PEDAGOGIKA SPECJALNA

Co to jest pedagogika specjalna?

- jest to nauka, która zajmuje się problematyką osób niepełnosprawnych.

Pedagogika specjalna jest nauka, ponieważ spełnia kryteria naukowe:

(ma swój cel, problem, metody i techniki, którymi się posługuje)

1. posiada swój przedmiot (niepełnosprawność, edukacja, wychowanie, terapia, itd.) oraz
swój podmiot (osoba niepełnosprawna i jej rodzina)

Przedmiotem badań jest przede wszystkim wszelka, celowa, intencjonalna i spontanicznie podejmowana działalność na rzecz osób niep. i ich rodzin.

2. posiada swoją metodologię, należy do nauk społeczno-humanistycznych,
interdyscyplinarnych, posługuje się metodami i technikami nauk socjologicznych,
psychologicznych, dydaktycznych oraz ma swojąmetodę: metoda indywidualnych
przypadków (wyparła metody ilościowe)

Metody: obserwacja, eksperyment pedagogiczny, rozmowa (f-cja poznawcza i terapeutyczna), techniki projekcyjne.

3. posiada swoją terminologie, a więc język naukowy,

4. posiada reprezentacje instytucyjną i osobową (nauczyciele, doktorzy, profesorowie).
Cele pedagogiki specjalnej :

Celem naczelnym jest:

• przygotowanie osób niepełnosprawnych, na miarę ich indywidualnie maksymalnych możliwości do życia samodzielnego w środowisku

• zapewnienie maksymalnego i wszechstronnego rozwoju, na miarę możliwości psychofizycznych.

A. Hulek wyróżnia 2 cele:

• rewalidacyjny (rehabilitacyjny) - odnosi się do osób niepełnosprawnych;

• poznawczy - odnosi się do osób sprawnych, akcje edukacyjne, propagandowe - spektrum wiedzy o osobach niepełnosprawnych.

M. Grzegorzewska wyróżnia 3 rodzaje celów:

humanistyczny — podkreśla podmiotowość osób niepełnosprawnych., traktowanie osób niepełnosprawnych z należytą im godnością;

wychowawczy — jest bardziej priorytetowy, umiejętności jakie osoby niepełnosprawne są bardzo istotne, nacisk na kształcenie umiejętności znalezienia się w różnych sytuacjach życiowych.

- utylitarny (ekonomiczny) - powinien uwzględniać osoby niepełnosprawne jako potencjalnych pracowników (jeszcze w większości wypadków pozostaje celem teoretycznym)

Historia pedagogiki specjalnej

Wiek XIX przyjmuje się za okres tworzenia się PS jako nauki. Inaugurujący jest rok 1861 kiedy to ukazały się pierwsze pozycje naukowe tłumaczące podstawy tej pedagogiki -autorami byli Georgens i Deinhard. Pedagogika ta istniała pod nazwą „pedagogika lecznicza" , która to dominowała do II wojny światowej w krajach europejskich. Nazwę tę stosuje się jeszcze powszechnie w Austrii, także w Polsce tak określa się dział pedagogiki specjalnej zajmujący się dziećmi przewlekle chorymi, W Czechosłowacji nazwa ta oznacza praktyczną działalność terapeutyczną.

Niektóre działy pedagogiki specjalnej określano nazwami pochodzącymi z lecznictwa, np. pedagogika upośledzonych umysłowo nazwano psychopatologią stosowaną, pedagogikę zaburzeń mowy nazwano logopedią. Na przełomie XIX i XX wieku stosowana była nazwa „psychiatria dziecięca" rozumiana jako pedagogika lecznicza. M. Tramer stosował określenie „psychiatria nieletnich", „psychiatria dzieci i młodocianych" w sensie pedagogiki resocjalizacyjnej.

Nazwy podkreślające leczenie i powiązanie z medycyną spotkały się z coraz ostrzejszą krytyką, czego wyrazem jest sformułowanie P. Moora (Heilpadagogik). że pedagogika specjalna jest przede wszystkim „pedagogiką i niczym innym". W rezultacie sporów, jakie toczono na ten temat już w okresie międzywojennym, przyjmowała się coraz powszechniej w krajach europejskich nazwa: „pedagogika specjalna". Nazwę tę stosow^:ano także w krajach niemieckich, w krajach anglosaskich i we Francji.

U. Bleidick zwraca uwagę, ze skoro pedagogika specjalna zawiera treści ogólne dotyczące wszystkich jej podziałów, powinna nosić nazwę „ogólna pedagogika specjalna", potem proponuje wprowadzenie nazwy „pedagogika ograniczonych", obejmująca ogólne problemy, praktyki i teorię wychowania ograniczonych w rozwoju.

W Związku Radzieckim wprowadzono określenie „defektologia", której przedmiotem jest rozwój wychowanie i kształcenie jednostek defektywnych.

W Holandii i w Anglii wprowadzono nazwę „ortopedagogika" (z greckiego orthos -prosty, słuszny, prawdziwy), podkreślająca, że jest to pedagogika „prostująca", „wyrównująca", „korygująca". W Polsce coraz bardziej przyjmuje się określenie „Ortodydaktyka" dla dydaktyki specjalnej stosowanej w szkołach specjalnych. Wydaje się, że ortopedagogika jest terminem trafniejszym niż pedagogika specjalna. „Orto" występuje zresztą w wielu wyrazach złożonych, które przyjęły się w języku polskim, np. ortofonia, ortografia, ortopedia.

Niektórzy teoretycy uważają, że stosowanie określenia „pedagogika specjalna" nie jest słuszne. Stwierdzają bowiem, że słowo „specjalna" sugeruje podział dzieci na „normalne" i „specjalne", a stosowane środki wychowawcze i kształcenia także na środki „normalne" i „specjalne". Tym samym, pedagogika specjalna podkreśla jakby inność dzieci z odchyleniami od normy, przyczyniając się do pogłębienia izolacji tych dzieci od normalnych, a wszystkie dzieci powinny być traktowane jako równoprawne

W Niemieckiej Republice Demokratycznej od niedawna używana jest nazwa „pedagogika rehabilitacyjna". Nie wszyscy się jednak z nią zgadzają gdyż rehabilitacja rozumiana jest także szerzej - jako rehabilitacja medyczna, społeczna, zawodowa, polityczna, prawna.

Klasyfikacja uwzględniająca podmiot pedagogiki specjalnej:

1. są to osoby . u których procesy poznawcze przebiegają w sposób nieprawidłowy, na skutek uszkodzonej aparatury percepcyjnej (węch, słuch, wzrok, dotyk, itd.)

2. są to osoby, u których postrzegany obraz poznawczy jest nie adekwatny do rzeczywistości, mają nieograniczoną zdolność do działania, ekspresji i rozumowania — możemy uznać, że są to osoby poniżej normy i wykazują duże problemy adaptacyjne (przy sto so wawcze)

1. są to osoby mające w wyniku uszkodzenia narządu ruchu lub przewlekłej choroby ograniczoną zdolność do działania i ekspresji oraz trudności adaptacyjne w środowisku szkolnym, rodzinnym, w życiu społecznym i pracy zawodowej.

2. są to osoby, które podlegają resocjalizacji, czyli niedostosowane społecznie w skutek zaniedbań i błędów wychowawczych, zarówno przez szkołę, jak i dom, rodzinę, są to osoby wchodzące w konflikt z normami prawnymi i społecznymi

3. są to osoby znacznie przekraczające poziom normy intelektualnej i zdolności, które wymagają specjalistycznego ukierunkowania, stymulacji i specjalnego kształcenia.

Klasyfikacja M. Grzegorzewskiej (uwzględniała stopnie niepełnosprawności, na tej podst. stworzono system edukacji, wychowania oraz subdyscypliny PS):

1. oligofrenopedagogika - pedagogika dotycząca upośledzeń umysłowych

2. surdopedagogika - pedagogika dotycząca upośledzeń słuchu i mowy

3. tyflopedagogika - pedagogika dotycząca upośledzeń wzroku

4. resocjalizacyjna - pedagogika dotycząca zaburzeń w zachowaniu, na tle czynników organicznych i środowiskowych

5. terapeutyczna z rehabilitacyjna - pedagogika dotycząca kalectwa i schorzeń przewlekłych

6. praca socjalna

7. pedagogika korekcyjna

8. logopedia

Współczesna klasyfikacja osób niepełnosprawnych Z. Sękowskiej wyróżnia:

1 ■ niewidomi i niedowidzący:

a. niewidomi od urodzenia lub przed 5 rokiem życia

b. ociemniali

c. niewidomi i ociemniali z dodatkowymi kalectwami

d. niewidomi i ociemniali z upośledzeniem umysłowym

e. niedowidzący

f. słabo widzący w wysokim stopniu
2. głusi i niedosłyszący:

a. głusi od urodzenia

b. głusi i niedosłyszący z dodatkowym kalectwem

c. ogłuchli mówiący

d. głusi z upośledzeniem umysłowym

e. głusi z resztkami słuchu

f. niedosłyszący

3. głucho - niewidomi

4. upośledzeni umysłowo:

a. w stopniu lekkim

b. w stopniu umiarkowanym

c. w stopniu znacznym

d. w stopniu głębokim

5. przewlekle chorzy:

a. ze względu na rodzaj schorzenia

b. ze względu na formę leczenia

6. osoby z uszkodzona aparatura ruchowa:

a. wady, choroby, urazy i uszkodzenia kręgosłupa

b. wady postawy, deformacje, amputacje, dysfunkcje kończyn

c. porażenia, atropia (zanik mięśni)
7- nieprzystosowani społecznie:

a. z wyraźnymi zaburzeniami wyższych czynności U.N. oraz na tle endokrynologicznym
(psychopaci, neuropaci, itp.)

b. przy braku wyraźnych zaburzeń O.U.N. przy istniejących zaniedbaniach
środowiskowych — młodzież moralnie zaniedbana

8. osoby z trudnościami w uczeniu w skutek dysharmonii rozwojowych i mikro deficytów

Pedagogika Specjalna wspiera się kilkoma kierunkami poszukiwań i badań: 1/

- etiologia - nauka, która próbuje dochodzić przyczyn, wyjaśnia, analizuje te czynniki,

które zdeterminowały obniżenie sprawności psychicznej, nieprawidłowy rozwój,

dysfunkcjonalność.

fenomenologia - nauka, która pomaga zrozumieć zjawisko towarzyszące upośledzeniu fizycznemu i psychicznemu, interpretuje objawy i opisuje objawy współwystępujące w danym przypadku.

profilaktyka - nauka, która próbuje zapobiegać, działania, które zmierzają do uniknięcia danego zjawiska ( patologii, dewiacji, schorzenia czy niepełnosprawności) terapia pedagogiczna - koryguje, usprawnia i leczy pewne odchylenia

integracja - jest to idea, ruch zmierzający do zespolenia osób sprawnych i niep.,

(normalizacja - idea głoszona przez osoby niepełnosprawne.)

Różnice wśród samych osób niepełnosprawnych:

Norma jest to zbiór przepisów, zespół ogólnie przyjętych zasad ustalone przez większość. Nienormalność występuje wówczas gdy zagraża normom, wartościom, bezpieczeństwu., przekonaniom ideologicznym czy religijnym.

Norma w Pedagogice Specjalnej:

statystyczna

wartościująca (oceniająca) idealna

Jak i dlaczego zmieniają się normy?

Pojęcie normy zależy od kryteriów oceny i wartościowania, które są zmienne i zależne od wielu czynników, m.in. od postępu wiedzy, techniki, czynników społecznych i ekonomicznych.

Na przykład w Polsce dzieci z ilorazem inteligencji poniżej 75 zaliczono do grupy upośledzonych umysłowo. Po przyjęciu w 1968 r. nowej klasyfikacji Międzynarodowej Organizacji Zdrowia, za upośledzone umysłowo uznaje się dzieci, u których iloraz inteligencji jest niższy od 68.

