1.PMP - pojęcie, istota i podstawa obowiązywania. Pojęcie: PMP -zespół norm regulujących stosunki wzajemne między państwami oraz organizacjami międzynarodowymi i innymi uczestnikami stosunków międzynarodowych mającymi zdolność do działania w stosunkach międzynarodowych. Podstawa obowiązywania: Rozpatruje się przede wszystkim dwie zasadnicze doktryny: a)naturalistyczna- zwana doktryną podstawowych, zasadniczych praw państwa. Odwołuje się do prawa natury. Zasady PM wg jej zwolenników mogą być wprowadzone z istoty czy natury państwa. b)pozytywistyczna (woluntarystyczna)- podstawą obowiązywania PM jest wspólna wola państw, wola ta znajduje swój wyraz w praktyce uznanej za prawo bądź w normach konwencyjnych. Państwo przyjmuje obowiązki z własnej woli. Normy PM mogą być zmienione tylko za zgodą wszystkich związanych państw.
2.Prawo międzynarodowe a prawo wewnętrzne. Rozważając wzajemną relację PM do PW sformułowano w doktrynie dwie teorie: a)monistyczna- stosownie do założeń tej teorii PM i PW tworzą jeden system prawny, w którym normy pozostają względem siebie w porządku hierarchicznym. W zależności od sposobu ustalenia hierarchii między normami wyróżnia się:- monizm z prymatem PW- wykształcił się w nauce niemieckiej pod wpływem G. Hegla. Jego zwolennicy traktują PM jako zewnętrzne prawo państwowe, podporządkowane państwu i niezdolne do krępowania jego działania. - monizm z prymatem PM- najpełniej reprezentowany w pracach szkoły wiedeńskiej, wedle stanowiska jego przedstawiciela H. Kelsena wszystkie istniejące normy prawne stanowią jedność, w obrębie której PM jest wyższym porządkiem prawnym. Nieco osłabiony wariant tego monizmu reprezentuje A. Verdross, który dopuszcza możliwość kolizji między normami PM i PW. b)dualistyczna- ogólne założenia zostały wyłożone przez H. Triepla, mówił że PM i PW stanowią dwie odrębne gałęzie oraz dwa całkowicie odrębne systemy różniące się między sobą przedmiotem regulacji i źródłami. Inny zwolennik D. Anzilotti podkreślał, że normy PW nie mogą być wyprowadzane z PM, ani też odwrotnie.
3. Podmioty prawa międzynarodowego. Podmiotami PM są tylko państwa mające międzynarodową zdolność do czynności prawnych, tzn. utrzymywania stosunków dyplomatycznych i konsularnych, uczestniczenia w organizacjach międzynarodowych, zawierania umów, występowania z roszczeniami i ich dochodzeniem poprzez odwołania się do pokojowych sposobów załatwiania sporów międzynarodowych, posiadania własnego obywatelstwa, przynależności państwowe itp. Podmiotowość mają współcześnie nie tylko państwa, lecz również niesuwerenni uczestnicy stosunków międzynarodowych: organizacje międzynarodowe i Stolica Apostolska oraz naród, osoby fizyczne i prawne.
4. Zdolność prawna i zdolność do działania podmiotów prawa międzynarodowego. Sama zdolność prawna warunkująca zdolność do czynności prawnych, nie wystarcza do nabycia podmiotowości. Wywody dot. podmiotowości osób fizycznych można wskazać, że PM nakładając na nie obowiązek niepopełnienia przestępstw i zbrodni międzynarodowych, przyznając im pewne prawa nie wyposaża w zdolność do czynności prawnych. Waga zdolności do czynności prawnych podkreślona jest przez warunkowanie podmiotowości posiadaniem organów do występowania w stosunkach międzynarodowych.
5. Źródła prawa międzynarodowego w świetle art. 38 Statutu MTS Pojęcie źródła PM nie pokrywa się całkowicie z pojęciem podstaw wyrokowania. Tak np. w art. 38 § 1 statutu MTS jako podstawy wyrokowania wymieniono obok umów międzynarodowych i zwyczaju międzynarodowego także ogólne zasady prawa uznane przez narody cywilizowane oraz dopuszczono stosowanie przez Trybunał orzecznictwa i doktryny w charakterze pomocniczego środka do stwierdzenia istnienia przepisów prawnych. Wspominany wyżej art. 38 statutu MTS w § 2 przewiduje możliwość orzekania ex aequo et bono jeżeli strony na to się zgodzą.
6.Zwyczaj międzynarodowy. Konieczne są dla wykształcenia się przepisu prawa zwyczajowego: praktyka (usus) i przekonanie o zgodności tej praktyki z prawem (opinio iris vel necessitatis). W statucie MTS stwierdzono, że zwyczaj jest „dowodem istnienia powszechnej praktyki przyjętej za prawo” (art. 38). Jeśli chodzi o praktykę istotne znaczenie ma tutaj działalność państwa (szef państwa np. )jak i innych organów (sądy, parlament). Praktyka nie może być jednostronna i dot. tylko jednego państwa, przepis prawny obowiązuje bowiem w kręgu społeczności międzynarodowej. W związku z art. 38 MTS, w którym określono zwyczaj międzynarodowy jako dowód ogólnej praktyki, rozważana była kwestia czy norma prawa zwyczajowego ma zawsze charakter normy powszechnie obowiązującej, czy też mogą istnieć normy zwyczajowe wiążące pewne grupy państw.
7. Pojęcie i rodzaje umów międzynarodowych. Pojęcie: Konwencja wiedeńska z 1969r. o prawie traktatów w art. 2 określa traktat międzynarodowy (umowę) jako: „międzynarodowe porozumienie między państwami, zawarte w formie pisemnej i regulowane przez PM, niezależnie od tego, czy jest ujęte w jednym dokumencie, czy w dwóch lub więcej dokumentach, i bez względu na jego szczególną nazwę”. Rodzaje umów międzynarodowych: a)ze względu na liczbę kontrahentów: - umowa dwustronna (liberalna), - umowa wielostronna (multilateralna), które z uwagi na odmienny sposób postępowania do umowy państw trzecich dzielimy umowy międzynarodowe wielostronne na:
* otwarte- zawierają klauzulę dopuszczającą przystąpienie innych państw bez potrzeby uzyskiwania zgody dotychczasowych kontrahentów, zazwyczaj wystarcza jednostronne oświadczenie państwa przystępującego
*dot. współpracy w dziedzinie komunikacyjnej, społecznej, naukowej, kulturalnej
*kodyfikujące prawo międzynarodowe
*powołujące do życia organizacje międzynarodowe o charakterze powszechnym
b)ze względu na ich treść: -umowy polityczne- przewidują udzielanie sobie wzajemnej pomocy w przypadku agresji ze strony trzeciego państwa oraz współpracę polityczną w czasie pokoju, -umowy gospodarcze- są to umowy dot. współpracy gospodarczej, współpracy w dziedzinie nauki i kultury oraz współpracy w dziedzinie prawa, -umowy administracyjne- typowe umowy: handlowe, konsularne, nawigacyjne, lotnicze, kolejowe, pocztowe, finansowe itp.
9.Etapy zawierania umowy międzynarodowej. 1.Przygotowanie tekstu umowy- opracowania i uzgodnienia tekstu umów dwustronnych dokonuje się w drodze wymiany not lub w toku rokowań między zainteresowanymi państwami. Dla zawarcia umowy wielostronnej zwoływane są konferencje z udziałem pełnomocników państwowych. Uzgodnienie następuje w drodze głosowania (uchwalenie tekstu wymaga zgody 2/3 państw obecnych i biorących udział w głosowaniu). Projekty umów wielostronnych często opracowywane przez organizacje międzynarodowe i konferencje. 2.Parafowanie i podpisanie umowy- uzgodniony tekst umowy jest przedstawiany do podpisu. Niekiedy ma miejsce parafowanie umowy przed jej podpisaniem. Polega to na złożeniu przez pełnomocników parafy (zwykle pierwsze litery imienia i nazwiska) pod umową. Parafowanie oznacza potwierdzenie, że uzgadnianie tekstu zostało zakończone, że jest on autentyczny i nie można w nim czynić zmiany.
10. Ratyfikacja umowy w świetle prawa międzynarodowego i prawa polskiego. Mała konstytucja z 1992r. stanowiła, że „Prezydent ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe. Ratyfikacja umów międzynarodowych pociągających za sobą znaczne obciążenia finansowe państwa lub konieczność zmian w ustawodawstwie wymaga uprzedniej zgody Sejmu”. Zgodnie z postanowieniami art. 133 Konstytucji RP z 1997r. - Prezydent Rzeczypospolitej jako reprezentant państwa w stosunkach zewnętrznych ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe o czym zawiadamia Sejm i Senat, - Prezydent Rzeczypospolitej przed ratyfikowaniem umowy międzynarodowej może zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie jej zgodności z Konstytucją.
11.Miejsce umowy w wewnętrznym porządku prawnym na przykładzie RP. Brak wyraźnego postanowienia konstytucyjnego spowodował dyskusję w nauce. Postulat wyraźnego uznania w konstytucji wyższości wiążących norm międzynarodowych nad normami wewnętrznymi został uwzględniony w Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997r. Jeżeli Polska stanie się członkiem organizacji, która ma kompetencje do stanowienia prawa, prawo to będzie miało pierwszeństwo nad ustawodawstwem polskim. Normy zwyczajowe i umowy międzynarodowe niepodlegające ratyfikacji nie mają pierwszeństwa przed ustawami polskimi.
12.Obowiązywanie umowy międzynarodowej (zakres podmiotowy i przedmiotowy) a) zakres podmiotowy- znajdują zastosowanie, czyli tworzą uprawnienia i obowiązki wyłącznie dla stron umowy. W pewnych szczególnych sytuacjach PM dopuszcza zawieranie umów na korzyść i niekorzyść państw trzecich. Istotną kwestią jest określenie terytorialnego zakresu stosowania um. Jeżeli odmienny zamiar nie wynika z traktatu ani nie zostaje ustalony w inny sposób, traktat wiąże każdą stronę w odniesieniu do całego jego terytorium b) zakres przedmiotowy - interpretacja postanowień traktatu.
13.Nieważność umowy międzynarodowej. Przyczyny:- błąd (error) - powoduje nieważność gdy dotyczy faktu lub sytuacji, która istniała w czasie zawierania umowy i stanowiła podstawę wyrażenia zgody państwa na związanie się ta umową; -zastosowanie przymusu - groźba użycia siły wobec przedstawiciela państwa w celu podpisania przez niego umowy;- stosowanie przymusu w stosunku do państwa w celu wyrażenia zgody na zawarcie umowy; - podstęp
wykorzystanie przymusowej sytuacji. Konwencja wiedeńska zawiera sposoby postępowania, jakie należy stosować w związku z nieważnością umowy, jej wygaśnięciem, wycofaniem się z niej lub zawieszeniem stosowania. Strona powołująca się na jakąkolwiek przyczynę nieważności powinna poinformować o tym pozostałym stronom umowy oraz podać uzasadnienie.
