Tematy do Egzaminu z Filozofii Przyrody

I Wprowadzenie

1 Czym jest filozofia i jak ją definiować (czy jest nauką)?

Jest meta nauka czli nauka o innych naukach , prócz definiowania i porządkowania zagadnień krytyki już uzyskana wiedze poddaje w wątpliwość stale twierdzi

Jest pro nauka ,przyczynia się do tworzenia nowych dyscyplin nauki gdyż porusza kwestie całkowite nowe

Jest dziedzina teoretyczna bo nie bada zjawisk eksperymetalnie choć może kozystac z wynikow eksperymetal.

Jest dziedzina o charakterze fundametalnym gdyż stawia pytania najogólniejsze dotyczących absolutnych podstaw istnienia

Umilowanie madrosci (phileo milowac, sophia –madrosc wiedza)

Powstala ze zdziwienia tales z minetu dotyczyło zjawisk przyrody .dalo poczetek nauce

2 Przykłady i charakter problemów filozoficznych (w odróżnieniu od naukowych).

Problemy filozoficzne maja charakter naukowy albo przednaukowy .twierdzono ze pytania o nature swiata sa bezsesowne bo niedaja się sprawdzić w doświadczeniach. Filozofii przypisowno jedno zadanie analiza jezyka

Czy dziedziczenie i ewolucja wyjasnia pochidzenie zycia ?

Czy ewolucja zycia istnieje poza ziemia ?

Filoz. Przyrody podejmuje problemy o filozoficznym charakterze wyrastające w związku z wynikiem nauk przyrodniczych

Filoz. Nauki analizuje i poddaje krytyce nauke w ogóle jej wytwory i metody wyzyskiwania wiedzy

Podstawowa ruznica filozof dityczaca przyrody nie podlega na krytyce metod ani określeniu granic przedmiotu badan w danej dziedzinie empirycznej jest raczej praca wewnątrz tych dziedzin

-filozof analiza pojec nauk przyrodniczych ; atom zycie umysl ewolucja

-filozof.analiza problemów szczegółowych w różnych dziedzinach pojęcia atomu ,problem aborcji def.osoby ludzk.

3 Scharakteryzuj podstawowe działy filozofii współczesnej (ontologia i metafizyka, epistemologia i teoria poznania, aksjologia)

Metafizyka ontologia czsem traktowanie jako synonym

-dotyczy wiedzy o wszelkich bytach istnieniu kategoriach bytu i sposobu istnienia

-metafizyka to co po fizyce stało się czyms ponad fizyczne

-obecne zalozenia metafizyczne to takie których nieda się dokładnie zadnymi metodami zweryfikować

-niewiele odruznia zagadnienia ontyczne (ci istnieje)od ontologicznych (jak istnieje)

Epistemialogia (teoria poznania )

Teoria poznania lub wiedzy

Jeżeli teoria poznania bada wyniki poznania to tak .jesli procesy to nie

Procesy poznawcze –sensoryczne i percepcyjne

Wynik poznania –w odniesieniu do ludzi to wiedza nie kazda wiedza jest nauka

Aksjologia

Ogulna teoria wartości glownie etyczne i estetyczne

4 Filozofia przyrody – charakterystyka dziedziny i podejmowane zagadnienia

Podejmuje problemy o charakterze filozoficznym wyrastajace w zwiazku z uzyskaniu nauk przyrodniczych(chemia biologia )pytanie jakie sobie stawia było pytanie o początek przyrody pochodzenie swiata,przede wszystkim filozofowie starali się zrozumieć procesy zachodzące w przyrodzie obserwując sama przyrodę

II Filozofia Fizyki

5 Jakie są główne problemy podejmowane przez filozofię fizyki?

6 Scharakteryzuj rozwój klasycznych pojęć starożytnej fizyki, jak Physis, Arche, Atom,

Hyle/Materia, wraz z ich twórcami

Physis-srodlosow dla jezyka

Fizyka grecka odnosila sie do wszystkiego co ozywione I nieozywione

Jako przyczyna wzrostu (homer)rozumiejąc przez to pojecie zasade lub czynnik odpwiedzialny za wzrost

Jako co stale w przyrodzie (filozofia janska )tam wpatrywano to co odwieczne co było od początku

Jako natura (filozofia grecka )rozumiano wszystko co wrodzone i naturalne w swiecie

Arystoteles –uogulnil to pojecie wszystko co obecne w przyrodzie jako przedmiot badan fizyki

Arche-pra zasada pra przyczyna poczatek

Rozumiano jako zasade rzadzaca wrzechswiatem ale tez podstawowe składniki w przyrodzie (starozytna grecja )