Innym przykładem jest: po wprowadzeniu protez słuchowych (aparatów elektroakustycznych) dzieci, które z tych protez z pożytkiem mogą korzystać z ubytkiem słuchu w granicach 80 db, określa się jako dzieci niedosłyszące. Przed wprowadzeniem tych zdobycz}" techniki dzieci z takim samym ubytkiem słuchu przyjmowano do szkół dla

głuchych jako praktycznie głuche.

praktyczna PS

teoretyczna PS

nauki humanistyczne, empiryczne, teortyczne

nauki specjalne ( z przedrostkiem pato) : dostarczają

nauki podstawowe ukierunkowane

szczegółowych info. o sposobach prowadzenia terapii, \ tłumaczą przyczyny dysfunkcji i sposoby f-cjonowania \ w różnych kręgach (socjologia społeczna, rodziny, \ pracy, pedagogika specjalna, etiologia, psych, itd.)

nauki podstawowe nieukierunkowane

\ wiedza ogólna: psychologia, socjologia,
\ filozofia, ontoiogia, medycyna ogólna
^ pedagogika ogólna

Nauka interdyscyplinarna jest to nauka, która ściśle współpracuje i korzysta z innych nauk, na bazie których tworzy swoje teorie, oddaje swój dorobek empiryczny i naukowy innym naukom.

Nauka praktyczna - weryfikuje swoja wiedzę na gruncie praktycznym.

Przez dziecko niepełnosprawne uważamy taką osobę, która na skutek ograniczeń pod względem fizycznym, somatycznym łub psychicznym ma znaczne trudności w wywiązywaniu się z zadań, jakie stawiają przed nią życie codzienne, szkoła, praca zawodowa i czas wolny.

Przez specjalne potrzeby edukacyjne rozumie się potrzeby, które w procesie rozwoju dzieci i młodzieży wynikają z ich niepełnosprawności lub powstałe z innych przyczyn trudności w uczeniu się.

Klasyfikacja dzieci (osób) o specjałnych potrzebach edukacyjnych:

1. Uczniowie z uszkodzeniami sensorycznymi, do których należą:

a. osoby niewidome i słabowidzące

b. osoby nieslyszące i słabosłyszące

2. Uczniowie z uszkodzeniami motorycznymi, do których należą:

a. osoby z niepełnosprawnością motoryczną - z uszkodzeniem narządu ruchu

b. osoby z przewlekłymi schorzeniami narządów wewnętrznych

3. Uczniowie z upośledzeniem umysłowym, z niesprawnością intelektualną,

4. Uczniowie z zaburzeniami komunikacji językowej,

5. Uczniowie ze złożonymi niepełnosprawnościami, do których należą:

a. dzieci z niepełnosprawnościami sprzężonymi — niep. wzajemnie się warunkującymi,

b. dzieci z niepełnosprawnościami dodatkowymi - nakładającymi się.

6. Uczniowie z zaburzeniami emocjonalnymi i zachowania,

7. Uczniowie z autyzmem dziecięcym i pokrewnymi zaburzeniami (zespól Aspergera, mutyzm)

8. Uczniowie ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się (dyslalia, dysgrafia, dysleksja itd.)

9. Uczniowie z przewlekłymi schorzeniami somatycznymi - które cierpią na choro nieuleczalną albo nawracającą lub postępującą, trwającąjeden rok lub więcej.

Problem dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych był bardzo szeroko omawiany na Światowej Konferencji w Salamance (Hiszpania) w 1994 r.

Obecnie wprowadzono kodyfikację i symbolikę zaburzeń DSM IV:

01U - up. umysłowe 02P - choroby psychiczne

03L - wady, choroby, zaburzenia słuchu, głosu i mowy 04O - wady, choroby, zaburzenia narządu wzroku 05K - wady, choroby, zaburzenia narządu ruchu 06E - epilepsja

07S - wady, choroby, zaburzenia układu oddechowego 08P -■ wady, choroby, zaburzenia układu pokarmowego 09M - wady, choroby, zaburzenia układu moczowo-płciowego 10N - wady, choroby, zaburzenia układu neurologicznego

111 - inne w skład, których wchodzą choroby układu neurologicznego, enzymatyczneg endokrynologicznego, immunologicznego, odzwierzęce, zeszpecenia, AIDS, metaboliczne.

Zadania Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej:

1. Ustalenie diagnozy w aspekcie medycznym, psychologicznym, pedagogicznym
i społecznym:

bad. medyczne — jaki jest aktualny stan zdrowia dziecka;

badanie psychologiczne - diagnozowanie zaburzeń oraz możliwości rozwojowych, typ osobowości, poziom inteligencji;

badanie pedagogiczne - diagnoza problemów szkolnych, luki szkolne, specyficzne trudności, rozmiar zaległości;

badanie społeczne — diagnoza f-cjonowania w różnych grupach spot;

2. Orzekanie o formie korekcyjno-wyrównawczej (stwierdzenie czy dziecko nadaje się do kształcenia masowego, integracyjnego czy specjalnego, czy też nauczania indywidualnego czy zindywidualizowanego)

3. Korektura pierwotnych diagnoz (bad. Pedagogiczne powinno być powtarzane po roku, a psychologiczne po 2 latach).

4. Działalność profilaktyczna na rzecz środowiska, organizowanie świetlic terapeutycznych, itd., instruktaż, pomoc rodzinom, nauczycielom, wykłady, pogadanki).

Inteligencja:

I. logiczno-matematyczna Wechsler I. emocjonalna Goleman

I. wieloraka Gardner (językowa, przestrzenna, logiczna, kinestetyczno-ruchowa, interpersonalna, intrapersonalna, muzyczna)

Obowiązek szkolny:

od września 2004 obowiązek uczęszczania do „0"; do ukończenia 18 roku życia,

• jeżeli dziecko urodziło się przed 1 września może rozpocząć edukację rok wcześniej jeżeli uzyskało opinię PP-P o dojrzałości szkolnej.

• jeżeli zachodzi potrzeba PP-P może wydłużyć okres uczęszczania dziecka do przedszkola do 10 roku życia.

każdy etap nauczania można wydłużyć o jeden rok nauczania.

w nauczaniu zintegrowanym dziecko nie może powtarzać klasy jeżeli rodzic nie wyrazi

zgody.

Nauczanie indywidualne:

etap"0" - tygodniowo od 4 do 6 godzin

etap 1-3 (n. zintegrowane) - tygodniowo od 6 do 8 godz.

etap 4-6 - od 8 do 10 godz.

etap gimnazjum - od 10 do 12 godz.

etap ponadgimnazjalny - od 12 do 16 godz. Dla uczniów z etapu wstępnego „0" nauczanie indywidualne realizowane jest w ciągu 2 dni. Dla wyższych etapów nauczania realizowane jest w przeciągu 3 dni.

Zasady pracy z dziećmi o specjalnych potrzebach edukacyjnych:

I. zasada sukcesu realnego optymizmu jako różnicowanie wymagań programowych
adekwatnych do aktualnych potrzeb i możliwości dziecka (myślenie pozytywne),
najbardziej motywujące są sytuacje, w których dziecko ma możliwość podniesienia
własnej samooceny.

2„ zasada ścisłej integracji doświadczeń percepcyjnych, ruchowych i językowych, treningu różnych funkcji praktycznych, ma zintegrować wszystkie sfery zmysłowe.

3. zasada aktywnego, wielostronnego mobilizoyyania i wzmacniania osiągnięć dziecka (dorosłego), przy wykonywaniu zadań poprzez stosowanie różnorodnych działań, które są związane z zainteresowaniami, potrzebami dziecka.

4. zasada doboru odpowiednich metod i technik oraz środków specjalistycznej terapii uwzględniając stopień i rodzaj upośledzenia, choroby, itd.

5. zasada wyzwolenia otwartości, bezpośredniości i spontaniczności w komunikowaniu się z najbliższym otoczeniem rodzinnym, sąsiedzkim, rówieśniczym,

6. zasada pełnej akceptacji i tolerancji,

7. zasada przyjmowania różnych zakresów wolności i autonomii osób niepełnosprawnych - to znaczy możliwości wyboru i dobrowolności podjęcia oferty współpracy.

8. zasada stopniowego, ewolucyjnego i regularnego osiągnięcia zamierzonych celów,

9. zasada uczenia się dla życia w środowisku, poprzez uczestnictwo, działanie i przeżywanie oraz dopasowywanie wymagań do poziomu rozwoju i jego następnych etapów,

10. zasada całościowego, komplementarnego, wszechstronnego i zintegrowanego podejścia do dziecka niepełnosprawnego jako całości fizycznej, psychicznej i społecznej, żyjącego w konkretnym lokalnym środowisku.

II. zasada niezbędnego optymalnego wykorzystania oprzyrządowania i oprotezowania.

REWALIDACJA

Rewalidacja (ponownie silny, mocny, sprawny) - są to działania skierowane na dzieci i młodzież. Przywrócenie dzieciom całkowitego zdrowia, więc całkowita rewalidacji jest dostępna tylko w stosunku do dzieci przewlekle chorych (nie we wszystkich przypadkach). W stosunku do pozostałych dzieci specjalnych, pojęcie „rewalidacja" należy rozumieć w znaczeniu przenośnym. Celem wychowania specjalnego jest przywrócenie im „zdrowia" w dostępnych dla nich zakresach, a w innych, znalezienie środków kompensacyjnych. Rewalidacja jest to, więc wychowanie specjalne jednostek upośledzonych, zmierzające do najpełniejszego ich rozwoju.

W latach 50-tych nastąpił rozłam, w wyniku, którego wyodrębniono z rehabilitacji (wrócić komuś godność), która jest skierowana na osoby dorosłe - rewalidację.

Twórcami polskiej szkoły rehabilitacji są Dega i Weiss, którzy wyróżnili 4 typy rehabilitacji:

medyczna;

pedagogiczna;

społeczna (psychologiczna);

zawodowa.

Rehabilitacja - to proces zmierzający do odbudowy i uzupełnienia sprawności umysłowej, fizycznej, psychicznej itp. Jest to proces, który powoduje uświadomienie sobie przez osobę niepełnosprawną możliwości rozwoju oraz dostarczenia środków do ich wykorzystania. Jest to także złożony proces obejmujący oddziaływania pedagogiczne, lecznicze, społeczne zmierzające do przywrócenia sprawności i umożliwienia samodzielnego życia w społeczeństwie człowiekowi, który takich możliwości nie miał, łub z powodu przebytego urazu czy choroby je utracił. Jest to także proces specjalnie zaprogramowanych działań wobec osób niepełnosprawnych, które muszą doprowadzić do stopniowego kompensacji ubytków rozwojowych.

Cechy polskiego modelu rehabilitacji:

wczesność - rehabilitacja będzie przynosić pozytywne efekty kiedy będzie

przeprowadzona najwcześniej

kompleksowość - komplementarne działania prowadzone przez odpowiedni sztab ludzi TEAM (lekarz - specjalista, terapeuta, psycholog, średni personel medyczny, inna osoba niepełnosprawna)

ciągłość — rehabilitacja powinna tak długo trwać, jak długo osoba niepełnosprawna wymaga usprawnienia psychicznego i wymaga pomocy w zaspokojeniu potrzeb (pierwotna i wtórna)

powszechność - ogólny dostęp, każdy ma prawo do korzystania z usług rehabilitacyjnych i medycznych.

Kierunki działania rewalidacyjnego wg Lipkowskiego:

Maksymalne wzmacnianie czyli usprawnianie tych sił, cech i zadatków wrodzonych, które są najmniej uszkodzone. Więc zadaniem najważniejszym jest, aby nieuszkodzone siły biologiczne, wykazujące najbardziej podatne możliwości rozwojowe zaktywizować i ukształtować najpełniej.

