Psychologia zagrożeń

Temat 1. Zagrożenia bezpieczeństwa personalnego i strukturalnego -

01.10.2011 wnioski z eksperymentów psychologicznych.

1. Eksperyment Milgrama – posłuszeństwo

Eksperyment Milgrama - Eksperyment badał posłuszeństwo wobec autorytetów. Przeprowadzony był w 1961 i 1962 roku.

Konstrukcja i przebieg eksperymentu:

Przeprowadzony został na Uniwersytecie Yale ze studentami, a potem z mężczyznami mieszkającymi w New Haven. Kolejne badania zorganizowane były poza terenem uniwersytetu. Milgram założył pracownię w lokalu sklepowym w Bridgeport, gdzie za pomocą ogłoszeń w lokalnych gazetach szukał ochotników do kolejnych doświadczeń. Potrzebował ludzi zróżnicowanych pod względem zawodu, wieku, wykształcenia, płci (1000 osób)

Metoda badawcza:

Ochotnicy zgłaszali się do laboratorium po przeczytaniu w prasie ogłoszenia. Byli pewni, że biorą udział w badaniu "wpływu kar na pamięć". Piętnaście z nich było robotnikami, 16 przedstawicielami handlowymi lub przedsiębiorcami, 9 reprezentowało wolne zawody. Gdy badany wchodził do laboratorium, widział obecną już w pomieszczeniu inną "osobę badaną". W rzeczywistości był to pomocnik eksperymentatora - czterdziestosiedmioletni mężczyzna z nadwagą, sprawiający miłe wrażenie (księgowy).

Następowało sfingowane losowanie ról, w którym prawdziwej osobie badanej przypadała rola "nauczyciela", a pomocnikowi eksperymentatora - rola "ucznia".

Nauczyciel dowiadywał się, że jego zadanie polegać będzie na czytaniu uczniowi listy par słów (np. "miły-dzień", "niebieska-skrzynka" itp.), a następnie sprawdzaniu, jak wiele z tych par uczeń zapamiętał. Faza sprawdzająca polegać miała na tym, że nauczyciel czyta pierwsze słowo z pary, następnie cztery słowa-propozycje, z których uczeń ma wybrać słowo prawidłowe Jeśli uczeń odpowie prawidłowo, nauczyciel czyta kolejne słowo, gdy uczeń odpowie źle - nauczyciel stosuje karę w postaci wstrząsu elektrycznego.

Nauczyciel otrzymywał na początku jeden próbny wstrząs elektryczny o sile 45V, który był odczuwany jako dość bolesny.

Następnie ucznia przeprowadzano do sąsiedniego pokoju, oddzielonego od laboratorium szybą. Tam przywiązywany był do krzesła przez pomocnika eksperymentatora oraz nauczyciela. Przeguby ucznia podłączane były do elektrod, po uprzednim posmarowaniu nadgarstków maścią "w celu uniknięcia poparzeń i pęcherzy". W trakcie przypinania "nauczyciel" słyszał jak "uczeń" zadaje pytanie "eksperymentatorowi czy to może być niebezpieczne, ponieważ ma kłopoty z sercem - ...

Wynik:

- najsilniejszy szok zaaplikowało aż 65% badanych

- nikt się nie wycofał, gdy ofiara o to prosiła

- 80% kontynuowało wstrząsy, pomimo, że od początku wiedzieli, że ofiara miała problemy z sercem

-osoby, które dochodziły do końca skali były gotowe, aby kontynuować eksperyment pomimo, że lekarz decydował o jego zakończeniu

- na wyniki nie miały wpływu wiek, płeć, narodowość

Czynniki, które nasilały posłuszeństwo:

- bliskość autorytetu

- zinstytucjonowanie autorytetu

- brak bezpośredniego kontaktu z ofiarą

- autorytaryzm badanych- uwielbienie dla autorytetów

1. Stanfordzki Eksperyment Więzienny

Miał za zadanie zbadać psychologiczne efekty symulacji życia więziennego. 24 wybranych studentów losowo podzielono na więźniów i strażników. Amerykański psycholog tym samym udowodnił, że ludzie zdrowi psychicznie w specyficznych warunkach wcielają się w role oprawców i ofiar. Powodów takich zachowań upatruje on nie w zaburzeniach ludzkiej psychiki, lecz we wpływie otoczenia na jednostkę. Jednym z wniosków było też spostrzeżenie, że odgrywanie ról społecznych może wpływać na kształtowanie się osobowości jednostki, w szczególności w sytuacji, gdy nie ma ona możliwości zrzucenia schematu roli, lub gdy rola społeczna nie pozwala jej na margines swobody postępowania. Zaplanowany na dwa tygodnie eksperyment przerwany został już po sześciu dniach ze względu na brutalne zachowania osób, które przyjęły role strażników.

- zakończony już 6 dnia (miał trwać 2 tyg.)

- strażnicy dopuszczali się coraz bardziej gorętszych praktyk

Typy strażników:

1. Surowy ale sprawiediwy

2. Nie krzywdzący, udzielający pomocy, drobnych przysług więźniom

3. Znajdujący satysfakcję w znęcaniu się

Przerwany z powodu dopuszczania się praktyk homofobowych przez strażników na więźniach.

Cele eksperymentu:

- skonfrontowanie tezy o radykalnej zmianie zachowania zwyczajnych ludzi, kiedy stają się anonimowi i mogą traktować innych przedmiotowo

- badanie wpływu otoczenia, autorytetu solidarności grupowej, oraz konkretnej sytuacji na działania jednostek.

Miałem same zdrowe jabłka umieściłem je w skrzynce i prawie wszystkie zgniły. Na jakie determinanty ludzkiego działania zwraca uwagę Zimbardo, używając tego porównania do interpretacji wyników Staffordzkiego eksperymentu więziennego.

,,Miałem same zdrowe jabłka, umieściłem je w skrzynce i prawie wszystkie zgniły''. Sytuacje, w których występujemy i pełnione przez nas role społeczne mają niezwykle silny wpływ na zachowanie i psychiczne funkcjonowanie jednostek, ale również różnych grup społecznych. Zjawiska są produktem dewiacyjnej sytuacji. Ważne są uwarunkowania sytuacyjne oraz skłonności do przeceniania osobowościowych uwarunkowań zachowania. Odnośnie żołnierzy Amerykańskich w Iraku.

1. Konformizm - eksperyment Ascha

przeprowadzony przez Solomona Ascha w 1955r i dotyczący konformizmu, a konkretnie jednej z jego odmian - konformizmu normatywnego.

Konformizm normatywny - To rodzaj konformizmu, który motywowany jest lękiem przed odrzuceniem przez grupę i/lub pragnieniem bycia zaakceptowanym przez grupę. Typowe zachowania związane z tego typu konformizmem, to podporządkowanie się zdaniu grupy w obawie, że gdy wyrazi się własne prawdziwe i odmienne zdanie, to grupa przestanie nas akceptować.

Przebieg eksperymentu Ascha

Pozornym tematem badań była percepcja wzrokowa. Asch prosił ochotników(w sumie 123), którzy zgłosili się do jego eksperymentu, aby jak najdokładniej przyjrzeli się trzem liniom (A, B, C) i zadecydowali, do której z nich najbardziej podobny jest odcinek X narysowany obok. W rzeczywistości odcinki X i C były tej samej długości, a badani nie mieli co do tego żadnych wątpliwości, jeśli siedzieli sami przed ekranem. W takich warunkach 98% badanych udzielała odpowiedzi: "X jest najbardziej podobny do C". Odpowiedzi badanych dramatycznie zmieniały się, gdy badanie przeprowadzane było grupowo. Asch podstawiał 7 osób, które w przekonaniu rzeczywistej osoby badanej były także ochotnikami, choć naprawdę byli to wynajęci przez Ascha aktorzy. W pierwszych dwóch próbach (z innymi kartami niż ta przedstawiona na rysunku) aktorzy mieli udzielać prawidłowej odpowiedzi. W trzeciej próbie mieli natomiast mówić: "X jest najbardziej podobne do A". W takich warunkach ok. 2/3 rzeczywistych osób badanych (a niekiedy nawet 3/4 w zależności od innych czynników) przynajmniej raz zmieniała zdanie i również twierdziła, że "X jest podobne do A" (badani przechodzili "próby spostrzegania" w grupie kilkakrotnie).

Wyniki

Około 75% badanych co najmniej raz zgodziło się z odpowiedzią uzgodnioną przez grupę. We wszystkich połączonych próbach badani zgadzali się z grupą udzielając nieprawidłowych odpowiedzi w 36,8% przypadków.

Z kolei w grupie kontrolnej osoby udzielały 98% odpowiedzi prawidłowych, będąc pytanymi indywidualnie, bez obecności innych badanych.

Interpretacja wyników

Psychologów (włącznie z samym Aschem) zaskoczyły tak duże procenty osób podporządkowujących się zdaniu grupy, przy nieobecności wyraźnego nacisku grupowego. Badani mieli bowiem wiele powodów, dla których nie powinni podporządkowywać się zdaniu grupy:

1. Odcinki nie były równe, co do czego nikt z badanych nie miał wątpliwości.

2. Badani zgłaszali się na ochotnika do eksperymentu, którego rzekomym celem było "sprawdzenie dokładności spostrzegania". Brali pieniądze za uczestniczenie w eksperymencie. W związku z tym powinno im zależeć na tym, aby eksperymentator dostał rzetelne dane ("czego nie robi się dla nauki!")

3. Badani nigdy wcześniej nie widzieli innych uczestników grupy.

4. Było bardzo mało prawdopodobne, aby w przyszłości ponownie spotkali się w tej "przypadkowo" stworzonej grupie.

Mimo to badani zmieniali swoje zdanie i kłamali, mówiąc to co inni członkowie grupy. Asch zinterpretował ten wynik jako objaw uległości wobec większości - konformizmu - motywowanego lękiem przed odrzuceniem przez grupę oraz pragnienia bycia akceptowanym przez członków grupy. Jest to główny motyw tak zwanego konformizmu normatywnego. Taki konformizm polega na skłonności do podporządkowywania się niepisanym normom obowiązującym w danej grupie w obawie przed byciem wykluczonym z niej. Jeden z uczestników tak później wyjaśniał sytuację: „To była grupa. Oni mieli sprecyzowany pogląd, a moje zdanie z nim się nie zgadzało. To może budzić gniew. Mogłem wyjść na wielkiego niedołęgę. Nie miałem ochoty zrobić z siebie głupca. Czułem, że mam całkowitą racje, ale oni mogli pomyśleć, że jestem głupcem.”

Dlaczego uległość ”nauczyciela” w eksperymencie posłuszeństwa wobec autorytetu przeprowadzonym przez s. Milgrama, była tak duża?

