• Przedstaw etymologie słów

„kultura” - Łac. Kultura - czasownik - colo, ere - uprawiać / agri cultura - uprawa roli, pola

„cywilizacja” - Cyvis-łac. Obywatel, civitas- państwo/ społeczeństwo, civilitas- polityka

„teoria” - grec. Theorid - poselstwo religijne, przyglądanie się sztukom religijnym, oglądanie, zwiedzanie, widowisko, spekulacja.

• Omów formowanie się pojęcia „kultura”

Po raz pierwszy słowo to w znaczeniu metaforycznym użył Cyceron, kiedy określił filozofię jako „culture animi”, czyli uprawę duszy, kształtowanie czegoś. Pufendorf użył słowa „cultura” bez dopełniacza. Były to wg. niego wszystkie wynalazki, moralność, obyczaje. Kultura przeciwieństwem natury. Herder określił kulturę jako narzędzie człowieka w walce o przetrwanie, rozumiał pojęcie uniwersalistycznie - nawet prymitywne ludy mogą ją posiadać. Utożsamiał kulturę z oświeceniem i rozwojem dziejów. Kant kulturę rozumiał jako to wszystko, co przyswojone, czyli wykształcenie, obcowanie ze sztuką, obyczajami i prawem. Cywilizacja opozycją do kultury.

• Przedstaw rozumienie kultury u Schilera

Podsumowanie dorobku oświecenie, uważa, że pomimo zasobu wiedzy nasze społeczeństwo wciąż jest barbarzyńskie. Coś co gwarantuje rozwój kultury jest zarodkiem jej upadku. Przeciwwstawienie duchowego rozwoju jednostki, a ładu zewnętrznego - opozycja kultury do cywilizacji.

• Podaj definicję kultury wg Tylora

Kultura to całokształt wiedzy, moralności, obyczajów, wiary, sztuki, prawa i wszystkich innych rzeczy przyswojonych przez człowieka żyjącego w społeczeństwie.

• Omów opozycję cywilizacja - kultura

Oswald Spengler Kultura-wzrost, dynamiczny rozwój, stan pierwotny, czas tradycji i religii, człowiek związany z przyrodą. Cywilizacja- schyłek, degradacja, proces zmierzający do śmierci, wywodzi się z kultury, człowiek anonimowy, wyobcowany, pogoń za dobrami. Niżej cywilizacja, wyżej kultura

• Kiedy zostało wprowadzone słowo „humanizm” (przez kogo i w jakim kontekście)?

W XIX w., Niethammer użył go jako określenie wykształcenia literackiego opartego na znajomości łaciny i greki oraz literatury powstałej w tych językach.

• Marksizm:

Marks uważał, że to świat materialny jest rzeczywisty, a nasze idee i wyobrażenia są jego konsekwencjami. Klasycy marksizmu przyjmują, że tylko takie ujęcie historii jest uzasadnione, które zakłada, że człowiek musi najpierw produkować materialne środki do życia, a dopiero później może się zajmować sztuką, religią czy nauką. Stan gospodarczo-technicznego rozwoju jest zatem bazą do dalszego rozwoju społeczeństwa. Celem marksizmu jest zbudowanie „społeczeństwa bezklasowego”, w którym panuje „dyktatura proletariatu” - polityczna władza kapitalistów została obalona przez proletariat.
praca - w naturze ludzkiej leży przekształcanie przyrody i nazwał ów proces transformacji pracą

baza - to całokształt stosunków produkcji, tworzący ekonomiczną strukturę społeczeństwa,

nadbudowa - to procesy prawne, polityczne i duchowe, którym odpowiadają pewne formy świadomości społecznej

zysk -

wartość dodatkowa - To nadwyżka , lub też różnica między wartością wytworzonych dóbr a wartością jego siły roboczej, tego co on za tą pracę otrzymał. 
wyzysk - prowadzi do bogacenia się kapitalisty kosztem pracy robotnika,

stosunki społeczne -

klasa -

alienacja - Alienacja (wyobcowanie) to zjawisko polegające na tym, że niektóre twory człowieka, materialne i duchowe (np. produkty pracy, wynalazki, idee, instytucje, prawa) uniezależniają się od niego i zaczynają funkcjonować wbrew intencjom, które towarzyszyły ich powstaniu, by w końcu podporządkować sobie swego twórcę. W miarę jak rośnie wartość świata rzeczy, zwiększa się proporcjonalnie deprecjacja świata ludzi. Praca wytwarza nie tylko towary, wytwarza samą siebie i robotnika jako towar i to w takim stosunku, w jakim w ogóle wytwarza towary.