15.Pojęcie i rodzaj państw. Państwo- jest polityczną, suwerenną, terytorialną i przymusową organizacją społeczeństwa. Organizuje i koordynuje prace dużych grup społecznych. Państwo ma też granice terytorialnie. Jest niezależne i niepodległe. Rodzaje: a) jednolite- istnieje zcentralizowana władza, nie ma podziału suwerenności między całość i części składowe, jednostki administracyjne nie mają żadnej zdolności prawnej o zdolności do czynności prawnych w stosunkach międzynarodowych, stosunki zagraniczne należą wyłącznie do kompetencji władz centralnych b) złożone- istotą państwa złożonego jest podział suwerenności między całość i części składowe c)związkowe- całość jest podmiotem PM a części składowe mogą mieć jedynie ograniczoną zdolność do utrzymywania stos. międzynarodowych - federacje. Federacja występuje jako jeden podmiot w stosunkach międzynarodowych. Rodzaje państw ze względu na ograniczenie zdolności do czynności prawnych w stosunkach między.: a)zależne- w rozumieniu PM zależne jest państwo, którego zdolność do utrzymywania stosunków międzynarodowych i prowadzenia polityki zagranicznej jest ograniczona na rzecz innego podmiotu b)protektoraty- umowa między 2 państwami, w której jedno państwo zrzeka się swojego prawa do czynności prawnych w stos. międzynarodowych na rzecz drugiego państwa c)wasalne- istnienie państwa wasalnego i państwa suwerennego; zobowiązania charakterystyczne dla stosunków feudalnych w postaci daniny d)minipaństwa- Lichtenstein, Monako i San Marino można uznać za protektoraty międzynarodowe ze względu na maleńkie terytorium i niewielką liczbę mieszkańców e)trwale neutralne- przyjęcie trwałej neutralności powoduje pewne ograniczenia zdolności do czynności prawnych w płaszczyźnie międzynarodowej. Państwo takie w zamian za uzyskana gwarancję niepodległości i integralności terytorialnej zobowiązuje się nie używać siły zbrojnej przeciwko innemu państwu (wyjątek samoobrona).
16.Obywatelstwo- jest to trwały węzeł prawny łączący osobę fizyczną z jakimś państwem, podmiotem prawa międzynarodowego. Obywatelstwo stanowi podstawę, na której opiera się ogół praw i obowiązków jednostki wobec państwa. Obywatelstwo daje państwu podstawę do wykonania swej jurysdykcji także poza granicami kraju. Zgodnie z obowiązującym prawem międzynarodowym, sprawy obywatelstwa należą do wyłącznej kompetencji państwa, które w swym ustawodawstwie decyduje, jakim osobom przysługuje ono, w jaki sposób można je uzyskać i utracić. Sposoby nabycia obywatelstwa. Nabycie obywatelstwa przez urodzenie może następować na zasadach: prawa krwi lub prawa ziemi. Neutralizacja. - nabycie obywatelstwa przez neutralizacje, czyli nadanie, następuje wówczas, gdy obywatelstwo uzyskuje osoba nie mająca żadnego lub mająca obywatelstwo innego kraju. Reintegracja - rzadszym sposobem uzyskiwania obywatelstwa jest reintegracja, czyli odzyskanie obywatelstwa poprzedniego. Odzyskać obywatelstwo mogą kobiety, które utraciły obywatelstwo polskie w skutek nabycia obcego w wyniku zamążpójścia i obecnie, po ustaniu lub unieważnieniu małżeństwa, powracają do obywatelstwa polskiego przez złożenie oświadczenie przed odpowiednim organem polskim, który wydaje akt o przyjęciu oświadczenia. Opcja -prawo wyboru jednego obywatelstwa i zrzeczenia się drugiego w przypadku os.z podwójnym obywatelstwem.
17.Azyl terytorialny- polega na udzielaniu zezwolenia na wjazd oraz pobyt cudzoziemcom ściganym w kraju ojczystym lub państwie trzecim za popełnienie przestępstwa politycznego lub z innych względów politycznych. Udzielanie azylu oznacza wyłączenie w stosunku do zainteresowanej osoby możliwości ekstradycji. Azyl polityczny-udzielany w pomieszczeniach misji dyplom.,pokładzie okrętu wojennego lub samolotu wojskowego i bazach wojskowych. Dotyczy tylko os.ściganych za przestępstwa polityczne i ze wzgl.politycznych. Prawo ubiegania się o azyl. W powszechnym prawie międzynarodowym nie ma norm regulujących instytucje azylu. Cudzoziemiec ten, jeżeli nie popełnił przestępstw pospolitych lub czynów niezgodnych z celami i zasadami Narodów Zjednoczonych „ma prawo ubiegać się o azyl w innych krajach”, ale nie musi go w każdym przypadku uzyskać.
Ekstradycja- wydanie władzom obcego państwa osoby ściganej przez te władze za popełnione przestępstwa. Państwa same decydują, czy chcą tę os.wydać. Zasady ekstradycji- analiza umów międzynarodowych i ustawodawstw wewnętrznych pozwala ustalić w przedmiocie ekstradycji kilka zasad, które przyjęły się niemal powszechnie: 10 podstawę ekstradycji stanowić może tylko czyn, który zagrożony jest karą w obu państwach; 2) osobę wydaną można ścigać wyłącznie za przestępstwa, które były podstawą wydania, jak również wykonać wobec niego taką karę, do wykonania której została wydana; 3) nie podlegają wydaniu osoby, które w państwie pobytu korzystają z prawa azylu.
18.Międzynarodowa ochrona praw człowieka. W wyniku zorganizowanej współpracy państw-członków Narodów zjednoczonych doszło do wypracowania całego międzynarodowego systemu ochrony praw człowieka. U źródeł owej współpracy leżą tragiczne doświadczenia II wojny światowej. Na istniejący obecnie międzynarodowy system ochrony praw człowieka składają się liczne umowy, przyjęte przez Organizacje Narodów Zjednoczonych, organizacje wyspecjalizowane, zwłaszcza MOP i UNESCO, oraz organizacje regionalne: Rade Europy, Unię Europejską i OBWE, Organizację Państw Amerykańskich oraz Organizację Jedności Afrykańskiej. Prawa człowieka traktowane są obecnie jako niepodzielna całość złożona zarówno z praw politycznych, obywatelskich, jak i z praw ekonomicznych, socjalnych, kulturalnych. Prawa człowieka zarówno polityczne jak i ekonomiczne, ciągle są naruszane w wielu częściach świata. M.in.: Zasada poszanowania praw człowieka, Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka, Zakaz dyskryminacji, Ochrona poszczególnych grup.
20.Prawo dyplomatyczne i konsularne. Pr dyplomatyczne- oficjalna działalność organów państwowych, zwłaszcza przedstawicielstw dyplomatycznych realizujących zewnętrzne funkcje panstwa,służące utrzymywaniu i prowadzeniu stosunków między państwami, zapewniające ochronę interesów państwa oraz jego obywateli za granicą. Źródła: 1) Wielostronne umowy międzynarodowe.2) Umowy wielostronne i jednostronne wydawane w ramach działalności organizacji międzynarodowych dot. immunitetow dyplomatycznych, przedstawicielstw państw i delegacji.3) Umowy 2-stronne.4) Akty prawa wewnętrznego 5) Zwyczaj międzynarodowy6) Praktyka sadowa i dyplomatyczna7) Doktryna prawa dyplomatycznego. Pr. konsularne- w tej dziedzinie wykształciły się normy zwyczajowe, jednakże do dzisiaj bardzo dużą rolę, jako źródło prawa konsularnego, odgrywają dwustronne umowy konsularne, których liczba sięga setek. W zakresie stosunków konsularnych określoną odgrywają także normy prawa wewnętrznego. Regulują one organizację służby konsularnej poszczególnych państw, jak również uzupełniają i konkretyzują normy prawa międzynarodowego dotyczące sytuacji prawnej obcych placówek konsularnych i ich członków. Ustanowienie stosunków konsularnych. Wszystkim państwom przysługuje czynne i bierne prawo konsulatu, a więc prawo wysyłania i przyjmowania przedstawicieli konsularnych. Natomiast samo nawiązanie stosunków konsularnych zależy od zgody zainteresowanych państw. Nawiązanie stosunków dyplomatycznych implikuje zgodę na nawiązanie stosunków konsularnych, chyba, że strony postanowiły inaczej.
21.Prawo legacji- istota i podmioty. Prawo wysyłania własnych (czynne prawo legacji) i przyjmowania obcych przedstawicieli dyplomatycznych (bierne prawo legacji); ustanawianie stosunków dyplomatycznych następuje na podstawie wzajemnego porozumienia. Prawo legacji realizuje się za zgodą zainteresowanych stron. Potwierdza to Konwencja Wiedeńska o Stosunkach Dyplomatycznych 1962r. w artykule 2 - nawiązanie stosunków za wzajemną zgodą.
