOŚCI

Geneza:

• Komisja Europejska – Biała Księga Kształcenia i Doskonalenia (1997) określiła wyzwania edukacyjne XXI wieku: podstawowa przesłanka – koncentracja na KULTURZE ogólnej.

• Kształtuje 3 fundamentalne kompetencje życiowe:

  • Uchwycenia istoty rzeczy

  • Rozumienia i kreatywności

  • Osądu i podejmowania decyzji (krytyczne myślenie i analiza rzeczywistości)

Uczestnictwo w kulturze:

• Człowiek zanurzony w kulturze.

Kultura jest sferą otaczającą człowieka ze wszystkich stron, niemal każde jego zachowanie jest wyznaczone albo współtworzone przez obecne w danej zbiorowości wzory i wytwory kulturowe

Model komponentów edukacji kulturowej – jako zanurzenie w kulturze. (edukacja kulturowa kształtowanie odbiorcy obrazu : działanie kulturowe nie intencjonalne (habitus, muzyka, komunikaty telewizyjne), wymiar misyjny (wychowawczy). Istotną rzeczą są również cechy osobowe człowieka.

Niedobór (zastępcze zaspokojenie potrzeb np. komedie romantyczne) i nadmiar (np. możliwość tworzenia kultury daje upust emocjom)

Intersubiektywność – jest kluczem do myślenie prawdziwej, demokratycznej relacji w wychowaniu. Założenie to mówi o tym że każdy ma prawo do postrzegania świata, zakłada w sobie negocjowanie różnych znaczeń pochodzących od różnych osób bez narzucania gotowej interpretacji. Człowiek ma prawo do swojej opinii, interpretacji. Człowiek który stoi obok niego również ma takie samo prawo. Intersubiektywność to sztuka negocjacji.

Poczucie sprawstwa – poczucie, ze to co robię ma sens i że dzieje się to dzięki mnie.

Geneza:

• Wilhelm Dilthey:

Kategoria nauk o ludzkiej duchowości, postaciami ducha są różnego rodzaju dobra kulturowe:

• Teksty

• Sztuka

• Obyczaj

• Religia – wytwór kultury

• Moralność – wytwór kultury

Kultura jest elementem naszej duchowości. Nie musi zmierzać do dzieła.

Sztuka ma być takim działaniem, które w założeniu jest nacechowana estetycznie.

Bycie w kulturze:

Posiadanie wewnętrznych dyspozycji do rozumienia wzorów kulturowych i wynikających z nich zachowań ludzi, jak też rozumienia wytworów kultury wraz z umiejętnością ich wytwarzania i przetwarzania:

• Aktywność – sami staramy się tą kulturę współtworzyć

• Recepcja – jeśli dokonujesz świadomej recepcji przekazu kulturowego, wtedy oglądasz film ale ten przekaz zawarty w filmie dla siebie odkrywasz dodatkowo sens z korzyścią dla siebie

• Konsumpcja – rzecz mechaniczna, przyjmuję wiele rzeczy na raz, słucham, czytam, oglądam, nie mamy czasu na osobne przyswajanie.

• Doświadczenie zapośredniczone – Nie uczestniczę w danej czynności ale obserwowanie przynosi mi takie samo doznanie jak uczestniczenie w niej. (o ile jesteśmy w stanie przejąć emocje innych w formie np. przekazu filmowego, nie działa to w realnym życiu!)