Było jednym z pierwszych problemów w naucepytano co było na pocztku i z czego się skład i co to jest

Dziś można powiedzieć ze jest to polaczenie pojec jak materii krztaltu rozumu przyczyny

Tles z minetu(642-547pne)-Wszystko postrzegal jako ożywione -Wod abyla według niego czynnikiem zrudlem zycia ,pezewidzial zaćmienie slonca

Anaksymsnder(610-546pne)-termin arche uzywal do abstrakcyjnego bezkresu-był zwolennikiem geocentryzmu,obliczal odleglosci od lanet szkicowal mapy spekulowal o ewolucji zwierzat

Anaksymenes(585-525pne)-uczen anaksymandera – powietrze które wypelnilo bezkres jest podstawowym składnikiem przyrody . ruch jest wieczny-opidywal zmiany stanow skupienia .wyjasnial zjawiska meterologiczne

Heraklit-(540-480)ogien uznawal za arche przyczyne zmienności przyrody(dot. Wrzystkiego)

Ksenofanes (580-470)-pisal gluwnie poezje lecz także pismo o bogu i przyrodzie-lacznik miedzy szkola jonska a eleatam-ziemia podstawowy składnik ziemi

Parmenides-(540-470)-dostrzegal zmienność przyrody ale nieuznawal za zasade-wprowadzil pojecie bytu ,nie jest zmienny ale staly

Empedokles(490-430)-zasada arche sa 4 zywioly lub pirwiastki-materia zaczol pojmować jako budulec-przeksztalca sie w ruznorodnosc bytow

Anaksagoras(500-427)-materia zlozona z zarodkow nieskonczona ilość –byty ruznia się jakościowo

Atom-indyjski filozof Kanada teirdzil ze swiatlo i cieplo to ta sama substancja zbud z niepodzielnych skladnikow –pierwsza teoria atomizmu koncepcja ta przeniknęła później przez persja do staroz grecji

Leucyp i Demokryt(460-360)-pierwsi greccy atomiści –zasada arche sa atomy nipodzielne byty ruzniace się geometrycznie

Pitagorejczycy –tworzyli ugrupowanie etyczno naukowe-arche to dla nich liczby(podstawowa zasada bytu -kosmos tworzy charmonie wrzechswiata

Hyle-budulec tworzywo –od niego morze się wywodzić pozniejsza abstrakcyjana idea materii –grecy ja postrzegali jako bezkrztaltna nieokreslona substancja obecna we wrzechswiecie-pojecie to rozpowrzechnione przez platona

Platon(427-347)-odruznial zjawiska naturalne i idealne-swiat idealny jest dostępny tylko duszy—natura polaczenie idealnej boskości z niedoskonala materia –trsecia przyczyna swiata

7 Wymień główne zagadnienia i twierdzenia fizyki Arystotelesa (rodzaje ruchów, kosmologia)

A ruchy naturalne bez zewnętrznego czynnika

-1-przypadlosciowe-ruch lokalny, jakościowy, ilościowy,2-substancjalne(zmiany w substancjach ) powstawanie, giniecie

B ruchy sztuczne wymuszony przez czynnik ruchu

Kosmologia arystotelesa Sklada się z 4 czynikow(wpoz)-ciala daza do zajecia swoich naturalnych miejsc ,ciężkie doza do srodka wrzechswiata którym jest ziemia ,ekkie ulatują -Najdoskonalszy jest ruch kolowy,jest naturalny dla 5 elemetu (eter-wypelniajacy swery niebieskie)

8 Opisz prawa dynamiki Newtona

1jezeli na ciało nie dzialaja żadne sily lub siły działające się równoważą to ciało pozostaje w spoczynku lub porusza sie ruchem jednostajnym prostoliniowym

2 jeżeli na ciało działa sila to porusa się ruchem jesnostajnie przyspieszonym z przyspieszeniem wprost proporcjonalnym do tej sily i odwrotnie proporcjonalnym do masy ciala

3 jeżeli ciało a działa na ciało b pwena sila f to ciało b działa na ciało a z sila o tej samej wartości tym samym kierunku ale przwciwnym zwrocie

9 Scharakteryzuj rozwój nowożytnego rozumienia materii, główne zmiany w jego pojmowaniu i najważniejsi myśliciele (Kartezjusz, Leibniz, Newton, Faraday, Maxwell, Huygens, Einstein, Planck)

