11. Pojęcie i rodzaje umów międzynarodowych

Definicja umowy międzynarodowej (um) określona została w Konwencji Wiedeńskiej (1969 r.) o Prawie Traktatów w art. 2 .

Um jest to międzynarodowe porozumienie między państwami, zawarte w formie pisemnej i regulowane przez prawo międzynarodowe, niezależnie od tego czy jest ujęte w jednym dokumencie, czy w dwóch lub więcej i bez względu na jego szczególną nazwę.

Jak wskazuje definicja um jest to wyłącznie porozumienie między państwami. Nie oznacza to jednak, że umowa zawierana pomiędzy państwami, a innymi podmiotami prawa międzynarodowego lub między tymi podmiotami, nie mogą być umowami międzynarodowymi. Są również określane jako um tyle że Konwencja Wiedeńska nie ma zastosowania do takich umów.

Rodzaje umów międzynarodowych

I. Ze względy na liczbę kontrahentów

1. Dwustronne

2. Wielostronne (dzieli się je ze względu na odmienny sposób przystępowania państw trzecich)

• Otwarte- zawierają one klauzulę dopuszczająca przystąpienie innych państw bez potrzeby uzyskiwania zgody dotychczasowych kontrahentów; wystarczy jednostronne oświadczenie woli

• Zamknięte

II. Ze względu na rodzaj organu państwowego jaki występuje jako strona i czy umowa podlega ratyfikacji czy tez zatwierdzenie:

1. umowy państwowe- ratyfikowane przez głowę państwa np. traktaty pokojowe, układy przyjaźni, umowy polityczne.

2. umowy rządowe- podlegają zatwierdzeniu przez Rade Ministrów (premiera)

3. umowy resortowe- przedmiot tych umów należy do właściwości jednego ministra, a które nie są ani umowami państwowymi ani rządowymi.

III. Ze względu na treść umowy

1. Polityczne- np. Traktat Pokoju, w którym państwa regulują stosunki między sobą, przechodzą ze stanu wojny do stanu pokoju; np. Traktat Przymierza- państwa zobowiązują się do udzielenia sobie pomocy w określonych w traktacie przypadkach, włączając w to użycie siły.

2. gospodarcze i administracyjne- np. umowy handlowe, umowy konsularne, umowy nawigacyjne.

12. Strony umów międzynarodowych

Zgodnie z art. 2 Konwencji Wiedeńskiej „strona" oznacza państwo, które wyraziło zgodę na związanie się traktatem i w stosunku do którego traktat wszedł w życie. Natomiast art. 3 Konwencji wskazuje na to że stroną umowy międzynarodowej niekoniecznie musi być państwo. Umowa międzynarodowa może być także zawierana pomiędzy państwem lub innym podmiotem PM lub pomiędzy tymi innymi podmiotami. Jednakże postanowienia Konwencji są skuteczne (obowiązujące) tylko w odniesieniu do umów których stronami są państwa.

Państwo staje się stroną umowy międzynarodowej jeżeli ja ratyfikowało. Ratyfikacja to zatwierdzenie umowy przez szefa państwa przy czym w odniesieniu do ważniejszych umów wymagana jest zgoda parlamentu; jest to zgoda na związanie się traktatem.

Zawarcie umowy międzynarodowej wiąże się z przestrzeganiem pewnych zasad, nakłada na stronę umowy pewne obowiązki oraz przyznaje pewne prawa związane z ratyfikacją umowy.

Mianowicie każda strona umowy międzynarodowej jest zobowiązana do:

• poszanowania zasady pacta sunt servanda- oznacza to, że strony związane traktatem powinny stosować się do postanowień w nim zawartych i wykonywać je w dobrej wierze,

• strona umowy nie może powoływać się na postanowienia swojego prawa wewnętrznego dla usprawiedliwienia niewykonania przez nią traktatu,

• strona umowy międzynarodowej jest zobowiązana od powstrzymania się od działań, które udaremniłyby cel i przedmiot traktatu, ale tylko w sytuacji gdy wyraziła zgodę na związanie się traktatem lub podpisano traktat lub dokonano wymiany dokumentów, aż do momentu oświadczenia, iż nie zamierza się stać strona tego traktatu,

Strony umowy międzynarodowej mają prawo do:

• zgłoszenia zastrzeżeń przy podpisaniu, ratyfikacji, przyjęciu lub zatwierdzeniu (wyjątki określa art. 19 Konwencji)