Układy kultury:

• Antonina Kłoskowska

  • Pierwotny układ kultury – kultura rodzinna

  • Instytucjonalny układ kultury – ośrodki, instytucje, domy kultury, aktywność własna

  • Układ środków masowego przekazu

  • „Zamiejscowy układ kultury” – wkraczamy w obszar kulturowy dla nas obcy np. przy przeprowadzce do innego miejsca

Uwarunkowania uczestnictwa w kulturze:

• Wewnętrzne uwarunkowania – tkwią w osobowości

• Postawa perfekcjonistyczna – uczestnictwo w kulturze ma budować mnie jako człowieka, ma mnie jak najlepiej kształcić

• Postawa konsumpcyjno-rozrywkowa (bez refleksji i selekcji)

• Zewnętrzne – tkwią w cechach społeczno-zawodowych

Typy uczestnictwa w kulturze:

• Aktywne

• Kompensacyjne (relaksacyjne) – przynosi przyjemność

• Przypadkowe

• Absencja – opiera się na całkowitej negacji kultury jako takiej, izolowanie się od kultury: nigdy nie chodzę do kina, nigdy nie byłem w teatrze

• Wojciech Burszta – praktykowanie kultury

  • Kultura iwentowa (imprezowa)

  • Sformatowana (media)

  • Transportowa – dźwięk który towarzyszy nam w aucie, w metrze

  • Prosumencka (tożsamość typu insert – gotowość na baumanowską wszystkożerność)

  • Cyfrowa – zjawisko remediacji (połączenie w sieci podobnych sobie ludzi)

• Pierre Bourdieu

Kultura posługuje się dziś roztaczaniem pokus i rozstawianiem przynęt, kuszeniem UWODZENIEM, a nie normatywną regulacją. Jeśli istnieje coś wobec czego dzisiejsza kultura pełni funkcję homeostatu, to jest to przemożny pęd do nieustającej zmiany

• Zygmunt Bauman – kultura w płynnej nowoczesności

• Peregrynacje pojęcia kultura

• Składa się ona z ofert, nie nakazów; z propozycji, a nie norm to hipermarket

• Ktoś jednak arbitralnie wskazuje na hierarchię ważności. A zatem uwodzenie czy też raczej przymus? Bo jeśli przegapisz, nie będziesz uczestniczyć – wypadasz obiegu, „tych którzy wiedzą najlepiej”

• Kiedyś wybór i jawną jego deklaracją znakował ludzi

Ujęcie postulatywne:

Potrzeby realizowane w kontakcie z tekstami kultury

Relacje:

• Odbiorca

• Twórca

• Dzieło

Potrzeba porozumienia:

TWÓRCA

ODBIORCA

Dzieło

Dostrzega komplementarny punkt widzenia,

Obcuje z emocjami drugiego człowieka,

Widzi w nich kształt swoich przeżyć

Żądza odkrycia sensu dla siebie:

ODBIORCA

DZIEŁO

Odbiorca odkrywa prawidłowości rządzące światem, rozumie swoje w nim miejsce, dostrzega potrzebę zmian w sobie (wzbogaca osobowość, waloryzuje postępowanie)

Potrzeba uczestniczenia w życiu innych osób:

DZIEŁO

ODBIORCA

Refleksja wynikająca z postrzegania postępowania bohatera, zastępcze zaspokojenie potrzeb doznawania emocjonujących lub magicznych czy też romantycznych wydarzeń (tu charakterystyczny dymorfizm) telenowela

Potrzeba przekształcania i perswazyjnego oddziaływania na publiczność:

TWÓRCA

DZIEŁO

Ekspresja siebie, ujawnienie własnych emocji, myśli,

Umiejętności, przekazanie własnej wizji świata, ODBIORCA

Ukazanie go z własnej perspektywy i interpretacji

Hermeneutyka – ekspresja samego siebie:

• Pośrednie wyrażenie siebie w wypowiedziach dotyczących biografii, przeżyć czy marzeń sennych

Można tą drogą odkryć, nazwać, zinterpretować i przepracować to, co dotychczas było zakryte i czego nie można doświadczyć na drodze introspekcji

BOHATER ODBIORCA

Identyfikacja: Coś nas interesuje i zapożyczamy

Projekcja: problem rzutuje na bohatera, szukam w nim podobnych trudności jakie sam przeżywam

Introjekcja: nie tylko biorę to co mi się podoba ale całe jego działanie i to działanie transportuje na siebie, to które pomaga mi poradzić sobie z traumą

ZAGADNIENIA KULTURY WSPÓŁCZESNEJ - WA 18.03.2013

Dusza ludzka spontanicznie reaguje na zewnętrzne zjawiska harmoniczne, proporcji, dźwięki potrafią regulować funkcjonowanie gruczołów dokrewnych i stymulować odpowiedzialne za nie czakry.