Niezwykle istotnym czynnikiem mającym wpływ na uległość badanych był status eksperymentatora. W jednym z wielu wariantów badań, prowadząca je osoba była przedstawiana jako student kończący psychologię (niewątpliwy autorytet naukowy), kleryk (autorytet religijny), bądź sprzedawca, który przypadkowo został wyznaczony do roli prowadzącego eksperyment. Badania wykazały, że autorytet naukowy i religijny sprzyja wyzwalaniu uległości u uczniów. Im byli oni bardziej religijni , tym bardziej posłuszni. Osoby, które osiągały niskie wskaźniki religijności okazywały się być podatne wyłącznie na autorytet naukowy. Natomiast wysoko religijni badani okazywali wyraźne posłuszeństwo zarówno autorytetowi naukowemu jak i religijnemu. Równie silnym autorytetem mogą być instytucje. W klasycznym eksperymencie Milgrama, gdy badani byli poinformowani, że eksperyment prowadzony jest przez profesorów z Uniwersytetu Yale, całkowitą uległość okazało 65% nauczycieli. W tych samych uwarunkowaniach zmieniając tylko informacje o instytucji, którą reprezentuje eksperymentator (instytucja handlowo-reklamowa), tylko 48% badanych doszło do końca skali generatora wstrząsów. Badania wykazały, że istotnymi czynnikami nasilającymi uległość jest wielkość autorytetu, zakres nadzorowania wypełniania poleceń, brak sygnałów cierpienia ofiary. Uległość ma natomiast tendencje malejące gdy występuje sprzeczność poleceń różnych autorytetów. Nie sprzyja jej również brak możliwości wyrzeczenia się odpowiedzialności za losy ofiary.Badacze wskazują również, że duże znaczenie miało uprzejme zachowanie eksperymentatora. Nie krzyczał on na badanego, nie groził mu niczym, był zadziwiająco grzeczny i spokojny. W większości w procesie wychowania eksponuje się zasadę wskazującą, aby wobec ludzi grzecznych i uprzejmych również zachowywać się w ten sam sposób. Częściej wyrazimy ostry sprzeciw wobec osoby agresywnej, iż tej dążącej do tego samego celu, ale miłej i zachowującej się taktownie wobec nas. Uleganie autorytetom to naturalna cecha ukształtowana w procesie ewolucji, która skłaniała do podporządkowania się osobnikom świetnie funkcjonującym w konkretnych sytuacjach. Taka właściwość pomagała ludziom radzić sobie z wieloma trudnymi problemami. Podążanie za tym lepszym przynosiło bowiem najczęściej korzyści. Identyfikacja autorytetu dokonuje się jednak nie na podstawie starannie przemyślanego przetwarzania informacji, a raczej w oparciu o powierzchowne zidentyfikowanie określonych sygnałów świadczących o kompetencjach w jakiejś dziedzinie czy sile danego osobnika. Powoduje to dzisiaj, że ubranie (mundur, dobrze skrojony garnitur), tytuł, elegancki samochód albo liczne dyplomy wiszące na ścianie są automatycznymi wyzwalaczami posłuszeństwa. Skłaniają nas do bezwiednej uległości, co żadnej korzyści nam już nie przynosi. Dochodzi nawet do tego, że bez tych zewnętrznych oznak nikt nie uważa nas za godnego uwagi. Bez statusu autorytetu nawet najlepsze pomysły mogą zostać ośmieszone i odrzucone. ( to jest z tego tekstu co Kaska przesłała nam na pocztę).Czynnikami, które nasilały posłuszeństwo badanych były: - bliskość autorytetu i stopień jego zaakceptowania jako "prawdziwego autorytetu" (zobacz: np. charyzma) - zinstytucjonalizowanie autorytetu. Jeśli eksperymentator był spostrzegany np. jako pracownik uniwersytetu, to uległość badanych rosła (podobnie dzieje się, gdy za daną osobą stoi inna instytucja np. urząd, wojsko, szpital itp.) - brak bezpośredniego kontaktu lub duży dystans do ofiary. - autorytaryzm badanych (charakteryzujący się uwielbieniem dla autorytetów) - badani autorytarni byli nieco bardziej ulegli (częściej stosowali maksymalne szoki). Jednak ten wpływ osobowości był mało znaczący. Teoretycy wskazują, że do zamieszek bardzo często dochodzi w sytuacji pozytywnych zmian społecznych. Proszę wyjaśnić te zjawisko? W sytuacji pozytywnych zmian społecznych dochodzi często do zamieszek, dlatego że ludzie boją się wszelkich zmian. Każda zamiana nawet pozytywna budzi w nich lęk . Towarzyszy im też syndrom braku zaufania do instytucji publicznych lub obywateli. Obawiają się różnicy między stanem systemu społecznego (np. grupy), czyli sytuacji przed zmianą i po zmianie. Ludzie zwracają uwagę na destabilizujące i dezorientujące konsekwencje zmian społecznych, niezależnie od ich treści zmiany zawsze naruszają zastany porządek, przerywają ciągłość i zaburzają równowagę . Konflikty mogą spełniać pozytywną rolę względem struktury społecznej, ale tylko wtedy, gdy są tolerowane i instytucjonalizowane. Teoretycy podkreślają, że w systemach demokratycznych, nie tylko są one nieszkodliwe, ale wprost pożądane. Dzięki nim podejmuje się reformy, następuje integracja społeczna, nasilają się procesy adaptacyjne jednostek do zmieniających się uwarunkowań życia. Konflikt w ujęciu Cosera jest w państwach demokratycznych mechanizmem umożliwiającym samoregulację struktury społecznej. Dzięki niemu zwiększa się sprawność systemu społecznego oraz trwa permanentna optymalizacja funkcjonowania instytucji społecznych

Konformizm - pot. ulegający wpływom

Konformizm normatywny - motywowany jest lękiem przed odrzuceniem przez grupę lub pragnieniem bycia zaakceptowanym przez grupę.

Pokazano uczestnikom 3 linie o różnej długości i jedną odpowiadającą długością innej. Mimo ewidentnej różnicy grupa twierdziła iż jest inaczej. Pojawiło się pytanie, czy badani podporządkowywali się grupie dlatego, że bali się odrzucenia, czy też pod wpływem zdania większości rzeczywiście zaczynali wątpić we własne spostrzeżenia i "ich oczy kłamały". Inaczej mówiąc: być może zdanie innych członków grupy powodowało zmianę spostrzeżeń badanych. Tę hipotezę wykluczono, bowiem jeśli badani mieli swoje zdanie jedynie zapisać na kartce, lub podstawieni aktorzy nie byli bezpośrednio obecni w pokoju (badany słyszał ich wypowiedzi przez głośnik i wiedział, że oni jego nie słyszą), to badani nie zmieniali swojego zdania. Ponadto po eksperymencie podczas sesji wyjaśniającej badani twierdzili, że zmiana zdania nie była związana ze zmianą spostrzegania.

Jakie wnioski można wymienić w kontekście bezpieczeństwa personalnego i strukturalnego na podstawie eksperymentu Ascha dotyczącego konformizmu

Co trzecia osoba rezygnuje ze swojej opinii jeżeli zauważy, że jest ona niepopularna w grupie której przebywa. Co trzecia osoba zdaje się na osąd innych i nawet jeśli ma wątpliwości co do jego prawidłowości to i tak podąży za grupą. Nawet buntownicy szukają podobnych do siebie rebeliantów, do których doskonale pasują. 32% konformistów ukazało się w prostym eksperymencie z wybieraniem linii. Jak wielu z nas jednak poddaje się tłumowi, gdy sytuacja jest mniej czarno biała.

1. Dysonans poznawczy - L. Festinger.

(wiemy że coś jest złe amimo wszystko to robimy, np. Palenie zabija)

Wysunął twierdzenie, że dotyczy to również poglądów i decyzji. Każda informacja sprzeczna z dotychczasową opinią albo każdy argument przeciw już wysuniętej hipotezie i raz podjętej decyzji powoduje stan dysonansu poznawczego (dwa elementy są w dysonansie, gdy z jednego z nich wynika przeciwieństwo drugiego), to znaczy narusza wewnętrzną spoistość poglądów. Powstanie dysonansu poznawczego powoduje z kolei tendencję do jego usunięcia i przywrócenia spoistości poznawczej, co przyczynia się np. w przypadku podjętej decyzji do powstania szeregu procesów podecyzyjnych, zmierzających do osłabienia argumentów przeciw podjętej decyzji, a wzmocnienia argumentów na jej rzecz. Tendencja do minimalizacji dysonansu poznawczego zachodzi wg Festingera również wewnątrz grup społecznych, np. jeśli w grupie występuje różnica zdań, to poszczególne jednostki mają tendencję zwracania się przede wszystkim do tych, którzy mają poglądy podobne do ich własnych. Teoria dysonansu poznawczego przedstawia człowieka jako istotę skłonną do racjonalizacji. Człowiek jest motywowany nie tyle, by mieć słuszność, ile, by wierzyć, że ma słuszność (i że jest mądry, uczciwy, dobry, itd.)

Scharakteryzować podstawowe założenia teorii dysonansu poznawczego

Dysonans poznawczy, sytuacja, gdy jednostka uświadamia sobie sprzeczność dwu treści poznawczych: między informacjami (przekonaniami) posiadanymi a informacjami odbieranymi, dotyczącymi tej samej sprawy.
Redukcja dysonansu może nastąpić poprzez zmianę interpretacji treści odbieranych (np. palacz czytający o szkodliwości palenia tytoniu zdecyduje się palić dalej osłabiając swoje przekonania co do szkodliwości palenia albo rzuci palenie przekonany o szkodliwości palenia). Dysonans poznawczy wywołuje przykry stan emocjonalny, motywujący jednostkę do jego usunięcia tym silniej, im silniejszy jest konflikt w którym znalazły się przekonania istniejące z informacjami odbieranymi.

Dysonans - najprościej - niezgodność między elementami poznawczymi.

Elementy poznawcze - myśli, uczucia, przekonania, lub wiedza.

Pułapka racjonalizacji - na skutek podnoszenia własnej samooceny i ciągłej potrzeby redukcji dysonansu moglibyśmy wpaść w pułapkę racjonalizacji, popadając w zachowania niemoralne, wciąż to je racjonalizując. Nie dzieje się tak, co tłumaczy teoria autoafirmacji - odwołujemy się do swoich innych pozytywnych cech.

1. Teoria opanowania trwogi

zakładająca, iż podstawowym źródłem ludzkiej motywacji jest doświadczanie trwogi, będącej efektem świadomości nieuniknionej śmierci. Ludzie zdają sobie sprawę ze skończoności swojej egzystencji. Zestawienie tego instynktownego pragnienia dalszego życia ze świadomością nieuchronnej śmierci, wyzwala potencjał trwogi – podstawowy egzystencjalny lęk. Z perspektywy teorii, obronę przeciw poczuciu trwogi stanowi dwuczynnikowy kulturowy bufor, na który składa się:

• światopogląd, zawierający: sensowną, uporządkowaną i stabilną koncepcję rzeczywistości, zespół standardów według których jednostka buduje poczucie własnej wartości oraz obietnicę dosłownej lub symbolicznej nieśmiertelności dla tych, którzy będą żyć zgodnie z tymi normami;

• samoocena- tworzona na kanwie przyjętego światopoglądu, ma zawierać percepcję jednostki jako wartościowego członka sensownego wszechświata.

Ze względu na zasadniczą rolę światopoglądu i samooceny w procesie ochrony jednostki przed głęboko zakorzenionym lękiem (trwogą egzystencjalną), ogromna liczba ludzkich zachowań koncentruje się na podtrzymywaniu tych struktur oraz bronieniu ich przed zagrożeniami.

Główne założenia teorii opanowania trwogi

Hipoteza bufora zabezpieczającego jednostkę przed konsekwencjami wynikającymi z wiedzy o własnej śmiertelności - Drugą istotną hipotezę stanowi hipoteza efektów eksponowania śmierci. Eksponowanie śmierci ( udział w pogrzebach, utrata bliskich, poczucie osobistego zagrożenia w wyniku informacji o klęskach żywiołowych, wojnie, atakach terrorystycznych, myślenie o śmiertelnych chorobach, itp.) uświadamia nam, że życie ma swój koniec. W takiej sytuacji uruchamia się w człowieku mechanizm uśmierzania powstałego lęku. Przejawia się to między innymi, w różnych sposobach karania tych, którzy naruszają przekonania, idee i kulturowo wypracowane sposoby rozumienia świata, stanowiące dla nas ochrony bufor i dowartościowania tych, którzy go umacniają. Przeceniamy wtedy osoby wyznające takie poglądy jak my, a deprecjonujemy ludzi podważających je. Ta zależność została potwierdzona w wielu badaniach empirycznych - Bazuje ona na dwóch faktach: kierowania się w życiu instynktem samozachowawczym kontra zdolność rozumienia swego życia i świadomość, że się zakończy. Jednym z głównych mechanizmów regulujących ludzkie zachowanie jest potrzeba opanowania trwogi (najbardziej pierwotny, prototypowy rodzaj lęku) wywołanej świadomością nieuchronności własnej śmierci. Przekraczanie śmierci poprzez różne strategie to ważny motyw ludzkiego doświadczenia. Przerażająca wizja nieuniknionej śmierci przeszkadza w przeżywaniu radości życia, nie pozwala nim cieszyć się w pełni.

