Hylozoizm

hyle = materia

dzoe = życie

• Życie (w znaczeniu ogólnym) utożsamiane z ruchem jest immanentne materii

• Tales z Miletu, Anaksymander, Anaksymenes, Heraklit z Efezu - życie wiązali z pramaterią (arche - zasada), pierwotna substancją niezrodzoną i niezniszczalną, zawierającą w sobie źródło swego ruchu

• Świat i jego elementy (rzeczy, stany, zjawiska) jako określona postać pramaterii są tożsame z życiem; wszelka materia jest w jakiejś mierze ożywiona

• Początkowo miał charakter monistyczny (jedna zasada), następnie pluralistyczny (dwie zasady: ziemia i woda, cztery zasady: woda, ogień, ziemia, powietrze) - ogólnie: zasady czynne (poruszające) i zasady bierne (poruszane); w konsekwencji oddzielenie przyczyn ruchu od materii; świat-kosmos jest ożywiony, lecz źródłem życia (tożsamego z ruchem) jest odmienne od zróżnicowanej materii zasada czynna

• Bliskie: panteizm (wszechobecność Boga w naturze i tożsamość bytowa Boga z naturą); panpsychizm (natura posiada życie tożsame z rozumnością i zdolnością doznawania); panprotopsychizm (materia jest w stanie wytworzyć, drogą stopniowej komplikacji struktur i powstania nowych jakości systemowych, takie układy, które są zdolne do podjęcia czynności psychicznych; panwitalizm (wszystko jest żywe, cały świat jest żywym organizmem)

---