Karol Marks zdefiniował je w kategoriach ekonomicznych jako:

• dominację tego, co wytworzone, zazwyczaj towaru lub kapitału, nad wytwórcą (alienacja produktu pracy),

• traktowanie pracy jako towaru, przy równoczesnym odczuwaniu jej jako formy zniewolenia (alienacja procesu pracy),

• rozbieżność sytuacji człowieka rzeczywistego i tzw. istoty człowieka jako określonego tworu kulturowego (alienacja człowieka).

towar -  podlegający wymianie, to produkt pracy, który jest wytwarzany w celu wymiany. Każdy towar, każde dobro, każdy produkt posiada różnego rodzaju wartość

utowarowienie - kapitalizm zamienia w towary coraz więcej dóbr

• Czy marksizm jest redukcjonizmem, dlaczego?

Redukcjonizm jest to pogląd, który głosi, że zjawiska pewnego rodzaju mogą być zredukowane do zjawisk innego rodzaju, np. zjawiska psychiczne do zjawisk mechanicznych.

• Przedstaw poglądy Althussera;

Powiązania z teorią marksistowską, potrzeba zapewnienia jej potrzeb filozoficznych. Próbował rozwiązać nie rozstrzygniete problemy teoretyczne Marksa, takie jak brak teorii ideologii. Uważał, że społeczeństwa muszą być ujmowane raczej jako związki miedzy strukturami, a nie jako istota i jej przejawy.

• Co to jest hegemonia i kto wprowadził to pojęcie?

Proces odtwarzania, tworzenia i ustalania dominujących znaczeń związanych z władzą, która sprawuje jedna grupa nad drugą. dominacja jednego państwa nad drugim, uzyskana przy pomocy groźby lub użycia siły. Termin pochodzi z języka greckiego. Oznacza zwierzchnictwo, przewodnictwo, przywództwo, przeważający wpływ.

• Objaśnij pojęcie „teorii krytycznej” sformułowane przez Adorno i Horkheimera

teoria krytyczna- opozycja wobec teorii w tradycyjnym sensie, abstrahuje od swego zaangażowania w stosunki społeczne. Kładzie nacisk na ukrywany zwiazek tradycyjnej teorii z praktyka. Pierwszy plan to zaangazowanie spoleczne. Teoria dązy do tego by modelowac stosunki spoleczne, by staly sie racjonalne. Cel to uzmyslowieniesobie wszystkich swoich uwiklań w irracjonalne moce i zdystansowanie sie wobec nich. Permanentna krytyka, nauka upolityczniona, uzmysłowienie uwikłań, zdystansowanie, opozycja do teorii klasycznej - teoria krytyczna nie jest teoria czegoś, jest sposobem patrzenia na teorie tradycyjne i analizowanie ich.

• Z jakimi nazwiskami należy kojarzyć postmarksizm?

Loclan, Mouffe

• Podaj krótką charakterystykę postmarksizmu?

Dyskurs konstuuje przedmioty wiedzy, badania kultury konnstruują społeczeństwa a nie je odkrywają

• Czy według postamarksizmu istnieje proletariat? (podaj uzasadnienie).

Nie jest obiektywnym bytem.