Teoria opanowania trwogi

Teoria zakłada, że wszystkie organizmy żywe posiadają mechanizmy, pozwalające adaptować się do warunków napotkanych na swej drodze. Dzięki temu wzrasta ich szansa na przetrwanie, co prowadzi do ekspansji. W przypadku człowieka instynkt ten jest związany z wypracowanymi i unikalnymi zdolnościami poznawczymi, pozwalającymi na myślenie złożone. Ta wyjątkowa cecha, która pozwala nam żyć, niesie ze sobą zagrożenie. Otóż dzięki niej posiadamy wiedzę o naszej śmiertelności i marności naszego życia. Według TOT, aby móc funkcjonować w świecie, w którym nieuniknioną kwestią jest umieranie, które wywołuje lęk, ludzie w celu złagodzenia takiej trwogi konstruują kulturowe koncepcje rzeczywistości, pozwalające wzbudzić poczucie, iż są ważną częścią tej kultury. Ta kultura bowiem dostarcza nam przekonania, które pozwalają nadać życiu znaczenie, sens i sprawić, że człowiek staje się kimś ważnym i wartościowym. Takie przekonania stanowi na przykład religia, która podkreśla istnienie czegoś powyżej skończoności fizycznej, w której jednostka ma udział i dzięki temu łatwiej jest jej radzić sobie ze świadomością skończoności jej bytu na świecie.

1. Teoria tożsamości społecznej i teoria autokategoryzacji (H. Tajfel, J. Turner)

która usiłuje tłumaczyć jak własna przynależność grupowa wpływa na ocenę siebie, swojej grupy i grup obcych – w szczególności zaś faworytyzm wobec własnej grupy i dyskryminacje grup obcych.

H. Tajfel: Paradygmat minimalnej grupy

Dowolne kryterium podziału na dwie grupy powoduje:

Poznawcze efekty akcentuacyjne

Faworyzowanie własnej grupy

Deprecjonowanie grupy obcej

Eksperyment na dzieciach z obozu skautów 1954 Muzafer Sherif

Jego pomysł polegał na tym, żeby spośród 12-letnich chłopców z protestanckich rodzin klasy średniej, mieszkających w akademickim mieście Norman, wybrać 22, których podzielił na dwie nieróżniące się zasadniczo grupy. Obie przewieziono osobno do Jaskini Zbójców, gdzie przez kilka pierwszych dni nie miały ze sobą kontaktu, a organizatorzy w każdej z nich starali się wytworzyć poczucie wewnętrznej więzi, solidarności i hierarchii. Po tej wstępnej fazie rozpoczął się właściwy eksperyment, którego celem było zbadanie, czy grupy zaczną ze sobą współpracować, czy też rywalizować? Czy pojawi się poczucie wrogości wobec owych, które w jakimś stopniu podzielane będzie przez wszystkich członków obu grup?

Eksperyment powiódł się ponad oczekiwania. W pierwszej fazie obie grupy wybrały sobie nazwy Orłów i Grzechotników, uszyły „narodowe flagi” i wyłoniły przywództwo. Kiedy zaczęły rywalizować, wnet doszło do wrogich incydentów, wzajemnego ostracyzmu, a wreszcie nocnych rajdów zakończonych bezczeszczeniem flagi oponentów i zaborem przedmiotów o symbolicznym znaczeniu. Towarzyszyły temu, jak należało oczekiwać, wzajemne oszczerstwa i pomówienia. Sherif zdecydował dość szybko zakończyć eksperyment i pozostałe dni turnusu poświęcił na szukanie sposobu integracji zwaśnionych grup.

Temat 2. Teorie zachowania agresywnego. Kontrola i prewencja zachowania

01.10.2011 agresywnego

Definiowanie agresji i konsekwencje przyjętych definicji

Nie wszyscy zgadzają się jednak z definicją agresji, przyjmowaną w psychologii społecznej. Niektórzy badacze rozumieją agresję raczej jako wrodzony popęd, a nie zachowanie. Tak rozumiana jest agresja w teoriach psychologii głębi, np. w psychoanalizie i teoriach pochodnych, psychologii ewolucyjnej oraz po części w neuropsychologii. Wg badaczy z tego nurtu agresja jest popędem wrodzonym, który działa podobnie jak popęd seksualny: wraz z upływem czasu dochodzi do kumulowania się napięcia popędowego, które co pewien czas musi zostać rozładowane w odpowiednim zachowaniu. Ludzie różnią się siłą popędu (czytaj: częstością aktów agresywnych) oraz dojrzałością mechanizmów, które przekładają siłę popędu (impuls popędowy) na zachowanie – czyli dojrzałością reakcji agresywnych. Badacze z tego nurtu skupiają się na opisaniu rozwoju agresji w ciągu życia oraz badaniu biologicznego podłoża agresji (np. wpływu hormonów, genów, neurotransmiterów i innych czynników biologicznych na zachowania agresywne). Zobacz też: teoria agresji wrodzonej.

1. Pułapka Hobbesa

Polega na błędnym zapędzeniu się samo nakręcającej się sytuacji (wyścig zbrojeń)

Zdaniem Hobbesa jedynym sposobem na zaprzestanie wojny każdego z każdym, jest zrzeczenie się wolności jednostkowej, przez zawarcie umowy społecznej, przekazującej całą władzę suwerenowi (jednostce lub organowi kolegialnemu). Umowa taka tworzy wspólnotę i państwo, które wbrew poglądom Arystotelesa, nie może powstać w sposób naturalny, lecz musi być wynikiem świadomej decyzji. Do zawarcia paktu popycha człowieka lęk przed skutkami stanu naturalnego, ale nie tylko lęk. Państwo rodzi się tak samo w wyniku strachu przed potęgą jakiejś osoby, jak i w wyniku ufania komuś, że jest on zdolny zapewnić opiekę i obronę.

1. Wg Hobbesa w naturze człowieka znajdujemy 3 zasadnicze przyczyny konfliktów.

Hobbes twierdzi, że człowiek jest jednostką egoistyczną! a w swoim życiu skupia się na realizowaniu swoich potrzeb. W stanie natury (stan pierwotny) każdy z nas jest równy., mamy te same uczucia i potrzeby. Każdy z nas jednakowo boi się śmierci, boi się o swoje życie. Ten strach przed śmiercią wg. Hobbesa jest bardzo silną fobią. Z drugiej strony w stanie pierwotnym ujawnia się także nasza druga namiętność, którą jest chęć ciągłego bogacenia się. Chcemy posiadać coraz więcej i więcej. Każdy człowiek chce być lepszy od innych. Chcemy władzy i zaszczytów. Ta chęć posiadania nigdy nie będzie zaspokojona. Jedynie śmierć jest ją w stanie przerwać. W stanie natury trwała ciągła walka pomiędzy jednostkami. W tej sytuacji nieprzewidywalność własnej śmierci staje się największą bolączką człowieka. Odkrywa wówczas jak bardzo nie obowiązują żadne prawa, ani też zasady religijne. Tym samym nie można mówić o żadnej moralności.

1. Wg Hobbesa w naturze człowieka znajdujemy 3 zasadnicze przyczyny konfliktów wymień

Hobbes odkrywa trzy podstawowe przyczyny konfliktu w tym stanie natury:

• rywalizację - ("ludzie dokonują napadów dla zysku")

• brak pewności siebie - (ludzie "czynią to dla swego bezpieczeństwa")

• chwałę - (ludzie "czynią to dla swej sławy")

Jego zdaniem pierwszym prawem natury jest to, „że każdy człowiek stara się utrzymać pokój, jak dalece tylko ma nadzieję go osiągnąć, a gdy go osiągnąć nie może, wolno mu szukać wszelkich środków i rzeczy dlań korzystnych w wojnie i ich używać". W stanie natury „każdy człowiek ma uprawnienie do każdej rzeczy, nawet do ciała drugiego człowieka”. Lecz drugie prawo jest takie, że po to, aby zapewnić korzyści płynące z pokoju, „człowiek winien być gotów, jeśli inni ludzie są gotowi, zrezygnować z tego uprawnienia do wszelkich rzeczy, jak dalece będzie to uważał za konieczne dla pokoju i dla obrony własnej; i winien zadowolić się taką miarą wolności w stosunku do innych ludzi, jaką gotów jest przyznać innym ludziom w stosunku do samego siebie.” To jest początek umów/przymierzy; przestrzeganie ich jest trzecim prawem natury. Bezprawie jest więc niedopełnieniem umowy społecznej; wszystko inne jest sprawiedliwe.

1. Zapobieganie agresji wg Hobbes’a.

Sytuacja permanentnej wojny zmienia się dopiero po powstaniu państwa. Władza państwowa ustala wówczas prawa i dba o ich przestrzeganie. Przez społeczeństwo zostanie wybrany suweren, który będzie posiadał nieograniczoną władzę, a ludzie będą mu posłuszni. Właśnie u Hobbesa pojawia się po raz pierwszy koncepcja władzy absolutnej. Hobbes twierdzi, że władza którą otrzymuje suweren jest władzą pochodzącą od boga, a została mu nadana za zgodą ludzi. Zadaniem władzy państwowej jest stworzenie odpowiednich warunków aby utrzymać pokój i przerwać stan wojny. Jedynym sposobem na zaprzestanie wojny każdego z każdym jest zrzeczenie się wolności jednostki, przez zawarcie umowy społecznej, przekazując całą władzę suwerenowi. Umowa ta tworzy wspólnotę i państwo.

1. W jaki sposób kształtowania bezpieczeństwa zaproponował Hobbes.

Thomas Hobbes był to angielski filozof i teoretyk państwa, jego najwybitniejszym dziełem był Lewiatan, w którym zaproponował aby osiągnąć bezpieczeństwo poprzez absolutne państwo. Uważał, że bezpieczeństwo jest podstawą absolutyzmu, to absolutne państwo ma realizować ład i bezpieczeństwo społeczne, ma być stróżem własności i gwarantem gospodarczego obrotu oraz silne państwo powinno hamować wszelkiego rodzaju gwałty, zamieszki, wojny domowe, religijne, zapewniać jednostkom możliwość zaspokojenia elementarnych potrzeb i ambicji. W doktrynie Hobbesa wolność określana jest jako brak zewnętrznych przeszkód w osiąganiu celów. Wolność człowieka polega na tym, iż nikt nie powstrzymuje jego działań. Człowiek według Hobbes postawiony zostaje przed dramatycznym wyborem. Musi opowiedzieć się albo za bezpieczeństwem i jednocześnie za absolutną podległością, albo za nieograniczoną wolnością i anarchią, oraz związanym z nimi ciągłym zagrożeniem dla jego życia. Podstawę jego rozumowania stanowiło pesymistyczne założenie, że człowiek jest z natury egoistą, chce mieć coraz więcej dóbr, zaszczytów i władzy, w konsekwencji prowadzi to do sporów i walk społecznych.

1. Teorie wyjaśniające zjawisko agresji.

Jeszcze inne ujęcie proponuje teoria frustracji - agresji. Badacze ci są zdania, że przyczyną zachowań agresywnych są nieprzyjemne sytuacje i stany – frustracje. W myśl tej teorii zachowania agresywne są zwykle sprowokowane przez czynniki zewnętrzne, które wywołują u ludzi nieprzyjemne stany wewnętrzne takie jak gniew, lęk, ból, nuda etc. Instynktowną reakcją na te nieprzyjemne stany staje jest zachowanie agresywne. Badacze z tego nurtu opisywali przyczyny pojawiania się frustracji, czynniki nasilające frustrację oraz procesy poznawcze, od których zależy interpretowanie danej sytuacji jako frustrującej, w odróżnieniu od sytuacji wywołującej deprywację.

Teoria agresji-frustracji (lincze na Murzynach),

Teoria frustracji - agresji – teoria, według której zachowania agresywne są poprzedzone przez frustrację. W pierwotnej swojej wersji (sformułowanej przez Johna Dollarda w 1939 i rozwijanej przez Dollarda i Neal A. Millera) teorii każda frustracja prowadziła do agresji (lub podnosiła gotowość do zachowania agresywnego) i każda agresja poprzedzona była przez jakiś rodzaj frustracji.

Siła frustracji (a w związku z tym gotowość do i siła zachowań agresywnych) może być modyfikowana przez różne czynniki:

Frustracja jest silniejsza, gdy cel, do którego dążymy, jest blisko i nie udaje się nam go osiągnąć (np. ludzie są bardziej zagniewani, gdy ktoś wpycha się im w kolejkę, kiedy stoją tuż przy okienku, niż wtedy, gdy są na końcu ogonka), Frustracja jest silniejsza, gdy cel, który nam umyka, ma dla nas dużą wartość, a oczekiwania co do niego są wysokie (np. bardzo nam zależy na czymś, wkładamy wiele wysiłku w osiągnięcie tego i nie udaje się nam), Frustracja jest silniejsza, gdy jest nieoczekiwana, nagła, niewyjaśniona i niezrozumiała (między innymi dlatego dzieci bardzo się złoszczą, gdy zakazy, jakie się im daje, nie są uzasadnianie lub słyszą "Nie bo nie".

