Ćwiczenia redakcyjne w pracy z dziećmi w klasach I-III (wykłady)

Podstawową jednostką składniowo-stylistyczną jest kończone wypowiedziane zdanie
Władanie językiem to poprawne posługiwanie się poprawie zbudowanym zdaniem. Dzieci młodsze posługuję się zdaniami o różnej konstrukcji, 2członowe, wieloczłonowe, złożone, proste
Nieprawidłowa konstrukcja zdaniowa powoduje, że wypowiedź jest niekomunikatywna. Praca nad zdaniem polega na uczeniu budowania zdań pojedynczych w kl. 1 następnie poj. Rozwiniętych w klasie 3, w klasie 3 pogłębia się pojęcia zdania poprzez ćwiczenia gramatyczne różnicujące rodzaje zdań oznajmujących, pytających
W klasie 3 uczeń powinien umieć różnicować zdania, wyróżnić osobę działającą, umieć wskazać wyrazy odnoszące się do tej osoby, wykazać związki zachodzące między wyrazami szczególnie za pomocą pytań.
Dobrym ćwiczeniem jest łącznie zdań pojedynczych (i, lub, oraz) np. Ala mieszka w Warszawie i ma dwa koty.

Uczeń powinien zdobyć umiejętność wielozdaniowej wypowiedzi logicznie spójnej, stylistycznej, w związku z tym stosuje się różne ćwiczenia, ustalenie kolejności zdarzeń, wydzielenie poszczególnych zdarzeń, na nadawanie tytułów ilustracjom i zdarzeniom, stosowanie dialogów i monologów, stawianie pytań i udzielanie odpowiedzi na określony temat co? Gdzie? Kiedy? Jak? Po co?

Układanie i zapisywanie zdań ma określony temat jako przygotowanie do układania, opisu, odpowiadania, sprawozdania.

Formy redakcyjne pojawiają się w k. 2, kiedy dzieci mają opanowaną pisownię i potrafią wypowiadać się w formie pisemnej. Wypowiadanie się zaczyna się w domu rodzinnym.
W klasach 1-3 dzieci doskonalą tę umiejętności, opanowują czytanie i pisanie, dzieci są przyzwyczajane do języka mówionego w którym występują dialogi.
Przystępując do ćwiczeń redakcyjnych musi opanować wypowiadanie się na piśmie, umiejętnie operować zdaniem.

Zadaniem nauczyciela jest udzielenie pomocy w opanowaniu umiejętności czytania, stymulowanie rozwoju twórczego, zachęcanie do pisania, pomaganie w formułowaniu zdań, ukazywanie najlepszych sposobów redagowania myśli.

Tematy prac pisemnych powinny być bliskie dzieciom. Ważne jest wytworzenie właściwej atmosfery przed pisaniem. Dzieci bardzo piszą na ocenę. Umiejętność pisania rozwija się przede wszystkim na edukacji polonistycznej ale inne edukacje mogą wspomagać ten proces.

Ważne są ćwiczenia gramatyczne stylistyczne, również zwracamy uwagę na poprawność gramatyczna, ortograficzną oraz poprawność zapisu pod względem graficznym.
Dobry poziom wypowiedzi zależy od całokształtu pracy na zajęciach Wpływa na to różnorodna tematyka zajęć.

Dobór literatury i lektury dla dzieci, ćwiczenia słownikowo – frazeologiczne i stylistyczne, znajomośc elementów wiedzy o języku, ćwiczenia ortograficzne i gramatyczne.

Obok czytania i mówienia, pisanie zalicza się do najważniejszych czynności umysłowych człowieka, pisemne wypowiadanie się kształci język, styl dziecka, wprowadza ład i precyzję do jego myślenia
Samodzielna wypowiedź pisemna nie jest odrębnym ogniwem na to składają się zagadnienia ze wszystkich działów programowych.

Redagowanie wypowiedzi pisemnej powinno zaczynać się od mówienia na ściśle określony temat, oraz od gromadzonego słownictwa.

Ważne jest właściwe określenie tematu, który powinien być zrozumiały dla dziecka i odpowiadać jego intelektualnemu rozwojowi, treść wypowiedzi dziecka należy od zakresu jego doświadczeń i przeżyć.

Jakość pracy pisemnej zależy od umiejętnego posługiwania się językiem, nabycie wprawy językowej daje możliwość łatwego wypowiadania myśli, uczuć, wrażeń

Zgodnie z założeniami programu nauczyciel przygotowuje uczniów do opowiadania, opisu z sprawozdania jako form stylistycznych oraz uwzględnia takie formy jak list, zawiadomienie, zaproszenie, życzenia.

Wszystkie te formy występują najpierw w języku mówionym a później w formie pisemnej.

Listy

• W klasie drugiej występuje zbiorowe redagowanie listu. Później grupowe i indywidualne.

• Aby dobrze napisać list trzeba mieć szereg wiadomości o osobie, o instytucji, do której list jest skierowany, ponieważ ułatwia to sprawniejsze wypowiedzenie myśli, życzeń i próśb. Należy jasno zdać sobie sprawę z celu pisania. Ważny jest odpowiedni dobór słów dla jak najtrafniejszego wyrażania swoich myśli.

• Należy stworzyć naturalną sytuację do pisania listu, może też być list do postaci fikcyjnych (po Pani Zimy itp.).