Jak wspomniano powyżej strona umowy staje się podmiot w stosunku do którego traktat wszedł w życie. Na gruncie prawa międzynarodowego traktat wchodzi w życie w trybie i dniu przewidzianym w traktacie bądź uzgodnionym przez państwa negocjujące. W braku takiego postanowienia lub porozumienia traktat wchodzi w życie, gdy zgoda na związanie się traktatem zostanie wyrażona przez wszystkie państwa negocjujące. Postanowienia traktatu regulujące ustalenie autentyczności jego tekstu, wyrażenie zgody państw na związanie się traktatem, tryb lub dzień jego wejścia w życie, zastrzeżenia, funkcje depozytariusza oraz inne sprawy nie dające się uniknąć przed wejściem traktatu w życie mają zastosowanie od chwili przyjęcia jego tekstu. W efekcie przystąpienia państwo nabywa prawa i obowiązki stron

Dopiero po ratyfikacji i wejściu traktatu w życie podmiot PM staje się strona umowy międzynarodowej.

13. Etapy zawierania umowy międzynarodowej

Wyróżniamy 3 etapy zawierania umów:

1. Negocjowanie

2. Przyjęcie umowy

3. Umocowanie umowy

Ad. I

Etap ten służy wypracowaniu wspólnego stanowiska i zbudowaniu umowy międzynarodowej. W przypadku umów dwustronnych środkami służącymi osiągnięciu tego celu jest wymiana not lub rokowania między zainteresowanymi stronami. Jeżeli natomiast mowa o umowach wielostronnych zwołuje się konferencji z udziałem pełnomocników państw. Uzgodnienie tekstu umów wielostronnych następuje poprzez głosowanie, tekst zostaje uchwalony jeżeli wyraziło zgodę 2/3 państw obecnych. Treść umów wielostronnych jest także opracowywana przez organizacje międzynarodowe i konferencje organizowane przez te organizacje.

Ad. II

Przyjęcie umowy następuje poprzez parafowanie i podpisanie umowy. Parafowanie polega na złożenie przez pełnomocników parafy pod umową. Parafowanie oznacza potwierdzenie, że uzgodnienie tekstu zostało zakończone, że jest on autentyczny i nie można go zmieniać. Natomiast podpisanie umowy nadaje jej charakter prawnie wiążący, chyba że jest to umowa wymagająca ratyfikacji lub zatwierdzenia, wówczas w przypadku podpisania umowy powyższy skutek nie występuje.

Ad. III

Umocowanie umowy to inaczej zgoda na związanie się traktatem. W praktyce wykształciły się dwa sposoby umocowania umowy: ratyfikacja i zatwierdzenie. Różnica między ratyfikacją a zatwierdzeniem polega na tym, że zatwierdzenie należy do prerogatyw rządu a ratyfikacja jest aktem prezydenta. Powstaje pytanie czy jeżeli w umowie brak jest klauzuli zapowiadającej ratyfikacje lub zatwierdzenie to należy uznać, że umowa taka podlega ratyfikacji czy zatwierdzeniu?? Kwestia ta jest uregulowana w art. 14 Konwencji: zgoda państwa na związanie się umową następuje w drodze ratyfikacji jeśli:

• Umowa to przewiduje

• Państwa wyraziły zgodę na to by umowa podlegała ratyfikacji

• Przedstawiciele państw podpisały umowę z zastrzeżeniem ratyfikacji

• Zamiar podpisania umowy z zastrzeżeniem ratyfikacji wynika z pełnomocnictw przedstawiciela lub zamiar ten został wyrażony w czasie negocjacji

Na gruncie prawa polskiego umowy międzynarodowe ratyfikuje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, samodzielnie, bądź za zgodą Sejmu. W każdy przypadku zobowiązany jest zawiadomić o tym Sejm i Senat. Zgoda na ratyfikacje wymagana jest także w przypadku umów, na podstawie których Rzeczypospolita Polska przekazuje organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencji organów władzy państwowej w niektórych sprawach

Ratyfikacja wywołuje skutki prawne dopiero wówczas gdy o jej dokonaniu zostaną formalnie powiadomione państwa umawiające się. W odniesieniu do umów dwustronnych takie poinformowanie odbywa się poprzez wymianę dokumentów ratyfikacyjnych. Natomiast w odniesieniu do umów wielostronnych dokumenty ratyfikacyjne składane są u depozytariusza.