22.Organy państwa w stosunkach międzynarodowych. Dzielą się na: 1.Wewnętrzne: a)głowa państwa- wg norm prawa zwyczajowego jego pozycja określana jest jako tzw. ius repraesentationis omnimodae, czyli nieograniczonego, pełnego prawa reprezentowania państwa w stos. m. zewnętrznych oraz zespołu przywilejów i immunitetów („immunitet suwerena”). Reprezentowanie państwa i wyrażanie jego woli na zewnątrz; wysyłanie i przyjmowanie przedstawicieli dyplomatycznych; zawieranie umów międzynarodowych bez pełnomocnictw; ogłaszanie stanu wojny i pokoju; podpisywanie dokumentów (listy uwierzytelniające i odwołujące, pełnomocnictw do zawarcia umowy, dokumentów ratyfikacyjnych b)parlament- są najwyższymi organami władzy państwowej, podejmuje uchwały określające podstawowe kierunki działalności państwa oraz sprawuje kontrolę nad działalnością innych organów władzy i administracji państwowej. Udział parlamentu w realizacji polityki zagranicznej - wzajemne kontakty między parlamentami, wymiana wizyt, prowadzenie oficjalnych rokowań; komisje spraw zagranicznych przesłuchują kandydatów na ambasadorów c)rząd i szef rządu- kompetencje rządu - organ faktycznie określający kształt stos. zewnętrznych; zawiera umowy wymagające ratyfikacji oraz zatwierdzenia i wypowiada inne umowy m.; znaczenie w sferze reprezentacji i wyrażania na zewnątrz woli państwa. Uprawnienia szefa rządu - prawo zawierania umów m., prowadzenia rokowań oraz oświadczenia woli państwa bez pełnomocnictw; jego oświadczenia wiążą państwo; przyjmowanie obcych przedstawicieli dyplomatycznych, wystawianie pełnomocnictw d)minister i ministerstwo spraw zagranicznych- Kompetencje Ministra spraw zagranicznych: reprezentuje państwo, może prowadzić rokowania dwu i wielostronne oraz podpisywać umowy bez pełnomocnictw; jego oświadczenie są wiążące dla państwa; utrzymywanie stałego kontaktu z obcymi przedstawicielami dyplomatycznymi. Ministerstwo spraw zagranicznych - prowadzi całość polityki zagranicznej państwa, utrzymuje kontakt z obcymi placówkami dyplomatycznymi i konsularnymi, kieruje praca własnych placówek. Struktura MSZ - trzy rodzaje departamentów: terytorialne (prowadzą i koordynują bieżącą politykę zagraniczną wobec określonych grup krajów), funkcjonalne (wydzielone zagadnienia: sprawy konsularne, prawne, traktatowe, kulturalne itp.) i administracyjne (charakter pomocniczy - gabinet ministra, kadra, łączność itp.) e)minister właściwy do spraw gospodarki- koordynacja działań w zakresie współpracy gosp. z zagranicą, kontrola obrotu z zagranica towarami i technologiami w związku z porozumieniami i zobowiązaniami międzynarodowymi; podejmowanie i rozwijanie działań na rzecz dostępu do rynków zagranicznych polskich towarów, usług i kapitału, promocja polskiej gosp. za granicą, współpraca z właściwymi org., tworzenie i utrzymywanie placówek ekonomiczno-handlowych za granicą. 2.Zewnętrzne: a) stałe przedstawicielstwa dyplomatyczne- są urzędami jednoosobowymi, akredytowanymi przy głowie państwa pobytu, maja charakter przedstawicielski, korzystają przywilejów i immunitetów dyplomatycznych, stale przebywają w państwie pobytu b)misje specjalne- Gdy między państwami nie ma stałych stosunków dyplomatycznych misje specjalne stanowią jedyną formą bezpośrednich kontaktów między tymi państwami. Wysłanie misji specjalnej występuje w wyniku uzgodnienia między zainteresowanymi państwami; wcześniejsze określenie celu misji c)przedstawicielstwa handlowe- reprezentacja interesów państwa w dziedzinie handlu zagranicznego, działanie na rzecz rozwoju stos. gosp., badania sytuacji ekonomicznej kraju, w którym się znajdują, odnotowanie ruch cen i zmian kursów, uczestniczą w przygotowywaniu umów ekonomicznych, ocenia i pomoc w działalności przedsiębiorstw handlu zagranicznego d)urzędy konsularne e)misje wojskowe- przypadek działania jednostek wojskowych, żołnierzy i oficerów w charakterze organu zewnętrznego (wszelkie zorganizowane siły zbrojne, jednostki powietrzne, lądowe lub morskie przebywające poza granicami swego kraju); okręty wojenne posiadają immunitet będąc poza swoimi wodami od jurysdykcji miejscowej.
23.Podstawowe funkcje dyplomatyczne i konsularne. Funkcje dyplomatyczne: reprezentowanie państwa wysyłającego w państwie przyjmującym, ochrona interesów państwa wysyłającego i jego obywateli, prowadzenie rokowań z państwem pobytu, informacje o państwie pobytu, rozwijanie przyjaznych stosunków, funkcje konsularne. Funkcje konsularne: ochrona interesów państwa wysył. i jego obywateli,popieranie rozw. stos. handlowych, gosp., kulturalnych i naukowych między państwami, zapoznawanie się z warunkami i rozwojem życia handlowego, gosp., kulturalnego i naukowego (legalnymi sposobami), składanie sprawozdań rządowi, wystawianie paszportów i wiz, udzielanie pomocy własnym obywatelom, pełnienie czynności notariusza i urzędnika stanu cywilnego, ochrona interesów spadkowych własnych obywateli, ochrona interesów nieletnich osób i osób pozbawionych pełnej zdolności do czynności prawnych, reprezentowanie współobywateli przed sadem lub innymi władzami, wykonywanie nadzoru nad i kontroli nad statkami i samolotami.
24.Personel misji dyplomatycznej i urzędu konsularnego. dzieli się na: personel dyplomatyczny (grono korzystające z przywilejów i immunitetów; radcowie, sekretarze, attaches), personel administracyjny i techniczny (kierownik i pracownicy kancelarii, maszynistki, lekarze, tłumacze, szyfranci), służba misji (personel obsługi - kierowcy, dozorcy, sprzątaczki zatrudnieni przez państwo wysyłające), prywatna służba (domowa służba).
25.Szefowie misji dyplomatycznych i członkowie personelu dyplomatycznego. Szefowie misji dyplom. mogą należeć do jednej z trzech klas: a) ambasadorów i nuncjuszów (przedstawiciel Stolicy Apostolskiej) - akredytowani przy głowie państwa , b)posłów nadzwyczajnych i ministrów pełnomocnych oraz internuncjuszów - akredytowani przy głowie państwa, c) Precedencja - pierwszeństwo między szefami placówek; regulamin wiedeński ustalił, iż w każdej klasie funkcjonariusze dyplom. zajmują miedzy sobą miejsce według daty urzędowej notyfikacji ich przybycia.
27.Przywileje i immunitety dyplomatyczne. Podstawa: Teoria eksterytorialności - Grocjusz; założenie, że misja dyplomatyczna powinna być traktowana tak, jak gdyby ambasada czy poselstwo, znajdujące się poza krajem pobytu, było cząstką państwa wysyłającego; teoria ta jest odrzucana w nauce jako sprzeczna z rzeczywistością. Teoria reprezentacji - z czasów absolutyzmu; założenie, że skoro przedstawiciel dyplomatyczny jest osobistym reprezentantem - alter ego monarchy-suwerena, który nie podlega żadnej władzy, to i on powinien być traktowany tak samo i mieć takie same przywileje i immunitety. Przedstawiciel dyplom. reprezentuje naród i państwo, a skoro państwa są sobie równe to organy jednego państwa nie powinny podlegać organom drugiego. Teoria funkcjonalna - założenie, że warunkiem wykonania przez personel misji powierzonych mu zadań jest korzystanie z określonych przywilejów i immunitetów; różnym funkcjom, wykonywanym przez różne kategorie personelu misji, przysługują różne przywileje i immunitety. We współczesnym prawie m. przywileje i immunitety oparte są częściowo na teorii funkcjonalnej, a częściowo na teorii reprezentacji.
28.Przywileje i immunitety konsularne. Immunitety i przywileje funkcjonariuszy konsul. - traktowanie z należytym szacunkiem i względem, ochrona przed jakimkolwiek zamachem na osobę przedstawiciela konsul.; funkcjonariusze konsul. nie podlegają aresztowaniu ani zatrzymaniu (pozbawieni wolności za ciężkie zbrodnie tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia sądowego). Nie podlegają jurysdykcji władz sądowych lub adm. tylko w odniesieniu do czynności wykonywanych podczas pełnienia swych funkcji. Zwolnienia podatkowe i celne. Konsul honorowy - powoływany na podstawie umowy przez państwo wysyłające spośród mieszkańców (obywateli) państwa przyjmującego (prywatnoprawny stos. do państwa wysyłającego), nie otrzymuje stałego uposażenia, prawo rekompensaty poniesionych wydatków. Przywileje i immunitety konsula honorowego - zwolniony od wszelkich podatków i opłat od sum otrzymywanych z tytułu rekompensaty; może być aresztowany i uwięziony; nietykalność dokumentów i archiwów konsula honorowego.
30.Pojęcie i rodzaj organizacji międzynarodowych. Organizacja międzynarodowa-to zrzeszenie się państw bądź innych osób prawnych (najczęściej krajowych związków lub stowarzyszeń) lub osób fizycznych z różnych krajów powołane do życia dla realizowania zadań określonych w statucie. Podział organizacji międzynarodowych:
a)organizacje rządowe-członkami są państwa. Państwa w tej organizacji są reprezentowanie przez rządy lub pełnomocników rządowych. Powołanie do życie takich organizacji oraz przyjęcie statutu następuje na drodze zawarcia umowy międzynarodowej. b)organizacje pozarządowe- członkami są osoby prawne lub fizyczne z różnych krajów. Nie powstają na drodze zawarcia umowy. Ze względu na kryterium terytorialne dzieli się organizacje międzynarodowe na: a)organizacje uniwersalne-organizacje należące do systemu ONZ b)organizacje regionalne- rozwinęły się głownie w rejonie Europy ,Ameryki Afryki.
31.Członkostwo ONZ. Karta rozróżnia 2 kategorie członków: 1)pierwotnych: dzielimy jeszcze na 2 kategorie:
*•Państwa , które uczestniczyły w konferencji w San Francisco i podpisały i ratyfikowały Kartę NZ *•państwa , które podpisały Deklarację Narodów Zjednoczonych z 1 stycznia 1942r. oraz podpisały i ratyfikowały Kartę NZ
Warunek ten został stworzony dla Polski, gdyż Polska nie uczestniczyła w konferencji w San Francisco ale podpisała deklarację Narodów Zjednoczonych. 2)do ONZ można być przyjęte każdy państwo miłujące pokój , które przyjmie zobowiązania zawarte w Karcie i zdaniem organizacji zdolne jest i pragnie zobowiązania te wykonywać. Przyjęcie następuje w drodze uchwały Zgromadzenia Ogólnego powziętej na zlecenie Rady Bezpieczeństwa. W 2001r. liczba członków ONZ wynosi 189 państw. Nie należą do niej Szwajcaria i Stolica Apostolska. Karta przewiduje: -zawieszenie członka (art.5) może mieć miejsce w stosunku do członka przeciwko , któremu Rada Bezpieczeństwa zastosowała środki zapobiegawcze lub przymusu. -wykluczenie z ONZ -może być członek , który uporczywie łamie zasady Karty. Wykluczenie lub zawieszenie dokonuje Zgromadzenie ONZ na wniosek Rady Bezpieczeństwa ale do tej pory nie było takiej sytuacji.