Wzmacnianie (fortioryzacja) i usprawnianie uszkodzonych sfer psychicznych lub fizycznych. Jeżeli uszkodzenie organów poznawczych nie jest całkowite, należy dążyć do maksymalnego wykorzystania pozostałych możliwości rozwoju w każdej dziedzinie upośledzeń, np. resztki słuchu — przy prawidłowym zastosowaniu protez słuchowych i wcześnie podjętych ćwiczeniach audiologicznych i logopedycznych, mogą przyczynić się do usprawnienia lub poprawy komunikatywności jednostki niedosłyszącej ze środowiskiem, a przez to do lepszego rozumienia rzeczywistości i dostosowania się do niej.

Wyrównywanie (kompensacja) i zastępowanie (substytucja) deficytów biologicznych i rozwojowych. Kompensacja to zastąpienie jakiegoś braku innym czynnikiem lub funkcją:

2. kompensacja wewnątrzpochodna: biologiczna, samorzutna, pozaświadoma;

3. kompensacja zewnętrzna: techniczna, medyczna, farmakologiczna, społeczna, pedagogiczna psychologiczna i zawodowa.

4. nadkompensacja (pozytywne) — wybicie się osoby niepełnosprawnej w dziedzinie dla siebie najstarszej

5. hiperkompresacja (negatywne) - stawianie sobie celu z góry skazanego na porażkę, który z racji ograniczeń fizycznych, psychicznych i społecznych nie jest w⁷ stanie zrealizować

1. kompensacja 2„ korektura 3. usprawnianie 4„ dynamizowanie

1. o charakterze kompensacyjnym to zastąpienie jakiegoś braku innym czynnikiem lub funkcją.

2. o charakterze korekcyjnym - poprawa korygująca wady postawy, wzroku, słuchu u osób niepełnosprawnych, trzeba również korygować obraz świata i samego siebie

3. o charakterze usprawniającym - podejmowanie działań mające na celu wyćwiczenie pewnych partii mięśniowych układu ruchowego jak również organów niedomagających

4. o charakterze dynamizującym - wzbudzanie dynamizmu pozytywnego nastawienia

Dyrektywy pracy rewalidatora:

gruntowne poznanie każdej osoby rewalidowanej, historii jej życia, warunków jej rozwoju, na poznaniu charakteru i stopnia kalectwa (upośledzenia)

definicja środowiska - zorientowanie się w charakterze oddziaływania środowiska na osobę rewaiidowaną, postawy rodzicielskie, możliwości rozwoju, f-cjonowanie w środowisku

rozpoznanie typu układu nerwowego dziecka, osoby niepełnosprawnej

rozpoznanie potrzeb dziecka - zorientowanie się w zachowanych przez upośledzenie

potrzebach, oraz tych, które są najbardziej zaburzone.

podnoszenie progu tolerancji na frustracje, wzmacnianie sfery psychicznej dostosowanie tempa pracy oraz poziomu wymagań indywidualnych predyspozycji, sił i

możliwości dziecka

organizowanie i stwarzanie sytuacji, które będą dawały dziecku nowe możliwości,

nowe motywacje i impuls do działania

wdrażanie w praktykę w całej pełni i rozciągłości metod kompensacyjnych.

korekcyjnych, usprawniających, dynamizujących. Gluw ne zasady rewalidacji: 1. Akceptacji:

Akceptuje się dziecko takim jakie ono jest. Szkoła i społeczeństwa zobowiązane są wspierać je w rozwoju i wymagania dostosować do sił i możliwości wychowania. Pozbycie się błędu atrybucji - czyli oceniania dziecka przez pryzmat jego niedoskonałości.

2. Pomocy;

Każde dziecko ma prawo do pomocy w procesie rozwoju. Zasada pomocy w wychowaniu dziecka niepełnosprawnego ma na celu pomóc dziecku w aktywizacji jego sił biologicznych, w usamodzielnieniu go, w przezwyciężeniu trudności rozwojowych oraz trudności wynikających z upośledzenia. Stosunek do dziecka upośledzonego jest często niewłaściwy; przyczyną nie tylko jest zniechęcenie wynikające z konieczności zapewnienia mu większej opieki, ale także często nadmiar troskliwości. Z reguły doprowadza to do osłabienia aktywności dziecka i hamuje tendencje samo rozwojowe.

3. Indywidualizacji:

Zasadę tę trzeba rozpatrywać w dwu różnych aspektach:

a. jako zasadę ortodaktyczną zmierzającą do dostosowania procesu nauczania do
indywidualnych potrzeb

b. jako zasadę mającą na uwadze indywidualny cel kształcenia, wychowania, rozwoju
4„ Terapii pedagogicznej:

Rewalidacja dziecka upośledzonego, które często jest także dzieckiem chorym lub znajdującym się na pograniczu choroby psychicznej lub somatycznej, musi uwzględniać problem leczenia. Terapia pedagogiczna stosowana jest w przypadkach zaburzeń funkcjonalnych, na tle dewiacji środowiskowych i niepowodzeń szkolnych, które szczególnie ostro występują u dzieci z lekkim niedorozwojem intelektualnym i u dzieci z różnymi przejawami niedostosowania społecznego. Terapia pedagogiczna realizowana jest w 3 fazach:

a, wstępna: przygotowawcza, zmierzająca do ustalenia możliwie dokładnej diagnozy
trudności wychowawczej, gromadzenia informacji wykorzystanych do IPETu

b, profilaktyka na rzecz środowiska: oddziaływania na środowisko wychowawcze drogą
poradnictwa, zmierzającego do korekty i polepszenia sytuacji wychowawczej, w której
dziecko przebywa

c, stosowania środków i metod terapeutycznych przez odpowiednią organizację pracy w
grupie wychowawczej, rozmowy indywidualne, terapię zabawowe

5. Współpracy z rodziną:

Zasada terapii pedagogicznej zakłada ścisłe współdziałanie pedagoga z lekarzem specjalistą i psychologiem, a w stosunku do dziecka społecznie niedostosowanego, także z opiekunem społecznym i kuratorem sądowym. Współpraca szkoły z rodziną upośledzonego ma szczególne znaczenie. Rodzina, w której jest dziecko upośledzone, obarczona jest większym niż normalnie ciężarem materialnym i moralnym. Konieczność zaopiekowania się dzieckiem ogranicza możliwości zarobkowej pracy zawodowej, ponadto dziecko nie spełnia nadziei rodziców, a złe często prognozy rozwoju wpływają przygnębiająco na atmosferę rodzinną. Rodzice potrzebują pomocy ze strony szkoły, a przede wszystkim porady dotyczącej sposobu postępowania z dzieckiem „specjalnej troski". Dziecko upośledzone ma z reguły trudniejszą sytuację w rodzinie aniżeli dziecko normalne. Przyczyny są różne: wynikają z trudniejszych możliwości adaptacyjnych, utrudnionego kontaktu, a przede wszystkim ze swoistego stosunku rodziców do dziecka upośledzonego. Rodzice chcieliby często za wszelką cenę, aby dziecko z objawami lekkiego upośledzenia sprostało wymaganiom szkoły. Dziecko jest nadmiernie obciążane obowiązkami, którym podołać nie może i to powoduje narastające niepowodzenia, zniechęcenie i rezygnację. Inni rodzice uważają że upośledzenie przekreśla możliwości pomyślnego rozwoju, a więc nie podejmują starań o kształcenie dziecka, z którego i tak „nic nie będzie". Współdziałanie nauczyciela --specjalisty z rodziną może więc przyczynić się do zmiany form postępowania z dzieckiem i do poprawy warunków rozwojowych.

Podstawowe zasady edukacji i rewalidacji osób niepełnosprawnych:

zasada personalizacji czyli zasada ta uznaje, że osoba niepełnosprawna bez względu na rodzaj, rozległość, stopień i głębokość upośledzenia powinna być godnie traktowana

• zasada wczesnej diagnozy, normalizacji życia czyli tworzenie optymalnych warunków rozwoju prowadzących do osiągania niezależności, normalności i autonomii

• zasada odpowiedzialności odnosząca się do sfery prywatnej i publicznej osoby ni epełn o sprawn ej

zasada pomocniczości czyli indywidualnego uczenia się i dojrzewania każdej jednostki, jej twórczej samorealizacji i partnerskiego współdziałania z otoczeniem

• zasada rozszerzania autonomii osób niepełnosprawnych

• zasada indywidualizacji czyli dostosowanie działań terapeutyczno-wychowawczych do kategorii niepełnosprawności jak i charakteru osób objętych rewalidacją

zasada wiełospecjalisty cznego podejścia i współpracy z rodziną.

Pedagogika specjalna - to dział pedagogiki ogólnej której zadaniem jest ukształtowanie człowieka, oraz szukanie i doświadczanie dróg „naprawy rzeczy ludzkiej'*. Ceiem kolejnym pedagogiki specjalnej jest przywracanie ludziom odchylonym od normy psychofizycznej godności ludzkiej w różnych jej formatach, ponieważ każdy wychowanek powinien wychodzić z zakładu z poczuciem sensu życia — według M. Grzegorzewskiej. Pedagogika specjalna opracowuje własną teorię rewalidacji i powstaje jednocześnie w określonym stosunku współzależności z dyscyplinami najbardziej ogólnymi tj. z teorią wychowania -która określa jaki powinien być ideał wychowawczy oraz wjaki sposób zmierzać do jego osiągnięcia oraz dydaktykę (surdo, tyflo - dydaktykę), która przede wszystkim zajmuje się jak uczyć i czego uczyć.

Pedagogika specjalna ma charakter potrójny tzn:

1. nauki teoretycznej - (opisuje, wyjaśnia prawidłowości zmierzające do sformułowania teorii rewalidacji),

2. nauki praktycznej - (formułuje podstawy metodyczne oddziaływania rewalidacyjno — rehabilitacyjnego),

3n charakter sztuki - (ponieważ rehabilitacja jest rodzajem sztuki). Jednostka odchylona od normy jako podmiot działalności pedagogiki specjalnej stanowią dzieci, młodzież i osoby dorosłe których dysfunkcja sensoryczna, choroba, lub niedostosowanie społeczne w sposób wyraźny utrudnia rozwój, kształcenie i wychowanie. Podstawowe cele pedagogiki specjalnej skupiają się wokół:

1. Pomocy jednostce upośledzonej w pełnym rozwoju osobowym i intelektualnym, aby jak najlepiej mogła spełniać swoje zadania rozwojowe. Postępowanie rehabilitacyjne polega więc na korekturze czyli usprawniania narządów artykulacyjnych, korekturze wyobrażeń przestrzennych oraz korygowanie błędnych obrazów świata i obrazów samego siebie a w tym korygowanie zaniżonych lub nadmiernie zawyżonych błędnych wyobrażeń o stosunku do siebie i do innych ludzi.

2. Usprawniania - czyli zespole czynności terapeutyczno - wychowawczych. Może ona dotyczyć funkcji organicznych, psychicznych, psychospołecznych. Przykładem może być usprawnienie dźwięków mowy poprzez liczne ćwiczenia z zakresu wychowania słuchowego, natomiast u osób niewidomych jest to korekcja orientacji przestrzennej.

3. Każdy rodzaj niepełnosprawności zamyka człowieka w swoistym układzie barier ograniczając niektóre rodzaje aktywności i kontaktów społecznych oraz utrudniając wszechstronny i harmonijny rozwój osobowy. Większość tych ograniczeń ma podłoże biologiczne lub biopsychiczne, a więc wymaga działań terapeutycznych,

rehabilitacyjnej - usprawniających oraz nauczanie się sztuki życia nasyconego mimo trudności wartościami, zbudowane na założeniu personalnym, oraz że osób)¹ niepełnosprawne wymagają troski i afirmacji bez względu na stopień dysfunkcji sensorycznej i poziomu jego wyników rehabilitacji. Jego godność a nie jakakolwiek inna cecha stanowi motyw troski pedagogów oraz rodziców o właściwe warunki życia, rozwoju i wychowania, w dzieciństwie tak niewiele zależy od nas, ale od tychy co są z nami.