• Wymień głównego twórcę strukturalizmu w językoznawstwie; omów koncepcję;

Ferdynard de' Sauserre - Określił język jako stały zbiór (dokładniej: system) norm społecznych, umożliwiających porozumiewanie się. odróżniał język jako system znaków od mówienia, które jest indywidualną realizacją tegoż systemu. De Saussure ukuł termin językoznawstwa diachronicznego dla badań historycznych nad językiem i językoznawstwa synchronicznego, opisującego stan języka w danym momencie. Wprowadził termin znaku językowego jako składowej dwóch elementów - znaczonego i znaczącego, gdzie pierwszy to samo abstrakcyjne pojęcie, a drugi - jego akustyczna reprezentacja. Język w rozumieniu de Saussure'a funkcjonuje w oparciu o związki syntagmatyczne, istniejące pomiędzy elementami umieszczonymi w konkretnej wypowiedzi i związki paradygmatyczne, istniejące na poziomie abstrakcyjnym. Według Saussure'a jedynym i prawdziwym przedmiotem językoznawstwa był język rozpatrywany sam w sobie. Dokonał on rozróżnienia między językiem (langue) i mówieniem (parole). Język jest systemem znaków i reguł ich tworzenia, który nie może być wytworem pojedynczego człowieka, jest pewną abstrakcją, która urzeczywistnia się w indywidualnych aktach werbalnych (mówieniu). Zadaniem lingwistyki winno być precyzyjne oddzielenie systemu języka (langue) od konkretnej jednostkowej wypowiedzi (parole)

• Wymień głównego twórcę strukturalizmu w badaniach nad kulturą

Claude Levi- Strauss

• Co należy do istoty strukturalizmu?

Analiza struktury badanych zjawisk

• Omów rozumienie mitologii wg. Rolanda Barthes'a;

Mit sprawia, że określony światopogląd wydaje się niepowtarzalny, naturalny i dany przez Boga.

• Przedstaw opis westernu jako mitu wg Will'a Wright'a.

Każdy rodzaj westernu odpowiada innemu etapowi rozwoju gospodarki amerykańskiej. Klasyczna fabuła odnosi się do indywidualistycznej koncepcji społ. W fabule klasycznej napięcie rozgrywa się między tym co łączy się w społ, a tym co poza społ. Społ. Jest dobre, a to co poza - złe.

• Wymień badaczy współtworzących kulturoznawczą szkołę z Birmingham

R. Hoggart, R. Williams, E. Thompson

• Co oznacza główna teza tego kierunku mówiąca, że „kultura jest zwyczajna”?

Nie trzeba mieć zadnych dodatkowych kwalifikacj, aby odbierac i tworzyc kulture.

• Kto jest autorem koncepcji „kodowania i dekodowania” tekstu?

Stuart Hall

• Na czym polega teoria „kodowania i dekodowania” tekstu?

Komunikat kulturowy ma 2 miejsca, w których można nadać mu znaczenie. Znaczenie odczytane wcale nie musi być zgodne ze znaczeniem nadanym przez nadawcę. Tekst jest zakodowany myślą twórcy, jest polisemiczny - jest nośnikiem wielu znaczeń. Nadawca - koduje, odbiorca - dekoduje. Tekst zdekodowany może różnić się od zakodowanego. Jeśli odbiorca i nadawca należą do podobnego lub tego samego kręgu kulturowego, wtedy komunikat może być rozumiany podobnie.

• Na czym polega intertekstualność?

Znaczenie słowa tworzy się w relacji pomiędzy nieskończoną ilością tekstów, powstaje wraz z kolejnymi odczytami tych tekstów. Nie istnieje żadne pojedyncze źródło sensu- znaczenie jest raczej wynikiem związków między tekstami, czyli intertekstualności. Postulat, że czyste i stabilne znaczenie detonacyjne nie istnieje, opiera się na twierdzeniu, że wszelkie znaczenie nosi w sobie ślady innych znaczeń i innych miejsc.

• Podaj ogólne określenie poststrukturalizmu;

Niektóre założenia przejęte od strukturalizmu. Odrzuca ideę ukrytej trwałej struktury, w obrębie której tworzy się znaczenie. Znaczenia mają charakter niestabilny, są odraczane, a proces tworzenia znaczenia nigdy się nie kończy. Dyskurs konstuuje przedmioty wiedzy, badania kultury konnstruują społeczeństwo, Poststruktualizm odrzuca ideę stabilnej struktury, na której opiera się znaczenie. Według poststruktualistów nie istnieje czyste, opisowe i stabilne znaczenie denotacyjne. Także znaczenie tekstu jest niestabilne i nie można go ograniczyć do pojedynczych słów, zdań czy fragmentów

• Kto jest twórcą dekonstrukcji?