32.Organy ONZ. Występuje 6 organów ONZ: 1. Zgromadzenie ogólne- uczestniczą przedstawiciele wszystkich państw członkowskich. Każde państwo może posiadać nie więcej niż 5 przedstawicieli. Uchwały Zgromadzenia ogólnego w ważnych sprawach: -utrzymania pokoju-wybór członków Rady-spraw członkowskich -spraw budżetowych. Uchwały te zapadają większością 2/3 głosów.2. Rada bezpieczeństwa- Składa się z 15 członków. Stali członkowie- Rosja, USA, Chiny, Wielka Brytania, Francja. Pozostałe 10 państw Zgromadzenie Ogólne wybiera na okres 2 lat (przy czym co rok ustępuje połowa). Wybierane są państwa , które mają największy wkład w utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa , duże znaczenie ma podział geograficzny i sytuacja międzynarodowa. 3.Rada Gospodarczo-Społeczna- Składa się z 54 członków wybieranych przez Zgromadzenie Ogólne na 3 lata ale co rok ustępuje 1/3 składu. Podział miejsc między grupami regionalnymi: -14 miejsc dla Afryki -11 miejsc dla Azji
-6 miejsc dla Europy Zachodniej -10 miejsc dla Ameryki Łacińskiej -13 miejsc dla Europy Zachodniej i innych. 4.Rada Powiernicza- składa się z 5 stałych członków rady Bezpieczeństwa państw zarządzających terytoriami powierzonymi , wybranych przez Zgromadzenie Ogólne na 3 lata. W związku z uzyskaniem niepodległości przez wszystkie terytoria powiernicze dyskutowany jest projekt likwidacji Rady lub zmiany jej na forum na którym państwa członkowskie wykonywałyby zbiorowe powiernictwo nad globalnym środowiskiem, oceanami, przestrzenią kosmiczną. 5.Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości. 6.Sekretariat.
33.Rada Bezpieczeństwa w systemie organów ONZ. *-Ma prawo zbadać spór lub sytuację w celu ustalenia czy trwanie sporu lub sytuacji może zagrażać międzynarodowemu pokojowi i bezpieczeństwu (art.34) *-Rada bezp. wydaje odpowiednie decyzje i może dla zapewnienia wykonania tych decyzji stosować sankcje bez użycia sił zbrojnych (art.41) i ewentualnie sankcje z użyciem sił zbrojnych (art.42) *-Zgodnie z postanowieniami art.27 karty, decyzje rady bezpieczeństwa w sprawach innych niż proceduralne, powinny być podejmowane większością dziewięciu głosów w stosunku do ogólnej liczby piętnastu członków rady. Karta wyłącza dwie kategorie sporów spod kompetencji ONZ. art. 2 ust.7 zawiera ogólna zasadę: „żadne postanowienie niniejszej karty nie upoważnia narodów zjednoczonych do ingerencji w sprawy, które z istoty swej należą do kompetencji wewnętrznej któregokolwiek państwa”. Zgodnie z art.2 ust.6 karty, „organizacja zapewni, by państwa, które nie są jej członkami, postępowały zgodnie z niniejszymi zasadami w stopniu koniecznym dla utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa”.
35. Środki pokojowego regulowania sporów międzynarodowych. Spory nadające się do rozstrzygnięcia rozjemczego lub sądowego, dot: -interpretacji traktatu; -jakiegokolwiek zagadnienia prawa międzynarod.
-zaistnienia faktu, który, gdyby został stwierdzony, stanowiłby naruszenie zobowiązania międzynarod.
-charakteru lub rozmiarów odszkodowania należnego z tytułu naruszenia zobowiązania międzynarodowego
Środki pokojowego załatwiania sporów. Podział środków załatwiania sporów:- problematyka załatwiania sporów została uwzględniona w pakcie ligi narodów a po ii w.s.w karcie narodów zjednoczonych. Podział środków:
-dyplomatyczne i środki sądowe. *dyplomatyczne- państwa uczestniczące w sporze współdziałają w załatwieniu sporu, zachowują dla siebie za do ostatniej fazy trwania sporu możność podjęcia ostatecznej decyzji.
36.Arbitraż międzynarodowy a sądownictwo międzynarodowe. Sady międzynarodowe możemy podzielić na sądy rozjemcze, czyli arbitraż międzynarodowy i sądy stałe. Arbitraż międzynarodowy czyli rozjemstwo polega na załatwieniu sporu pomiędzy państwami za pomocą orzeczenia wydanego przez jednego lub więcej arbitrów wybranych przez strony. Rozstrzyganie sporów między państwami przez sędziów z własnego wyboru i na zasadzie prawa”. Cecha charakterystyczna arbitrażu jest bezpośredni wpływ stron na wybór składu sądzącego a także możność ustalenia przez strony podstaw prawnych orzekania i zasada proceduralnych. Procedura może mieć charakter poufny. Orzeczenie sądu rozjemczego jest wiążące dla stron. W skład sądu rozjemczego wchodzą: po jednym przedstawicielu stron uczestniczących w sporze i trzech arbitrów wybranych spośród państw trzecich. W przypadku sądu rozjemczego nie ma odwołania.
37. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości. A) organizacja MTS: -trybunał składa się z piętnastu niezawisłych sędziów wybranych spośród osób w wysokim poziomie moralnym. - nie może zasiadać w trybunale równocześnie dwóch sędziów będących obywatelami tego samego państwa -kandydatów na sędziów proponują grupy narodowe stałego trybunału rozjemczego -za wybranych na sędziów uważa się te osoby, które uzyskały bezwzględną większość głosów w zgromadzeniu ogólnym i w radzie bezpieczeństwa -sędziowie wybierani na 9 lat z możliwością reelekcji, przy czym co 3 lata ustępuje jedna trzecia sędziów -sędziami polskimi byli w MTS b. winiarski i m. lachs -sędziowie nie mogą zajmować stanowisk politycznych lub administracyjnych ani wykonywać innych zajęć o charakterze zawodowym -sędziowie w trakcie załatwiania spraw trybunału korzystają z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych -trybunał zasiada w składzie piętnastu sędziów. B) Kompetencje MTS: Kompetencje ratione personae - Artykuł 34 statutu głosi, że tylko państwa maja prawo stawać jako strony przed trybunałem. Zgodnie z art.62 statutu, państwo mające interes natury prawnej, który mógłby być naruszony wyrokiem trybunału w danej sprawie, może domagać się uczestnictwa w procesie w charakterze interwenienta.
Kompetencje ratione materiae. Kompetencje trybunału wg. Art. 36 ust.1 statutu-obejmują „wszelkie spory, które strony doń wniosą oraz wszelkie sprawy wyraźnie wymienione w karcie NZ albo w obowiązujących traktatach i konwencjach”Statut przewiduje jednak możliwość zaciągnięcia przez państwo zobowiązania ustanawiającego kompetencję obligatoryjną, to znaczy stworzeniu sytuacji, w której trybunał będzie działał na wniosek jednej tylko strony. Tę kompetencję obligatoryjną określa art.36 ust.2 statutu, nazywany zazwyczaj „klauzulą fakultatywną”
Kompetencje ratione Iris. Trybunał wydaje swoje decyzje na podstawie przepisów określanych w art.38 ust. 1 statutu. Zgodnie z tym postanowieniem trybunał, którego zadaniem jest orzekać na podstawie prawa międzynarodowego w sporach, jakie zostaną mu przekazane, stosuje:- Konwencje międzynarodowe, bądź ogólne, bądź specjalne, ustalające reguły wyraźnie uznane przez państwa wiodące spór;- Zwyczaj międzynarodowy jako dowód istnienia ogólnej praktyki przyjętej jako prawo; -Ogólne zasady prawa uznane przez narody cywilizowane
Z zastrzeżeniem art.59,według którego wyrok wiąże tylko strony i tylko w stosunku do danego sporu, wyroki sadowe oraz opinie najznakomitszych znawców prawa publicznego, różnych narodów jako środek pomocniczy do stwierdzenia przepisów prawnych. Funkcje MTS: Sady o kompetencji dobrowolnej. Doradcy prawnego ONZ i organizacji wyspecjalizowanych ONZ, wydając opinie doradcze na żądanie Sadu polubownego. Postępowanie przed MTS: Postępowanie to składa się z dwóch części: -pisemnej, -ustnej -w toku postępowania pisemnego strony przedkładają trybunałowi memoriały, kontrmemoriały i w razie potrzeby repliki, akty i dokumenty dla poparcia swego stanowiska -doręczenie za pośrednictwem sekretarza trybunału -rozprawa przed trybunałem jest publiczna -rozprawa kieruje prezes lub w jego zastępstwie wiceprezes lub sędzia najstarszy wiekiem -przedstawiciele, doradcy, i adwokaci stron przed trybunałem korzystają z przywilejów i immunitetów. Wyrok Zapada większością głosów; w przypadku równości głosów rozstrzyga głos przewodniczącego Trybunał nie jest związany precedensami-wyrok wyd. przez trybunał jest ostateczny.
38.Odpowiedzialność za naruszenie PM.
39. Sankcje w prawie międzynarodowym. Sankcje zorganizowane - są wyraźnie przewidziane przez umowy międzynarodowe (określona sytuacja, w jakiej można ją zastosować, rodzaj: ekonomiczne, wojskowe itp., sposób w jaki mają być podjęte: kolektywnie czy indywidualnie, organ decydujący o ich zastosowaniu). Skutkami nie wykonania zobowiązań, przewidziane przez umowę są: sankcje organizacyjne, sankcje korygujące i środki przymusu bezpośredniego. Sankcje organizacyjne - odnoszą się do uczestnictwa państwa w dalszej współpracy międzynarodowej :środki wstępne: ostrzeżenie lub wezwanie do przestrzegania postanowień umowy, zawieszenie, wykluczenie. ONZ nie wykluczyło jeszcze żadnego spośród swoich członków. Ograniczyła jedynie prawa udziału w swoich pracach delegację RPA za łamanie postanowień KNZ. Sankcje korygujące - sankcje, przez zastosowanie których państwa wyrównują skutki naruszenia jakiegoś postanowienia umownego lub nielojalnego kontrahenta: pozbawianie spodziewanych korzyści naruszającego przez zawieszenie wykonania postanowień, nałożenie kary, wycofanie pomocy itp. Sankcje niezorganizowane - nie są przewidziane w umowie, choć wszyscy sygnatariusze liczą się z ich istnieniem.
40.Zakaz wojny i pojęcie agresji w prawie międzynarodowym. AGRESJA jest to zastosowanie siły zbrojnej przez jedno lub grupę państw przeciwko innemu lub innym państwom. Istotą agresji jest użycie siły zbrojnej (w odróżnieniu od agresji ekonomicznej, pośredniej czy też ideologicznej). Istotnym elementem agresji jest element pierwszeństwa. Bezwzględny zakaz wojny agresywnej (norma ta ma charakter IUS COGENS) leży u podstaw systemu Organizacji Narodów Zjednoczonych. Już w Preambule do Karty Narodów Zjednoczonych jest wyraźnie sprecyzowany cel Organizacji: „uchronić przyszłe pokolenia od klęski wojny, która dwukrotnie za naszego życia wyrządziła ludzkości niewypowiedziane cierpienia”. Pod koniec Preambuły jest jeszcze wyrażona chęć, żeby: „postępować tolerancyjnie i żyć ze sobą w pokoju jak dobrzy sąsiedzi, zjednoczyć swe siły dla utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa”.