Materia

Starorzytna :stale odwieczne bezkrztaltne tworzywo-materia Newtona (17/18wiek ) masywna umiejscowiona wymieszana w ciaglym ruchu –materia koncem 19w korpuskularna i masowa –wspulczesne własności materii:graeitacyjne elektromagnetyczne slabe mocne

Nie ma teorji wyjasniajacej czy laczacej je w jedna calosc ,obecny model standard ma wiele nauk

Kartezusz –tworca geometri analitycznej ,uk współrzędnych ,zasada zachowania pedu prawo załamania i odbicia swiatla –materia w ciaglym ruchu

Newton-pdst. Prawa fizyki rachunek różniczkowy ,calkowy ,ugruntowal neocentryzm –zjawiska roztrzepienia swiatla pokazuje własności swiatla –budowal podst religi

Leibniz-mowil o teorii jako nieskończenie podzielnej wypelniajcej caly wrzechswiat –materia to zbior niepodzielnych czastekelemetarnych twardych

Faradaj Maxwell-elektrycznosc i magnetyzm –opisali matematycznie i potwierdzili istnienie promieniowania elektromagnet.-maxwell powiazl oba typy pula za pomocą 4 ruwnan i zadugerowal ze swiatlo ma podobna nature

Huygens-koncepcja swiatla jako fali-problem osrodka w którym fala się rozchodzi (eter)

Planc-pionier fizyki kwant.-przewidywania na podstawie jego teorii pokrywaly się z wynikami experymental.

Eistein-zjawisko fotoelektryczne wyjasnil

10 Jak wpłynęły zjawiska światła, magnetyzmu, elektryczności i promieniotwórczości na współczesną fizykę (podstawowe problemy i kluczowe eksperymenty).

Promieniotwurczosc podwazyla zasade zachowania masy rozumiejąc klasycznie był to ostateczny koniec mechaniki klasycznej ,otworzyla się droga do nowych teorii promieniotwórczość stala się spujna z odkryciem elektromagnetyzmu było zjawiskiem falowym

III Filozofia Biologii

11 Ogólna charakterystyka i problemy filozofii biologii (ujęcia redukcjonistyczne a holistyczne)

Różne sposoby definiowania życia

Poziomy wyjaśnia w naukach przyrodniczych:

- nieożywiona

Problem atomowy, mikroprocesów fizykochemicznych, kwantozy

- ożywiona

Problem procesów organicznych, morfologicznych

Redukcjonizm – wyjaśnianie zjawisk z danego poziomu w terminach zjawisk z niższego poziomu

Filozofia przyrody jest analizą podstaw nauk badających biosferę, jest też refleksją metanaukową

- pochodzenie i definicja życia,

- makroewolucja i mikroewolucja,

- ewolucja i różnorodność biosfery

Problemy: jaki był mechanizm powstawania życia – spontaniczny czy celowy?

Czy wzrost złożoności życia był konieczny do przetrwania?

Przykłady problemów z biologii czy filozofii:

- czy jedna kopia genu FTO na 16 chromosomie powoduje otyłość?

- czy podstawowe cechy morfologiczne SA dziedziczne? Jeśli tak, to dlaczego nawet bliźnięta różnią się od siebie na starość?

- czym jest życie, czym jest to życie, jedynie zbiorem komórek którym zachodzą różnorodne procesy?

- jak wyjaśnić tak dużą różnorodność organizmów na ziemi?

- w jaki sposób powstało życie na ziemi?

- czy organizmy zostały stworzone? Czy zaprojektowane?.

Istnienia: dlaczego jest raczej cos niż nic? Co to jest byt? Co to znaczy istnieć być? Jakie SA rodzaje bytów?

Filozoficznie:

Filozofia jest w zasadzie jedyna analiza języka. Wszystko o czym dyskutujemy, dzieje się za pomocą języka , zadaniem filozofii jest jedynie uściślać i analizować wprowadzenie pojęcia za pomocy narzędzi logiki ( filozofia analityczna)

12. Różne sposoby definiowania życia:

Życie to niematerialna własność umożliwiająca przetwarzanie informacji i posiadanie świadomości

Życie jest własnością wszystkich systemów ewolucyjnych

Życie to własność przysługująca organizmom

Życie to proces realizowany w systemach o odpowiedniej złożoności

Życie jest własnością wszystkich systemów ewoluujących ( replikujących się z godnie z zasadami doboru i adaptacji) które w sposób dynamiczny samo-powielają i samo-organizują się.

Pierwsze wersje tej definicji to ostatnie dwie dekady XIX wieku (Darwin, Spencer) wersje współczesne po 1953r

Własność replikujących się systemów umożliwiająca przetrwanie informacji i reagowanie na bodźce. Możliwe że również systemy niebiologiczne mogą ja posiadać (sztuczne życie).