Jecques Derrida

• Omów poglądy Jacquesa Derridy

Poddaje dekonstrukcji teksty powstałe w sposób konwencjonalny, aby ujawnić kontekst, w jakim zostały napisane. Znaczenie rozumie jako nieskończony ciag tekstów, rozmontowywuje słowo i znaczenie, powstaje w toku gry elementów znaczących, nie da się go utrwalić.

• Omów poglądy Michel'a Foucault'a

Sformuował pojecie dyskursu, które odniósł do języki i praktyki - uporzadkowana forma wiedzy wytworzona przez języki, dzięki której praktyki społeczne i obiekty materialne zyskują znaczenie, definiuje znaczenia, wyklucza inne sposoby pojmowania rzeczy, lub sprawia ze są niezrozumiałe.

• Kto sformułował koncepcję „metanarracji”?

Jean-François Lyotard

• Najistotniejsze cechy postmodernizmu;

Centralnym zagadnieniem i tematem w postmodernizmie jest opozycja pomiędzy pojęciem nowoczesności i ponowoczesności. Postmodernizm wiąże się z poczuciem lęku przed modernizmem utożsamianym z systemami totalitarnymi. U podstaw postmodernizmu stoi  psychoanaliza i dekonstrukcja. Postmodernistyczni teoretycy piszą o końcu człowieka, o zmianie jego kondycji, podają w wątpliwość wszelkie systemy wartości jako arbitralne i determinujące człowieka. Postmodernizm opisuje wylonienie się porzadku społecznego, w którym znaczenie i wladza mass mediow i kultury popularnej sa tak wielkie, ze nadaja kształt innym formom stosunkow społecznych, a nawet nimi rzadza. Postmodernizm usiluje wypracowac kategorie zdolne opisac społeczeństwo nasycone mediami.

• Na czym polega stanowisko esencjalistyczne w odniesieniu do języka?

Esencjalizm zakłada, że słowa mają stabilne odniesienia w świecie zewnętrznym, a kategorie społeczne odzwierciedlają ukrytą istotę tożsamości poszczególnych osób i grup. Istnieją możliwe do odkrycia, stabilne prawdy oraz istoty bytu, na przykład istota tożsamości kobiet lub osób czarnych.

• Kto jest twórcą psychoanalizy?

Freud

• Czy wg psychoanalizy jednostka jest w jakiś sposób zdeterminowana?

Tak, pragnienie nigdy nie może być zaspokojone, zawsze pcha w jakąś stronę. Przez biologizm i seksualność.

• Na czym polega kompleks Edypa?

Pragnienie seksualnego związku z rodzicem płci przeciwnej, przy jednoczesnej chęci pozbycia się rodzica o tej samej płci, jako rywala seksualnego.

• Kto wprowadził do psychoanalizy myśl, że nieświadomość jest ustrukturyzowana?

Laclau

• Krytyka feministyczna

Symbolicznie unicestwienie kobiet - produkcja kulturalna i sposób przedstawienia kobiet ignorowaly, eliminowaly lub marginalizowaly kobiety i ich interesy. Kobiety były albo nieobecne, albo przedstawiane w sposób stereotypowy. Przedstawienia kobiet w mass mediach maja na celu podtrzymanie i kontynuacje istniejącego podzialy pracy zdeterminowanego przez wyobrażenia o kobiecości i męskości. Symboliczne ukazywanie kobiet : żona, matka, gospodyni domowa, tradycyjne prace kobiece : sekretarka, pielęgniarak, recepcjonista, lub ukazywanie jako obiekt seksualny. Zwykle mode i piekne. Nauczanie stosownych rol związanych z płcia i symboliczne nagradzanie za odpowiednie zachowanie. media utrwalaja stereotypy.

• Feministyczna analiza kultury popularnej.