Frustrację należy odróżnić od deprywacji. Najbardziej frustrujące sytuacje to: bieda i bezrobocie (jest to jeden ze sposobów tłumaczenia związku między przestępczością a bezrobociem i biedą), ból (np. ból miesiączkowy, ból zęba, choroby mogą podnosić poziom irytacji i gotowość do agresji), przegęszczenie (tak między innymi tłumaczy się fakt, że w dużych miastach i bardzo przegęszczonych dzielnicach jest więcej przestępczości niż w małych miasteczkach i na wsiach), temperatura powietrza (tak próbuje się wytłumaczyć to, że kultury południowe są bardziej agresywne niż północne, w gorących pomieszczeniach ludzie zachowują się bardziej agresywnie, w gorące dni jest więcej demonstracji) itd.

Jak w sytuacjach konfliktowych przejawia się zjawisko reaktancji

Reaktancja – dążenie do przywracania wolności wyboru, zagrożonej przez kogoś, kto próbuje nam coś narzucić lub czegoś zakazać.

Reaktancją nazwać można „opór psychiczny”. Pojęcie oporu ma jednak osobne znaczenie w psychoanalizie.

Działanie to jest tym silniejsze im:

ważniejsza możliwość działania jest nam odebrana;

więcej jest zablokowanych, odebranych możliwości;

bardziej nieoczekiwana jest blokada;

większe jest zagrożenie swobody działania.

To czego się nam zakazuje staje się bardziej atrakcyjne (tzw. „zakazany owoc”, łac. nitimur in vetitum – tak tłumaczy się zainteresowanie ludzi ocenzurowanymi treściami, co można zauważyć np. w zwiększaniu zainteresowania ludzi produktami, podobnie zakazy rodziców rozgrzewają miłość nastolatków). Jednocześnie pojawia się niechęć wobec źródła przeszkód oraz motywacja do przywrócenia stanu swobody, wolności.

Ludzie różnią się tolerancją na odebranie im możliwości i swobody. W skrajnych przypadkach są w stanie rezygnować z wielu osobistych dóbr po to, aby przywrócić sobie możliwość wyboru („na złość babci odmrożę sobie uszy”, „nie będę zażywać przepisanych lekarstw”, „zrobię odwrotnie niż mi każą”).

Zjawisko to nasila się szczególnie tam, gdzie występują duże różnice poziomów mocy: np. duma bezsilnych wobec wyższej, pewniejszej siebie, mniej wahającej się mocy zewnętrznej – lub, przeciwnie, pogarda ludzi silnych, zdeterminowanych dla tych, którzy nie wiedzą, czego chcą, ciągle się wahają, szukają kierunku itd. A zatem, używając języka filozoficznego, jest to przede wszystkim konflikt pomiędzy wolnością pojętą pozytywnie a negatywnie.

Teoria reaktancji, teoria oporu psychicznego – teoria psychologiczna stworzona przez Jacka Brehma w 1966 r. Teoria reaktancji ma szerokie poparcie empiryczne.

Teoria Berkowitza

Istotnej modyfikacji teorii frustracji-agresji dokonał psycholog amerykański Leonard Berkowitz (lata 60.). Według niego schemat Dollarda i Millera jest uproszczeniem. Frustracja, zdaniem Berkowitza, wywołuje gniew – emocję specyficzną dla agresji. Gniew zaś podwyższa gotowość do zachowań agresywnych, ale nie prowadzi automatycznie do agresji. Aby agresja się pojawiła, musi wystąpić dostrzeżenie w sytuacji sygnałów wywołujących zachowania agresywne. Takimi sygnałami są bodźce kojarzone z wcześniej przeżywanym gniewem lub zachowaniem agresywnym.

Stan gotowości do zachowań agresywnych może być wywołany nie tylko przez frustracje, może go także – zdaniem Berkowitza – wywołać utrwalony nawyk reagowania agresywnego. O nasileniu zachowań agresywnych decydować będzie:

nasilenie gniewu wywołanego frustracją bądź siłą nawyku reagowania agresywnego;

siła bodźców sytuacyjnych – sygnałów bezpośrednio wywołujące zachowanie agresywne.

Ostatecznie w teorii tej twierdzi się, że aby agresja się pojawiła muszą być spełnione dwa warunki: musi się pojawić frustracja oraz muszą być obecne bodźce skojarzone z agresją (lub musi być wytworzony silny nawyk zachowania agresywnego).

Godne podkreślenia w teorii Berkowitza jest to, że stan gotowości do zachowań agresywnych nie prowadzi w sposób bezpośredni do zachowania. Po drugie, Berkowitz podkreśla znaczenie czynników sytuacyjnych, w tym także co jest szczególnie ważne, nawyku agresywnego zachowania.

Dalsze badania skłoniły jednak autora do wycofania się z kategorycznego twierdzenia o tym, że konieczne są dwa czynniki do wywołania agresji: frustracja i odpowiedni bodziec.

Jaką genezę konfliktu wyjaśni teoria deprywacji względnej?

Teoria względnej deprywacji wyjaśnia genezę konfliktu społecznego i agresji. Główne założenie teorii deprywacji względnej głosi, że ludzie staja się niezadowoleni i ogarniają ich buntownicze nastroje, kiedy spostrzegają rozbieżności między ich standardem życia, jakiego obecnie doświadczają, a standardem, jaki ich zdaniem im się należy. Tak rozumiana deprywacja względna jest siłą napędowa zbiorowej przemocy. Im większy rozdźwięk, tym większe prawdopodobieństwo. Im oczekiwania są większe tym dużo większe prawdopodobieństwo konfliktu społecznego. Oczekiwania ludzi uwarunkuje ich przeszłość. Jeśli dostrzegali poprawę swojego losu to marzyli o jeszcze lepszej przyszłości. Taka sytuacja sprzyja względnemu niezaspokojeniu społecznemu. Trudno bowiem, aby zaspokoić rosnące oczekiwania poszczególnych grup. Nawet ze względu na rozwój gospodarczy można tego dokonać, to okazuje się, że zawsze są takie grupy i tacy ludzie, którzy osiągnęli więcej niż inni. Ta różnica interpretowana jest jako deprywacja i prowadzi do protestów w okresach poprawy obiektywnych warunków życia poszczególnych grup społecznych. Poprawa warunków społecznych sprzyja wzrostowi oczekiwań, które nie zawsze zostają w pełni spełnione. Powoduje to poczucie frustracji i pokrzywdzenia względem grup, którym się powiodło. Teoria ta wg W.G. Runcimana może być pomocna w wyjaśnieniu konfliktów społecznych i przewidywaniu zbiorowej agresji ukierunkowanej na grupy obce, jeśli będziemy odróżniać deprywację: egoistyczną i braterską. W pierwszym przypadku jednostka doznaje poczucia upośledzenia społecznego, gdy porównuje własne życie do z dokonaniami innych ludzi. W drugim deprywacja jest wywiedziona ze spostrzegania losu własnej grupy przynależności. Deprywacja braterska w dużo większym stopniu niż deprywacja egoistyczna rodzi skłonność do negatywnej oceny obcych grup i uprzedzeń wobec nich. W tym świetle koniecznym czynnikiem determinującym wytworzenie silnego poczucia deprywacji zbiorowej jest ukształtowanie się silnej tożsamości grupowej.

1. Wpływ sytuacji na agresje (alkohol, prowokacja, pobudzenie emocjonalne, temperatura, nadmierne zagęszczenie – bagno behawioralne

Definicja bagna behawioralnego stworzona została przez Calhoun’a, po badaniach na przegęszczenie w stadzie szczura wędrownego : określa rażące wypaczenia w zachowaniu, które wystąpiły wśród większości szczurów (…). Zjawisko to, jak sądzi stanowi „wynik każdego takiego procesu behawioralnego, który skupia zwierzęta w nienaturalnie dużej grupie. Ujemny odcień tego terminu nie jest przypadkowy: bagno behawioralne wzmaga wszelkie dające się zaobserwować w grupie formy patologii”. E.T. Hall, Ukryty wymiar.

1. Eksperyment Milgrama „Posłuszeństwo” i Stanfordzki Eksperyment Więzienny (Zimbardo) – warunki sprzyjające występowaniu zachowań patologicznych.

2. Strategie redukowania agresji

Jak zmniejszać agresję

Czy kara sprzyja hamowaniu zachowań agresywnych?

Eksperyment Aronsona i Carlsmitha przeprowadzony w przedszkolu (1963) – groźba surowej kary za ewentualny odwet na rywalu nie zmniejszała znacząco pokusy rewanżu. Natomiast groźba mniejszej kary, na tyle jednak przykrej, że czasowo powstrzymywała agresję, skłaniała dzieci do zweryfikowania własnej umiejętności panowania nad sobą i w ostateczności zmniejszała atrakcyjność działań odwetowych;

•groźba surowej kary nie zapobiega popełnianiu przestępstw;

•kara o średnim stopniu dolegliwości, wymierzana jednak konsekwentnie, zapobiega dokonywaniu aktów przemocy przez osoby dorosłe

Czy Skinner jest zwolennikiem sterowania punitywnego? Proszę wyjaśnić na czym opiera swoje stanowisko?

Sterowanie punitywne - (negatywne, awersyjne) polega na stosowaniu wzmocnień negatywnych, np. kary pieniężne, przymus etc. Wzmocnienia negatywne są awersyjnym skutkiem działania prowadzonym po to, aby wyeliminować zachowania niepożądane

Skinner był przeciwnikiem sterowania punitywnego, uważał, że dobre społeczeństwo jest oparte na nagrodach, nie karach i najskuteczniejsze jest jego zdaniem okazało się nagradzanie w zmiennych proporcjach i w zmiennych odstępach czasowych. Za pomocą instrumentalnego pragnął stworzyć idealne społeczeństwo.

Scharakteryzuj teorię kozła ofiarnego w koncepcji psychodynamicznej (Popendy, potrzeby, dążenia - fatalizm)

Rola kozła ofiarnego:

Kiedy nie ma osoby bądź grupy, którą można by bezpośrednio obwinić za złą sytuacje, lub kryzys- tzn. grupy z która się rywalizuje pojawia się kozioł ofiarny, ktoś na kogo zrzuca się winę i na kim wyładowuje się agresje. Czasem jest tak, że uprzedzenia spowodowane rywalizacją ekonomiczna i sytuacją kozła ofiarnego występują razem i ciężko jest oddzielić, które jest faktyczna przyczyną uprzedzeń..

Poszukiwanie kozła ofiarnego: skłonność ludzi, gdy są sfrustrowani lub nieszczęśliwi, do przemieszczania agresji na grupy, które są nie lubiane lub słabe, i wyróżniają się w widoczny sposób. Forma agresji zależy od tego co jest dozwolone lub aprobowane w grupie własnej wobec członków grupy obcej. Badacze wysunęli pomysł, iż w czasie niestabilności gospodarczej wzrasta możliwość agresji między grupami. Teoria głosi, iż kiedy jednostka nie może osiągnąć pożądanego celu rodzi się w niej złość i frustracje i poczucie rozczarowania. Zwykle źle się czujemy kiedy coś uniemożliwia nam zdobycie tego czego pragniemy. Złość i wrogość odczuwalna wobec źródła frustracji, mogą pod pewnymi względami przypominać negatywne emocje skojarzone z naszą opinią na temat nielubianej grupy. A ponieważ źródło frustracji i owa obca grupa wzbudza w nas podobne emocje często zostają skojarzone w naszej pamięci. Wielu badaczy uważa że teorią kozła ofiarnego można wytłumaczyć większość, jeśli nie wszystkie konflikty i wojny.

Temat 3. Stereotypy i uprzedzenia jako źródła dekonstruktywnego konfliktu.

10.12.2011

1. Konsensus a stereotypizacja.

stereotypizacja - sprowadzanie czegoś do stereotypu, stawanie się stereotypem.