Każdy organizm wykazuje swoją własną wartość drgań. Jeżeli znana jest owa wartość drgań to...

Immunopresyjność - system immunologiczny stymulowany jest specyficznie dobraną kompozycją brzmień - (wzrost Ig A). Musi zaistnieć kompozycja brzmienia - interwały konsonansowe (zgodnie brzmiące - doskonale współbrzmiące ze sobą) i dysonansowe (gryzące sięze sobą)

Fabien Maman i Helene Grimal:

Znaczenie emitowanych dźwięków na strukturę komórek ciała ludzkiego i to zarówno w wymiarze zdrowych organów, jak i chorych. Badaniom poddano komórki krwi oraz komórki nowotworowe He La (wyodrębnione z macicy). Muzyka (tylko akustyczna) "aplikowana" w sterylnej ciszy powodowała w miarę dopływu dźwięków zmiany molekularne i przemieszczenia struktur wewnątrzkomórkowych.

Uniwersytet Jussieu w Paryżu:

odkrycie zjawiska dźwięku podstawowego (fundamental sound) czyli unikalnej częstotliwości każdego człowieka, decydującej o interwałach, jakie współbrzmią w kontakcie z innymi ludźmi i przedmiotami wytwarzającymi brzmienia.

Każdy z nas ma inny głos, jeśli jest on konsonansowy to na pewno się dogadamy.

Jeśli ustali się dźwięk podstawowy człowieka, która jest dla niego najbardziej tożsama, doprowadzimy do tego ze generowanie tego dźwięku będzie mógł działać leczniczo. Komórki zmutowane (rakowe) ulegną destrukcji.

Wibroakustyka:

Terapia wibroakustyczna (VA therapy) – zastosowanie przeniesienia wibracji muzyki na ciało - łózko połączone z głośnikiem (T. Wigram)

Dzieło muzyczne jako recepta?

Badano:

zmienność liczby oddechów na minutę (szybsze przy muzyce pop)

objętość oddechu (muzyka klasyczna zmniejszona)

Wentylację minutową (podwyższenie wartości wentylacji przy muzyce pop)

Debussy, Haendel kontra Lady Gaga:

wartość FEV (maksymalny wydech jednosekundowy)

VO2 Minutowe zużycie tlenu (większe przy muzyce pop)

BM - podstawowa przemiana materii maleje przy muzyce klasycznej

tętno i temperatura ciała wykazują zmienność

Generowanie nastroju:

Muzyka atonalna - dysonansowa - powoduje rozdrażnienie i zniecierpliwienie - potępieńcze cierpienie

Kontrastowa - uspokaja - hedonistyczna lewitacja

Doskonalenie fizyki ciała:

Muzyka rytmiczna - mobilizuje mimowolne poruszanie poszczególnych części ciała

Muzyka w pedagogice:

Znaczenie połączonych dźwięków, tworzących przebiegi meliczno-rytmiczne. Don Campbell, twórca idei nazwanej Efektem Mozarta - zastosowanie muzyki powoduje stymulowanie rozwoju intelektualnego, emocjonalnego, podnoszenie efektywności działań terapeutycznych z uczniami dyslektycznymi, z syndromami ADHA i ADD

Muzyka jako forma komunikacji:

Komunikat muzyczny jest z natury nasycony emocjonalnie, a ponieważ stanowi analogię niewerbalnych lub prewerbalnych form komunikowania, zyskuje na znaczeniu w obszarach, do których trudno dotrzeć za pomocą słowa

Muzyka a emocje:

Muzyka jest najbardziej społeczną ze wszystkich dziedzin artystycznych. Dysponuje takimi środkami wyrazu, które niejednokrotnie są lepszym środkiem ekspresji emocji, aniżeli słowa. Można przyjąć założenie, e w procesie nawiązywania muzycznego "dialogu" dziecko uzyskuje lepszy dostęp do własnych emocji i łatwiejsza jest ich ekspresja, a jednocześnie wzrastają jego zdolności empatyczne.