Kiedy umowa międzynarodowa wchodzi w życie??

Nie zawsze jest tak, że data dojścia do skutku umowy pokrywa się z data wejścia w życie. Najczęściej datę wejścia w życie określa sama umowa. Strony jeszcze przed ratyfikacją mogą także uzgodnić, że umowa wejdzie w życie z dniem podpisania. Strony mogą także uzgodnić tymczasowe obowiązywanie umowy jeszcze przed jej wejściem w życie. Jeżeli brak jest postanowień dotyczących wejścia w życie umowy wówczas przyjmuje się że data wejścia w życie jest data dojścia do skutku umowy, czyli umowa podlega ratyfikacji w dniu wymiany dokumentów ratyfikacyjnych.

14. Ratyfikacja umowy w świetle prawa międzynarodowego i polskiego.

Ratyfikacja to zatwierdzenie umowy przez szefa państwa przy czym w odniesieniu do ważniejszych umów wymagana jest zgoda parlamentu.

Zgodnie z art. 14 KW - zgoda państwa na związanie się umową jest wyrażona przez ratyfikację, gdy: a) umowa postanawia, że zgoda taka będzie wyrażona w drodze ratyfikacji, b) w inny sposób ustalono, że państwa negocjujące uzgodniły, że ratyfikacja będzie wymagana, c) przedstawiciel państwa podpisał umowę z zastrzeżeniem ratyfikacji, d) zamiar państwa podpisania umowy z zastrzeżeniem ratyfikacji wynika z pełnomocnictw jego przedstawiciela lub został wyrażony w czasie negocjacji.

Umowy międzynarodowe ratyfikuje Prezydent RP, samodzielnie, bądź za zgodą Sejmu. W każdy przypadku zobowiązany jest zawiadomić o tym Sejm i Senat. Do umów ratyfikowanych za zgodą Sejmu (art.89ust.1K.), wyrażoną w ustawie, należą umowy dotyczące:

• pokoju, sojuszy, układów politycznych lub wojskowych,

• wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji,

• członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej,

• znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,

• spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy.

Prezydent samodzielnie ratyfikuje umowy międzynarodowe, które nie dotyczą spraw wymienionych wyżej, a przewidują wymóg ratyfikacji albo ją dopuszczają, a szczególne okoliczności to uzasadniają. Jak wynika z art.144 Konst., umowy międzynarodowe ratyfikowane przez Prezydenta wymagają dla swojej ważności kontrasygnaty Prezesa RM.

Zgoda na ratyfikacje wymagana jest także w przypadku umów, na podstawie których RP przekazuje organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencji organów władzy państwowej w niektórych sprawach (art. 90 K.). Ustawa wyrażająca zgodę na ratyfikację takiej umowy, jest uchwalana przez Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów. Wyrazić zgodę na ratyfikację mogą także sami obywatele RP w referendum ogólnokrajowym. Uchwałę w sprawie wyboru trybu ratyfikacji podejmuje Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Wniosek o ratyfikację umowy międzynarodowej składa RM, po uzgodnieniu z zainteresowanymi ministrami, za pośrednictwem ministra właściwego do spraw zagranicznych, organ właściwy do prowadzenia negocjacji lub minister kierujący działem administracji rządowej właściwy do spraw, których ona dotyczy. RM podejmuje uchwałę o przedłożeniu umowy Prezydentowi do ratyfikacji. Umowę przedkłada Prezydentowi minister właściwy do spraw zagranicznych wraz z uzasadnieniem oraz projektem dokumentu ratyfikacyjnego. Wymagane jest uprzednie wyrażenie zgody przez Sejm lub zawiadomienie Sejmu o ratyfikacji. Sejm może wyrazić negatywną opinię co do zasadności wyboru trybu ratyfikacji (pomijającego wyrażenie zgody przez Sejm na ratyfikację); w takim przypadku RM zajmuje ponowne stanowisko w tej sprawie. Ratyfikacji poddawane są zazwyczaj umowy o większym znaczeniu, umowy rządowe oraz resortowe wymagają zatwierdzenia przez RM. Procedurę wszczyna organ właściwy do prowadzenia negocjacji lub minister kierujący działem administracji rządowej właściwy do spraw, których dotyczy umowa międzynarodowa. Po uzgodnieniu z zainteresowanymi ministrami, składa on RM, za pośrednictwem ministra właściwego do spraw zagranicznych, wniosek o zatwierdzenie. RM w drodze uchwały zatwierdza umowę i informuje o tym fakcie Prezydenta.