1.PMP - pojęcie, istota i podstawa obowiązywania. Pojęcie: PMP -zespół norm regulujących stosunki wzajemne między państwami oraz organizacjami międzynarodowymi i innymi uczestnikami stosunków międzynarodowych mającymi zdolność do działania w stosunkach międzynarodowych. Podstawa obowiązywania: Rozpatruje się przede wszystkim dwie zasadnicze doktryny: a)naturalistyczna- zwana doktryną podstawowych, zasadniczych praw państwa. Odwołuje się do prawa natury. Zasady PM wg jej zwolenników mogą być wprowadzone z istoty czy natury państwa. b)pozytywistyczna (woluntarystyczna)- podstawą obowiązywania PM jest wspólna wola państw, wola ta znajduje swój wyraz w praktyce uznanej za prawo bądź w normach konwencyjnych. Państwo przyjmuje obowiązki z własnej woli. Normy PM mogą być zmienione tylko za zgodą wszystkich związanych państw.
2.Prawo międzynarodowe a prawo wewnętrzne. Rozważając wzajemną relację PM do PW sformułowano w doktrynie dwie teorie: a)monistyczna- stosownie do założeń tej teorii PM i PW tworzą jeden system prawny, w którym normy pozostają względem siebie w porządku hierarchicznym. W zależności od sposobu ustalenia hierarchii między normami wyróżnia się:- monizm z prymatem PW- wykształcił się w nauce niemieckiej pod wpływem G. Hegla. Jego zwolennicy traktują PM jako zewnętrzne prawo państwowe, podporządkowane państwu i niezdolne do krępowania jego działania. - monizm z prymatem PM- najpełniej reprezentowany w pracach szkoły wiedeńskiej, wedle stanowiska jego przedstawiciela H. Kelsena wszystkie istniejące normy prawne stanowią jedność, w obrębie której PM jest wyższym porządkiem prawnym. Nieco osłabiony wariant tego monizmu reprezentuje A. Verdross, który dopuszcza możliwość kolizji między normami PM i PW. b)dualistyczna- ogólne założenia zostały wyłożone przez H. Triepla, mówił że PM i PW stanowią dwie odrębne gałęzie oraz dwa całkowicie odrębne systemy różniące się między sobą przedmiotem regulacji i źródłami. Inny zwolennik D. Anzilotti podkreślał, że normy PW nie mogą być wyprowadzane z PM, ani też odwrotnie.
3. Podmioty prawa międzynarodowego. Podmiotami PM są tylko państwa mające międzynarodową zdolność do czynności prawnych, tzn. utrzymywania stosunków dyplomatycznych i konsularnych, uczestniczenia w organizacjach międzynarodowych, zawierania umów, występowania z roszczeniami i ich dochodzeniem poprzez odwołania się do pokojowych sposobów załatwiania sporów międzynarodowych, posiadania własnego obywatelstwa, przynależności państwowe itp. Podmiotowość mają współcześnie nie tylko państwa, lecz również niesuwerenni uczestnicy stosunków międzynarodowych: organizacje międzynarodowe i Stolica Apostolska oraz naród, osoby fizyczne i prawne.
4. Zdolność prawna i zdolność do działania podmiotów prawa międzynarodowego. Sama zdolność prawna warunkująca zdolność do czynności prawnych, nie wystarcza do nabycia podmiotowości. Wywody dot. podmiotowości osób fizycznych można wskazać, że PM nakładając na nie obowiązek niepopełnienia przestępstw i zbrodni międzynarodowych, przyznając im pewne prawa nie wyposaża w zdolność do czynności prawnych. Waga zdolności do czynności prawnych podkreślona jest przez warunkowanie podmiotowości posiadaniem organów do występowania w stosunkach międzynarodowych.
5. Źródła prawa międzynarodowego w świetle art. 38 Statutu MTS Pojęcie źródła PM nie pokrywa się całkowicie z pojęciem podstaw wyrokowania. Tak np. w art. 38 § 1 statutu MTS jako podstawy wyrokowania wymieniono obok umów międzynarodowych i zwyczaju międzynarodowego także ogólne zasady prawa uznane przez narody cywilizowane oraz dopuszczono stosowanie przez Trybunał orzecznictwa i doktryny w charakterze pomocniczego środka do stwierdzenia istnienia przepisów prawnych. Wspominany wyżej art. 38 statutu MTS w § 2 przewiduje możliwość orzekania ex aequo et bono jeżeli strony na to się zgodzą.
6.Zwyczaj międzynarodowy. Konieczne są dla wykształcenia się przepisu prawa zwyczajowego: praktyka (usus) i przekonanie o zgodności tej praktyki z prawem (opinio iris vel necessitatis). W statucie MTS stwierdzono, że zwyczaj jest „dowodem istnienia powszechnej praktyki przyjętej za prawo” (art. 38). Jeśli chodzi o praktykę istotne znaczenie ma tutaj działalność państwa (szef państwa np. )jak i innych organów (sądy, parlament). Praktyka nie może być jednostronna i dot. tylko jednego państwa, przepis prawny obowiązuje bowiem w kręgu społeczności międzynarodowej. W związku z art. 38 MTS, w którym określono zwyczaj międzynarodowy jako dowód ogólnej praktyki, rozważana była kwestia czy norma prawa zwyczajowego ma zawsze charakter normy powszechnie obowiązującej, czy też mogą istnieć normy zwyczajowe wiążące pewne grupy państw.
7. Pojęcie i rodzaje umów międzynarodowych. Pojęcie: Konwencja wiedeńska z 1969r. o prawie traktatów w art. 2 określa traktat międzynarodowy (umowę) jako: „międzynarodowe porozumienie między państwami, zawarte w formie pisemnej i regulowane przez PM, niezależnie od tego, czy jest ujęte w jednym dokumencie, czy w dwóch lub więcej dokumentach, i bez względu na jego szczególną nazwę”. Rodzaje umów międzynarodowych: a)ze względu na liczbę kontrahentów: - umowa dwustronna (liberalna), - umowa wielostronna (multilateralna), które z uwagi na odmienny sposób postępowania do umowy państw trzecich dzielimy umowy międzynarodowe wielostronne na:
* otwarte- zawierają klauzulę dopuszczającą przystąpienie innych państw bez potrzeby uzyskiwania zgody dotychczasowych kontrahentów, zazwyczaj wystarcza jednostronne oświadczenie państwa przystępującego
*dot. współpracy w dziedzinie komunikacyjnej, społecznej, naukowej, kulturalnej
*kodyfikujące prawo międzynarodowe
*powołujące do życia organizacje międzynarodowe o charakterze powszechnym
b)ze względu na ich treść: -umowy polityczne- przewidują udzielanie sobie wzajemnej pomocy w przypadku agresji ze strony trzeciego państwa oraz współpracę polityczną w czasie pokoju, -umowy gospodarcze- są to umowy dot. współpracy gospodarczej, współpracy w dziedzinie nauki i kultury oraz współpracy w dziedzinie prawa, -umowy administracyjne- typowe umowy: handlowe, konsularne, nawigacyjne, lotnicze, kolejowe, pocztowe, finansowe itp.
9.Etapy zawierania umowy międzynarodowej. 1.Przygotowanie tekstu umowy- opracowania i uzgodnienia tekstu umów dwustronnych dokonuje się w drodze wymiany not lub w toku rokowań między zainteresowanymi państwami. Dla zawarcia umowy wielostronnej zwoływane są konferencje z udziałem pełnomocników państwowych. Uzgodnienie następuje w drodze głosowania (uchwalenie tekstu wymaga zgody 2/3 państw obecnych i biorących udział w głosowaniu). Projekty umów wielostronnych często opracowywane przez organizacje międzynarodowe i konferencje. 2.Parafowanie i podpisanie umowy- uzgodniony tekst umowy jest przedstawiany do podpisu. Niekiedy ma miejsce parafowanie umowy przed jej podpisaniem. Polega to na złożeniu przez pełnomocników parafy (zwykle pierwsze litery imienia i nazwiska) pod umową. Parafowanie oznacza potwierdzenie, że uzgadnianie tekstu zostało zakończone, że jest on autentyczny i nie można w nim czynić zmiany.
10. Ratyfikacja umowy w świetle prawa międzynarodowego i prawa polskiego. Mała konstytucja z 1992r. stanowiła, że „Prezydent ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe. Ratyfikacja umów międzynarodowych pociągających za sobą znaczne obciążenia finansowe państwa lub konieczność zmian w ustawodawstwie wymaga uprzedniej zgody Sejmu”. Zgodnie z postanowieniami art. 133 Konstytucji RP z 1997r. - Prezydent Rzeczypospolitej jako reprezentant państwa w stosunkach zewnętrznych ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe o czym zawiadamia Sejm i Senat, - Prezydent Rzeczypospolitej przed ratyfikowaniem umowy międzynarodowej może zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie jej zgodności z Konstytucją.
11.Miejsce umowy w wewnętrznym porządku prawnym na przykładzie RP. Brak wyraźnego postanowienia konstytucyjnego spowodował dyskusję w nauce. Postulat wyraźnego uznania w konstytucji wyższości wiążących norm międzynarodowych nad normami wewnętrznymi został uwzględniony w Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997r. Jeżeli Polska stanie się członkiem organizacji, która ma kompetencje do stanowienia prawa, prawo to będzie miało pierwszeństwo nad ustawodawstwem polskim. Normy zwyczajowe i umowy międzynarodowe niepodlegające ratyfikacji nie mają pierwszeństwa przed ustawami polskimi.
12.Obowiązywanie umowy międzynarodowej (zakres podmiotowy i przedmiotowy) a) zakres podmiotowy- znajdują zastosowanie, czyli tworzą uprawnienia i obowiązki wyłącznie dla stron umowy. W pewnych szczególnych sytuacjach PM dopuszcza zawieranie umów na korzyść i niekorzyść państw trzecich. Istotną kwestią jest określenie terytorialnego zakresu stosowania um. Jeżeli odmienny zamiar nie wynika z traktatu ani nie zostaje ustalony w inny sposób, traktat wiąże każdą stronę w odniesieniu do całego jego terytorium b) zakres przedmiotowy - interpretacja postanowień traktatu.
13.Nieważność umowy międzynarodowej. Przyczyny:- błąd (error) - powoduje nieważność gdy dotyczy faktu lub sytuacji, która istniała w czasie zawierania umowy i stanowiła podstawę wyrażenia zgody państwa na związanie się ta umową; -zastosowanie przymusu - groźba użycia siły wobec przedstawiciela państwa w celu podpisania przez niego umowy;- stosowanie przymusu w stosunku do państwa w celu wyrażenia zgody na zawarcie umowy; - podstęp
wykorzystanie przymusowej sytuacji. Konwencja wiedeńska zawiera sposoby postępowania, jakie należy stosować w związku z nieważnością umowy, jej wygaśnięciem, wycofaniem się z niej lub zawieszeniem stosowania. Strona powołująca się na jakąkolwiek przyczynę nieważności powinna poinformować o tym pozostałym stronom umowy oraz podać uzasadnienie.