Pedagogika specjalna — jest dyscypliną o charakterze wielo paradygmatycznym. Jednym z kierunków eksplikacji naukowych pedagogiki specjalnej jest poszukiwanie odpowiedzi na pytanie: jaki powinien być pedagog specjalnym jako nauczyciel i wychowawca. V/ świetle analizy literatury przedmiotu należy zaproponować paradygmaty charakteryzujące osobowość pedagoga specjalnego:

1. Paradygmat człowieczeństwa - tezę paradygmatu stanowi myśl, że pedagog specjalny ma większe szanse wykorzystania indywidualnych predyspozycji w zawodzie, wtedy gdy realizuje swoje oddziaływania rehabilitacyjne, zgodnie z wewnętrzną strukturą. Dobroć, życzliwość, stanowią „instrument roboczy" w działalności wychowawczej nauczyciela,

2. Paradygmat samoaktualizacji - jest to twórcze wkraczanie w fazę doświadczeń i stanowi on cel zasadniczy realizowania i wykorzystywania przez pedagoga specjalnego swych talentów, wiedzy i umiejętności,

3. Paradygmat autorytetu wyzwalającego - pedagog specjalny powinien być dla swojego wychowanka i jego rodziców autorytetem wyzwalającym,

4. Paradygmat samokształcenia - to konieczność ciągłego doskonalenia się, by czynić pracę dydaktyczną, wychowawczą coraz bardziej skuteczną,

5. Paradygmat poczucia odpowiedzialności - odpowiedzialny pedagog specjalny, który jest efektywnym organizatorem procesu nauczania i wychowania powinien posiadać takie umiejętności jak:

• Dostrzeganie i rozpoznawanie emocji drugiego człowieka,

• Dostrzegania i spełniania potrzeb ucznia oraz spostrzeganie jego mocnych i słabych stron,

• Komunikowania się z uczniem niepełnosprawnym ,

• Szanowania jego uczuć i poglądów. System rentowy i pozarentowy w orzecznictwie:

1. Rentowy - zajmuję się tym ZUS i lekarze orzecznicy,

2. Pozarentowy - który posiada dwa szczeble tzn. powiatowe zespoły ds. orzekania o niepełnosprawności, które powoływane są przez starostę, ale za zgodą wojewody. Organem nadrzędnym są Wojewódzkie Zespoły ds. Orzekania o Niepełnosprawności i są one instytucjami odwoławczymi od decyzji lekarzy orzeczników. Decyzja WZONU nie jest ostateczna, ponieważ możemy się odwołać do sądu pracy. Ustalenie stopni w tym systemie nastąpiły zmiany od 1997 roku nazwy z grup inwalidzkich na stopnie niepełnosprawności, które zostały zaczerpnięte z definicji osoby niepełnosprawnej, a istnieją tu możliwości kwalifikatorów w postaci:

• możliwości podjęcia pracy zawodowej,

• zakresu wymaganej opieki,

• zdolności do samodzielnej egzystencji.

1. Stopień znaczny - oznaczał przed zmianami I grupę inwalidzką,

2. Stopień umiarkowany - oznaczał II grupę inwalidzką,

3. Stopień lekki - oznaczał III grupę inwalidzką.

Osoba ze znacznym upośledzeniem - to osoba, która nie może podjąć jakiejkolwiek pracy zawodowej, lub może zostać zatrudniona w zakładzie pracy chronionej lub w zakładzie aktywizacji zawodowej wymaga stałej lub długoterminowej pomocy osób trzecich w egzystencji- przez pojęcie rozumiemy tu możliwości i umiejętności zaspokojenia podstawowych potrzeb oraz zdolność do zabezpieczenia się przed różnymi niebezpieczeństwami rozwojowymi.

Osoba z umiarkowanym upośledzeniem - określamy osobę, która może zostać zatrudniona w zakładzie pracy chronionej lub w każdym innym zakładzie, pod warunkiem iż będzie dla niej przygotowane stanowisko pracy przystosowane do rodzaju niepełnosprawności i możliwości takiej osoby. Osoba taka wymaga okresowej i częściowej pomocy innych osób. Osoba z lekkim upośledzeniem - określa osobę o zmniejszonej sprawności organizmu mogącej uzyskać zatrudnienie w każdym zakładzie, ale mającą trochę niższe kompetencję i możliwości w porównaniu z kompetencjami i możliwościami osób sprawnych i nie wymagających pomocy innych osób w codziennej egzystencji. Korzyści osób niepełnosprawnych to m.in.:

• Ulgi komunikacyjne.

• Zwolnienia z opłat RTV,

• Zniżki na Internet,

• Wczasy rehabilitacyjne,

• Dofinansowania remontowe w celu przystosowania mieszkania do osoby niepełnosprawnej,

• Do 36 miesięcy na pokrycie edukacji,

• Może być zatrudniona tylko w dzień,

• Niższe oprocentowanie na samochód,

• Miejsca parkingowe. Polski model rehabilitacji to:

• Pedagogika terapeutyczna — połączyła się z pedagogiką rehabilitacyjną. Podmiotem pedagogiki tej są osoby przewlekle chore (motorycznie i fizycznie, z problemami w komunikacji werbalnej, itp.),

• Pedagogika lecznicza - jej podmiotem są osoby w ujęciu szerszym, a więc wszystkie te, które są podmiotem w pedagogice specjalnej. Stanowi ona łącznik między szkolnictwem specjalnym a powszechnym, bo daje możliwość spełnienia obowiązku szkolnego osobom chorym.

Rodzaje terapii pedagogicznej:

• Terapia bierna,

• Terapia czynna.

Celem terapii spoczynkowej jest maksymalne odciążenie organizmu chorego od nadmiernego wydatkowania energii, celem terapii czynnej jest natomiast maksymalne nadaktywnienie osoby chorej i ukazanie jej pełni możliwości i wytyczenia nowych celów życiowych.

Formy terapii czynnej:

• terapia ruchowa

• terapia zajęciowa

• terapia zabawowa, czyli rozrywkowa

• ergoterapia. czyli terapia pracą

• terapia ruchowa

Towarzyszącą terapiąjest psychoterapia, dlatego, że dla dzieci chorych przewlekle i niepełnosprawnych utrata sprawności jest sytuacją stresogenną, często mamy do czynienia z zaburzeniami psychospołecznymi, więc tym osobom potrzebne jest wsparcie psychologiczne.

Nie wolno podejmować oddziaływań psychologicznych osobom, które nie SA do tego upoważnione.

Kryteria psychoterapii z uwagi na:

a)liczbę osób biorących udział w terapii

• grupowa

• indywidualna

b) na czas trwania psychoterapii

• krótkotrwała, gdzie osobom nie jest bardzo potrzebna terapia

• długotrwała (okresy remisji- ustępowania choroby)

c) na rolę psychoterapeuty

• kierowana: ma miejsce wtedy, gdy klient przychodzi do psychoterapeuty z jakimś problemem. Psychoterapeuta powinien doprowadzić do tego, aby klient sam rozwiązał problem.

• niekierowana: rola psychoterapeuty ogranicza się do słuchania klienta lub psychoterapeuta wchodzi w grupę i się z nią zlewa (grupa myśli, że jest on jednym z nich)

Awicenna wprowadził termin psychoterapia - oddziaływanie na psychikę. Rodzaje terapii psychologicznej:

• pośrednie

• bezpośrednie

• bihewioralne

• elementarne

Fazy akceptacji choroby:

• szok

• niedowierzanie

• zaprzeczanie (kwestionowanie opinii medycznej)

• poszukiwanie nowych osób, które nie potwierdzą diagnozy, powtórne badania

• faza działania: próby leczenia konwencjonalnego i niekonwencjalnego

• etap agresji, złości, która najczęściej skierowana jest na najbliższych

• faza buntu i autoagresji, która najczęściej przejawia się w zachow-aniach: nie branie leków, przerywanie zabiegów (skoro i tak nie przynoszą efektów)

• faza pasywności- poddanie się, rozżalenie, pretensje do świata, odizolowanie się

• okres wyciszenia- pogodzenie się ze zbliżającym się końcem

• faza zasypiania, uciszania- godzenie się z przemijaniem

- odchodzenie Dysstres- negatywny stres Eustres- pozytywny stres

Długo utrzymujący się stres generuje uczucie frustracji Potrzeby:

• wiscerogenne: potrzeby podstawowe, fizjologiczne

• socjogenne: poznawcze, estetyczne, przynależności, bezpieczeństwa, sensu życia, samorealizacji w odniesieniu do środowiska

• psychogenne: związane są z najbliższymi kręgami, z którymi osoba związana jest emocjonalnie, uczuciowo; potrzeba bezpieczeństwa, przynależności, samorealizacji, estetyczne, poznawcze, sensu życia, miłości.

U osób niepełnosprawnych już potrzeby wiscerogenne SA trudne do spełnienia, czasami SA niemożliwe do spełnienia.

Hospitalizm - choroba szpitalna, ma miejsce wtedy, kiedy okres pobytu w szpitalu jest bardzo długi, obsesyjne myślenie o swojej chorobie chorobach innych (człowiek posiada wiedzę na temat tych chorób)

Okres readaptacji i reedukacji- po powrocie do szkoły ze szpitala dziecko powinno mieć możliwość nadrobienia zaległości edukacyjnych rówieśniczych.

Wiele chorób niepełnosprawności eliminuje potrzebę zainteresowań, rozwijania talentu, predyspozycji. Sens życia zostaje podważony, kiedy spada na człowieka choroba.

System ochronny organizmu, mechanizmy: a) negatywne:

- agresja: bunt, opór najczęściej klasyfikowana jest w formach: fizyczna, werbalna, psychiczna. Skierowana na zewnątrz lub do wewnątrz. Agresja fizyczna może ujawniać się w reakcjach bezpośrednich i może być skierowana na ludzi, przedmioty, zwierzęta (na zewnątrz) przy użyciu siły mięśni lub narzędzia, uderzenia ręką duszenia, drapania, gryzienia. Agresja werbalna polega na krzyku, wulgaryzowaniu, plotkowaniu, obmawianiu. oczernianiu. Agresja psychiczna jest trudna do udowodnienia. Ubliżanie, zaniżanie wartości

rr.es nikim), deprecjonizowanie. Agresja psychiczna skierowana do wewnątrz: niewiara w siebie, deprecjonizowanie się. Agresja fizyczna: samookaleczenie, zadawanie sobie bólu, dla niektórych osób agresja jest ulgą. Agresja przeniesiona lub przemieszczona: jestem ofiarą i nie potrafię stawić czoła agresorowi, więc odreagowuje na czymś/kimś innym.

• regresja: zatrzymanie się w rozwoju, cofanie się w rozwoju, uwstecznianie. Sytuacja traumatyczna powoduje otępienie.

• represja: wyparcie myśli które bolą, coś co człowieka przytłacza, jest to ucieczka od problemu, a takie postępowanie może doprowadzić do depresji i zaburzeń psychicznych,

• rezygnacja: zaprzestanie działania osoby, ludzie tacy sądzą że nie ma dla nich nadziei i chcą się odizolować. Można to nazwać dekadencją - pogląd, iż nic nie warto robić bo i tak grozi nam koniec świata,

• ucieczka: świadome lub nieświadome unikanie miejsc, osób, od których otrzymaliśmy upokorzenie lub złe doświadczenia życiowe,

• projekcja: przenoszenie swych niepowodzeń na inne osoby (często występuje u osób uzależnionych od konkretnej rzeczy),

b) pozytywne

- kompensacja: to zastąpienie jakiegoś braku innym czynnikiem lub funkcją,

~ transformacja: zmiana celu życia utraconego wskutek choroby na cel realny, pomimo swych słabości można dany cel osiągnąć,

- racjonalizacja: podejście z rozsądkiem do sprawy, bilans co jest złe, a co jest dobre.