Stereotypizacja

Metoda wykorzystująca nastawienie grupowe i wyobrażenia innych o faktach, a nie same fakty. Dodatkowo najczęściej przekaz jest nacechowany emocjami negatywnymi. Typowy przykład, to szufladkowanie, ze względu na kolor skóry, sposób ubierania się, itd. Metoda taka pozwala na łatwe tworzenie spójności grupy i nią manipulowanie. Często stosuje się takĪe specjalne atrybuty w celu ujednolicenia grupy (np. biało-czerwone krawaty Samoobrony). Daje to złudzenie jednomyślności i domyślnie się . Stereotypizacja sprzyja generowaniu kompleksu „oblężonej twierdzy” i tworzeniu poczucia sztucznego zagrożenia („oni nas nie rozumieją, musimy trzymać się razem”). Pojawia się tutaj efekt tzw. przedwczesnego związania poznawczego, czyli przypisywaniu danej sytuacji rozwiązania najbardziej dostępnego, jako tego, które z pewnością jest trafne. Innymi słowy, szukając odpowiedzi na pytania, przyjmujemy za prawdziwe te odpowiedzi, które najbardziej pasują, do wcześniej

1. Konsekwencje podważania konsensusu.

2. Stereotypy społeczne (cechy stereotypów, trwałość, funkcje, stereotypy a zachowanie)

Cechy stereotypów:

1. są ubogie w treść; (treść jest mało zróżnicowana i trudna do weryfikowania. np.: kobiety są delikatne, mężczyźni są silni)

2. są w sposób szczególny kojarzone z emocjami, są wiedzą bardzo tendencyjną;

3. nieuprawnione uogólnienie, tzn. przypisywanie tych samych cech wszystkim uczestnikom grupy;

4. łatwo się utrwalają i są niepodatne na zmiany pod wpływem nowych informacji;

5. są spójne wewnętrznie, tzn. że mają tendencje do łączenia się, tworząc całe zespoły;

6. mają charakter społeczny, tzn. dotyczą tylko grup lub jednostek. Tworzą się i żyją dzięki grupie.

Funkcje stereotypów:

1. orientacyjna:

a. porządkująca – służy redukcji nadmiaru informacji, chroni spójność naszej tożsamości:

- prawo efektu;

- prawo dostępności informacji

b. kształtująca – niedobór informacji;

c. redukująca dysonans poznawczy.

2. psychologiczna:

a. daje nam poczucie przewidywalności zdarzeń, ponieważ dzięki stereotypom spodziewamy się, że ludzie zachowają się zgodnie z naszym wyobrażeniem;

b. poczucie bezpieczeństwa – złudzenie, że jesteśmy zorientowani w świecie;

c. integrująca – wspólnota, zakorzenienie, przynależność do społeczności z którą człowiek się integruje;

d. kompensacyjna – budowanie, podnoszenie poczucia własnej wartości poprzez odniesienie własnej grupy do innych grup, obcych, najczęściej na niekorzyść tych drugich;

e. kanalizacje agresji – nasze własne wrogie postawy przypisujemy innym ludziom (postawy seksualne).

3. społeczna:

a. unifikacyjno – manipulacyjna – wyraża się tym, że można kierować ideologią wg stereotypów, ponieważ stereotypy przekazują proste kody

Różnice między uprzedzeniami:

1.) stereotyp – wiedza - uprzedzenie postawa

2.) stereotypy negatywne lub pozytywne - uprzedzenia są zawsze negatywne o grupie

3.) stereotyp charakter bierny - uprzedzenie - charakter czynny

4.) Uprzedzenie zespół sądów z reguły negatywnych, dotyczący jednostek lub grup. Sądy te oparte są na uogólnieniach wyprowadzonych z niepełnych lub fałszywych przesłanek. - Uprzedzenia (uprzedzenia awersyjne, nominatywne i wewnętrznie sprzeczne, uprzedzenia jawne i uprzedzenia ukryte, korelaty uprzedzeń)

Różnice między genocydem i etnocydem. (stereotypy)

Etnotyp ma stanowić podsumowanie, stereotypowych sądów i twierdzeń (opartych na schematycznym i uproszczonym widzeniu pewnej kategorii osób) dotyczących cech osobniczych członków danej grupy etnicznej lub jej właściwości jako całości. La Fontaine napisał, że każdy kraj "rodzi" swój sposób myślenia. Etnotyp może być także utożsamiany z określoną wspólnotą regionalną - np. Bawarczycy, Tyrolczycy, Ślązacy, Sybiracy, Sycylijczycy itp.

Etnocyd - to polityka zaprzeczająca etnicznej i kulturowej tożsamości i samookreślaniu grupy, zazwyczaj bez fizycznego niszczenia jej przedstawicieli, mająca na celu destrukcję tożsamości kulturowej danej grupy etnicznej, najczęściej będącej w konflikcie z inną grupą dominującą na określonym terytorium.

Genocyd - to polityka polegająca na unicestwianiu fizycznym grupy etnicznej manifestującej swoją odrębność kulturową.

Wymień właściwości uprzedzeń wg Aconsona/Aronson i Chmielewskiego

Aconson:

Uprzedzenie – wroga bądź negatywna postawa dotycząca wyróżniającej się grupy ludzi, oparta wyłącznie na ich przynależności do tej grupy

Składa się ono z trzech komponentów:

1) afektywnego lub emocjonalnego:

- typ emocji związanych z postawą (np. złość, serdeczność)

- nasycenie postawy (np. umiarkowany niepokój, otwarta wrogość)

2) poznawczego – przekonania lub myśli tworzące postawę

3) behawioralnego – odnoszące się do czyichś działań (przyjmujemy postawy, ale także działamy zgodnie z nimi

KOMPONENT AFEKTYWNY - UPRZEDZENIA

Uprzedzenie – wroga bądź negatywna postawa dotycząca wyróżniającej się grupy ludzi, oparta wyłącznie na ich przynależności do tej grupy

Wyróżniamy uprzedzenia:

* pozytywne – pozytywna emocjonalne reakcja, oczekiwanie pozytywnych cech

* negatywne – negatywna reakcja emocjonalna, oczekiwanie negatywnych cech

Stereotypy i uprzedzenia
- uprzedzenie: wroga bądź negatywna postawa dotycząca wyróżniającej się grupy ludzi, oparta wyłącznie na ich przynależności do tej grupy
- stereotyp: generalizacja odnosząca się do grupy, w ramach której identyczne charakterystyki zostają przypisane wszystkim bez wyjątku jej członkom, niezależnie od rzeczywistych różnic między nimi

Rodzaje uprzedzeń

Każdy człowiek niestety ma jakieś uprzedzenia i tego nie da się uniknąć ani zwalczyć, gdyż byłaby to przysłowiowa walka z wiatrakami. Powstają one często na podstawie stereotypów i cechują się silnymi i negatywnymi emocjami oraz brakiem logicznego wytłumaczenia dla takiej a nie innej opinii na temat kogoś lub czegoś. Najczęstsze rodzaje uprzedzeń to:
Ksenofobia - wrogość wobec cudzoziemców
Rasizm - przekonanie o całkowitej wyższości własnej rasy
Dyskryminacja - niesprawiedliwe traktowanie obiektu uprzedzenia oparte wyłącznie na przynależności do obcej grupy, a nie ze względu na cechy indywidualne
Antysemityzm - nienawiść do Żydów
Nacjonalizm - wywyższanie swojego narodu ponad inne
Szowinizm - pogarda i ataki słowne/fizyczne wobec innych nacji
Etnocentryzm - akceptacja osób podobnych kulturowo, odrzucanie odmiennych. Przyjęcie własnej kultury za obowiązujący wzorzec i traktowanie członków grupy własnej jako lepszych niż inni.
Fanatyzm - całkowite zaślepienie wyznawaną doktryną, nie zdolność do zmiany zdania, nienawiść i agresja wobec inaczej myślących.

Uprzedzenie awersyjne

Mechanizm działania uprzedzeń awersyjnych jest podobny do działania fobii: jego podłożem są silne negatywne emocje takie jak lęk, wstręt, nienawiść. Każdy kontakt z przedstawicielami danej grupy jest traktowany jako zagrożenie. Uprzedzeniom awersyjnym często towarzyszy przemoc werbalna lub fizyczna, która czasem przeradza się w zorganizowany atak (holocaust podczas II wojny światowej, pogromy Żydów, rzucanie niebezpiecznymi przedmiotami w uczestników Parad Równości, porwania i morderstwa na tle rasowym). Osoba przejawiająca ten rodzaj uprzedzeń deprecjonuje lub wręcz demonizuje daną grupę, przypisując jej różne wrogie skłonności, ukryte intencje, itd. (np. twierdzenia jakoby masoni rządzili światem, w rękach Żydów spoczywała światowa finansjera, celem homoseksualistów jest zniszczenie Kościoła, a Niemcy pragną wykupić Polskę).

Uprzedzenia dominatywne

W tym przypadku podłożem uprzedzeń nie są silne negatywne emocje, lecz poczucie wyższości własnej grupy nad grupą dyskryminowaną. Przekonanie o niższości tej grupy wiąże się z traktowaniem jej nie jako zagrożenia, lecz jako źródło dyskomfortu czy przykrości. Jej przedstawicieli traktuje się jako ludzi konstytucyjnie mniej wartościowych - bez względu na ich dokonania. Gdyby nawet jakiś przedstawiciel dyskryminowanej grupy mógł pochwalić się ewidentnie wyróżniającymi osiągnięciami, ich istnienie będzie tłumaczone np. wyjątkowym zbiegiem okoliczności, szczęściem, przypadkiem. Ofiary dyskryminacji pełnią często rolę kozłów ofiarnych, których obwinia się za własne niepowodzenia. Jednocześnie deprecjacja danej grupy zwiększa wartość własnej grupy zgodnie z mechanizmami dehumanizacji. Uprzedzenia dominatywne przejawiają się poprzez protekcjonalne traktowanie dyskryminowanych, połączone z deklaracjami typu: "nie mam nic przeciwko ... (Żydom, Cyganom, Murzynom), ale niech trzymają się z dala ode mnie".

Uprzedzenia wynikające z niejasności

Podłożem uprzedzeń tego rodzaju jest niski poziom poczucia własnej wartości, czy też kontrast między niską oceną siebie a (mniej lub bardziej świadomą) wysoką oceną dyskryminowanej grupy. Jednostka, aby nie czuć się gorsza, będzie obniżała wartość grupy, którą dyskryminuje, aby w ten sposób zwiększyć poczucie własnej wartości (dehumanizacja). Mamy tu do czynienia z typowym zjawiskiem zazdrości, czy zawiści. Ten rodzaj uprzedzeń często przejawiają osoby o niskich zasobach finansowych względem osób bogatych. Obniżanie ich wartości polegać będzie na wysuwaniu oskarżeń typu "dorobili się na cudzej krzywdzie", "każdy bogaty jest złodziejem" i pielęgnowaniu skojarzenia między bogatymi a złodziejami. W ten sposób jednostka może wytłumaczyć sobie, że nie jest bogata, ponieważ nie jest złodziejem. Jednocześnie cały czas pragnie dołączyć do grupy osób bogatych, co napędza jej zawiść.

Dehumanizacja - proces polegający na pozbawieniu ofiary cech ludzkich deprecjonowaniu (obniżać wartość) jej wartości. Obniża opór przed dokonywaniem aktów agresji i sprawia, że raz podjęta agresja ułatwia następne zachowanie tego typu i znacznie zwiększa prawdopodobieństwo ich występowania.

Jakie konsekwencje w syt. konfliktowych ma zjawisko dehumanizacji?