• Nauczyciel powinien zapoznać dzieci z zasadami budowy listu. Ważne jest rozmieszczenie wszystkich części listu na kartce papieru. Adresowanie koperty będzie się łączyło z edukacją społeczno-przyrodniczą: imię, nazwisko, kod, ulica, numer domu, odbiorca, nadawca, adresat. Zwracamy uwagę na nagłówek i zwroty grzecznościowe pisane wielką literą. Można napisać wspólnie z dziećmi list, potem dzieci zapisują na czysto na przygotowanym papierze, adresują kopertę i wysyłają list.

• Przy pierwszym liście należy przejść przez te wszystkie etapy.

Opowiadanie

• Istotą opowiadania jest akcja. Akcją nazywa się zespół wydarzeń, które następują po sobie w pewnej kolejności czasowej i które pozostają do siebie w stosunku przyczynowo-skutkowym.

• Opowiadanie przedstawia działanie, przebieg czynu i zdarzeń z zachowaniem następstwa chronologii z uwzględnieniem związków zachodzących pomiędzy nimi. Nie powinno być zbyt krótkie i zbyt długie.

• Opowiadanie powinno charakteryzować tempo, żywość i barwność.

• Opowiadanie powinno być oparte na osobistych przeżyciach dziecka, bądź na literaturze. Nie powinno się stwarzać sztucznych sytuacji, bo to mogłaby utrudnić pewną trudność w konstrukcji opowiadania.

• Zachęcamy dzieci również do pisania twórczych opowiadań.

• Opowiadanie jak inne formy redakcyjne powinno rozpocząć się od ćwiczeń w mówieniu.

• Wskazany jest również wzór opowiadania przez nauczyciela jak również na podstawie literatury. Zapoznajemy uczniów ze strukturą opowiadania. Uczniowie powinni dowiedzieć się, że opowiadanie zawiera wstęp (nawiązanie do akcji) rozwinięcie akcji w czasie (chronologiczne uszeregowanie wydarzeń wzajemnie powiązanych) zakończenie (skutek albo wynik poprzednich wydarzeń)

• Dzieciom łatwiej jest opowiadać, gdy towarzyszy historyjka obrazkowa, ilustracje. Wówczas łatwiej powiązać zdarzenia, zwrócić uwagę na poszczególne ogniwa akcji. Najczęściej jedno zdarzenie jest przedstawione na jednym obrazku.

• Występują różne formy opowiadania; jest ono czytane, mówione, w formie pisanej.

• Podstawą pracy nad opowiadaniem jest zasada stopniowego narastania wątku.

• W poszczególnych klasach zwiększa się objętość opowiadania. W klasie 1szej opowiadanie, jako forma literacka nie występuje. Dzieci układają zdania opowiadające. W klasie 2giej ustnie gromadzimy słownictwo, opisujemy z dziećmi najpierw wspólnie. W klasie 3ciej występuje pełna forma opowiadania z zachowaniem jego konstrukcji.

Opis

• Przedstawia przedmiot, osobę czy inną istotę, zjawisko lub sytuację, krajobraz. Każdy opis może być ścisły – naukowy lub artystyczny – literacki.

• Przy ścisłym opisie ujmuje się najistotniejsze i drugorzędne cechy opisywanego przedmiotu. Zwraca się uwagę na odpowiednie uszeregowanie i duży obiektywizm.

• Przy opisie literackim, o doborze cech, o stopniowaniu ich wartości decyduje stosunek uczuciowy opisującego, a ujęcie jest Malo obiektywne.

• Zarówno jeden jak i drugi opis może występować w szkole podstawowej. W klasach młodszych występuje opis nieskomplikowany, zbliżony do literackiego, z dużą liczbą przymiotników, (jako wyrazy określające cechy przedmiotów).

• Treści nauczania proponują wprowadzenie opisu w klasie 2giej. Jest to opis na podstawie bezpośredniej obserwacji (owoc, warzywo, liść, choinka). Przygotowanie do opisu powinno poprzedzić wprowadzenie słownictwa.

• Zapis planu:

1. W postaci pytania np. Co to jest?/Kto to jest?

2. Kolor, wielkość, kształt, zapach, smak/cechy zewnętrzne – kolor oczu itp.

3. Własna ocena np. postaci/ przeznaczenie owocu, co z nim się stanie.

• W klasach starszych jest coraz trudniejszy opis. Może on dotyczyć bardziej złożonych przedmiotów.

• Przy opisie przedmiotu należy podać jak najwięcej cech charakterystycznych.

Sprawozdanie

• Dzieci przygotowują się do niego poprzez podsumowanie wyników rożnych obserwacji (sprawozdanie z uroczystości, akademii szkolnej).

• Bardzo ważne jest odróżnienie w sprawozdaniach spraw ważnych od mniej istotnych i właściwe ich uszeregowanie.

• Powinno być krótką relacją zapisaną w sposób jasny, zwięzły z uwzględnieniem następstwa czasowego. Powinno być zgodnie z rzeczywistością, obiektywne.

• Dzieci często ujmują sprawozdanie podobnie do opowiadania. Ważne, aby zwrócić uwagę na te różnice. Sprawozdania są krótkie, zwięzłe, wiernie odtwarzające rzeczywistość natomiast opowiadanie powinno być żywe, barwne i dynamiczne.

Inne formy językowe:

• Redagowanie odpowiedzi na pytania

• Kilku zdaniowe notatki

• Notatki kronikarskie

• Artykuły do gazetki klasowej

• Dialogi

• Często dzieci układają plany, skrótowe ujęcia najistotniejszych spraw. Wymaga to od ucznia poznania i zrozumienia całego tekstu, uchwycenia najistotniejszych myśli, uwzględnienia związków przyczynowo-skutkowych, ułożenie ich w postaci równoważników zdań.

• Wszystkie te formy powinny wystąpić w edukacji wczesnoszkolnej.