Stosowanie terapii dominuje w pedagogice humanistycznej, ogólnie stosujemy jej kilka odmian:

• Psychoterapię,

• Socjoterapię,

• Terapię pedagogiczną,

Choroby u dzieci - chorób jest bardzo wiele. Można do nich zaliczyć:

• Depresje i nerwice,

• Fobie,

• ADHD

Szerzej zostaną omówione cukrzyca i padaczka:

• Cukrzyca: objawami sąm.in.. stres, zmęczenia, wyczerpanie fizyczne, występuje w postaci hipoglikemii (niedocukrzenie) oraz w postaci hiperglikemii przecukrzenie organizmu). Urządzeniem do pomiaru cukru we krwi to gleukometr. Hipoglikemia to

zespół nerwowo - wegetatywny, oraz zespół objawów korowych. Przy tej chorobie występują reakcje narządów wewnętrznych, częstomocz, ślinienie, suchość w gardle, szybka utrata sił, zaparcia lub biegunka, zawroty głowy, nerwowość, złośliwość, agresywność częstość zmienności nastroju itp.

• Padaczka: występująjej dwa typy tzn: dużej czyli grandmalu oraz konwalcyjny. Ma ona postać epilepsji termicznej oraz klonicznej, gdzie występują napięcia wszystkich mięśni i zmienia się kolor skóry. Natomiast epilepsja termiczna charakteryzuję się nagłym upadkiem i uwolnieniem energii ciała, zaś sam atak padaczki tego typu nie trwa długo od kilku sekund do max 5 minut. Oczywiście stany padaczkowe w większej częstości wymagają hospitalizacji. Przyczynami padaczkami sąm.in.: urazy okołoporodowe, niedotlenienie mózgu, wylew, uraz mechaniczny, oraz wiele innych przyczyn organicznych. Dziecięca epilepsja ma postać epilepsji ruchowej, która jest związana ze specyficznymi zachowaniami na całym ciele, ma również postać epilepsji umysłowej, gdzie mamy do czynienia z doznaniami czuciowymi oraz lękowymi i słuchowymi, kolejną formą padaczki dziecięcej jest padaczka wegetatywna, która wyróżnia się nieuzasadnionymi wymiotami, częstą biegunką u dziecka. Ostatnią forma padaczki dziecięcej jest padaczka mieszana, czyli połączenie wszystkich wspomnianych wyżej padaczek.

Tyflopedagogika

Klasyfikacja ONZ wad wzroku:

• Za ślepotę uznaję zupełny brak wzroku,

• Ostrość wzroku nie przekraczającą jednej - dwudziestej ostrości widzenia normalnego przy zastosowanitt szkieł korekcyjnych,

• Ograniczenie pola widzenia zawarte w 20 stopniach kąta prostego - jest to tzw.

Widzenie punktowe łub lunetowe.

• Osoba ociemniała - jest to osoba która zachowała w swej pamięci resztki wrażeń wizualnych. Wśród nich można wyróżnić grupy takich osób:

1. ociemniali, którzy nagle stracili wzrok, pod wpływem np. wypadku, lub innego ciężkiego uszkodzenia wzroku.

'- ■ :±Łiw; - osoby bez względu na wiek, które mają bardzo dużą, ale nie

całkowitą utratę wzroku, a wśród tych osób wyróżniamy osoby które odróżniają światło od ciemności, ale nie mogą poprawić swojego widzenia okularami. Drugą grupę osób stanowią osoby, które z odległości 1 metra odróżniają zarys danego

obiektu lub osoby, natomiast 3 grupę osób stanowią osoby, które widzą i odbierają obraz jakby patrzyli przez dziurkę od klucza. Przyczyny według Polskiego Związku Niewidomych to:

• wady wrodzone,

• czynniki genetyczne,

• uszkodzenia okołoporodowe,

• choroby analizatora wzrokowego,

• choroby zakaźne przebiegające z wysoką temperaturą,

• zatrucia, zwłaszcza alkoholem,

• urazy różnego typu (mechaniczne, termiczne itp.),

• awitaminoza,

• zmiany starcze.

Klasyfikacja przyczyn głębokiej ślepoty według Rostkowskiego:

» głębokie zapalenia rogówki, siatkówki spowodowane kiłą wrodzoną,

» ubytek wrodzony tęczówki, siatkówki, rogówki, naczyniówki, nerwu wzrokowego,

• zaćma wrodzona, powstająca w życiu płodowym wskutek zaburzeń rozwojowych

• zapalenie rzeżączkowe,

• stany degeneracyjne różnych części oka,

• zwyrodnienie barwnikowe siatkówki,

• wady refrakcji (nieprawidłowy kąt padania światła),

• inkubator w przypadku wcześniaków,

• inne choroby jak np. cukrzyca, nadciśnienie.

Teoria M. Grzegorzewskiej to tzw. Teoria Wikariatu, w myśl której sugerowała autorka że uszkodzony zmysł można kompensować wysublimowaniem pozostałych zmysłów. Z kolei inna teoria jąder i elementów rozsianych - głosiła że kompensacja winna odbywać się w obrębie zmysłu uszkodzonego, poprzez wykorzystanie tzw. Ośrodków zapasowych. Brak wzroku wpływa na dziecko bardzo niekorzystnie ponieważ:

• ogranicza myślenie abstrakcyjne,

• pojawiają się u dziecka tzw. Tiki obronne, czyli postawy pełne gotowości

• występuje tzw. Atawizm u dzieci, czyli broni się oczy mimo braku wzroku, jest to spowodowane naturalnym mechanizmem obronnym człowieka,

• dzieci niewidome wykazują chodzenie „kogucie",

• nie występuję mimika twarzy,

• brak możliwości naśladowczych,

• brak kołysania rękoma podczas chodzenia,

• szybkie denerwowanie się dziecka,

• słuch współpracuje z tzw. Hipotetycznym zmysłem przeszkód, który posiada cztery człony: (zmysłowy, emocjonalny, intelektualny, reakcja ruchowa). Człony te pomagają dziecku niewidomemu w funkcjonowaniu w codziennym życiu.

Oligofrenopedagogika Występują tu trzy działy:

• teoria specjalnego nauczania,

• teoria specjalnego wychowania,

• działania interwencyjne na odchylenia dodatkowe i ujemne.

Oligofrenia - pojęcia tego po raz pierwszy użył Emil Krepenin w roku 1918 w słowniku psychiatrii. Pojęcia użył w kontekście uszkodzenia mózgu we wczesnym okresie rozwojowym (filogenezy) i początkach ontogenezy, mający wspólny patomechanizm, cechujący się nieodwracalnością, niezmiennością oraz rozlanym totalnie charakterem. Poglądy jego rozpoczęły podejście statyczne do tych osób, charakteryzowało się poglądem, że możliwości tych osób są bardzo ograniczone, że nic z tymi osobami nie można osiągnąć, zaś najlepszym wyjściem dla tych osób jest tylko instytucja specjalna. Lata 50 - te XX wieku to okres odwilży w tej problematyce, w tym celu powołano zespół ekspertów na czele z Hewertem, który miał stworzyć kierunek rozwojowy dla tych osób. W 1958 roku zastąpiono klasyfikację na 4 - stopniową upośledzenia. Niestety dopiero w 1968 roku WHO zaleciła wprowadzenie tej klasyfikacji w życie, przez ten długi okres nadal obowiązywało gorsze nazewnictwo upośledzenia. Podejście dynamiczne dopiero zmieniło patrzenie na osoby upośledzone poprzez:

• odkrycie większej ilości czynników sprawczych,

• przyjęcie nowej, wnikliwej i opisowej klasyfikacji z odrzuceniem starych określeń,

• udowodnienie iż możliwości tych osób są większe niż do tej pory sądzono,

• duże różnice indywidualne pomiędzy osobami wynikają nie tylko ze stopnia

upośledzenia,

• d>Tiamicznie rozwijająca się idea integracji osób upośledzonych.

• Grosmann proponował przyjęcie nowej definicji upośledzenia, które zaczyna się dopiero od dwóch odchyleń standardowych.

Dzisiaj już dobieramy daną metodę do danego dziecka, oraz rodzina przejęła inicjatywę w stosunku do osób upośledzonych.

Od 2000 roku zaczął obowiązywać nowy termin upośledzenie umysłowe - jest to bowiem istotne ogólne obniżenie sprawności intelektualnej, współpracujące z trudnościami adaptacyjnymi, przynajmniej dwóch z następujących sfer: « Dbanie o siebie,

• Troska o siebie,

• Troska o innych,

• Higiena,

• Dbanie o własne bezpieczeństwo,

• Życie rodzinne,

• Umiejętność korzystania z zabezpieczenia społecznego,

• Życie społeczne i komunikacja,

• Życie zawodowe,

• Życie szkolne,

• Czas wolny.

Twórcą inteligencji wielorakiej jest Gardner, który wyróżnia siedem rodzajów inteligencji

• Językowa,

• Logiczna,

• Przestrzenna,

• Muzyczna,

• Cielesno - kinestetyczna,

• Interpersonalna,

• Intrapersonalna. Przyczyny upośledzenia:

• Wewnątrzpochodne (empriopatia, gametopatia),

• Zewnątrzpochodne Czynniki upośledzenia:

• Pierwotne:

choroba Aperta,

2

3

4

arachodektylia,

zrastanie palców,

choroba Kurzona (glezostoza),

5. skurcz Bebera,

6. choroby recesywne (oboje rodziców mają złe geny dla dziecka),

7. choroba Tizaksa

8. postać młodzieńcza i dziecięca,

9. choroba Spiemajertaksa (śmierć pomiędzy 5 a 10 rokiem trwania choroby),

10. maszkaronizm (zła przemiana tłuszczowa),

11. fenyloketonuria (nieprawidłowa przemiana fenyloaniliny)

12. choroby sprzężone z płcią,

13. zespół Lewiego,

14. moczówka prosta (nerkopochodne),

15. aberacja chromosomalna (zespól Downa),
• wtórne (nie omówione na wykładzie).

Mamy 22 pary chromosomów autosomalnych i jedną parę chromosomów płciowych:

• trisomia — niewiadomy dodatkowy chromosom,

• mozika i translokacja (przemieszczenie chromosomu na następny) - po 7,5 % całości chromosomów

• genów mamy wjenym chromosomie ponad 48 min

• w 1861 roku został opisany po raz pierwszy przypadek Downa u dzieci przez Londona, który wyróżnił ponad 300 cech tzw. „mongolizmu" u dzieci z ta chorobą: wymienię kilkanaście przedstawionych na wykładzie:

1.	dzieci rodzą się wcześniej o dwa tygodnie,
2.	niższa waga urodzeniowa,
3.	krótsze dziecko,
4.	głowa mniejsza,
5.	bardziej okrągła głowa„
6.	tył głowy spłaszczony,
7.	uszy mniejsze,
8.	niżej osadzone uszy,
9.	przyrośnięty płatek ucha,
10.	małżowina uszna zniekształcona i zrolowana,
11	krótki kanał słuchowy,

12. czoło lekko uwypuklone,

13. oczy mniejsze,

14. kształt migdałowaty,

15. skośność oczu (fałda nakątna),

16. dolna powieka dłuższa,

17. rzęsy proste,

18. plamki na tęczówce,

19. trzecia powieka (błona oka),

20. oczy szerzej rozstawione,

21. nos szerszy w nasadzie,

22. tendencja do polipów,

23. brak dotyku anioła,

24. usta mniejsze,

25. hipotonia języka,

26. uszkodzone kubki smakowe,

27. podniebienie gotyckie,

28. świszczący głos,

29. rozszczep podniebienia,

30. przerost trzeciego migdała,

31. zęby szabełkowate,

-

32. kości policzkowe wysunięte,

33. szyja krótka i na niej fałda,

34. klatka piersiowa rozbudowana,

35. łokcie zagięte do środka,

36. dodatkowe żebro,

37. brak nadgarstka,

38. dłonie szersze,

39. chwyt obejmujący (mały palec krótszy, paliczek do środka, kciuk wychod: niżej),

40. brak linii papilarnych,

41. wybroczyny plamkowe,

42. duży' rozstaw między palcami,

43. płaskostopie,

44. dysplazja biodra (chód bujany),

32. glos niski i ochrypły,

33. rozwój płciowy u kobiet bez problemów, natomiast u mężczyzn występują plemniki martwe,

34. skóra dziecka musi być często natłuszczana,

35. dzieci z tą chorobą są uparte,

36. trudne w mobilizacji,

50. łatwo się denerwują i złoszczą.
Macierzyństwo

Narodziny dziecka niepełnosprawnego to zagrożenie genetyczne i na które nie mamy żadnego wpływu. Przeprowadza się w celach profilaktycznych badania prenatalne aby zminimalizować ryzyko urodzenia się dziecka „chorego". Trwałe usunięcie ciąży (aborcja) przebiega tylko i wyłącznie w trzech przypadkach:

• gwałt,

• zagrożenie życia dziecka,

• w ciężkiej chorobie dziecka

Aminocenoza — najlepsza metoda w badaniach prenatalnych - jest to badanie wody płodowej kobiety.