Muzyka a rozwój społeczny:

Przez przenoszenie ogólnego nastroju muzyka wspomaga procesy rozwoju grupy społecznej. Muzykowanie buduje uczucie wspólnoty i jednoczy ludzi poprzez twierdzenie wspólnego emocjonalno - estetycznego pola odniesienia (Strobel, Huppmann)

Muzyka a socjalizacja:

Zaobserwowano wzrost empatii w grupie dzieci przedszkolnych, które uczestniczyły w specjalnie zaplanowanych zajęciach muzycznych. U dzieci wzrosła nie tylko zdolność opisywania astronu innych o umiejętność sytuowania się w ich położeniu, ale nastąpił także wzrost zachowań prospołecznych. (Becka i Froehlich)

ZAGADNIENIA KULTURY WSPÓŁCZESNEJ - WA 29.04.2013

UCIELEŚNIENIE W SZTUCE WIZUALNEJ. ASPEKTY KULTUROWE I SPOŁECZNE

Thomas Csórdas zdefiniował pojęcie embodiment jako egzystencjalne podłoże kultury i podmiotowości.

Marcel Mauss – uznawał ciało za pierwsze naturalne narzędzie człowieka, zaś naukom społecznym przypisywał imperatyw poznawania metod, wykorzystywanych przez społeczeństwo dla sprawowania kontroli nad sposobami posługiwania się.

Max Horkheimer i Theodor Adorno – dopiero kultura „zna ciało jako rzecz, którą można posiadać, dopiero w kulturze ciało odróżnia się od ducha – kwintesencji mocy i władzy – jako przedmiot, martwa rzecz, Corpus”

Ujęcie historyczne cielesności:

• Księga rodzaju – wyraża pozytywny stosunek do ucieleśnienia uznając, że ciało jako fundament gatunkowy jest bytem wyróżniającym ontologicznie człowieka wśród innych istot ziemskich

• Plotyn – fakt że ciało go konstytuuje jako człowieka uznawał za wstydliwy i budzący zażenowanie (ciało uważał za coś wstydliwego)

• Rene Descartes – w „Namiętnościach duszy” opisuje substancjalne reakcje organizmu na emocje, takie jak: nienawiść, smutek czy pożądanie. Pokazał że istnieje równowaga pomiędzy duchowością a naszym ciałem

• Maurice Merleau-Ponty – ciało w sposób aktywny asymiluje możliwości kulturowe i historyczne, które w sposób ciągły i nieprzerwany urzeczywistnia

Poznanie somatyczne wpisuje się w pamięć głęboką, jest transkrypcją doświadczeń, usiłowań i porażek ciała, rejestrem jego zachowań, czynów

• Helmith Plessner – fenomenologicznego widzenia obecności cielesnej w świecie

Bycie cielesnym to fuzja przeżywania siebie równocześnie jako przedmiotu i podmiotu, do doświadczanie potencjalności artykułowania sensu ciałem. W tym wymiarze przyjmuje ono aż dwie konotacje: Koerper-sein czyli bycie ciałem… Solipsyzm decyduje o tym, że dychotomiczność istnienia ciała, bierze udział w krystalizowaniu się emocji i ukierunkowania woli

• Arthur Frank – mówiącej o tym że wszelkie działanie jest określoną formą cielesności (action as ebodiment), a ciało to podmiot aktywnie odnoszący się do samego siebie i świata

• Mike Featherstone – ciało to wehikuł przyjemności, a identyfikacja z nim ograniczona zostaje jedynie do przywiązywania nadmiernej wagi jego wizualnemu kształtowi.