15. Miejsce umowy w wewnętrznym porządku prawnym na przykładzie RP.

.

Polski porządek prawny jest przychylny prawu międzynarodowemu o czym świadczy fakt zawarcia w Konstytucji (w art.9) zasady mówiącej, iż Polska przestrzega wiążącego ja prawa międzynarodowego. Należy rozumieć, że pewne unormowania międzynarodowe na mocy tego przepisu będą inkorporowane do porządku krajowego. Zasada wysłowiona w art. 9 Konstytucji jest zasada ogólna i odnosi się ona do wszystkich źródeł prawa międzynarodowego. Trzeba jednak zaznaczyć, że w odróżnienie od innych źródeł prawa, umowa międzynarodowa znalazła szerokie unormowania konstytucyjne.

Jeżeli chodzi o miejsce umowy w polskim porządku prawnym to zasadnicze znaczenie ma podział na umowy ratyfikowane i umowy nieratyfikowane. Decyduje to bowiem o skuteczności prawnej umów w wewnętrznym porządku prawnym.

Wszystkie ratyfikowane umowy międzynarodowe mogą zawierać postanowienia będące źródłem powszechnie obowiązującego prawa, wszystkie takie postanowienia podlegają bezpośredniemu stosowaniu. Natomiast ich miejsce w systemie prawa jest zróżnicowane i zależy od tego czy ratyfikacji dokonano na podstawie ustawy akceptującej. Art. 91 ust. 2 Konstytucji wprowadza zasadę, zgodnie z którą umowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawami. Oznacza to, że w razie kolizji, norma zawarta w umowie międzynarodowej musi zostać zastosowana zamiast normy ustawowej. Brak natomiast w konstytucji wyraźnego określenia miejsca umów ratyfikowanych bez uprzedniego wydania ustawy akceptującej. Należy przyjąć, że umowom takim nie można przypisywać nie tylko mocy wyższej od ustawy ale nawet mocy równej ustawie. Wszystkie umowy międzynarodowe muszą być natomiast zgodne z Konstytucją co zostało określone w art. 133 ust 2 i art. 188 pkt. 1 Konstytucji

W odniesieniu do umów zawieranych bez poddawania ich procedurze ratyfikacji to umowy takie nie mogą być źródłem powszechnie obowiązującego prawa. Oznacza to, że postanowienia w nich zawarte mogą wiązać jedynie jednostki organizacyjnie podporządkowane organowi, który zawarł umowę międzynarodową. W żadnym natomiast razie nie mogą kształtować sytuacji prawnej podmiotów zewnętrznych, w szczególności sytuacji obywateli i podmiotów podobnych.

Należy także dodać, że strona umowy niezależnie czy to ratyfikowanej czy nie, nie może powoływać się na postanowienia swojego prawa wewnętrznego jako uzasadnienia niewykonania umowy. Zgodnie z prawem konstytucyjnym strona umowy międzynarodowej ma wprawdzie obowiązek wprowadzenia postanowień umowy do wewnętrznego porządku prawnego ale nie oznacza to wcale że każda umowa międzynarodowa automatycznie może stać się samoistnym źródłem praw i obowiązków jednostki, czyli podlegać bezpośredniemu stosowaniu przez sądy.

17. Nieważność umowy międzynarodowej

Umowa międzynarodowa musi odpowiadać pewnym warunkom zarówno co do jej podmiotu jak i przedmiotu. Niespełnienie tych warunków powoduje, że umowa jest nieważna.

Nauka prawa cywilnego wymienia następujące wady umowy:

• zastosowanie przymusu w postaci użycia siły lub groźby- w tym przypadku wyróżniamy 2 rodzaje zastosowania przymusu: wobec przedstawiciela państwa oraz wobec państwa. Zastosowanie takiego przymusu wobec przedstawiciela państwa powoduje, że umowa nie wywołuje żadnych skutków prawnych. Natomiast stosowanie przymusu wobec państwa w celu wymuszenia zgody na umowę we wcześniejszym porządku prawa międzynarodowego w niczym nie wpływało na ważność umowy. Obecnie Konwencja Wiedeńska uznaje za nieważny traktat, którego zawarcie spowodowane było przez groźbę lub użycie siły z pogwałceniem zasad prawa międzynarodowego, wyrażonych w Karcie Narodów Zjednoczonych.