Preimplatacyjne badanie - określenie ryzyka upośledzonego, jest to badanie komórek macierzystych.

Fazy występujące u kobiet po urodzeniu dziecka niepełnosprawnego:

® faza I to faza szoku po urodzeniu dziecka, występuje tu tzw. Trauma pierwszej

informacji, dlatego lekarz mówiąc kobiecie o takiej sprawie musi być bardzo delikatny i czuły oraz powinien mówić spokojnym głosem dla jak najmniejszego stresu dla kobiety,

• II faza — to kryzys emocjonalny, bowiem diametralnie zmienia się rzeczywistość wychowania dziecka upośledzonego, i niestety w tej fazie często dochodzi do rozpadów związków małżeńskich, bowiem matka czuje się winna chorobie dziecka,

• III faza - to faza pozornej adaptacji, bowiem zaczynamy dostrzegać symptomy poprawienia się sytuacji życiowej, oraz przychodzi nadzieja matce że jej dziecko odzyska zdrowie (przynajmniej w pewnym stopniu),

• IV faza - to konstruktywna adaptacja - jest to faza korzystna dla dziecka oraz dla rodziców. Pojawia się gdy dziecko nie zajdzie dalej niż jego rodzice w rozwoju, ale że rozwija się chociaż w najmniejszym stopniu.

PEDAGOGIKA SPECJALNA

Co to jest pedagogika specjalna?

jest to nauka o człowieku niepełnosprawnym

pedagogika specjalna, musi mieć swój przedmiot i podmiot badań, swoją terminologię, a więc język naukowy, metody techniki i reprezentacje instytucyjną i osobową

podmiotem jest człowiek niepełnosprawny, a przedmiotem jest wszelka świadoma intencjonalna, spontaniczna działalność podejmowana na rzecz osób niepełnosprawnych

Terminologia:

Do dzisiaj istnieje wiele nieporozumień związanych z zakresem i treścią podstawowych pojęć pedagogiki specjalnej. Dotyczy to także samej nazwy „pedagogika specjalna", która nie jest jednolita w poszczególnych krajach. Do drugiej wojny światowej w krajach europejskich dominowała nazwa „pedagogika lecznicza" (1861).

Nazwę tę stosuje się jeszcze powszechnie w Austrii, także w Polsce tak określa się dział pedagogiki specjalnej zajmujący się dziećmi przewlekle chorymi. W Czechosłowacji nazwa ta oznacza praktyczną działalność terapeutyczną.

Niektóre działy pedagogiki specjalnej określano nazwami pochodzącymi z lecznictwa, np. pedagogika upośledzonych umysłowo nazwano psychopatologią stosowaną pedagogikę zaburzeń mowy nazwano logopedią. Na przełomie XIX i XX wieku stosowana była nazwa „psychiatria dziecięca" rozumiana jako pedagogika lecznicza. M. Tramer stosował określenie „psychiatria nieletnich", „psychiatria dzieci i młodocianych" w sensie pedagogiki resocjalizacyjnej.

Nazwy podkreślające leczenie i powiązanie z medycyną spotkały się z coraz ostrzejszą krytyką, czego wyrazem jest sformułowanie P. Moora (Heilpadagogik), że pedagogika specjalna jest przede wszystkim „pedagogiką i niczym innym". W rezultacie sporów, jakie toczono na ten temat już w okresie międzywojennym, przyjmowała się coraz powszechniej w krajach europejskich nazwa: „pedagogika specjalna". Nazwę tę stosowano także w krajach niemieckich, w krajach anglosaskich i we Francji.

U. Bleidick zwraca uwagę, ze skoro pedagogika specjalna zawiera treści ogólne dotyczące wszystkich jej podziałów, powinna nosić nazwę „ogólnapedagogika specjalna", potem proponuje wprowadzenie nazwy „pedagogika ograniczonych", obejmująca ogólne problemy, praktyki i teorię wychowania ograniczonych w rozwoju.

W Związku Radzieckim wprowadzono określenie „defektologia", której przedmiotem jest rozwój wychowanie i kształcenie jednostek defekty wnych.

W Holandii i w Anglii wprowadzono nazwę „ortopedagogika" (z greckiego orthos - prosty, słuszny, prawdziwy), podkreślająca, że jest to pedagogika „prostująca", „wyrównująca", „korygująca". W Polsce coraz bardziej przyjmuje się określenie „ortodydaklyka" dla dydaktyki specjalnej stosowanej w szkołach specjalnych. Wydaje się, że ortopedagogika jest terminem trafniejszym niż pedagogika specjalna. „Orto" występuje zresztą w wielu wyrazach złożonych, które przyjęły się w języku polskim, np. ortofonia, ortografia, ortopedia.

Niektórzy teoretycy uważają że stosowanie określenia „pedagogika specjalna" nie jest słuszne. Stwierdzają bowiem, że słowo „specjalna" sugeruje podział dzieci na „normalne" i „specjalne", a stosowane środki wychowawcze i kształcenia także na środki „normalne" i „specjalne". Tym samym, pedagogika specjalna podkreśla jakby inność dzieci z odchyleniami od normy, przyczyniając się do pogłębienia izolacji tych dzieci od normalnych, a wszystkie dzieci powinny być traktowane jako równoprawne

W Niemieckiej Republice Demokratycznej od niedawna używana jest nazwa „pedagogika rehabilitacyjna". Nie wszyscy się jednak z nią zgadzają gdyż rehabilitacja rozumiana jest także szerzej - jako rehabilitacja medyczna, społeczna, zawodowa, polityczna, prawna.

Norma jest to zbiór przepisów, zespół ogólnie przyjętych zasad ustalone przez większość

Jak i dlaczego zmieniają się normy?

Pojęcie normy zależy od kryteriów oceny i wartościowania, które są zmienne i zależne od wielu czynników, m.in. od postępu wiedzy, techniki, czynników społecznych i ekonomicznych.

Na przykład w Polsce dzieci z ilorazem inteligencji poniżej 75 zaliczono do grupy upośledzonych umysłowo. Po przyjęciu w 1968r. nowej klasyfikacji Międzynarodowej Organizacji Zdrowia, za upośledzone umysłowo uznaje się dzieci, u których iloraz inteligencji jest niższy od 68.

Innym przykładem jest: po wprowadzeniu protez słuchowych (aparatów elektroakustycznych) dzieci, które z tych protez z pożytkiem mogą korzystać z ubytkiem słuchu w granicach 80 db, określa się jako dzieci niedosłyszące. Przed wprowadzeniem tych zdobyczy techniki dzieci z takim samym ubytkiem słuchu przyjmowano do szkół dla głuchych jako praktycznie głuche.

Przedmiot pedagogiki specjalnej:

Przedmiotem pedagogiki specjalnej jest człowiek upośledzony. Jaką jednostkę uznaje się za upośledzoną?

są to osoby mające trudności w poznawaniu świata, komunikowanie się z nim, w skutek braku uszkodzeń analizatorów zmysłowych

są to osoby , u których procesy poznawcze przebiegają w sposób nieprawidłowy, w skutek tego mają obraz poznawczy nie adekwatny do rzeczywistości, ograniczoną zdolność do działania, ekspresji i rozumowania -możemy uznać, że są to osoby poniżej normy i wykazują duże problemy adaptacyjne (przystosowawcze) są to osoby mające w wyniku uszkodzenia narządów ograniczoną zdolność do działania i ekspresji oraz aktywnego udziału w życiu społecznym, pracy zawodowej, czasie wolnym, życiu rodzinnym są to osoby, które podlegają resocjalizacji, czyli niedostosowane społecznie w skutek zaniedbań i błędów wychowawczych, zarówno przez szkołę, jak i dom, rodzinę, są to osoby wchodzące w konflikt z normami prawnymi i społecznymi

są to osoby znacznie przekraczające poziom inteligencji i zdolności, które również potrzebują stymulacji i specjalnego ukierunkowanego wykształcenia

Cele pedagogiki specjalnej:

Celem jest:

zapewnienie maksymalnego i wszechstronnego rozwoju, na miarę możliwości psychofizycznych maksymalne włączenie osób niepełnosprawnych w środowiska osób sprawnych

Rodzaje celów:

humanistyczny - w pierwszej kolejności pracując z osobą niepełnosprawną należy przywrócić jej część i godność

wychowawczy - jest bardziej priorytetowy

utylitarny (ekonomiczny) - praca w WTZ (Warsztaty Terapii Zajęciowej) Zakresy;

etiologia - przyczyny obniżenia sprawności psychicznej

fenomenologia - zjawisko towarzyszące upośledzeniu fizycznemu i psychicznemu

profilaktyka - zapobieganie występowaniu lub pogłębianiu się schorzenia czy niepełnosprawności

terapia wychowawcza - wychowanie korygujące, usprawniające i lecznicze osób niepełnosprawnych,

przygotowanie do życia pomimo niepełnosprawności oraz szeroko rozumiana integracja społeczna

andragogika specjalna - długość życia jest coraz większa, więc pedagogika musi zająć się dorosłymi ludźmi

(geleontologia - geriatria - zajmuje się ludźmi starszymi)

Podział pedagogiki specjalnej na działy;

HANSELMANN:

l dział obejmuje wychowanie jednostek z upośledzeniami w zakresie aparatury percepcyjnej:

1. pedagogika dotycząca jednostek z upośledzeniami słuchu

2. pedagogika dotycząca jednostek z upośledzeniami wzroku

// dział obejmuje jednostki z zahamowaniami i upośledzeniami centralnego układu nerwowego oraz zaburzeniami i schorzeniami na tle endokrynologicznym:

a) pedagogika upośledzenia umysłowego

b) pedagogika trudności wychowawczych spowodowanych zaburzeniami układu centralnego
III dział obejmuje jednostki z upośledzeniami aparatury ekspresyjnej:

1. pedagogika jednostek z uszkodzeniami motorycznymi (kaleki i przewlekle chorzy)

2. pedagogika wad mowy

MARIA GRZEGORZEWSKA:

1. digofrenopedagogika - pedagogika dotycząca upośledzeń umysłowych

2. surdopedagogika - pedagogika dotycząca upośledzeń słuchu i mowy

3. tyflopedagogika - pedagogika dotycząca upośledzeń wzroku

4. pedagogika resocjalizacyjna - pedagogika dotycząca zaburzeń w zachowaniu, na tle czynników organicznych

i środowiskowych

5. pedagogika terapeutyczna - pedagogika dotycząca kalectwa i schorzeń przewlekłych

JANINA DOROSZEWSKA:

1. pedagogika specjalna rewalidacyjna obejmująca swym zasięgiem przeważnie dzieci i młodzież z zaburzeniami somatycznymi i upośledzeniami psychicznymi, takim jak: upośledzenia umysłowe, schorzenia

nerwowe i ps>chiczne

1 pedagogika specjalna resocjalizacyjna obejmująca osobników z zaburzeniami w zakresie kontaktów

społecznych, pow stałych na tle uszkodzeń środowiskowych

3. pedagogika specjalna rehabilitacyjna dorosłych o wszelkich zaburzeniach fizycznych i psychicznych