• Slavoy Žižek – kultywowanie doskonale uformowanych ciał działających zgodnie z kanonem somatoestetyki, bo tylko one – choć złudne, ale w naszym pojęciu bez falsyfikacji – decydują, że „jesteśmy godni miłości”

Szokowanie obrazem ciała:

• 1894 „szał uniesień” Władysław Podkowiński

Zabawa konwencją. Trawestacja znaczeń.

Sztuka Krytyczna:

• W ujęciu członków „kowalni” – pracowni Grzegorz Kowalskiego (przedstawiciele: Artur Żmijewski, Robert Rumas, Zofia Kulik, Zbigniew Libera, Katarzyna Kozyra)

• Nurt z lat 90. XX wieku przedstawiający problem cielesności i uwikłania jej w różne konteksty

• Ciało obszarem eksperymentu, miejscem oddziaływania wpływów władzy

• Obiektem poddawanym ciągłym innowacjom, zmianom

• Fizyczność miejscem definiowania własnej podmiotowości

• Obiektem zainteresowania tematyką..

Katarzyna Kozyra:

– „Łaźnia żeńska”, 1997

– „Więzy krwi” , 1995

Zbigniew Libera:

– „Obrzędy intymne”

• Wojciech Gilewicz:

– „Oni/Them” – wizja samego siebie w obiektywie Innego, to podziwianie siebie we własnym odbiciu, kwintesencją jest realizm i dokumentowanie cielesnych praktyk w ludzkiej egzystencji, wyeksponowanie ciała biologicznego, pożądającego poza pruderyjnością, bez retuszu, zbędnej estetyzacji, antykanonicznego.

• Laura Mulvey – mechanistyczny wizerunek kobiet kobieca cielesność służyć miała przyjemności męskiej widowni

Cielesność- komunikowanie siebie:

• Niewysublimowany rodzaj głośnika, potęgującego przekaz ideowy. Celnym przykładem jest feministyczny ruch „Femen”.

• Ilona Staller – Ciciollina – parlament włoski wybrał ją w 1987 roku

• Joanna Krupa dla PETA („Be an angel for animals. Always adopt, never buy”)

• Isabelle Caro 2007 – przeciw kulturowo warunkowanym wzorcom cielesności

• Gunter von Hagens – „Korperwelten”

Ciało – jak chce Judith Butler – nie stanowi całości niezmiennej i monolitycznej, nie jest jądrem identyfikacji, ale jej efektem, posiadając własną historię zostaje uwikłane w kontekst społeczny, determinowany kierunkiem społecznego dyskursu.

ZAGADNIENIA KULTURY WSPÓŁCZESNEJ - WA 13.05.2013

ISTOTA TEATRU. TEATR – ROLA - WIDZ

Francis Rastier

Teatr jest iluzorycznym desygnowaniem, ponieważ znak widowiska posiada status dwojaki;

Będąc jednocześnie:

• Kompleksem semiotycznym

• Denotującą konstrukcją tekstu teatralnego

Dlatego nie można uniknąć zaistnienia mimesis, bo sam aktor imituje postać z tekstu.

Eugenio Barba

Zasadniczym czynnikiem znaczeniotwórczym w teatrze jest człowiek (w narracjach fenomenologicznych), postrzegany jako psychofizyczny fundament zaistnienia postaci, na nim spoczywa główny ciężar całości zdarzenia teatralnego.

Jerzy Grotowski – samoofiarowanie

Max Reinhart – zakorzenienie, skutkujące czerpaniem szczęścia umiejętności ofiarowania samych siebie w wewnętrznej pełni życia.

Krystian Lupa

Aktor ma urodzić postać, wynosić w sobie, wykołysać.

Stworzyć postać to znaczy być tożsamym z jej uczuciami, z jej poglądami, z animozjami czy predylekcjami wobec innych ludzi, ale także wobec różnych miejsc.

Okazuje się, że pełne wczucie się w postać nie jest możliwe, nie można utożsamić się ze wszystkimi determinacjami emocjonalnymi, które kształtują każdą chwilę realnego człowieka.