Popularne w drugiej połowie XX wieku na gruncie Cybernetyki i Teorii Sztucznej Inteligencji.

Życie jest podstawową własnością organizmów, które rozmnażają się, metabolizują, utrzymują homeostazę itp…

Życie to niematerialna własność związana z posiadaniem duszy, później mówiono o JAŹNI czy JA, świadomości.

Teorie takie SA zwykle związane z religią, w zasadzie do połowy XIX wieku Zycie było „Boskim darem” nie próbowano go zrozumieć w kategoriach „naturalnego procesu”.

13. Organizacja i skala życia na ziemi (podstawowe okresy w genezie form żywych)

Wzrost poziomów złożoności:

- molekularny

- komórkowy

- organizmowi

- populacyjny

3. Geneza i podstawowe założenia Ewolucjonizmu

Ewolucja to nie teoria ale fakt ( taki jak np. grawitacja) obiektywne zjawisko – organizmy w danym środowisku, po prostu stopniowo się zmieniają, spierać można się najwyżej o różne teorię ewolucji lub przyczyny zmienności.

Przedmiotem różnych teorii ewolucji są mechanizmy leżące u podstaw ewoluowania, jednak wszystkie te teorie zakładają występowanie: dziedziczenia (replikacji); wariacji; selekcji cech.

Pierwsze idee mówiące o transformacji organizmów pojawiły się już u Greków ( m. In. Arystoteles, Lukrecjusz, Teofrast) .

Do początku XIX wieku obowiązywał chrześcijański kreacjonizm: różne postaci życia zostały jeden raz stworzone przez Boga.

Dzisiejsze nurty ewolucjonizmu: dwa główne nurtymakro-ewolucyjny, mokro-ewolucyjny.

Makroewolucjonizm: nurt pierwotny, Lamarkizm i Darwinizm tyczyły właśnie makroewolucji. Bada procesy zachodzące w dużych systemach biologicznych, na poziomie populacji, gatunków rodzajów. Głównym procesem ewolucyjnym wpływającym na różnorodność biosfery w skali makro jest selekcja osobnicza.

4. Lamarkizm i Darwinizm – główne różnice i podstawowe tezy

Lamarkizm – prymitywne formy życia powstają w sposób ciągły z materii nie ożywionej.

Organizmy zmieniają się kierunkowo i liniowo od prostych do złożonych. Organizmy żywe posiadają „wewnątrz potrzebę” prowadząca do coraz większej złożoności i doskonalenia. Środowisko wpływa na zamiany które są celowe nie przypadkowe.

Prawa:

Narządy używane rozwijają się, zaś nie używane zanikają – impuls do specjalizacji to impuls ze środowiska. Nowe specjacje są pozakazywane potomstwu, jeśli posiadane przez obojga rodziców – bezpośrednia dziedziczność cech nabytych.

Darwinizm – przeżywają osobniki dostosowane do pewnych warunków, danej niszy ekologicznej – adaptacjonizm. Zmiany są stopniowe i powolne, ale są postępem, zwiększają stopień równowagi (zmniejszają entropię) – rozwój ma kres = osiągnięcie równowagi.

Występują wewnątrz – gatunkowe wariacje, cechy w różnym nasileniu.

Niektóre wariacje dają przewagę w określonych warunkach – presja środowiskowa.

Rodzi się więcej osobników niż trzeba – walka o byt.

5. Darwin – życie i dzieło (o powstawaniu gatunków…)

Darwin podobnie jak prawie cały świat nauki, przeoczył prace Mendia z 1865 wyjaśniające mechanizm dziedziczenia, czego bardzo brakowało w jego teorii.

Mendel badał dziedziczenie cech, na przykładzie hodowli grochu (krzyżował różne odmiany) ustalił w 1865 są komórki które maja osobne geny dla każdej cechy organizmu, oraz ze to która cecha będzie realizowana jest przypadkiem, jednak brane w parach nie są równoważne.

Istotne fakty z życia Darwina:

Prócz ewolucjonizmu dał początek: Socjobiologii, Psychologii ewolucyjnej, Etologii (nauka o zachowaniach organizmu i ich biologicznych, czyt. genetycznym podłożu)

Nie znał biologicznych mechanizmów dziedziczenia i pod wpływem krytyki skłaniał się w późniejszej fazie do tezy o dziedziczeniu cech nabytych.