Svstematvka pedagogiki specjalnej:

HAN SELM ANN - wyróżnił trzy zakresy:

percepcji - osoby z upośledzeniami słuchu, wzroku

asocjacji - osoby upośledzone umysłowo w wyniku uszkodzeń

ekspresji - wyrażanie uczuć (słowem, gestykulacją mimiką, pozą_ - osoby z uszkodzonym aparatem ruchowym i z zaburzeniami mowy

MARIA GRZEGORZEWSKA:

1. upośledzeni umysłowo: debile, imbecyle, idioci

2. głusi: z resztkami słuchu, niedosłyszący, ogłuchli mówiący, głusi upośledzeni umysłowo

3. niewidomi: z resztkami wzroku, niedowidzący, ociemniali, niewidomi upośledzeni umysłowo

4. społecznie niedostosowani przy:

1. braku wyraźnych zaburzeń wyższych czynności nerwowych, przy istniejących pewnych zaburzeniach charkterologicznych oraz młodzież moralnie zaniedbana

2. z wyraźnymi zaburzeniami wyższych czynności nerwowych (zaburzenia nerwowe i psychopatyczne)

5. kalecy:

1. w zakresie narządów ruchu

2. z niedowładami, brakami, uszkodzeniami, atrofią

6. przewlekłe chorzy: gruźlica, choroba Heinego - Mediny, zespól Litte'a, gościec, alergia, epilepsja, nerwice,
choroby psychiczne

WSPÓŁCZESNA KLASYFIKACJA (SĘKOWSKIEJ):

1. niewidomi i niedowidzący:

1. niewidomi od urodzenia lub przed piątym rokiem życia

2. ociemniali

3. niewidomi i ociemniali z dodatkowym kalectwem

4. niewidomi i ociemniali z upośledzeniem umysłowym

5. niedowidzący

6. słabo widzący w wysokim stopniu

2. głusi i n iedosłyszący:

1. głusi od urodzenia

2. głusi i niedosłyszący z dodatkowym kalectwem

3. ogłuchli mówiący

4. głusi z upośledzeniem umysłowym

5. głusi z resztkami słuchu

6. niedosłyszący

3. głucho — niewidomi

4. upośledzeni umysłowo:

1. w stopniu lekko umiarkowanym

2. znacznie głębokim

5. przewlekle chorzy:

1. ze względu na rodzaj schorzenia

2. ze względu na formę leczenia

6. osoby z uszkodzonym narządem ruchu:

1. amputacje, braki i deformacje wrodzone

2. uszkodzenia kręgosłupa i narządów ruchu

3. dysfunkcje kończyn

4. porażenia

7. osoby z trudnościami w uczeniu w skutek dysharmonii rozwojowych i mikro deficytów

8. niedostoso w ani społecznie:

1. w wyniku zaburzeń centralnego układu nerwowego

2. na tle środowiskowym

REWALIDACJA

Rewalidacja i ponownie silny, mocny, sprawny) - dąży do przywrócenia zdrowia osobnikom. Przywrócenie dzieciom
całkowitego zc: :ęc całkowita rewalidacji jest dostępna tylko w stosunku do dzieci przewlekle chorych (nie we

wszystkich przypadkach). W stosunku do pozostałych dzieci specjalnych, pojęcie „rewalidacja" należy rozumieć w znaczeniu przenośnym. Celem wychowania specjalnego jest przywrócenie im „zdrowia" w dostępnych dla nich zakresach, a w innych, znalezienie środków kompensacyjnych. Rewalidacja jest to, więc wychowanie specjalne jednostek upośledzonych, zmierzające do najpełniejszego ich rozwoju.

Kierunki działania rewalidacyjnego;

1. maksymalne czyli usprawnianie tych sił, cech i zadatków wrodzonych, które są najmniej uszkodzone
Upośledzenie ma bardzo często charakter upośledzenia parcjalnego, np. w przypadku uszkodzeń lub braku

organów zmysłowych. Ale również w przypadkach ogólnego upośledzenia psychicznego, np. w niedorozwoju umysłowym, zdarzają się przypadki nie zahamowanego rozwoju manualnego. Więc zadaniem najważniejszym jest, aby nieuszkodzone siły biologiczne, wykazujące najbardziej podatne możliwości rozwojowe zaktywizować i ukształtować najpełniej.

2. wzmacnianie (fortioryzacja) i usprawnianie uszkodzonych sfer psychicznych lub fizycznych

Jeżeli uszkodzenie organów poznawczych nie jest całkowite, należy dążyć do maksymalnego wykorzystania pozostałych możliwości rozwoju w każdej dziedzinie upośledzeń, np. resztki słuchu - przy prawidłowym zastosowaniu protez słuchowych i wcześnie podjętych ćwiczeniach audiologicznych i logopedycznych, mogą przyczynić się do usprawnienia lub poprawy komunikatywności jednostki niedosłyszącej ze środowiskiem, a przez to do lepszego rozumienia rzeczywistości i dostosowania się do niej.

3. wyrównywanie (kompensacja) i zastępowanie (substytucja) deficytów biologicznych i rozwojowych
Kompensacja to zastąpienie jakiegoś braku innym czynnikiem lub funkcją, np. w lecznictwie kompensacja

niedoczynności jednej nerki przez drugą.

Drogi rewalidacji;

1. o charakterze kompensacyjnym (wyrównywanie):

1. samorzutna, wewnątrzustrojowa - odbywa się bez udziału naszej świadomości - organizm sam reguluje gospodarką narządów wewnętrznych w celu utrzymania równowagi biologicznej (homeostaza)

2. wewnątrz pochodna - odbywa się z udziałem naszej świadomości:

• psychiczna

• techniczna

• zawodowa

• społeczna

3. nadkompensacja (pozytywne) - wybicie się osoby niepełnosprawnej w dziedzinie dla siebie najstarszej

4. hiperkompresacja (negatywne) - stawianie sobie celu z góry skazanego na porażkę, który z racji ograniczeń fizycznych, psychicznych i społecznych nie jest w stanie zrealizować

2. o charakterze usprawniającym — podejmowanie działań mające na celu wyćwiczenie pewnych partii mięśniowych układu ruchowego jak również organów niedomagających

3. o charakterze korekcyjnym - poprawa korygująca wady postawy, wzroku, słuchu u osób niepełnosprawnych, trzeba również korygować obraz świata i samego siebie

4. o charakterze dynamizującym - wzbudzanie dynamizmu pozytywnego nastawienia

Dyrektywy:

gruntowne poznanie, każdej jednostki, historii jej życia, warunków jej rozwoju, na poznaniu charakteru i stopnia kalectwa (upośledzenia)

zorientowanie się w charakterze oddziaływania środowiska na osobę niepełnosprawną

rozpoznanie typu układu nerwowego osoby niepełnosprawnej

zorientowanie się w zachowanych przez upośledzenie potrzebach

podnoszenie progu tolerancji na frustrację

dostosowanie pracy do sił i możliwości osoby niepełnosprawnej

organizowanie sytuacji stwarzających nowe możliwości osobie niepełnosprawnej

stosowanie w całej pełni i rozciągłości metod kompensacyjnych, korekcyjnych, usprawniających, dynamizujących

Główne zasady rewalidacji:

1. akceptacji:

Akceptuje się dziecko upośledzone, nie Jako dziecko specjalne", ale jako dziecko, które obarczone jest większymi trudnościami rozwojowymi. Szkoła i społeczeństwa zobowiązane są wspierać je w rozwoju i wymagania dostosować do sił i możliwości wychowania.

2. pomocy:

Każde dziecko ma prawo do pomocy w procesie rozwoju. Zasada pomocy w wychowaniu dziecka niepełnosprawnego ma na celu pomóc dziecku w aktywizacji jego sił biologicznych, w usamodzielnieniu go. w przezwyciężeniu trudności rozwojowych oraz trudności wynikających z upośledzenia. Stosunek do dziecka upośledzonego jest często niewłaściwy; przyczyną nie tylko jest zniechęcenie wynikające z konieczności zapewnienia mu większej opieki, ale także często nadmiar troskliwości. Z reguły doprowadza to do osłabienia aktywności dziecka i hamuje tendencje samo rozwojowe.

3. indy wirtualizacji:

Zasadę tę trzeba rozpatrywać w dwu różnych aspektach:

1. jako zasadę dydaktyczną zmierzającą do dostosowania procesu nauczania do indywidualnych

2. jako zasadę mającą na uwadze indywidualny cel kształcenia

4. terapii pedagogicznej:

Rewalidacja dziecka upośledzonego, które często jest także dzieckiem chorym lub znajdującym się na pograniczu choroby psychicznej lub somatycznej, musi uwzględniać problem leczenia. Terapia pedagogiczna stosowana jest w przypadkach zaburzeń funkcjonalnych, na tle dewiacji środowiskowych i niepowodzeń szkolnych, które szczególnie ostro występują u dzieci z lekkim niedorozwojem intelektualnym i u dzieci z różnymi przejawami niedostosowania społecznego. Terapia pedagogiczna realizowana jest w trzech fazach:

1. przygotowawczej, zmierzającej do ustalenia możliwie dokładnej diagnozy trudności wychowawczej

2. oddziaływania na środowisko wychowawcze drogą poradnictwa, zmierzającego do korekty i polepszenia sytuacji wychowawczej, w której dziecko przebywa

3. stosowania środków terapeutycznych przez odpowiednią organizację pracy w grupie wychowawczej, rozmowy indywidualne, terapię zabawowe

5. współpracy z rodziną:

Zasada terapii pedagogicznej zakłada ścisłe współdziałanie pedagoga z lekarzem specjalistą i psychologiem, a w stosunku do dziecka społecznie niedostosowanego, także z opiekunem społecznym i kuratorem sądowym. Współpraca szkoły z rodziną upośledzonego ma szczególne znaczenie. Rodzina, w której jest dziecko upośledzone, obarczona jest większym niż normalnie ciężarem materialnym i moralnym. Konieczność zaopiekowania się dzieckiem ogranicza możliwości zarobkowej pracy zawodowej, ponadto dziecko nie spełnia nadziei rodziców, a złe często prognozy rozwoju wpływają przygnębiająco na atmosferę rodzinną. Rodzice potrzebują pomocy ze strony szkoły, a przede wszystkim porady dotyczącej sposobu postępowania z dzieckiem „specjalnej troski". Dziecko upośledzone ma z reguły trudniejszą sytuację w rodzinie aniżeli dziecko normalne. Przyczyny są różne: wynikają z trudniejszych możliwości adaptacyjnych, utrudnionego kontaktu, a przede wszystkim ze swoistego stosunku rodziców do dziecka upośledzonego. Rodzice chcieliby często za wszelką cenę, aby dziecko z objawami lekkiego upośledzenia sprostało wymaganiom szkoły. Dziecko jest nadmiernie obciążane obowiązkami, którym podołać nie może i to powoduje narastające niepowodzenia, zniechęcenie i rezygnację. Inni rodzice uważają, że upośledzenie przekreśla możliwości pomyślnego rozwoju, a więc nie podejmują starań o kształcenie dziecka, z którego i tak „nic nie będzie". Współdziałanie nauczyciela - specjalisty z rodziną może więc przyczynić się do zmiany form postępowania z dzieckiem i do poprawy warunków rozwojowych.