Punkt widzenia antropologii kulturowej’ dwie płaszczyzny kreacyjne w teatralizacji:

• Quasi-inkarnacja – to bycie „nie sobą” wymagające użycia środków aktorskich, ale skutkujące utratą świadomości i tożsamości wykonawcy

• „nie-bycie sobą” zostaje utożsamiane z grą, pojawia się wówczas zachowanie związane z autokreacją, przy jednoczesnym kopiowaniu innych

Zaistnienie styczności: wykonawca przestaje być jedynie czyimś obrazem, a zaczyna stawać się mimetycznym odwzorowaniem psychofizyczności kogoś. Wykonawca wówczas nie jest już sobą, ale kimś innym.

Fenomen dziecka – aktora.

Ukonstytuowanie się zupełnie specyficznej płaszczyzny, nie przewidzianej optyką antropologiczną.

Grając, kreując kogoś innego, nadając swej grze ostentacyjność przekazu, zachowując aurę iluzyjności, przy jednocześnie daleko idącym mimetyzmie – pozostaje przede wszystkim sobą.

Rola:

1. Cecha aktancyjna (nadana poprzez znaki)

• Jednoczesne bycie sobą i kimś zupełnie innym

• (efekt referentu kulturowego – całe nasze doświadczenie które posiadamy)

• Ostateczny kształt roli jest rodzajem mediacji pomiędzy płaszczyznami: osobistą i nadaną w postaci

1. Cecha procesualna

• Postać pozostaje zawsze jednostką prowizoryczną, wciąż otwartą na transformację

Trójelementowy model znaku w teatrze:

• Znak jest tym, co dla kogoś coś oznacza, zaś to, co on oznacza nazwać można jego przedmiotem. Pomieszczony on zostaje niejako w dychotomicznym sensie. To z jednej strony fizyczny obiekt niosący zakodowanie, z drugiej zaś całość znaczenia przyjmująca wymiar relacyjny.

• Interpretantem – opiera się na mentalnym wysiłku dekodacji – wywołuje on bowiem w umyśle możliwe konotacje, albo będzie to koncentracja na ekwiwalencie znaku, który określimy mianem interpretantemu znaku (będącego ustalaną społecznie, mentalną koncepcją) Opanowanie porozumiewania się z jego pomocą staje się zatem specyficzną formą poznawania świata.

• Ikon i indeks – aktor teatralny może być ikonem i indeksem jednocześnie. Poziom ikonu aktualizuje się poprzez tworzenie obrazu zachowań czy gestów będących swoistym odtworzeniem konwencji kulturowej, niejako przefiltrowanym przez społeczne konotacje i wyobrażenia schematycznie przypisywane zachowaniom człowieka.

Poziom indeksu – łączy przyczynowo-skutkowo zdarzenia widowiska, umożliwiając rozpoznanie i interpretację znaków (denotacja)

PROJEKCJA:

1. Aktor – temat

2. Odgrywana postać – nośnik

Ikon – pojedynczy znak, zgodny z konwencją i referentem kulturowym

Index – związki przyczynowo-skutkowe pomiędzy znakami, komunikat intersubiektywny

1. Ekspresja „ja” - odkrywanie sensu – samopoznanie

Poziom leksemu – idea, którą chcemy w spektaklu przekazać, zaczynamy tworzenie spektaklu od tego co chcemy powiedzieć

• Metonimia - naśladujemy pewne zachowania bo wiesz że zostanie to zinterpretowane – to co czerpiesz z rzeczywistości

• Metafora – uciekamy od tego co tu i teraz, tekst to wyrażenie swoich wyrażeń – to co znajdziesz dla siebie

Rola aspekt aktancyjny (dot. znaków wpisanych w rolę) cechy dystynktywne

Gra aspekt aktorialny (dot. Gry aktorskiej i jak ona przebiega) kod uniwersalny (mimeza)

Zmierzają do wykreowanej roli poprzez:

• Postać realizowaną

• Ekspresję „ja”