Teoria uczestnictwa w kulturze

I Kulturoznawcze ujęcie relacji jednostka a kultura

1) Kulturoznawcze a psychologiczne ujęcie uczestnictwa w kulturze

2) Typowanie zjawisk uczestnictwa w kulturze

3) Kulturoznawcze ujęcie relacji jednostka a kultura

4) Przedmiotowy a podmiotowy aspekt procesu uczestnictwa w kulturze

5) Podstawowe zagadnienia teorii partycypacji jednostek w kulturze w przedmiotowym ujęciu partycypacji jednostek w kulturze

6) Podstawowe zagadnienia teorii partycypacji jednostek w kulturze w podmiotowym ujęciu partycypacji uczestnictwa jednostek w kulturze

7) Pojęcie kultury a pojęcie uczestnictwa w kulturze

8) Uczestnictwo w kulturze w kontekście społeczno-regulacyjnej koncepcji kultury

9) Czynniki determinujące formy partycypacji w kulturze, kompetencję i osobowość kulturową jednostki

10) Socjalizacja, inkulturacja, edukacja kulturowa jako proces przysposabiania jednostki do uczestnictwa w kulturze i życiu społecznym

11) Psychologia partycypacji kulturowej

II Jednostka a kultura w ujęciu antropologii kulturowej. Kulturowe uwarunkowania osobowości.

1) Kultura a osobowość w etnopsychologicznej koncepcji Ralpha Lintona

Według Mertona kultura jest konfiguracją wyuczonych zachowań i ich rezultatów, których elementy składowe są podzielne przez członków danego społeczeństwa. Wyróżnił wzory ukryte (mentalne, ukryte w jednostkach) i jawne (dostrzegalne w zachowaniach), zaznaczył też, że wzory ukryte są źródłem jawnych. Ponadto wzory ukryte składają się na jądro kultury, które pozwala wszystkim jednostkom z danej kultury się porozumiewać. Oprócz jądra kultury generują również nabywaną w czasie socjalizacji osobowość podstawową, czyli ukryte, niewerbalne wzory, które pozwalają identyfikować jednostki jako członków danej kultury. Wyróżnił również osobowość statusową, która odróżnia od siebie jednostki w ramach jednej kultury - jej czynnikami są płeć, wiek, miejsce w rodzinie czy wykształcenie. Linton definiował osobowość jako zorganizowany agregat procesów psychicznych właściwych jednostce i - co ważne - kształtujący się wyłącznie w procesie interakcji z otoczeniem.

Linton był metodologicznym indywidualistą i psychologistą - postawił tezę o endogenności zmian kulturowych. Jest to zmiana, która swe źródło ma w jednostce, bo jednostka jako istota charakteryzująca się heterostazą, odczuwa potrzebą nowych doświadczeń i zmian, które z kolei mogą wpływać mogą stać się zmianami kulturowymi („Nie ma wynalazków bez wynalazców.”). Innowacja musi oczywiście zostać zaakceptowana przez członków społeczeństwa. Linton wyraźnie wyartykułował myśl, że jednostka jest znaczącym i istotnym elementem i kulturze, bo przez osobowości statusowe społeczeństwo nie jest sumą jednostek identycznych.

2) Rola kultury w formowaniu się tożsamości jednostek w konfiguracjonistycznej koncepcji Ruth Benedict

Dla Ruth Benedict kultura była uporządkowaną i ustrukturyzowaną konfiguracją wzorów myślenia i działania. Różnice między kulturami widziała w różnicach między ich konfiguracjami. Ze względu na to, że była antyindywidualistką, uważała, że osobowość jest pomniejszoną kulturą na mikropoziomie. Kluczowe jest tutaj pojęcie izomorfizmu, czyli relacji między osobowością a kulturą, które wskazuje identyczność i odpowiedniość obu tych elementów. Izomorfizm jest wynikiem enkulturacji prowadzonej systemem nagród i kar (akceptacja i wykluczenie społeczne). Benedict była zwolenniczką determinizmu kulturowego, czyli poglądu, że jednostki są całkowicie zdeterminowane kulturowo i nie ma w nich nic, czego wcześniej nie było w kulturze, ponieważ człowiek nie zna innej rzeczywistości i choć jest plastyczny, to w czasie enkulturacji nie stawia oporu. Wyróżniła odstępstwo od tej reguły - osobowość anormalną. Charakteryzuje się nią jednostka, która z jakiś powodów nie weszła w izomorficzność. Benedict wyrażała nadzieję, że w przyszłości ludzie będą takimi wyłamującymi się kulturze jednostkami.

3) Margaret Mead koncepcja pokoleniowego formowania tożsamości

Margaret Mead była kontynuatorką myśli Benedict, jednak znacząco je uskrajniła. Zajmując się zagadnieniem formowania tożsamości, posługiwała się pojęciem kofiguracji (czy figuracji, co oznacza formowanie, nadawanie kształtu). Podobnie jak Benedict widziała jednostki jako zdeterminowane kulturowo w procesie socjalizacji. Uważała jednak, że socjalizacja może przebiegać w różnych kierunkach i na różnych poziomach, a przekonanie to stało się źródłem jej typologii kultur:

a) kultura postfiguratywna (inaczej tradycyjna; młodsze pokolenia uczą się od starszych pokoleń; w ten sposób zdobywana jest większość wiedzy, przyjmowana jest nieświadomie i nie kwestionuje się jej);

b) kultura kofiguratywna (przekaz wiedzy zachodzi przede wszystkim w grupach rówieśniczych; następuje po rewolucji czy wojnie, gdy któregoś pokolenia brakuje i układ pokoleniowy jest zaburzony);

c) kultura prefiguratywna (przekaz wiedzy od młodszego pokolenia do starszego; nasza kultura, widoczna np. przy obsłudze urządzeń elektronicznych).

Typy te jednak stanowią wyłącznie narzędzia badawcze, ponieważ kultury są mieszankami tych typów (oprócz niektórych dzikich kultur, które są wyłącznie postfiguratywne). Jednak każda kultura jest choć w części postfiguratywna.

III Socjologiczne koncepcje człowieka. Społeczny aspekt osobowości.

1) Osobowość społeczna w ujęciu Floriana Znanieckiego

2) Koncepcja człowieka w kulturze Herberta Marcusego

3) Jednostka w oddziaływaniu przemysłu kulturowego

4) Jednostka a społeczeństwo w socjologii współczesnej

5) Typy dewiacyjnego przystosowania się jednostek do środowiska społecznego. Koncepcje anomii Emila Durkheima i Roberta Mertona.

6) Koncepcje teoretyczne i badania empiryczne uczestnictwa w kulturze artystycznej społeczeństwa polskiego. Typy uczestnictwa w kulturze artystycznej w ujęciu socjologii kultury.

1

---