15.Pojęcie i rodzaj państw. Państwo- jest polityczną, suwerenną, terytorialną i przymusową organizacją społeczeństwa. Organizuje i koordynuje prace dużych grup społecznych. Państwo ma też granice terytorialnie. Jest niezależne i niepodległe. Rodzaje: a) jednolite- istnieje zcentralizowana władza, nie ma podziału suwerenności między całość i części składowe, jednostki administracyjne nie mają żadnej zdolności prawnej o zdolności do czynności prawnych w stosunkach międzynarodowych, stosunki zagraniczne należą wyłącznie do kompetencji władz centralnych b) złożone- istotą państwa złożonego jest podział suwerenności między całość i części składowe c)związkowe- całość jest podmiotem PM a części składowe mogą mieć jedynie ograniczoną zdolność do utrzymywania stos. międzynarodowych - federacje. Federacja występuje jako jeden podmiot w stosunkach międzynarodowych. Rodzaje państw ze względu na ograniczenie zdolności do czynności prawnych w stosunkach między.: a)zależne- w rozumieniu PM zależne jest państwo, którego zdolność do utrzymywania stosunków międzynarodowych i prowadzenia polityki zagranicznej jest ograniczona na rzecz innego podmiotu b)protektoraty- umowa między 2 państwami, w której jedno państwo zrzeka się swojego prawa do czynności prawnych w stos. międzynarodowych na rzecz drugiego państwa c)wasalne- istnienie państwa wasalnego i państwa suwerennego; zobowiązania charakterystyczne dla stosunków feudalnych w postaci daniny d)minipaństwa- Lichtenstein, Monako i San Marino można uznać za protektoraty międzynarodowe ze względu na maleńkie terytorium i niewielką liczbę mieszkańców e)trwale neutralne- przyjęcie trwałej neutralności powoduje pewne ograniczenia zdolności do czynności prawnych w płaszczyźnie międzynarodowej. Państwo takie w zamian za uzyskana gwarancję niepodległości i integralności terytorialnej zobowiązuje się nie używać siły zbrojnej przeciwko innemu państwu (wyjątek samoobrona).
16.Obywatelstwo- jest to trwały węzeł prawny łączący osobę fizyczną z jakimś państwem, podmiotem prawa międzynarodowego. Obywatelstwo stanowi podstawę, na której opiera się ogół praw i obowiązków jednostki wobec państwa. Obywatelstwo daje państwu podstawę do wykonania swej jurysdykcji także poza granicami kraju. Zgodnie z obowiązującym prawem międzynarodowym, sprawy obywatelstwa należą do wyłącznej kompetencji państwa, które w swym ustawodawstwie decyduje, jakim osobom przysługuje ono, w jaki sposób można je uzyskać i utracić. Sposoby nabycia obywatelstwa. Nabycie obywatelstwa przez urodzenie może następować na zasadach: prawa krwi lub prawa ziemi. Neutralizacja. - nabycie obywatelstwa przez neutralizacje, czyli nadanie, następuje wówczas, gdy obywatelstwo uzyskuje osoba nie mająca żadnego lub mająca obywatelstwo innego kraju. Reintegracja - rzadszym sposobem uzyskiwania obywatelstwa jest reintegracja, czyli odzyskanie obywatelstwa poprzedniego. Odzyskać obywatelstwo mogą kobiety, które utraciły obywatelstwo polskie w skutek nabycia obcego w wyniku zamążpójścia i obecnie, po ustaniu lub unieważnieniu małżeństwa, powracają do obywatelstwa polskiego przez złożenie oświadczenie przed odpowiednim organem polskim, który wydaje akt o przyjęciu oświadczenia. Opcja -prawo wyboru jednego obywatelstwa i zrzeczenia się drugiego w przypadku os.z podwójnym obywatelstwem.
17.Azyl terytorialny- polega na udzielaniu zezwolenia na wjazd oraz pobyt cudzoziemcom ściganym w kraju ojczystym lub państwie trzecim za popełnienie przestępstwa politycznego lub z innych względów politycznych. Udzielanie azylu oznacza wyłączenie w stosunku do zainteresowanej osoby możliwości ekstradycji. Azyl polityczny-udzielany w pomieszczeniach misji dyplom.,pokładzie okrętu wojennego lub samolotu wojskowego i bazach wojskowych. Dotyczy tylko os.ściganych za przestępstwa polityczne i ze wzgl.politycznych. Prawo ubiegania się o azyl. W powszechnym prawie międzynarodowym nie ma norm regulujących instytucje azylu. Cudzoziemiec ten, jeżeli nie popełnił przestępstw pospolitych lub czynów niezgodnych z celami i zasadami Narodów Zjednoczonych „ma prawo ubiegać się o azyl w innych krajach”, ale nie musi go w każdym przypadku uzyskać.
Ekstradycja- wydanie władzom obcego państwa osoby ściganej przez te władze za popełnione przestępstwa. Państwa same decydują, czy chcą tę os.wydać. Zasady ekstradycji- analiza umów międzynarodowych i ustawodawstw wewnętrznych pozwala ustalić w przedmiocie ekstradycji kilka zasad, które przyjęły się niemal powszechnie: 10 podstawę ekstradycji stanowić może tylko czyn, który zagrożony jest karą w obu państwach; 2) osobę wydaną można ścigać wyłącznie za przestępstwa, które były podstawą wydania, jak również wykonać wobec niego taką karę, do wykonania której została wydana; 3) nie podlegają wydaniu osoby, które w państwie pobytu korzystają z prawa azylu.
18.Międzynarodowa ochrona praw człowieka. W wyniku zorganizowanej współpracy państw-członków Narodów zjednoczonych doszło do wypracowania całego międzynarodowego systemu ochrony praw człowieka. U źródeł owej współpracy leżą tragiczne doświadczenia II wojny światowej. Na istniejący obecnie międzynarodowy system ochrony praw człowieka składają się liczne umowy, przyjęte przez Organizacje Narodów Zjednoczonych, organizacje wyspecjalizowane, zwłaszcza MOP i UNESCO, oraz organizacje regionalne: Rade Europy, Unię Europejską i OBWE, Organizację Państw Amerykańskich oraz Organizację Jedności Afrykańskiej. Prawa człowieka traktowane są obecnie jako niepodzielna całość złożona zarówno z praw politycznych, obywatelskich, jak i z praw ekonomicznych, socjalnych, kulturalnych. Prawa człowieka zarówno polityczne jak i ekonomiczne, ciągle są naruszane w wielu częściach świata. M.in.: Zasada poszanowania praw człowieka, Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka, Zakaz dyskryminacji, Ochrona poszczególnych grup.
20.Prawo dyplomatyczne i konsularne. Pr dyplomatyczne- oficjalna działalność organów państwowych, zwłaszcza przedstawicielstw dyplomatycznych realizujących zewnętrzne funkcje panstwa,służące utrzymywaniu i prowadzeniu stosunków między państwami, zapewniające ochronę interesów państwa oraz jego obywateli za granicą. Źródła: 1) Wielostronne umowy międzynarodowe.2) Umowy wielostronne i jednostronne wydawane w ramach działalności organizacji międzynarodowych dot. immunitetow dyplomatycznych, przedstawicielstw państw i delegacji.3) Umowy 2-stronne.4) Akty prawa wewnętrznego 5) Zwyczaj międzynarodowy6) Praktyka sadowa i dyplomatyczna7) Doktryna prawa dyplomatycznego. Pr. konsularne- w tej dziedzinie wykształciły się normy zwyczajowe, jednakże do dzisiaj bardzo dużą rolę, jako źródło prawa konsularnego, odgrywają dwustronne umowy konsularne, których liczba sięga setek. W zakresie stosunków konsularnych określoną odgrywają także normy prawa wewnętrznego. Regulują one organizację służby konsularnej poszczególnych państw, jak również uzupełniają i konkretyzują normy prawa międzynarodowego dotyczące sytuacji prawnej obcych placówek konsularnych i ich członków. Ustanowienie stosunków konsularnych. Wszystkim państwom przysługuje czynne i bierne prawo konsulatu, a więc prawo wysyłania i przyjmowania przedstawicieli konsularnych. Natomiast samo nawiązanie stosunków konsularnych zależy od zgody zainteresowanych państw. Nawiązanie stosunków dyplomatycznych implikuje zgodę na nawiązanie stosunków konsularnych, chyba, że strony postanowiły inaczej.
21.Prawo legacji- istota i podmioty. Prawo wysyłania własnych (czynne prawo legacji) i przyjmowania obcych przedstawicieli dyplomatycznych (bierne prawo legacji); ustanawianie stosunków dyplomatycznych następuje na podstawie wzajemnego porozumienia. Prawo legacji realizuje się za zgodą zainteresowanych stron. Potwierdza to Konwencja Wiedeńska o Stosunkach Dyplomatycznych 1962r. w artykule 2 - nawiązanie stosunków za wzajemną zgodą.