• błąd, podstęp- jest przyczyną nieważności umowy, jeżeli dotyczy faktu lub sytuacji, która istniała w czasie zawierania umowy i stanowiła istotna podstawę zgody państwa na związanie się tą umową. Państwo może powoływać się na błąd dla unieważnienia swojej zgody, jeżeli własnym postępowaniem nie przyczyniło się do jego powstania. Jeżeli państwo zawarło umowę na skutek podstępu ze strony innego państwa negocjującego może powoływać się na postęp dla unieważnienia swej zgody na związanie się umową.

• przekupstwo przedstawiciela państwa- Jeżeli wyrażenie zgody państwa na związanie się traktatem zostało spowodowane w drodze przekupienia jego przedstawiciela przez inne państwo negocjujące, państwo to może powołać się na takie przekupstwo jako na czynnik unieważniający jego zgodę na związanie się traktatem

Państwa nie mogą w celu unieważnienia umowy powoływać się na fakt, że ich zgoda na związanie się umową wyrażona została z pogwałceniem przepisów ich prawa wewnętrznego dotyczącego zawierania umów. Ponadto obowiązuje reguła, że państwo nie może w celu unieważnienia umowy powoływać się na fakt- jeżeli po uzyskaniu wiadomości o tych faktach zgodził się uznać umowę za ważna.

Strona, która powołująca się na przyczynę nieważności umowy powinna notyfikować to pozostałym stronom oraz podać uzasadnienie swojego roszczenia. Jeżeli po upływie określonego czasu żadna ze stron umowy nie zgłosiła sprzeciwu strona wnioskująca może podjąć kroki zmierzające do formalnego zatwierdzenia nowego stanu prawnego. Jeżeli strona zgłosiła sprzeciw w sprawach dotyczących nieważności umowy na skutek kolizji z ius cogens spór powinien być załatwiony środkami pokojowymi, jeżeli nie uda się osiągną porozumienia wówczas organem właściwym do rozstrzygnięcia takiego sporu jest MTS.

18. Wygaśnięcie umowy międzynarodowej

Umowa międzynarodowa jest skuteczna w okresie swego obowiązywania, czyli między wejściem w życie a wygaśnięciem. Obowiązuje domniemanie traktatu tzn., że jeżeli ważność nie zostanie zakwestionowana z uwzględnieniem przyczyn zawartych w Konwencji wiedeńskiej, to traktat jest ważny. Wygaśnięcie lub zawieszenie działania traktatu skutkuje zwolnieniem się strony ze zobowiązań przewidzianych w umowie lub ich wykonywania. Od stwierdzenia nieważności umowy różni się tym, iż pociąga za sobą skutki prawne od chwili wygaśnięcia. Umowa wygasła nie wiąże już stron, a zarazem oznacza ich zwolnienie od dalszego jej wykonywania. Przestają również obowiązywać przewidziane nią prawa i obowiązki. Wygaśnięcie umowy jest terminem dwuznacznym. Można go bowiem rozumieć jako wygaśnięcie bezwzględne (utrata mocy wiążącej traktatu wobec wszystkich stron) lub wygaśnięcie względne (utrata mocy wiążącej tylko w stosunku do jednej lub niektórych stron traktatu)

Przyczyny wygaśnięcia umowy międzynarodowej można podzielić na: przewidziane w postanowieniach umowy oraz w nich nie przewidziane. Nadto, traktat może wygasnąć na skutek wyrażenia zgodnej woli wszystkich stron. Moment wygaśnięcia nie wpływa jednak na prawa i obowiązki realizowane czy powstałe przed nim, co jednak nie dotyczy przyczyny wygaśnięcia umowy w związku z powstała normą ius cogens. W tej bowiem sytuacji dawniej powstałe przywileje i powinności mogą pozostać wówczas, gdy nie są sprzeczne z normami ius cogens.