Dehumanizacja w psychologii to odmiana psychologicznego mechanizmu obronnego zwanego intelektualizacją. O ile klasyczna intelektualizacja przenosi w przestrzeń abstrakcyjną myśli i zdarzenia, o tyle dehumanizacja robi to samo z ludźmi. Inni ludzie przestają posiadać w świadomości danej jednostki cechy ludzkie, są uważani za przedmioty, zwierzęta, podludzi. Takie nastawienie może służyć jednostce do uzasadniania poniżania, wrogości bądź okrucieństwa wobec tych ludzi. W słabszej wersji dehumanizacja jest bardzo rozpowszechniona. Konflikt -powstaje wtedy kiedy istnieje jakieś dobro, które nie może być jednocześnie w posiadaniu wszystkich pretendentów do dobra. W sytuacji konfliktowej niezachwianie wierzymy w słuszność naszej sprawy, wiara bezwzględna, pozbawiona wątpliwości, w wierze tej umacniamy się wzajemnie, nie szanujemy przy tym przeciwnika, tym bardziej gdy kwestionuje on słuszność naszych kroków. Narastanie konfliktu prowadzi do punktu krytycznego to jest do fazy gdy zastosowane zostaną przez jedną ( obie ) ze stron takie środki walki, które mają kompletnie ubezwłasnowolnić lub zniszczyć przeciwnika, często sprowadza się to do dehumanizacji przeciwnika. Powoduje to potęgującą złość zarówno tego który dehumanizuje kogoś i u tego, który jest dehumanizowany, często przez to trudne, lub wręcz niemożliwe staje się osiągnięcie porozumienia. Wzbudza również niechęć, frustrację, brak zaufania i chęć za wszelką cenę udowodnienia, iż nie jest się tym, za kogo nas się posądza, może nastąpić próba „rewanżu” na przeciwniku. Mówiąc krótko – dehumanizacja członka konfliktu nie jest dobrym posunięciem, to poddanie się złym emocjom, ukazanie naszej słabość

Pozytywne aspekty dehumanizacji. W jakich przypadkach ? Dlaczego ? 

Jeśli nie znajdziemy sposobu dehumanizacji potencjalnej ofiary naszego ataku, to celowe zadanie jej bólu będzie sprawiało nam trudność.

Temat 4. Zapobieganie negatywnym następstwom stresu traumatycznego.

10.12.2011

1.Następstwa skrajnego stresu – geneza poglądów.

Ze względu na czas występowania objawów PTSD wyróżnia się kilka rodzajów PTSD. Wymienić i podać czas występowania objawów.

Rodzaje PTSD

*Stan ostry – symptomy utrzymują się nie dłużej niż 3 miesiące

*Chroniczny zespół stresu pourazowego – objawy utrzymują się dłużej niż 3 miesiące

*PTSD z odroczonym początkiem – objawy ustępują nie wcześniej niż po 6 miesiącach

(u niektórych osób zaburzenie może utrzymywać się przez wiele lat i przejść w trwałą zmianę osobowości)

2.PTSD jako jednostka chorobowa.

Zespół stresu pourazowego, zaburzenie stresowe pourazowe, PTSD - rodzaj zaburzenia lękowego będący efektem przeżycia traumatycznego wydarzenia. Zaburzenie lękowe spowodowane przez stres o dużej sile, powodujący kryzys psychiczny, przekraczający ludzkie przeżywanie (wojna, zgwałcenie, przebywanie w obozie koncentracyjnym). Jest to opóźniona lub przedłużona reakcja. Początek zaburzenia występuje po okresie latencji, który może trwać od kilku tygodni do kilku miesięcy. Przebieg ma charakter zmienny, ale w większości przypadków można oczekiwać ustąpienia objawów. Czynnikami predysponującymi mogą być zaburzenia osobowości (osobowość anankastyczna, osobowość asteniczna) lub wcześniejsze dekompensacje nerwicowe (nie są one konieczne dla jego wystąpienia).

3.Czynniki warunkujące rozwój ASD i PTSD.

symptomy/objawy PTSD

*przeżywanie na nowo urazowej sytuacji w natrętnych wspomnieniach (reminiscencjach, tzw. flashbacks) i koszmarach sennych

*poczucie odrętwienia i przytępienia uczuciowego

*odizolowanie od innych ludzi

*brak reakcji na otoczenie

*niezdolność do przeżywania przyjemności

*unikanie działań i sytuacji, które mogłyby przypomnieć przebyty uraz

*stan nadmiernego pobudzenia wegetatywnego z nadmierną czujnością i wzmożoną reaktywnością na bodźce oraz bezsennością *lęk

*depresja

*myśli samobójcze

Cechy PTSD

- zmiany nastroju

- lęk, złość, wstyd

- bezsenność

- wymyślanie o sobie w kontekście ofiary - wiktymizacja

4.Zapobieganie rozwojowi PTSD wśród uczestników zdarzeń traumatycznych.

Scharakteryzuj zjawisko wiktymizacji w kontekście PTSD

Do ważniejszych zagadnień wiktymologii należy proces stawania się ofiarą, czyli wiktymizacja. Wiktymizacja oznacza proces przekształcenia ofiary potencjalnej w ofiarę rzeczywistą. Obserwowano zachowania ofiary próbując przy tym wyjaśnić okoliczności, poszczególnych przestępstw oraz w jakim stopniu ofiara doprowadziła do własnej wiktymizacji. Występują dwa rodzaje pojęcia wiktymizacji- wiktymizacja pierwotna i wtórna.

Pierwotna wiktymizacja to proces stawania się ofiarą w wyniku popełnienia przestępstwa, jego konsekwencją jest wyrządzenie przez sprawcę szkody ofierze. Doznanie szkody podlega subiektywnej ocenie, dlatego skutki wiktymizacji, pierwotnie ofiara odczuwa indywidualnie. Najczęściej ta okoliczność staje się nagle. Inaczej zwana wiktymizacją bezpośrednią. Wiktymizacja pośrednia dotyczy osób bliskich bezpośrednio pozostających na utrzymaniu ofiary oraz osoby, które doznały krzywdy w sytuacji zagrożenia lub jej zapobiegnięcia.

Wiktymizacja wtórna dotyczy jednostki, która oprócz pokrzywdzenia przestępstwem sprawcy może doznać powtórnie krzywd przez reakcję społeczeństwa. Wtórne pokrzywdzenie może zostać w skutek reakcji najbliższego otoczenia, w miejscu zamieszkania, pracy czy nauki, gdyż ciekawość, oburzenie czy potępienie środowiska może prowadzić w stosunku do ofiary, efekt stygmatyzacji i to utrudnia jej powrót do stanu przed popełnieniem przestępstwa. Również organy ścigania i wymierzania sprawiedliwości mogą w sposób niezamierzony krzywdzić ofiarę w sposób wtórny. Efekt może być wywołany przez media poprzez przekazywanie informacji. Zdarza się, iż ofiary o wiele bardziej odczuwają skutki wiktymizacji wtórnej niż pierwotnej.

Zjawisko wiktymizacji - proces stawania się ofiarą, pokrzywdzenie, czyli doznanie krzywd i szkód w wyniku jakiegoś zdarzenia, a także działania prowadzące do tego, że dana osoba staje się ofiarą przemocy. Pokrzywdzenie obejmować może szkody materialne, krzywdy moralne, zmiany w psychice. W ramach wiktymologii bada się rolę ofiary w genezie przestępstwa, ustala czynniki decydujące o podatności wiktymizacyjnej i charakterystyki osób najbardziej narażonych na stanie się ofiarą oraz poszukuje metod zapobiegania ewentualnej wiktymizacji, a także możliwości tworzenia mechanizmów kompensowania pokrzywdzonym szkód wyrządzonych przestępstwem. Badania pokazują, że każda wiktymizacja może zwiększać podatność na ponowne stanie się ofiarą. Zwraca się uwagę na ryzyko wystąpienia wiktymizacji wtórnej, kiedy ofiara przestępstwa ponownie doznaje krzywdy i cierpienia wskutek niewłaściwych procedur procesowych. Chodzi np. o wielokrotne przesłuchiwanie ofiar przestępstw na tle seksualnym.

1. Pomoc psychologiczna dla żołnierzy w Iraku (piramida)

Ameryka:

System frontowej opieki psychologicznej

- jak najszybsze zauważenie problemu żołnierza

- leczenie na tyłach w bliskiej obecności współtowarzyszy i dowódcy

- wyodrębnienie jednostek z ciężkimi urazami i wysłanie ich do kraju w celu specjalistycznego leczenia

- utworzenie organizacji skupiającej weteranów

- pomoc w psychologicznej, społecznej i zawodowej rehabilitacji

Polska:

Inspektorat wsparcia sił zbrojnych (psychologia służby i pracy)

Inspektor wojskowej służby zdrowia (psychologia kliniczna)

Departament wychowania i promocji obronności (profilaktyka psychologiczna)

Model Bravermana

• Plan gotowości kryzysowej

• Konsultacje kierownictwa instytucji ze specjalnościami

• Spotkanie zespołu z grupami pracowników narażonych na zdarzenie traumatyczne

• Indywidualne kierownictwo kryzysowe

• Ocena działalności interwencyjnych oraz formułowanie zaleceń

5.Zachowania pomocne w sytuacjach kryzysowych.

Wsparcie społeczne w sytuacji kryzysowej. 

Wsparcie społeczne definiuje się jako rodzaj interakcji przez które jednostki udzielają sobie nawzajem rzeczywistej pomocy, tworzą sieć kontaktów interpersonalnych i związków towarzyskich, które są postrzegane i oceniane jako akceptujące i wyrażające gotowość do niesienia pomocy³. Pojęcie wsparcia społecznego odnosi się do jakości i funkcji relacji społecznych takich jak spostrzegana dostępność pomocy lub rzeczywiste otrzymywane wsparcie.

Każdy przejaw wsparcia społecznego musi być dostosowany do wymogów sytuacji i czasu. Zatem wyrózniona:

1. pomoc emocjonalna - jest istotą wsparcia społecznego, jej rolą jest dostarczenie i utrzymanie poczucia bezpieczeństwa. Wsparcie emocjonalne towarzyszy przez cały okres zagrożenia, natomiast wsparcie materialne i informacyjne są determinowane przez wymogi sytuacji. W sytuacji klęski żywiołowej czy katastrofy technicznej wsparcie emocjonalne staje się wszechobecnym podmiotem. Ludzie oczekują wsparcia niezależnie od potrzeb i dlatego ten rodzaj wsparcia należy łączyć ze wsparciem materialnym i informacyjnym (współczucie i troskę można wyrazić poprzez dostarczenie wody i koców, lub wypełnienie formularzy do urzędu);

2. pomoc informacyjna - to rady i wskazówki pomocne w organizowaniu źródeł wsparcia, to informowanie o wielkości i rodzaju zagrożenia (nie zawsze zgodne z rzeczywistością);

3. pomoc materialna - na pierwszym miejscu powinny być zaspokojone podstawowe potrzeby ofiar (miejsce zamieszkania, woda pitna itp.)

6.Rola sieci wsparcia społecznego w kształtowaniu poczucia bezpieczeństwa personalnego.

Decyzyjny model interwencji kryzysowej wg Lataney & Darley

Decyzyjny Model Interwencji w Sytuacji Kryzysowej (Darley, Latane, 1970)

• Dostrzeżenie wydarzenia

• Interpretacja jako sytuacja kryzysowa

• Przypisanie sobie odpowiedzialności

• Wiedza o tym jak pomóc

• Możliwość realizacji

komentarz: spełnienie wszystkich warunków konieczne by interwencja została podjęta - wszystkie warunki uwarunkowane są sytuacyjnie

Wyjaśnij zjawisko niewiedzy wielu

Świadkowie jakiegoś wypadku nie widzą powodu do interwencji i często prowadzi to do tzw. Znieczulicy społecznej. Zjawisko to powoduje, że osoby będące świadkami jakiegoś wydarzenia nie reagują. Wzorują się one na zachowaniu innych uznając iż wiedzą one jak należy postąpić ale nie widzą potrzeby interwencji. Tymczasem prawda jest taka, że osoby na których wzorują się inni świadkowie szukają wskazówek co do poprawności własnego pstępowania u innych jednocześnie starając się sprawić wrażenie osób dobrze poinformowanych. W ten sposób powstaje błędne koło które staje przyczyną się np. nieudzielenia pomocy.

Zjawisko, które zachodzi kiedy obserwatorzy sytuacji krytycznej starają się wyglądać na opanowanych i przekazują sobie nawzajem mylne sygnały, że nie ma potrzeby działać. – oznacza tendencje do ignorowania zagrożenia i interpretowania go jako sytuacji normalnej przed wielu świadków wypadku w momencie wzajemnego obserwowania opanowania innych. Jeżeli ktoś wie że tylko on jest w stanie pomóc – robi to. Jeżeli jednak są inni ludzie w pobliżu, każdy oczekuje, że ktokolwiek zdecyduje się udzielić pomocy. Im więcej osób tym bardziej jest rozproszona odpowiedzialność.