Analiza relacji miedzy płcią a kultura masowa - Tania Modleski. Plec ma zasadnicze znaczenie w badaniach kultury popularnej i szczegolna wage dla samego pojecia kultury masowej. Zainteresowania Podleski dotycza sposobow, za pomoca których kobiety czyni się odpowiedzialnymi za kulture popularna i jej szkodliwe efekty, podczas gdy mężczyzn utożsamiano z kultura wysoka, lub sztuką. Kulture masowa identyfikuje się z kobiecością, kulture wysoką z męskością.

• Kto sformułował koncepcję języka jako użycia i na czym ona polega?

Ludwig Wittgenstein. Wittgenstein wskazuje, że poszukiwanie uniwersalnych sposobów wyjaśnienia, jak funkcjonuje język, nie jest najlepszym wyborem. Według niego, język nie jest metafizyczną obecnością, lecz narzędziem wykorzystywanym przez zwierzęta ludzkie w celu koordynacji działań w kontekście stosunków społecznych. „Znaczeniem słowa jest użycie go w języku”. Należy mieć na uwadze w jakich konkretnie okolicznościach zdania się używa, w tych bowiem ma ono sens. Potraktowanie języka jako narzędzia oznacza zwrócenie uwagi na to, że służy on ludziom do osiągania pewnych celów.

• Kto sformułował koncepcję „gier językowych”?

Ludwig Wittgenstein

• Przedstaw pogląd Rorty'ego na prawdę.

Rorty twierdzi, iż należy sobie darować poszukiwanie odpowiedzi na to, jaka jest istota Prawdy, jak mogłaby wyglądać jej definicja, ponieważ odpowiedzi takiej nie jesteśmy w stanie znaleźć. Według Rorty'ego wszystkie definicje pojęcia

„Prawdy”, jakie filozofowie są nam w stanie zaoferować, będą zawsze uzależnione od historycznego oraz kulturowego kontekstu. Rorty nie chce zatem wyrzucić z naszego języka codziennego pojęcia „prawdy”, a jedynie filozoficzne pojęcie „Prawdy” - prawdę pisaną przez duże „p”, prawdę filozofów. Rorty uderza więc nie tyle w zdroworozsądkowe intuicje, co raczej w wybujałe ambicje filozofów.

• Podaj dwa rozumienia redukcjonizmu

1. redukcjonizm metodologiczny- jako metoda badań naukowych (uproszczenie). 
2. redukcjonizm jako filozoficzna interpretacja wielowymiarowej rzeczywistości, redukcja do jednego z wymiarów (zmniejszenie, zdegradowanie).

• Scharakteryzuj krótko redukcjonizm biologiczny Richarda Dawkinsa

Redukcjonizm ten zakłada, że kultura to narzędzie genów. To genetyczne spojrzenie na ewolucje. Ewolucja- płynący w czasie strumień DNA. . Przedmiot ewolucji- nie organizmy, a geny. Mechanizm ewolucyjny jest tak skonstruowany, aby przetrwały konkretne geny. Genom chodzi o przeżycie, replikowanie się. Gen- abstrakcyjny zapis informacji. Aby zapewnić sobie możliwość reprodukowania geny muszą tworzyć silne organizmy.

• Podaj dwie składowe budowania tożsamości etnicznej

-Kształtowanie się „grup etnicznych” opiera się na wspólnych, kulturowych elementach znaczących, które powstały w konkretnych kontekstach historycznych, społecznych i politycznych. Wspierają one poczucie przynależności, oparte- przynajmniej w pewnej części- na wspólnym pochodzeniu mitologicznym. Ujęcie antyesencjalistyczne zakłada jednak, że istnienie grup etycznych nie wynika z żadnych więzów pierwotnych, grupy te tworzą się raczej w wyniku praktyk dyskursywnych. 
-Etniczność jest pojęciem relacyjnym, związanym ze zjawiskiem samoidentyfikacji i przypisania społecznego, dlatego to, co uważamy, za naszą tożsamość, jest uzależnione również od tego- kim, naszym zdaniem- nie jesteśmy.

• Kto po raz pierwszy użył terminu „techniki posługiwania się ciałem”?