Pierwsze jego dziecko zmarło po 3 tygodniach, drugie cureczka 10 letnia zmarła na jego oczach, trzecie urodzone było opóźnione w rozwoju – też zmarło. W tym samym czasie otrzymał list od A. Wallace’a opisujący dobór naturalny jako główny mechanizm ewolucji – Dawrin pracował nad tym wnioskiem prawie 20 lat , okazało się że nie był jedynym twórca tej teorii i nie pierwszy o niej zakomunikował TO WSZYSTKO SPRAWIŁO ZE PRZESTAŁ WIERZYĆ.

1859 r. wydał o powstaniu gatunków droga doboru naturalnego, czyli o przetrwaniu doskonalszych ras w walce o byt – to napisane streszczenie 20 lat pracy okazało się sukcesem wielkim i przyniosło mu rozgłos większy niż Wallace’owi .

Jego dziadek był autorem teorii o tansmutacjii gatunków.

Studiował medycynę, następnie teologię, była żarliwie wierzący, jednak w wyniku pewnych zdarzeń przestał wierzyć.

6. Makro i Mikroewolucjonizm – nurty współczesne

Dziedzina jest istotna dla medycyny, epidemiologii, zoologii, neuropsychologii, i psychiatrii itp..

Nurt Mikroewolucjonizm – powstał w raz z genetyka molekuarną w połowie XX wieku ale widoczny był od początku wieku. Badane są molekularne mechanizmy warunkujące zmienność osobniczą.

Mikroewolucjonizm - analizowany jest problem poziomów złożoności biosfery ( wcześniej cząsteczkowy aż do gatunkowego, dziś cząsteczkowy do organizmalnego, rezygnuje się z pojęcia gatunek)

Procesy ewolucyjne wpływające na różnorodność biosfery w skali mikro to mutacje, kopiowanie i transkrypcja DNA, oraz zaburzenia i fluktuacje w tym procesie.

Rozwinięciem tej dziedziny są takie nauki jak: socjobiologia, etologia, psychologia społeczna, etnologia, antropologia. Wyjaśnienia w tym ujęciu maja często charakter holistyczny ( tyczą całej biosfery) oraz interdyscyplinarny ( angażują wiele nauk poza biologią, od bardziej podstawowych jak fizyka, po bardziej ogólne jak antropologia, czy nauki społeczne).

Metodologia wyjaśnień mikroewolucyjnych jest redukcjonistyczna, wyjaśnianie przez sprowadzanie własności do poziomu jak najniższego ( poziom fenotypowy do genotypowego, ten do biochemicznego)

Richard Dawkins

fenotyp rozszezony-Dawkins stwierdza, że jedyną rzeczą bezpośrednio kontrolowaną przez geny jest synteza białek i dotychczasowy pogląd, że fenotyp oznacza fenotypiczną ekspresję genów osobnika ograniczoną do jego ciała uważa za arbitralne ograniczenie.

teoria altruizmu- zachowanie polegające na działaniu na korzyść innych polega ono na dobrowolnym ponoszeniu pewnych kosztów przez jednostkę na rzecz innej jednostki lub grupy,

antyteizm- postawa polegająca na negatywnym nastawieniu oraz walce przeciwko teistycznym religiom

filozofia umyslu

dotyczy badan filozoficznych na temat czym jest umysl lub psychika-i do ustalenia relacji i interakcji pomiedzy umyslem jaznia mozgiem i jezykiem

ogulne problemy

czy zwiezeta posiadaja umysl

czy posiadamy wolna wole

czym jest jazni jak powstaje swiadomosc

czy przy odpowiedniej mocy obliczeniowej urzadzensztucznych mozna dokonac symulacji umyslu

jesli umysl jest zespolem funkcji psychicznych czy wyjasnia funkcje percepcja myslenie zapamietywanie uczenie sie

IV Filozofia Umysłu

Filozofia umysłu – ogólna charakterystyka, geneza i główne problemy

Związek współczesnej filozofii umysłu z naukami empirycznymi (psychologią, biologią, kognitywistyki) i paradygmaty wyjaśniania umysłu

Umysł a mózg – historia podstawowych odkryć, które doprowadziły do związania neurologii z psychologią

Inwazyjne i nieinwazyjne metody badań mózgu i zaburzeń psychicznych (znane nazwiska badaczy)

Ogólne, zdroworozsądkowe cechy świadomości i przykłady zjawisk niezgodnych z nimi (pomijania, brak uwagi, widzenie mimo ślepoty)

Świadomość w kognitywistyce - cztery podstawowe cechy (dualny dostęp poznawczy, stopniowalność, fizjologiczne podłoże, użyteczność)