22.Organy państwa w stosunkach międzynarodowych. Dzielą się na: 1.Wewnętrzne: a)głowa państwa- wg norm prawa zwyczajowego jego pozycja określana jest jako tzw. ius repraesentationis omnimodae, czyli nieograniczonego, pełnego prawa reprezentowania państwa w stos. m. zewnętrznych oraz zespołu przywilejów i immunitetów („immunitet suwerena”). Reprezentowanie państwa i wyrażanie jego woli na zewnątrz; wysyłanie i przyjmowanie przedstawicieli dyplomatycznych; zawieranie umów międzynarodowych bez pełnomocnictw; ogłaszanie stanu wojny i pokoju; podpisywanie dokumentów (listy uwierzytelniające i odwołujące, pełnomocnictw do zawarcia umowy, dokumentów ratyfikacyjnych b)parlament- są najwyższymi organami władzy państwowej, podejmuje uchwały określające podstawowe kierunki działalności państwa oraz sprawuje kontrolę nad działalnością innych organów władzy i administracji państwowej. Udział parlamentu w realizacji polityki zagranicznej - wzajemne kontakty między parlamentami, wymiana wizyt, prowadzenie oficjalnych rokowań; komisje spraw zagranicznych przesłuchują kandydatów na ambasadorów c)rząd i szef rządu- kompetencje rządu - organ faktycznie określający kształt stos. zewnętrznych; zawiera umowy wymagające ratyfikacji oraz zatwierdzenia i wypowiada inne umowy m.; znaczenie w sferze reprezentacji i wyrażania na zewnątrz woli państwa. Uprawnienia szefa rządu - prawo zawierania umów m., prowadzenia rokowań oraz oświadczenia woli państwa bez pełnomocnictw; jego oświadczenia wiążą państwo; przyjmowanie obcych przedstawicieli dyplomatycznych, wystawianie pełnomocnictw d)minister i ministerstwo spraw zagranicznych- Kompetencje Ministra spraw zagranicznych: reprezentuje państwo, może prowadzić rokowania dwu i wielostronne oraz podpisywać umowy bez pełnomocnictw; jego oświadczenie są wiążące dla państwa; utrzymywanie stałego kontaktu z obcymi przedstawicielami dyplomatycznymi. Ministerstwo spraw zagranicznych - prowadzi całość polityki zagranicznej państwa, utrzymuje kontakt z obcymi placówkami dyplomatycznymi i konsularnymi, kieruje praca własnych placówek. Struktura MSZ - trzy rodzaje departamentów: terytorialne (prowadzą i koordynują bieżącą politykę zagraniczną wobec określonych grup krajów), funkcjonalne (wydzielone zagadnienia: sprawy konsularne, prawne, traktatowe, kulturalne itp.) i administracyjne (charakter pomocniczy - gabinet ministra, kadra, łączność itp.) e)minister właściwy do spraw gospodarki- koordynacja działań w zakresie współpracy gosp. z zagranicą, kontrola obrotu z zagranica towarami i technologiami w związku z porozumieniami i zobowiązaniami międzynarodowymi; podejmowanie i rozwijanie działań na rzecz dostępu do rynków zagranicznych polskich towarów, usług i kapitału, promocja polskiej gosp. za granicą, współpraca z właściwymi org., tworzenie i utrzymywanie placówek ekonomiczno-handlowych za granicą. 2.Zewnętrzne: a) stałe przedstawicielstwa dyplomatyczne- są urzędami jednoosobowymi, akredytowanymi przy głowie państwa pobytu, maja charakter przedstawicielski, korzystają przywilejów i immunitetów dyplomatycznych, stale przebywają w państwie pobytu b)misje specjalne- Gdy między państwami nie ma stałych stosunków dyplomatycznych misje specjalne stanowią jedyną formą bezpośrednich kontaktów między tymi państwami. Wysłanie misji specjalnej występuje w wyniku uzgodnienia między zainteresowanymi państwami; wcześniejsze określenie celu misji c)przedstawicielstwa handlowe- reprezentacja interesów państwa w dziedzinie handlu zagranicznego, działanie na rzecz rozwoju stos. gosp., badania sytuacji ekonomicznej kraju, w którym się znajdują, odnotowanie ruch cen i zmian kursów, uczestniczą w przygotowywaniu umów ekonomicznych, ocenia i pomoc w działalności przedsiębiorstw handlu zagranicznego d)urzędy konsularne e)misje wojskowe- przypadek działania jednostek wojskowych, żołnierzy i oficerów w charakterze organu zewnętrznego (wszelkie zorganizowane siły zbrojne, jednostki powietrzne, lądowe lub morskie przebywające poza granicami swego kraju); okręty wojenne posiadają immunitet będąc poza swoimi wodami od jurysdykcji miejscowej.
23.Podstawowe funkcje dyplomatyczne i konsularne. Funkcje dyplomatyczne: reprezentowanie państwa wysyłającego w państwie przyjmującym, ochrona interesów państwa wysyłającego i jego obywateli, prowadzenie rokowań z państwem pobytu, informacje o państwie pobytu, rozwijanie przyjaznych stosunków, funkcje konsularne. Funkcje konsularne: ochrona interesów państwa wysył. i jego obywateli,popieranie rozw. stos. handlowych, gosp., kulturalnych i naukowych między państwami, zapoznawanie się z warunkami i rozwojem życia handlowego, gosp., kulturalnego i naukowego (legalnymi sposobami), składanie sprawozdań rządowi, wystawianie paszportów i wiz, udzielanie pomocy własnym obywatelom, pełnienie czynności notariusza i urzędnika stanu cywilnego, ochrona interesów spadkowych własnych obywateli, ochrona interesów nieletnich osób i osób pozbawionych pełnej zdolności do czynności prawnych, reprezentowanie współobywateli przed sadem lub innymi władzami, wykonywanie nadzoru nad i kontroli nad statkami i samolotami.
24.Personel misji dyplomatycznej i urzędu konsularnego. dzieli się na: personel dyplomatyczny (grono korzystające z przywilejów i immunitetów; radcowie, sekretarze, attaches), personel administracyjny i techniczny (kierownik i pracownicy kancelarii, maszynistki, lekarze, tłumacze, szyfranci), służba misji (personel obsługi - kierowcy, dozorcy, sprzątaczki zatrudnieni przez państwo wysyłające), prywatna służba (domowa służba).
25.Szefowie misji dyplomatycznych i członkowie personelu dyplomatycznego. Szefowie misji dyplom. mogą należeć do jednej z trzech klas: a) ambasadorów i nuncjuszów (przedstawiciel Stolicy Apostolskiej) - akredytowani przy głowie państwa , b)posłów nadzwyczajnych i ministrów pełnomocnych oraz internuncjuszów - akredytowani przy głowie państwa, c) Precedencja - pierwszeństwo między szefami placówek; regulamin wiedeński ustalił, iż w każdej klasie funkcjonariusze dyplom. zajmują miedzy sobą miejsce według daty urzędowej notyfikacji ich przybycia.
27.Przywileje i immunitety dyplomatyczne. Podstawa: Teoria eksterytorialności - Grocjusz; założenie, że misja dyplomatyczna powinna być traktowana tak, jak gdyby ambasada czy poselstwo, znajdujące się poza krajem pobytu, było cząstką państwa wysyłającego; teoria ta jest odrzucana w nauce jako sprzeczna z rzeczywistością. Teoria reprezentacji - z czasów absolutyzmu; założenie, że skoro przedstawiciel dyplomatyczny jest osobistym reprezentantem - alter ego monarchy-suwerena, który nie podlega żadnej władzy, to i on powinien być traktowany tak samo i mieć takie same przywileje i immunitety. Przedstawiciel dyplom. reprezentuje naród i państwo, a skoro państwa są sobie równe to organy jednego państwa nie powinny podlegać organom drugiego. Teoria funkcjonalna - założenie, że warunkiem wykonania przez personel misji powierzonych mu zadań jest korzystanie z określonych przywilejów i immunitetów; różnym funkcjom, wykonywanym przez różne kategorie personelu misji, przysługują różne przywileje i immunitety. We współczesnym prawie m. przywileje i immunitety oparte są częściowo na teorii funkcjonalnej, a częściowo na teorii reprezentacji.
28.Przywileje i immunitety konsularne. Immunitety i przywileje funkcjonariuszy konsul. - traktowanie z należytym szacunkiem i względem, ochrona przed jakimkolwiek zamachem na osobę przedstawiciela konsul.; funkcjonariusze konsul. nie podlegają aresztowaniu ani zatrzymaniu (pozbawieni wolności za ciężkie zbrodnie tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia sądowego). Nie podlegają jurysdykcji władz sądowych lub adm. tylko w odniesieniu do czynności wykonywanych podczas pełnienia swych funkcji. Zwolnienia podatkowe i celne. Konsul honorowy - powoływany na podstawie umowy przez państwo wysyłające spośród mieszkańców (obywateli) państwa przyjmującego (prywatnoprawny stos. do państwa wysyłającego), nie otrzymuje stałego uposażenia, prawo rekompensaty poniesionych wydatków. Przywileje i immunitety konsula honorowego - zwolniony od wszelkich podatków i opłat od sum otrzymywanych z tytułu rekompensaty; może być aresztowany i uwięziony; nietykalność dokumentów i archiwów konsula honorowego.
30.Pojęcie i rodzaj organizacji międzynarodowych. Organizacja międzynarodowa-to zrzeszenie się państw bądź innych osób prawnych (najczęściej krajowych związków lub stowarzyszeń) lub osób fizycznych z różnych krajów powołane do życia dla realizowania zadań określonych w statucie. Podział organizacji międzynarodowych:
a)organizacje rządowe-członkami są państwa. Państwa w tej organizacji są reprezentowanie przez rządy lub pełnomocników rządowych. Powołanie do życie takich organizacji oraz przyjęcie statutu następuje na drodze zawarcia umowy międzynarodowej. b)organizacje pozarządowe- członkami są osoby prawne lub fizyczne z różnych krajów. Nie powstają na drodze zawarcia umowy. Ze względu na kryterium terytorialne dzieli się organizacje międzynarodowe na: a)organizacje uniwersalne-organizacje należące do systemu ONZ b)organizacje regionalne- rozwinęły się głownie w rejonie Europy ,Ameryki Afryki.
31.Członkostwo ONZ. Karta rozróżnia 2 kategorie członków: 1)pierwotnych: dzielimy jeszcze na 2 kategorie:
*•Państwa , które uczestniczyły w konferencji w San Francisco i podpisały i ratyfikowały Kartę NZ *•państwa , które podpisały Deklarację Narodów Zjednoczonych z 1 stycznia 1942r. oraz podpisały i ratyfikowały Kartę NZ
Warunek ten został stworzony dla Polski, gdyż Polska nie uczestniczyła w konferencji w San Francisco ale podpisała deklarację Narodów Zjednoczonych. 2)do ONZ można być przyjęte każdy państwo miłujące pokój , które przyjmie zobowiązania zawarte w Karcie i zdaniem organizacji zdolne jest i pragnie zobowiązania te wykonywać. Przyjęcie następuje w drodze uchwały Zgromadzenia Ogólnego powziętej na zlecenie Rady Bezpieczeństwa. W 2001r. liczba członków ONZ wynosi 189 państw. Nie należą do niej Szwajcaria i Stolica Apostolska. Karta przewiduje: -zawieszenie członka (art.5) może mieć miejsce w stosunku do członka przeciwko , któremu Rada Bezpieczeństwa zastosowała środki zapobiegawcze lub przymusu. -wykluczenie z ONZ -może być członek , który uporczywie łamie zasady Karty. Wykluczenie lub zawieszenie dokonuje Zgromadzenie ONZ na wniosek Rady Bezpieczeństwa ale do tej pory nie było takiej sytuacji.