I. Przyczyny wygaśnięcia umowy przewidziane w traktacie:

• Upływ czasu na jaki została zawarta, jeśli traktat nie został zawarty bezterminowo

• W przypadkach umów wielostronnych przyczyną wygaśnięcia umowy może być spadek liczby sygnatariuszy poniżej ustalonego minimum

• Przyczyną wygaśnięcia może być też wypowiedzenie umowy zgodnie z jej postanowieniami, sposób ten jest jednak obwarowany zasadą trwałości umów. Wynika z tego, iż traktat może być wypowiedziany jedynie w określony sposób, w uzgodnionych terminach oraz w ustalonej formie.

II. Przyczyny wypowiedzenia umowy nieprzewidziane w traktacie:

a.) wygaśnięcie traktatu z mocy prawa

• Zgodna wola wszystkich stron umowy

• Całkowite wykonanie umowy

• Znikniecie podmiotu oraz przedmiotu umowy

b.) wygaśnięcie traktatu powodujące skutki prawne z inicjatywy stron umowy

• Wygaśnięcie w skutek zawarcia późniejszej umowy

• naruszenie umowy przez partnera

• trwałą niemożność wykonania umowy

• niezgodność z nowo powstałą imperatywną normą powszechnego prawa międzynarodowego

• wypowiedzenie umowy w sposób nie przewidziany w jej postanowieniach.

Jeśli chodzi o konsekwencje wygaśnięcia umowy, mogą być one określone albo w samych postanowieniach traktatu, albo mogą zostać uzgodnione przez strony umowy. W razie ich braku zastosowanie znajdą postanowienia przepisu artykułu 70 KPT, zgodnie z którym wygaśnięcie traktatu „zwalnia strony z obowiązku dalszego wypełniania traktatu” oraz „nie wpływa na żadne prawa i obowiązki ani na sytuację prawną stron, powstałe wskutek wykonywania traktatu przed jego wygaśnięciem”. Wygaśnięcie umowy międzynarodowej oznacza zatem definitywny kres jej mocy wiążącej i kończy czas funkcjonowania przewidzianych w niej praw i obowiązków

19. Pojęcie i rodzaje państw

W doktrynie wylicza się 3 elementy konieczne do powstania i istnienia państwa. Mianowicie:

• ludność- naród jest nosicielem suwerenności, a suwerenność państwa jest w istocie przejawem zwierzchnictwa narodu. Prawo międzynarodowe przyznaje narodowi prawo do samostanowienia i wymaga od narodu pewnego stopnia zorganizowania.

• suwerenność- należy ją rozumieć jako „samowładność” czyli prawną niezależnośc od jakichkolwiek czynników zewnętrznych i „całowładność” czyli kompetencja normowania wszystkich stosunków wewnątrz państwa.

• władza najwyższa- gwarantuje korzystanie z przysługujących państwu praw oraz wykonywanie obowiązków zgodnie z prawem międzynarodowym

Jeżeli będziemy rozumieli państwo wyłącznie jako byt złożony z w/w elementów to rozumowanie to jest zbyt szerokie z punktu widzenia prawa międzynarodowego albowiem takie rozumienie państwa nie pozwala wyeliminować tworów czy społeczności które zgodnie z założeniami prawa międzynarodowego państwami nie są.

Dlatego tez doktryna prawa międzynarodowego wskazuje jeszcze 4 element, którym jest zdolność do utrzymania stosunków z innymi państwami. Mając powyższe na uwadze można stwierdzić, iż nowe państwo powstaje wówczas gdy pewna wspólnota uzyskuje zorganizowany rząd, określone terytorium i taki stopień niezależności od jakiegokolwiek państwa, który umożliwia jej prowadzenie własnych stosunków zagranicznych.

Zgodnie z przeważającą w nauce opinią państwo powstaje w wyniku ewolucji historycznej, a prawo międzynarodowe nie jest w stanie wpłynąć na skutki i przyczyny jakie prowadza do powstania państwa. Dlatego też Prawo Międzynarodowe reprezentuje państwo z zewnątrz jako byt już istniejący

Podział państw

4. z uwagi na ich strukturę

• państwa jednolite- to jeden podmiot prawa międzynarodowego; ich jednostki administracyjne nie mają zdolności prawnej i zdolności w stosunkach międzynarodowych. W polskiej nauce przyjmuje się, że niektóre państwa będące federacjami są uznawane za państwa jednolite. Chodzi tu o takie państwa, których części składowe nie mogą występować na zewnątrz, gdyż stosunki międzynarodowe należą do uprawnien władz centralnych.