Marcel Mauss

• Scharakteryzuj krótko badania Iris Young

Skupia się na sformułowaniach „robisz coś jak dziewczyna”. To społeczeństwo wytwarza w ciałach kobiet pewne właściwości i wmawia, że jest to uwarunkowane biologicznie. Społeczeństwo nie nakazuje dziewczynkom wykonywać pewnych czynności i nie każe konkurować z mężczyznami. Przez to kobiety nie nabierają pewnych cech. Różnice w zachowaniach mężczyzn i kobiet- myślimy o nich jako o naturalnych, biologicznych różnicach, ale jest to wynik „treningu społecznego”. Kobieta socjalizując się w taki sposób staje się upośledzona fizycznie, bo jej ciało jest blokowane motorycznie. Jest to zjawisko wymuszone przez kulturę, w wyniku którego kobiety odbierane są jako słabsze.

• Kto sformułował pojęcie idiomu ciała? Co ono oznacza?

Goffman, Odnosi się do ubioru, postawy, nastawienia, sposobu poruszania, gestów, wszelkich sposobów wyrażania emocji. Ciało nie może zamilknąć, ciągle komunikuje innymi słowami.

• Kto zwrócił uwagę na historyczność wzorów, które decydują o tym, co jest cywilizowane?

Norbert Elias

• Podaj rozumienie władzy wg. Stevena Lukes'a

Lukes zauważa, że we wcześniejszych teoriach władza występuje wyłącznie w warunkach konfliktu (który może być jawny lub ukryty). Jego radykalne ujęcie władzy jest znacznie szersze, obejmuje bowiem także sytuacje bezkonfliktowe, np. panowanie za pomocą autorytetu, nakłanianie do działań czy działania perswazyjne. Władza objawia się także przy tworzeniu wspólnych programów politycznych, wyznaczaniu granic tego co polityczne, czy formułowaniu interesów i tożsamości grupowych.

• Jaka jest odpowiedź Marksa na pytanie o to, w jaki sposób burżuazja zachowuje dominującą pozycję, mimo że stanowi mniejszość w społeczeństwie?

Myśli klasy panującej są w każdej epoce myślami panującymi, co oznacza, że ta klasa, która jest w społeczeństwie panującą siłą materialna, stanowi zarazem jego panujaca siłe duchowa. Klasa majaca w swym rozporządzeniu srodki produkcji materialnej dysponuje przez to jednoczeniesnie srodkami produkcji duchowej. Jednostki składają się na klase panująca panuja tez jako myślący, jako wytworcy mysli, regulujaq produkcje i dystrybucje mysli. Idee sa tworzone i rozpowszechniane przez klase panujaca, aby zdomninowac świadomość i dzialania pozostałych klas. Klasa panujaca tworzy i rozpowszechnia idee, które zabezpieczaja jej wladze, opanowując umysły robotnikow. Dominujaca ideologia pozwala rzadzic dzieki kontrolowaniu świadomości klasy robotniczej.

• Przedstaw teorię hegemonii wg Gramsci'ego

Hegemonia klasy politycznej oznaczała, iż klasie tej udało się przekonać inne klasy społeczeństwa do zaakceptowania własnych wartości moralnych, politycznych i kulturalnych. Opisuje rozne modele kontorlii społecznej dostępne dominującej grupie społecznej. Odroznia kontorle przymusowa (zniewalającą), która manifestuje się poprzez bezpośrednią groźbę przemocy i kontorlę „ za obopólną zgodą”, która pojawia się wówczas, gdy jednostki dobrowolnie lub spontanicznie przyswajaja sobie światopogląd czy hegemonie grupy dominującej.

• Omów krytykę kultury popularnej (przemysłu kulturowego) wg przedstawicieli Szkoły Frankfurckiej.

Wg szkoły frankfurckiej przemysł kulturalny odzwierciedla dominacje wartości wymiennej i panowanie państwowego zmonopolizowanego kapitalizmu. Kształtuje on gusty i preferencje mas, formując ich świadomośc poprzez wpajanie pragnienia zaspokojenia fałszywych potrzeb. Z tego powodu jego działalność eliminuje rzeczywiste lub prawdziwe potrzeby oraz politycznie opozycyjne sposoby myslenia i działania. Jest on skuteczny, ponieważ ludzie nie zdaja sobie sprawy z jego mechanizmow.

---