32.Organy ONZ. Występuje 6 organów ONZ: 1. Zgromadzenie ogólne- uczestniczą przedstawiciele wszystkich państw członkowskich. Każde państwo może posiadać nie więcej niż 5 przedstawicieli. Uchwały Zgromadzenia ogólnego w ważnych sprawach: -utrzymania pokoju-wybór członków Rady-spraw członkowskich -spraw budżetowych. Uchwały te zapadają większością 2/3 głosów.2. Rada bezpieczeństwa- Składa się z 15 członków. Stali członkowie- Rosja, USA, Chiny, Wielka Brytania, Francja. Pozostałe 10 państw Zgromadzenie Ogólne wybiera na okres 2 lat (przy czym co rok ustępuje połowa). Wybierane są państwa , które mają największy wkład w utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa , duże znaczenie ma podział geograficzny i sytuacja międzynarodowa. 3.Rada Gospodarczo-Społeczna- Składa się z 54 członków wybieranych przez Zgromadzenie Ogólne na 3 lata ale co rok ustępuje 1/3 składu. Podział miejsc między grupami regionalnymi: -14 miejsc dla Afryki -11 miejsc dla Azji
-6 miejsc dla Europy Zachodniej -10 miejsc dla Ameryki Łacińskiej -13 miejsc dla Europy Zachodniej i innych. 4.Rada Powiernicza- składa się z 5 stałych członków rady Bezpieczeństwa państw zarządzających terytoriami powierzonymi , wybranych przez Zgromadzenie Ogólne na 3 lata. W związku z uzyskaniem niepodległości przez wszystkie terytoria powiernicze dyskutowany jest projekt likwidacji Rady lub zmiany jej na forum na którym państwa członkowskie wykonywałyby zbiorowe powiernictwo nad globalnym środowiskiem, oceanami, przestrzenią kosmiczną. 5.Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości. 6.Sekretariat.
33.Rada Bezpieczeństwa w systemie organów ONZ. *-Ma prawo zbadać spór lub sytuację w celu ustalenia czy trwanie sporu lub sytuacji może zagrażać międzynarodowemu pokojowi i bezpieczeństwu (art.34) *-Rada bezp. wydaje odpowiednie decyzje i może dla zapewnienia wykonania tych decyzji stosować sankcje bez użycia sił zbrojnych (art.41) i ewentualnie sankcje z użyciem sił zbrojnych (art.42) *-Zgodnie z postanowieniami art.27 karty, decyzje rady bezpieczeństwa w sprawach innych niż proceduralne, powinny być podejmowane większością dziewięciu głosów w stosunku do ogólnej liczby piętnastu członków rady. Karta wyłącza dwie kategorie sporów spod kompetencji ONZ. art. 2 ust.7 zawiera ogólna zasadę: „żadne postanowienie niniejszej karty nie upoważnia narodów zjednoczonych do ingerencji w sprawy, które z istoty swej należą do kompetencji wewnętrznej któregokolwiek państwa”. Zgodnie z art.2 ust.6 karty, „organizacja zapewni, by państwa, które nie są jej członkami, postępowały zgodnie z niniejszymi zasadami w stopniu koniecznym dla utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa”.
35. Środki pokojowego regulowania sporów międzynarodowych. Spory nadające się do rozstrzygnięcia rozjemczego lub sądowego, dot: -interpretacji traktatu; -jakiegokolwiek zagadnienia prawa międzynarod.
-zaistnienia faktu, który, gdyby został stwierdzony, stanowiłby naruszenie zobowiązania międzynarod.
-charakteru lub rozmiarów odszkodowania należnego z tytułu naruszenia zobowiązania międzynarodowego
Środki pokojowego załatwiania sporów. Podział środków załatwiania sporów:- problematyka załatwiania sporów została uwzględniona w pakcie ligi narodów a po ii w.s.w karcie narodów zjednoczonych. Podział środków:
-dyplomatyczne i środki sądowe. *dyplomatyczne- państwa uczestniczące w sporze współdziałają w załatwieniu sporu, zachowują dla siebie za do ostatniej fazy trwania sporu możność podjęcia ostatecznej decyzji.
36.Arbitraż międzynarodowy a sądownictwo międzynarodowe. Sady międzynarodowe możemy podzielić na sądy rozjemcze, czyli arbitraż międzynarodowy i sądy stałe. Arbitraż międzynarodowy czyli rozjemstwo polega na załatwieniu sporu pomiędzy państwami za pomocą orzeczenia wydanego przez jednego lub więcej arbitrów wybranych przez strony. Rozstrzyganie sporów między państwami przez sędziów z własnego wyboru i na zasadzie prawa”. Cecha charakterystyczna arbitrażu jest bezpośredni wpływ stron na wybór składu sądzącego a także możność ustalenia przez strony podstaw prawnych orzekania i zasada proceduralnych. Procedura może mieć charakter poufny. Orzeczenie sądu rozjemczego jest wiążące dla stron. W skład sądu rozjemczego wchodzą: po jednym przedstawicielu stron uczestniczących w sporze i trzech arbitrów wybranych spośród państw trzecich. W przypadku sądu rozjemczego nie ma odwołania.
37. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości. A) organizacja MTS: -trybunał składa się z piętnastu niezawisłych sędziów wybranych spośród osób w wysokim poziomie moralnym. - nie może zasiadać w trybunale równocześnie dwóch sędziów będących obywatelami tego samego państwa -kandydatów na sędziów proponują grupy narodowe stałego trybunału rozjemczego -za wybranych na sędziów uważa się te osoby, które uzyskały bezwzględną większość głosów w zgromadzeniu ogólnym i w radzie bezpieczeństwa -sędziowie wybierani na 9 lat z możliwością reelekcji, przy czym co 3 lata ustępuje jedna trzecia sędziów -sędziami polskimi byli w MTS b. winiarski i m. lachs -sędziowie nie mogą zajmować stanowisk politycznych lub administracyjnych ani wykonywać innych zajęć o charakterze zawodowym -sędziowie w trakcie załatwiania spraw trybunału korzystają z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych -trybunał zasiada w składzie piętnastu sędziów. B) Kompetencje MTS: Kompetencje ratione personae - Artykuł 34 statutu głosi, że tylko państwa maja prawo stawać jako strony przed trybunałem. Zgodnie z art.62 statutu, państwo mające interes natury prawnej, który mógłby być naruszony wyrokiem trybunału w danej sprawie, może domagać się uczestnictwa w procesie w charakterze interwenienta.
Kompetencje ratione materiae. Kompetencje trybunału wg. Art. 36 ust.1 statutu-obejmują „wszelkie spory, które strony doń wniosą oraz wszelkie sprawy wyraźnie wymienione w karcie NZ albo w obowiązujących traktatach i konwencjach”Statut przewiduje jednak możliwość zaciągnięcia przez państwo zobowiązania ustanawiającego kompetencję obligatoryjną, to znaczy stworzeniu sytuacji, w której trybunał będzie działał na wniosek jednej tylko strony. Tę kompetencję obligatoryjną określa art.36 ust.2 statutu, nazywany zazwyczaj „klauzulą fakultatywną”
Kompetencje ratione Iris. Trybunał wydaje swoje decyzje na podstawie przepisów określanych w art.38 ust. 1 statutu. Zgodnie z tym postanowieniem trybunał, którego zadaniem jest orzekać na podstawie prawa międzynarodowego w sporach, jakie zostaną mu przekazane, stosuje:- Konwencje międzynarodowe, bądź ogólne, bądź specjalne, ustalające reguły wyraźnie uznane przez państwa wiodące spór;- Zwyczaj międzynarodowy jako dowód istnienia ogólnej praktyki przyjętej jako prawo; -Ogólne zasady prawa uznane przez narody cywilizowane
Z zastrzeżeniem art.59,według którego wyrok wiąże tylko strony i tylko w stosunku do danego sporu, wyroki sadowe oraz opinie najznakomitszych znawców prawa publicznego, różnych narodów jako środek pomocniczy do stwierdzenia przepisów prawnych. Funkcje MTS: Sady o kompetencji dobrowolnej. Doradcy prawnego ONZ i organizacji wyspecjalizowanych ONZ, wydając opinie doradcze na żądanie Sadu polubownego. Postępowanie przed MTS: Postępowanie to składa się z dwóch części: -pisemnej, -ustnej -w toku postępowania pisemnego strony przedkładają trybunałowi memoriały, kontrmemoriały i w razie potrzeby repliki, akty i dokumenty dla poparcia swego stanowiska -doręczenie za pośrednictwem sekretarza trybunału -rozprawa przed trybunałem jest publiczna -rozprawa kieruje prezes lub w jego zastępstwie wiceprezes lub sędzia najstarszy wiekiem -przedstawiciele, doradcy, i adwokaci stron przed trybunałem korzystają z przywilejów i immunitetów. Wyrok Zapada większością głosów; w przypadku równości głosów rozstrzyga głos przewodniczącego Trybunał nie jest związany precedensami-wyrok wyd. przez trybunał jest ostateczny.
38.Odpowiedzialność za naruszenie PM.
39. Sankcje w prawie międzynarodowym. Sankcje zorganizowane - są wyraźnie przewidziane przez umowy międzynarodowe (określona sytuacja, w jakiej można ją zastosować, rodzaj: ekonomiczne, wojskowe itp., sposób w jaki mają być podjęte: kolektywnie czy indywidualnie, organ decydujący o ich zastosowaniu). Skutkami nie wykonania zobowiązań, przewidziane przez umowę są: sankcje organizacyjne, sankcje korygujące i środki przymusu bezpośredniego. Sankcje organizacyjne - odnoszą się do uczestnictwa państwa w dalszej współpracy międzynarodowej :środki wstępne: ostrzeżenie lub wezwanie do przestrzegania postanowień umowy, zawieszenie, wykluczenie. ONZ nie wykluczyło jeszcze żadnego spośród swoich członków. Ograniczyła jedynie prawa udziału w swoich pracach delegację RPA za łamanie postanowień KNZ. Sankcje korygujące - sankcje, przez zastosowanie których państwa wyrównują skutki naruszenia jakiegoś postanowienia umownego lub nielojalnego kontrahenta: pozbawianie spodziewanych korzyści naruszającego przez zawieszenie wykonania postanowień, nałożenie kary, wycofanie pomocy itp. Sankcje niezorganizowane - nie są przewidziane w umowie, choć wszyscy sygnatariusze liczą się z ich istnieniem.
40.Zakaz wojny i pojęcie agresji w prawie międzynarodowym. AGRESJA jest to zastosowanie siły zbrojnej przez jedno lub grupę państw przeciwko innemu lub innym państwom. Istotą agresji jest użycie siły zbrojnej (w odróżnieniu od agresji ekonomicznej, pośredniej czy też ideologicznej). Istotnym elementem agresji jest element pierwszeństwa. Bezwzględny zakaz wojny agresywnej (norma ta ma charakter IUS COGENS) leży u podstaw systemu Organizacji Narodów Zjednoczonych. Już w Preambule do Karty Narodów Zjednoczonych jest wyraźnie sprecyzowany cel Organizacji: „uchronić przyszłe pokolenia od klęski wojny, która dwukrotnie za naszego życia wyrządziła ludzkości niewypowiedziane cierpienia”. Pod koniec Preambuły jest jeszcze wyrażona chęć, żeby: „postępować tolerancyjnie i żyć ze sobą w pokoju jak dobrzy sąsiedzi, zjednoczyć swe siły dla utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa”.