• państwa złożone- istotą tego typu państwa jest podział suwerenności między całość i części składowe; państwa złożone dzieli się na

• federacje- całość jest podmiotem prawa międzynarodowego, a jej części składowe mogą mieć jedynie ograniczoną zdolność do utrzymywania stosunków zewnętrznych czyli części państwa związkowego NIE są podmiotami prawa międzynarodowego.

• konfederacje- podmiotami prawa międzynarodowego są części składowe, które pozostają suwerennymi i samodzielnymi podmiotami natomiast całość czyli związek albo w ogóle nie ma albo ma bardzo ograniczoną podmiotowość

• Związek Radziecki- związkowe państwo wielonarodowe składające się z 15 republik radzieckich; specyfiką związku radzieckiego miało być istnienie podmiotowości prawnomiędzynarodowej republik związkowych. W 1944 republiki uzyskały formalne prawo zawierania umów międzynarodowych oraz zawierania stosunków dyplomatycznych i konsularnych., co było z resztą jedynie fikcją

• Wspólnota niepodległych państw- początkowo w jej skład wchodziły Białoruś, Ukraina, Rosja potem dołączyły m.in. Armenia, Azerbejżan, Kazachstan, Mołdawia. Zgodnie z założeniami Wspólnoty jej członkami są państwa suwerenne prowadzące własną politykę zagraniczną.

• Wspólnota Narodów (brytyjska)- w zasadzie jest trudna do zdefiniowania, ponieważ wymyka się znanym w prawie międzynarodowym klasyfikacjom. Nie jest ani federacją ani konfederacją nie posiada także aktu prawnego, który można by nazwać konstytucją. W skład Wspólnoty Narodów dominia, republiki i samodzielne monarchie, które uznają za głowę Wspólnoty monarchę brytyjskiego. Wchdzące w skład wspólnoty państwa są względem siebie równe i mają niczym nie ograniczoną zdolność do czynności prawnych.

1. Ze względu na ograniczenie zdolności do czynności prawnych w stosunkach międzynarodowych

• Państwa zależne- to takie, których zdolność do utrzymania stosunków międzynarodowych i prowadzenie polityki zagranicznej jest ograniczona na rzecz innego podmiotu. To znaczy, że jakieś państwo przejęło prawo do zewnętrznego reprezentowania innego podmiotu prawa międzynarodowego (i w ten sposób ten podmiot stał się państwem zależnym) Państwami zależnymi są protektoraty i państwa wasalne.

• Protektorat- opiera się na umowie międzynarodowej zawartej przez dwa suwerenne podmioty. W umowie tej jedno państwo zwane protegowanym zrzeka się w całości lub w części swej zdolności do działania w płaszczyźnie zewnętrznej i przekazuje je państwu protektorowi.

• Państwa wasalne- pojęcie państwa wasalnego ukształtowało się w okresie feudalizmu. Stosunek ten charakteryzuje się istnieniem państwa wasalnego (lennego) i państwa suwerennego (zwierzchniego). Charakterystyczne dla państw wasalnych jest płacenie dani, i tak np. Andora jest państwem lennym Francji i Hiszpanii, do dziś płaci symboliczną daninę Francji w wysokości 960 franków i biskupowi Urgel 460 peset.

• Minipaństwa- wprawdzie posiadają maleńkie terytorium i niewielka liczbę ludności i w rozumieniu powyższej definicji powinny za państwa być uznane bo spełniają wszystkie warunki definicji, ale małe terytorium i niewielka liczba ludności uniemożliwiają fizyczne występowanie w stosunkach międzynarodowych w pelnym wymiarze. Z tego powodu przekazanie reprezentacji innemu państwu leży w ich interesie.

• Państwa neutralne- przyjęcie przez państwo statusu trwałej neutralności jest przyczyną ograniczenia zdolności do czynności prawnych na płaszczyźnie międzynarodowej. Państwa trwale neutralne w zamian z uzyskana w umowie międzynarodowej gwarancje niepodległości i integralności terytorialnej zobowiązują się nie używać siły zbrojnej przeciwko innemu państwu, ani nie przystępować do toczących się działań wojennych, z wyjątkiem samoobrony. Państwa tego typu nie mogą przystępować do sojuszy i organizacji wojskowych ani udostępniać swojego terytorium na bazy wojskowe. Przykładem takich państw jest Szwajcaria (od 1648 r.- pokój westfalski) i Austria ( od 1955 r.)

---