Model Wanga 1996 PTSD

Opisuje powtarzające się cykle dekompensacji – podejście procesualne

Faza I : Adaptacja – dobry poziom funkcjonowania

Faza II : Przetrwanie – pogorszenie się funkcjonowania

Faza III : Dekompensacja – załamanie funkcjonowania, poszukiwanie wrażeń lub zamykanie się: uregulowany stan wyładowania

Faza IV :Depresja/bezradność – bardzo złe funkcjonowanie, „przegrupowanie” lub poddanie się: rozregulowany stan afektywny.

Deterioracja wsparcia społecznego

Pojawia się w sytuacji: *Stresu społecznego związanego z sytuacjami katastroficznymi, społeczności tracą swój potencjał altruizmu lub dochodzi do zerwania sieci społecznych/sąsiedzkich/wyznaniowych, zaognienie/powstanie konfliktów.* Długotrwałych pobytów w szpitalu, koniecznych przesiedleń.

Temat 5. Zachowania zbiorowe.

Proszę wymienić koncepcje psychologiczne człowieka, które scharakteryzował, J. Kozielecki, koncepcje psychologiczne człowieka.

Każda z nich składa się z dwóch rodzajów twierdzeń: o charakterze opisowym (wskazuje na to jak funkcjonuje człowiek) i o charakterze projektującym (próba odpowiedzi na pytanie jak zmieniać człowieka)

• Koncepcja Behawioralna – człowiek to układ zewnątrz sterowny: zachowanie całkowicie kontrolowane przez środowisko zewnętrzne – system nagród i kar.

• Koncepcja psychodynamiczna – zachowanie ludzi jest zależne od wewnętrznych sił dynamicznych, zwanych popędami, potrzebami, dążeniami, które z reguły są nieświadome. Podstawową metodą zmian jest psychoterapia.

• Koncepcja poznawcza – człowiek to układ przetwarzający informacje – jego zachowanie zależy od informacji oraz od trwałej wiedzy człowiek to układ samodzielny; Podstawową metodą zmian jest wychowanie.

• Psychologia humanistyczna – to nowy kształtujący się kierunek badań: twórcy Masłow, Rogers – dążenie do samorealizacji.

Transgresja

Przekraczanie granic osobowości i norm społecznych.

Człowiek transgresyjny - wielowymiarowy, który posiada zdolności przekraczania granic materialnych, społecznych i symbolicznych.

Intencjonalne wychodzenie ponad to czym jesteśmy i co posiadamy.

Józef Kozielecki uczynił transgresję fundamentalnym pojęciem w swojej koncepcji. Działania transgresyjne – ekspansywne i twórcze – polegają na intencjonalnym wychodzeniu po za to, czym jesteśmy i co posiadamy. Przełamują one dotychczasowe granice osiągnięć i tworzą nowe wartości. Dzięki nim rozszerza się prywatne terytorium, wzbogaca nasze doświadczenie, zwiększa zakres kontroli. Osiąganie kolejnych celów transgresyjnych nie tylko nie redukuje motywacji do podejmowania dalszych działań, ale wręcz zwiększa ją. PRZYKŁAD działania trans­gresyjnego można potraktować zerwanie zakazanego owocu przez Ewę, co stało się źródłem cierpienia, ale pozwoliło im zarazem lepiej zrozumieć naturę dobra i zła.

Latane & Darley, 1968 – porównywanie społeczne

W pomieszczeniu, w którym odbywa się eksperyment, zaczyna wydobywać się dym, Badacze sprawdzali, po jakim czasie osoba badana zareaguje zależnie od liczebności grupy, w jakiej się znajduje, a która pozornie nie zauważy ulatniającego się dymu.

55% badanych, będąc samymi w pomieszczeniu, zgłosiło pojawienie się dymu w ciągu 2 minut, podczas gdy w pozostałych, liczniejszych grupach zrobiło to zaledwie 12%. Po czterech minutach 75% samotni badani podjęło działania, natomiast żaden badany z innych grup tego nie zrobił

Ofiara częściej uzyska pomoc, jeżeli dokładnie określi czego potrzebuje np: "Proszę wyjąć z mojej torebki pastylki w żółtym opakowaniu"

Jeżeli natomiast człowiek znajdzie się w sytuacji, której - w opinii publicznej- na własne życzenie się znalazł (upojenie alkoholowe) szanse na otrzymanie pomocy maleją.

1.Wpływ w grupie

Grupa społeczna – w psychologii społecznej i socjologii zaliczany do zbiorowości społecznej zbiór co najmniej trzech osób (w niektórych ujeciach dwóch), którego członkowie współdziałają ze sobą w celu zaspokajania własnych potrzeb i osiągania celów.

W socjologii pojęcie to jest uznawane za jedno z bazowych, choć nie jest jednoznacznie rozumiane w różnych szkołach socjologicznych. W niektórych przypadkach pojęcie to było odrzucane jako stworzony na potrzeby nauki artefakt.

Cechy charakterystyczne grupy społecznej

• W grupie społecznej zachodzą trwałe interakcje i wspólne osiąganie celu, zgodnie z przyjętymi w tej grupie normami.

• Grupa społeczna charakteryzuje się trwałą strukturą społeczną. Każdy jej członek zajmuje określoną pozycję (status społeczny) i między nim a innymi członkami występują więzi społeczne.

• Grupę społeczną ująć można więc jako system statusów społecznych a także jej strukturę można ujmować jako powiązane ze sobą role społeczne wyunikające z pozycji społecznych odgrywających je członków.

• Członkowie należący do grup społecznych mają świadomość przynależności do grupy oraz istnieją mniej lub bardziej wyraźne kryteria wyodrębniające tę grupę z szerszego otoczenia.

Rodzaje grup społecznych

• Grupa społeczna zazwyczaj posiada określone kryteria rekrutacji członków i funkcje członka grupy (czyli jego powinności względem niej). Ze względu na kryteria przyjęć do grupy można wyróżnić grupy ekskluzywne, w których kryteria te sa fundamentalne przy rekrutacji nowych członków oraz grupy inkluzywne, w których kryteria są mniej istotne

• Można różnicować grupy ze względu na wielkość. Grupy małe to takie, gdzie członkowie mają możliwość kontaktu bezpośredniego. W grupach dużych niemożliwy jest model komunikacji "każdy z każdym". W niektórych ujęciach duże grupy określane są jako Wielkie struktury społeczne i nie są uznawane za grupy społeczne

• Ze względu na formalizację struktury i stosunków społecznych w grupie jak równiez stosunków społecznych członków grupy z zewnętrznym środowiskiem, wyróżnić można grupy formalne i grupy nieformalne

• Ze względu na utożsamianie się jednostek z grupą, jej normami i wartościami wyszczególniane są grupy odniesienia.

Inna typologia grup społecznych wskazuje grupy pierwotne, oraz grupy wtórne.

Na czym polega deprywacja braterska (teoria względnego niezaspokojenia)

Teoria względnego niezaspokojenia

Grupa wszczyna konflikt jeśli zdaje sobie sprawę z niezaspokojenia własnych potrzeb – brak względny („inni mają lepiej”)

Ważne są spostrzegane krzywdy – konflikt to konsekwencja porównań grupowych

Feirabend i Feirabend (1972) największa liczba zamieszek w krajach, w których mieszkańcy żyją w złych warunkach ale znają standard życia w lepszych warunkach (syndrom francuskiego przedmieścia)

Zachowania zbiorowe
Zachowania zbiorowe są to w pewnym stopniu spontaniczne i krótkotrwałe działania społeczne stosunkowo dużej liczby ludzi znajdujących się w niejasnej sytuacji.
Inne cechy zachowań zbiorowych to:
· ograniczona pod względem zasięgu i czasu trwania interakcja
· niepewna identyfikacja Granice między uczestnikami zach. zbiorowego nie są wyraźne
· słabe lub nowo wytworzone normy społeczne
Rodzaje zachowań zbiorowych:
1. Tłum, zbiegowisko, publiczność
2. Plotka
3. Zachowania masowe:
- opinia publiczna
- chwilowe wzory zachowania (szał, moda)
- panika i histeria masowa
(Ruchy społeczne są również pewną formą zachowań zbiorowych, ale trwają nieco dłużej, są lepiej zorganizowane, mają szerszy zasięg.)

Wg Snelsera zachowania zbiorowe są to epizody życia społecznego, które przebiegają w 6 etapach:
1. Rodzące się napięcie strukturalne
2. Kształtowanie się wspólnoty przeżywania podzielonych przekonań
3. Wydarzenia wyzwalające zachowania zbiorowe
4. Mobilizacja uczestników
5. Załamanie się tymczasowej kontroli społecznej/
6. Zbiorowe działania.

2. Tłumy rozłoszczone i spokojne

Psychologia zachowań zbiorowych (tłumów)

Do zachowań tłumów należą:

• protesty, marsze protestacyjne

• zamieszki na tle rasowym

• chuligańskie ekscesy kibiców sportowych

• samosądy

• demonstracje polityczne, ideologiczne

• panikujące tłumy gromadzące się podczas przypadkowych losowych sytuacji, np. pożar

• zgromadzenia religijne

Tłum - zgromadzenie, które tworzy się pod wpływem określonych sytuacji. Jest to stosunkowo duża liczba ludzi. Występuje kontakt percepcyjny i słowny. Ludzie zachowują się w sposób stereotypowo podobny.

Tłum jest silnie zabarwiony emocjonalnie. Z duża gotowością do działania impulsowego. Z podatnością na sugestie. Więź psychiczna w takich warunkach ma charakter krótkotrwały. W wielu ludziach w tłumie budzi się niepokój i lęk.

Zachowania tłumu - skrajne postawy do jakich mogą doprowadzić ludzi.

Tłumy:

-spokojne

-rozłoszczone

Leon Mann analizował zachowanie tłumów obecnych przy próbach samobójczych. Jeśli człowiek usiłował skoczyć z budynku to tłum podżegał go by to zrobił.

Istotną role odegrały 2 czynniki:

- pora dnia

- odległość

Tłumy spokojne- przyczyniają się do tworzenia i umacniania więzi społecznej bo mogą być jednomyślne, spójne w działaniu i pozytywne, np. upadek komunizmu.

W Europie pierwszym, który zaczął badać zjawisko jakim jest tłum był Gustaw le Bon.

Wyodrębnił on 5 czynników, które charakteryzują zachowania i procesy psychologiczne jednostek tworzących tłum:

1. Zanik świadomości swojego ja. Jednostka traci swą odrębność, indywidualność przez co staje się anonimowa - nie rozróżniona od innych.

2. Poczucie bezkarności i niezwyciężoności – ludzie stanowiący tłum nie obawiają się kary za popełnione czyny aspołeczne lub niezgodne z prawem.

3. Kierowanie się w zachowaniu sugestią, a nie racjonalnymi pobudkami- postępowanie innych osób jeśli jest ich wiele umacnia jednostkę, że dokonuje właściwego wyboru.

4. Nietolerancyjność- tłum nie potrafi tolerować poglądów innych niż własne, a głosicieli innych poglądów jest w stanie zniszczyć.

5. Pragnienie zrealizowania idei za wszelką cenę, która owładnęła tłumem- jednostka staje się okrutna, impulsywna i niszczycielska.

Głóny mechanizm psychologiczny, który występuje w tłumie wgł. le Bon'a – szybkie rozchodzenie się w tłumie wszelkich idei, poglądów czy emocji. Pojawia się ponieważ tłum podatny jest na sugestię, a jednostka skłonna jest do naśladowania innych osób.

Jego teorie rozwinął Gabriel de Tarde.

W przeciwieństwie do le Bon'a, który widział w tłumie jedynie rzeczy negatywne to ten uważał że tłum może być zarówno destrukcyjny jak i twórczy, a wynika to z ludzkiej skłonności podawania się sugestii naśladownictwa.

Zdawał sobię sprawę, że na tłum ma wpływ- charyzmatyczny przywódca czyli człowiek, który umie pociągnąć za sobą rzesze ludzi za równo do wielkich czynów, np. Martin Luther King jaki i katastroficznych, np. Dawid Koresh – przywódca duchowy sekty w Teksasie poprowadził do samobójczej śmierci w płomieniach 80 osób.

Symbolizacja - określony obiekt staje się symbolem, któremu przypisuje się negatywne bądź pozytywne cechy który mobilizuje uczestników do określonych zachowań, np. dla kibiców własna druzyna a negatywny symbol drużyna przeciwnika.W tłumie może powstać panika pod wpływem sytuacji zagrażającej – jeżeli uczestnicy tłumu spostrzegają określoną sytuację jako zagrażającą każdemu z nich to pojawia się w nich strach, który może być zredukowany gdy w jakiś sposób unikną zagrożenia- najprostsza droga- ucieczka.

W tedy nie zwracają na siebie uwagi i prowadzi to do tragicznych skutków, stratowanie innych.

Spokojne demonstracje zamieniają się w rzucający kamieniami tłum- istotnym czynnikiem jest fakt, że izolowane działania jednostek mogą scalać działania grupy.

Jeśli osoba pierwsza rzucająca kamień jest rozpoznawana jako członek określonej zbiorowości , np. ze względu na ubiór to jej zachowanie rozwiewa wszelkie wątpliwości innych członków grupy co do tego jaką rolę powinni odegrać. Wówczas szybko przejmują zachowanie wzorca.

Rozprzestrzenia się to w grupie, gdzie nie ma silnego przywódcy lub sprecyzowanego kodeksu zachowań wówczas przyjmują każdy wzorzec zachowań.

Ludzie w tłumie mogą doświadczać deidentyfikacji- stan ograniczonej samoświadomości i spadku troski o własny wizerunek w oczach innych co może spowodować utratę normalnej kontroli nad własnym zachowaniem, a w rezultacie zwiększyć gwałtowność i impulsywność czynów.

Do deidenfikacji prowadzi:

• skandowanie w grupie tych samych słów i zwrotów

• głośnie wyśpiewywanie rytmicznych fraz i ruchów z wyśpiewywaniem z zgodnym rytmem innych ludzi.

• Grupowe palenie substancji odurzających

Przykłady okrucieństw w tłumie, których by nie dokonała jednostka gdyby była sama:

-Wojownicy przed wyruszeniem do walki malowali się

-W USA lincz czarnych obywateli (KKK)

-Znęcanie się amerykańskich żołnierzy w Bagdadzie nad jeńcami wojennymi.

Ograniczenie odpowiedzialności za własne czyny wywołane obecnością innych lub wynikiem przebrania przyczynia się do tego, że zmniejszają się szanse, że jednostka zostanie rozpoznana. Im większy tłum tym większa anonimowość. Gdy ofiara jest anonimowa i jest wystarczająca odległość tłumu i ciemność wówczas wrogośc tłumu wzrasta.

Im dłużej tłum czeka na zdarzenie tym jest bardziej pobudzony.

3. Deindywidualizacja

Deindywidualizacja, proces o społeczno-psychicznym podłożu, w efekcie którego jednostka ujmowana jako członek grupy społecznej zaczyna tracić swą indywidualną tożsamość na rzecz tożsamości grupowej, na skutek czego zaczyna działać i traktować siebie jako nieodłączny element konkretnej grupy społecznej, pozostając pod jej przemożnym wpływem.

Deindywidualizacja - jest to proces psychologiczno-społeczny, który prowadzi do utraty osobowości oraz zdolności rozpoznawania swoich cech jednostkowych. Deindywidualizacja powoduje zastępowanie własnej tożsamości tożsamością grupy społecznej.

Deindywidualizacja - Utrata normalnej kontroli nad zachowaniem, co prowadzi do wzrostu impulsywności i patologiczności czynów.

4. Teoria tożsamości społecznej.

Wraz z Johnem Turnerem opracował teorię tożsamości społecznej (Social Identity Theory – SIT), która usiłuje tłumaczyć jak własna przynależność grupowa wpływa na ocenę siebie, swojej grupy i grup obcych – w szczególności zaś faworytyzm wobec własnej grupy i dyskryminacje grup obcych.

Teoria tożsamości - Tożsamość społeczna to okazywanie innym jednostkom i samemu sobie identyfikacji (utożsamiania się) z jakimś elementami rzeczywistości społecznej. Tożsamość społeczna ujmowana jest najczęściej w kategoriach psychologicznych, socjologicznych i kulturowych. Jest to tożsamość jednostki, grupy społecznej lub zbiorowości, dzięki której i poprzez którą umiejscawia ona samą siebie w jakimś obszarze rzeczywistości społecznej bądź też sama jest osadzana w tej rzeczywistości przez zewnętrznego obserwatora (inną jednostkę, grupę zbiorowości). W naukach społecznych szczególnie psychologii i socjologii tożsamość jest pojęciem wieloznacznym. Można ją ujmować w sposób obiektywny bądź też subiektywny. Obiektywne ujęcie kładzie nacisk na role, pozycje, stosunki społeczne łączące jednostkę z grupami społecznymi. Natomiast tożsamość w ujęciu subiektywnym łączy się z poczuciem tożsamości oraz jej samoświadomością, gdzie ważne są treści wewnętrzne jednostki, takie jak rozwiązywanie konfliktów czy realizacja zadań sobie postawionych. Cechy te są charakterystyczne dla tzw. tożsamości osobistej, która ściśle powiązana jest z tożsamością społeczną Tożsamość jest to socjologiczny termin o wielu znaczeniach, bardziej lub mniej zbieżnych, dlatego że w każdym wypadku chodzi o to, iż jednostki i grupy nieuchronnie ulegające podczas swego trwania licznym...

Teoria dostosowania łącznego – w jaki sposób można spowodować sytuację aby matka poświęciła swoje życie za dziecko?

Żywe organizmy gotowe są ponosić koszty pomagając innym osobnikom, jeżeli te noszą kopie tych samych genów. Altruizm mógł powstać, gdy przyjmujący pomoc był krewnym pomagającego. Korzyść jaką krewny odnosi w dziedzinie sukcesji genetycznej musi przewyższać koszty ponoszone przez darczyńcę. Jeżeli ten warunek jest spełniony to altruizm w ramach rodziny może się rozwijać. Hamilton dowiódł, że jeśli uznać indywidualne geny a nie całe organizmy, za jednostki ubiegające się o przetrwanie, wówczas pewna doza poświęcenia (czyli zachowania altruistycznego) ma biologiczny sens w odniesieniu do naszych krewnych, z którymi dzielimy większą liczbę genów niż z ludźmi z nami niespokrewnionymi.

Reaktancja – opór psychiczny - dążenie do przywracania wolności wyboru, zagrożonej przez kogoś, kto próbuje nam coś narzucić lub czegoś zakazać

Skąd według Alfreda Adlera bierze się u ludzi potrzeba mocy i jak wywiera ona wpływ na zachowanie człowieka.

Według Adlera człowiek od wczesnych lat dzieciństwa przeżywa (z powodu swoich braków) poczucie małej wartości, które kompensuje dążeniem do przewagi i mocy nad innymi. Ta świadomość własnych braków oraz potrzeba kompensacji wpływa na kształtowanie się jeszcze w dzieciństwie indywidualnego planu życiowego, który wyznacza ideały i kierunki działania jednostki, jak również kształtuje osobowość tej jednostki. Zadaniem wychowania jest udzielenie jednostce pomocy w harmonizowaniu jej rozwoju: w przezwyciężaniu zarówno poczucia małej wartości, jak dążenia do przewagi nad innymi, co zresztą z trudem się udaje. Szczególnie wartościowym terenem kompensacji poczucia małej wartości może być działalność społeczna, w której jednostka ma szansę wykazać swoją wartość. Teoria dążenia do przewagi i mocy okazała się zbieżna z ogłoszoną wcześniej teorią kratyzmu Władysława Witwickiego.

Strategia budowania złotych mostów

Budowanie „złotych mostów”, czyli stwarzanie drugiej stronie szansy na zmianę stanowiska bez utraty przez nią twarzy.

Co oznaczają "kwaśne winogrona" ? 

gdy człowiek nie może osiągnąć ważnego celu uznaje go bezsensownym

Słodkie Cytryny - zadowalamy się tym co mamy, porzucając nasze marzenia.

W wyniku polaryzacji grupowej, dochodzi zazwyczaj do zaburzenia percepcji, jednym z nich jest tak zwany błąd atrybucji, na czym polega?

Błąd atrybucji - wyjaśnianie czyjegoś zachowania bądź jakiegoś zjawiska na podstawie jego cech, podmiotów, przy jednoczesnym niedostrzeżeniu wpływów zewnętrznych. Powszechna skłonność do wyjaśniania zachowania obserwowanych osób w kategoriach przyczyn wewnętrznych i stałych (np. cech charakteru) przy jednoczesnym niedocenianiu wpływów sytuacyjnych, zewnętrznych I tak na przykład 90% nauczycieli matematyki ankietowanych przez Meyera i Butzkamma w 1975 r. różnice w postępach w nauce swoich uczniów wiązało przede wszystkim ze "zdolnościami" oraz "innymi czynnikami osobowościowymi" (np. brakiem koncentracji). W odpowiedziach ankietowanych zabrakło przyczyn zewnętrznych, np. uwzględniania warunków do nauki w domu ucznia

Teoria względnej deprywacji

To co wczoraj było marzeniem, dziś jest tylko zadowalające, a za chwilę stanie się niewystarczające. Psychologowie nazywają to poczuciem „względnej deprywacji”. Ponieważ zasoby są rozdane nierówno, ludzie oceniają swój majątek nie na podstawie tego czego potrzebują, żeby żyć komfortowo, ale w porównaniu do tych osób, które aktualnie mają go więcej.

Deprywacja - ciągłe niezaspokojenie jakiejś potrzeby biologicznej, bądź psychologicznej (częściej). Jest jednym z głównych źródeł stresu obok zakłóceń, przeciążenia i zagrożenia.

Zjawisko uciekających celów

W działaniach transgresyjnych występuje zjawisko uciekających celów, po przekroczeniu pewnej granicy zwiększa się często motywacja do postawienia sobie bardziej ambitnych zadań.

Syndrom Sztokholmski

Stan psychiczny, który pojawia się u ofiar porwania lub u zakładników, wyrażający się odczuwaniem sympatii i solidarności z osobami je przetrzymującymi. Może osiągnąć taki stopień, że osoby więzione pomagają swoim prześladowcom w osiągnięciu ich celów lub w ucieczce przed policją. Syndrom ten jest skutkiem psychologicznych reakcji na silny stres oraz rezultatem podejmowanych przez porwanych prób zwrócenia się do prześladowców i wywołania u nich współczucia.

Gra o sumie zerowej – „my zyskujemy tyle ile inny traci, ile oni przegrywają”

Psychologia ewolucyjna – jeden z nowszych obszarów badań psychologii, tłumaczący ludzkie zachowania jako wynik ewolucji biologicznej i kulturowej

Zasadnicze tezy

Psychologowie ewolucyjni stawiają tezę, iż przynajmniej część naszych zachowań jest dziedziczona genetycznie. Tezy tej dowodzi się poprzez szereg badań prowadzonych w populacjach osób spokrewnionych i niespokrewnionych[potrzebne źródło]. Jedną z częściej eksploatowanych badawczo kategorii są bliźnięta jednojajowe wychowywane w różnych środowiskach społecznych[potrzebne źródło]. Dzięki tego typu badaniom uzyskuje się informacje na temat zachowania dziedziczonego, niezależnego od otoczenia społeczno-kulturowego. Innym ciekawym obszarem badawczym są porównania statystyczne relacji rodziców wobec dzieci (np. zachowań patologicznych w rodzinach, dzieciobójstwa) w rodzinach naturalnych i zastępczych.

W psychologii ewolucyjnej przyjmuje się tezę o obiektywnym, empirycznym istnieniu dających się statystycznie wyodrębnić zespołów cech psychicznych, specyficznych dla linii genetycznych organizmów zwierzęcych. Dystans między tymi zespołami cech rośnie wraz z dystansem genetycznym. Takie zespoły cech psychicznych linii genetycznych są powszechnie dostrzegalne i nazywane są naturami psychicznymi. Przyjmuje się następnie tezę, że istotą natury psychicznej linii genetycznej (w konsekwencji natury psychicznej jednostek taksonomicznych – w tym rodzin, gatunków, podgatunków) – np. ludzkiej, kociej, psiej, jamniczej, itp., odróżniającej ją od innych, są dziedziczone w ich mózgach specyficzne mechanizmy psychiczne, wykształcone w toku ewolucji. W większości przypadków psycholodzy ewolucyjni stawiają zaledwie hipotezy dotyczące ewolucji mechanizmów psychicznych, niektóre z nich są obecnie weryfikowane.