Co jest celem rewalidacji?

zapobieganie zwiększeniu się istniejącego już rozwoju lub powstawaniu innych upośledzeń

leczenie i usprawnianie elementów chorych, zaburzonych oraz wzmacnianie osłabionych, stymulowanie i

dynamizowanie ogólnego rozwoju przy wykorzystaniu własnych sił organizmu oraz korzystnych czynników

środowiskowych

wychowanie i nauczanie specjalnie dostosowane do wieku, sprawności i potrzeb osób niepełnosprawnych kompensowanie braków i trwałych uszkodzeń organizmu w celu podniesienia ogólnej sprawności osób z upośledzeniami

Podstawowe zasady edukacji i rewalidacji osób niepełnosprawnych:

zasada personalizacji czyli zasada ta uznaje, że osoba niepełnosprawna bez względu na rodzaj, rozległość, stopień i głębokość upośledzenia powinna być godnie traktowana

zasada wczesnej diagnozy, normalizacji życia czyli tworzenie optymalnych warunków rozwoju prowadzących

do osiągania niezależności, normalności i autonomii

zasada odpowiedzialności odnosząca się do sfery prywatnej i publicznej osoby niepełnosprawnej

zasada pomocniczości czyli indywidualnego uczenia się i dojrzewania każdej jednostki, jej twórczej

samorealizacji i partnerskiego współdziałania z otoczeniem

zasada rozszerzania autonomii osób niepełnosprawnych

zasada indywidualizacji czyli dostosowanie działań terapeutyczno - wychowawczych do kategorii niepełnosprawności jak i charakteru osób objętych rewalidacją zasada wielospecialistyczneso podejścia i współpracy z rodziną

REHABILITACJA

Rehabilitacja (usprawnianie, przekwalifikowanie) - rozumiana jest jako złożony proces obejmujący działania lecznicze, społeczne i zawodowe, a w odniesieniu do dzieci pedagogicznie zmierzająca do przywrócenia sprawności i umożliwienia w miarę samodzielnego życia w społeczeństwie człowiekowi, który takich możliwości nie miał lub z powodu choroby, czy też urazu utracił je. W Polsce była kojarzona z działaniami leczniczymi lub paramedycznymi przywracającymi osobom niepełnosprawnym zdolność do poruszania się, manipulacji manualnej lub posługiwania się mową, natomiast aspekt społeczny, psychiczny i pedagogiczny, mniej aspekt zawodowy był rzadziej kojarzony z tym procesem. Osoba niepełnosprawna powinna decydować kiedy i w jakim zakresie oraz w jaki sposób zostaną uruchomione kolejne etapy rehabilitacji.

Polski model rehabilitacji (Dega i Weiss):

wczesność - rehabilitacja będzie przynosić pozytywne efekty kiedy będzie przeprowadzona najwcześniej kompleksowość - kompletne działania prowadzone przez odpowiedni sztab ludzi (lekarz - specjalista, terapeuta, psycholog, średni personel medyczny, inna osoba niepełnosprawna) w zakresie rehabilitacji osób niepełnosprawnych

ciągłość - rehabilitacja powinna tak długo trwać, jak długo osoba niepełnosprawna wymaga usprawnienia psychicznego i wymaga pomocy w zaspokojeniu potrzeb

powszechność - ogólny dostęp, każdy ma prawo do korzystania z usług rehabilitacyjnych i medycznych

Rehabilitacja zawodowa - są to wszelkiego rodzaju oddziaływania mające na celu ułatwienie osobie niepełnosprawnej uzyskanie i utrzymanie odpowiedniego przygotowania zawodowego oraz wykształcenia zawodowego, awansu zawodowego oraz zatrudnienia poprzez umożliwienie jej korzystania z poradnictwa zawodowego, szkolenia zawodowego i pośrednictwa pracy.

Do realizacji należy posłużyć się następnymi przedsięwzięciami:

1. dokonanie oceny, zdolności i przydatności do pracy w szczególności poprzez:

1. przeprowadzenie badań lekarskich i psychologicznych, które dają możliwość określenia sprawności psychicznej i fizycznej, intelektualnej do wykonania zawodu oraz ocenę możliwości zwiększenia tej sprawności

2. ustalenie kwalifikacji doświadczeń zawodowych, predyspozycji, uzdolnień oraz zainteresowań

2. prowadzenie poradnictwa zawodowego umożliwiającego ocenę zdolności do pracy oraz umożliwiający wybór odpowiedniego zawody i szkolenia

3. przygotowanie zawodowe z uwzględnieniem perspektywy zatrudnienia, wybór odpowiedniego miejsca pracy i przygotowania stanowiska

4. określenie środków technicznych umożliwiających wykonanie pracy (oprzyrządowanie, oprotezowanie)

Rehabilitacja społeczności lokalnej jest to strategia podejmowana w ramach rozwoju społeczności lokalne prowadząca do stworzenia warunków prawidłowej rehabilitacji, mająca na celu stworzenie i zapewnienie równych szans i społecznej integracji wszystkim osobom z niepełnosprawnościami. Rehabilitacja w takim ujęciu jawi się, jaki naturalna konsekwencja procesu decentralizacji, de instytucja i normalizacji.

Rehabilitacja będzie miała właściwy przebieg i organizację wtedy, kiedy będzie:

1. wykorzystywać wszystkie dostępne lokalne formy pomocy i rehabilitacji

2. odpowiednie jej działania będą odpowiedzią na potrzeby osoby niepełnosprawnej (szkoła, rodzina, sąsiedzi) i jej środowiska (zakład pracy)

3. włączać wszystkich członków społeczności lokalnej w organizację formalnych i nieformalnych grup wsparcia

4. prowadzić do osiągnięcia optymalnego dla osoby niepełnosprawnej poziomu samodzielności

ORTODYDAKTYKA

Ortodydaktyka jest to dział dydaktyki, którego zadaniem jest ustalenie celów, zasad i procesów nauczania jednostek odchylonych od normy.

Celem ortodydaktyki jest dostosowanie procesu nauczania do specjalnych potrzeb i psychofizycznych właściwości

jednostek odchylonych od normy.

Zasady ortod\dakt\ki:

1. zasada życzliwej pomocy:

Dzieci upośledzone dostrzegają, że ich sytuacja różni się od sytuacji dzieci normalnych. Na tym tle przezywają często ostre stany frustracyjne. Dzieci upośledzone stają się ponadto ofiarami dokuczliwych uwag i złośliwych docinków. Dziecko upośledzone nie ma poczucia bezpieczeństwa. Nieufne wobec otoczenia, z utrudnionymi kontaktami społecznymi, czuje się także niepewne i zagubione, gdy zostaje przyjęte do szkoły specjalnej. W tej sytuacji zdobycie zaufania dziecka, wzbudzenie w nim wiary we własne możliwości powinno być punktem wyjścia działania ortodydaktycznego oraz wskazaniem do postępowania nauczyciela, gdy u dziecka przejawiają się momenty osłabienia sił i zniechęcenia.

Życzliwość w stosunku do dziecka przyczynia się do wytworzenia korzystnej atmosfery' wychowawczej, wyzwalającej pozytywne dążenia i sprzyjającej rozwojowi zainteresowań.

c) zasada kształtowania pozytywnej atmosfery pracy:

Życzliwy stosunek nauczyciela - wychowawcy do dziecka normalnego, jest podstawą jakby oczywistą, naturalną. Sprawa jednak komplikuje się tam, gdzie mamy do czynienia z dziećmi głęboko upośledzonymi, których reakcje w stosunku do nauczyciela są często obelżywe i wrogie lub z dziećmi upośledzonymi umysłowo, tępymi, niezdyscyplinowanymi, niespokojnymi, nie przejawiającymi zainteresowania nauką. W takich wypadkach życzliwość do dziecka narażona jest na osłabienie i wygaszenie. Nauczyciel powinien więc kontrolować szczególnie swój stosunek do dzieci głębiej upośledzonych i najtrudniejszych pod względem wychowawczym. Jego życzliwość do dziecka upośledzonego nie może być zakłócona na skutek przykrości doznanych w procesie nauczania.

d) zasada aktywności w nauce:

Aktywność dziecka upośledzonego w procesie nauczania jest bardzo istotnym warunkiem efektywności nauczania. Dzieci z niektórymi rodzajami upośledzeń, w porównaniu z dziećmi normalnymi, przejawiają większe onieśmielenie (dzieci z niedorozwojem umysłowym, ze słabszą wydolnością układu nerwowego), lęk w nowym środowisku (dzieci niewidome), zahamowania i utrudnienie w kontaktach (dzieci z wadami słuchu i mowy). Aktywizacja tych dzieci powinna być ukierunkowana przede wszystkim właśnie na te dziedziny, w których najostrzej występują zahamowania. Aktywny udział dziecka w procesie nauczania:

przyczynia się do rozwoju zainteresowań

ułatwia zrozumienie treści programowych

powoduje łatwiejsze i trwalsze zapamiętywanie przekazanych informacji

e) zasada dominacji wychowania:
W nauce szkolnej oznacza, że:

plan pracy wychowawczej powinien być opracowany nie mniej starannie jak plan dydaktyczny

organizacja pracy szkolnej powinna być ustalona także z punktu widzenia programu wychowania, to znaczy,

że nie mogą być lekceważone zajęcia przedlekcyjne, międzylekcyjne, pozalekcyjne i pozaszkolne

ze szczególną uwagą należy traktować te wszystkie momenty w życiu, które mają znaczenie dla kształtowania

postawy społecznej dziecka

f) zasada indywidualizacji:

Zmierza przede wszystkim do rozwoju i wzmocnienia pozytywnych i wartościowych cech osobowości. W zależności od dokonujących się zmian i postępującego rozwoju dziecka, plany pracy rewalidacyjnej i resocjalizacyjnej powinny także ulegać uzupełnieniu i weryfikacji.

g) zasada treści kształcących:

Powinny być także dostosowane do typu psychicznego dziecka. Treści uspokajające, łagodzące, odprężające daje się dziecku pobudliwemu, niespokojnemu, natomiast dziecku biernemu, apatycznemu - treści pobudzające.

NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ

Kategorie niepełnosprawności:

1. sprawności i zdolności do pracy

2. czasu powstania niepełnosprawności (wrodzona, nabyta)

3. podkreślający charakter przebiegu (stały, zmienny) (stan regresywny, progresywny) Stopień niepełnosprawności:

stopień znaczny - nie wolno podejmować osobom niepełnosprawnym jakiegokolwiek zatrudnienia, ewentualnie mogą być zatrudnione, ale muszą być spełnione specjalne warunki (2!akład Pracy Chronionej, Zakład Aktywizacji Zawodowej)

stopień umiarkowany - możliwość zatrudnienia w Zakładzie Pracy Chronionej lub w innym zakładzie, ale pod

warunkiem przystosowania tego stanowiska pracy stopień lekki - żadnych ograniczeń

Osoby niepełnosprawne:

osoba z niesprawnością fizyczną u których wy stępuje uszkodzenie, zaburzenie, choroba narządów ruchu lub

■rktóre zaburzenia mowy

osoba z niepełnosprawnością zmysłową inaczej sensoryczną niewidome, niedowidzące i niedosłyszące osoba z niepełnosprawnością psy chiczną. z upośledzeniem umysłowym i autyzmem

(WHO - Światowa Organizacja Zdrowia - 1980r.) niepełnosprawność zachowania niepełnosprawność porozumiewania się niepełnosprawność samoobługi niepełnosprawność lokomocyjna niepełnosprawność dowolnych mchów ciała niepełnosprawność zręczności niepełnosprawność sytuacyjna niepełnosprawność umiejętności wybiórczych niepełnosprawności inne

OLIGOFRENOPEDAGOGIKA

Przedmiotem oligofrenopedagogiki jest jednostka upośledzona umysłowo, a zadaniem jest ustalenie takich metod o form rewalidacji, które jednostce upośledzonej umysłowo zapewniłyby optymalny wszechstronny rozwój i maksymalne przystosowanie do warunków społecznych.

Upośledzenie umysłowe według PWN - upośledzenie umysłowe jest to stan niedostatecznej sprawności intelektualnej wskutek niedorozwoju lub uszkodzenia we wczesnym dzieciństwie tkanki mózgowej.

Upośledzenie umysłowe według Marii Grzegorzewskiej (wyróżnia dwa terminy dotyczące upośledzonych umysłowo):

oligofrenia nazywamy niedorozwój umysłowy od urodzenia dziecka lub najwcześniejszego dzieciństwa; występuje tu zawsze wstrzymanie rozwoju mózgu i wyższych czynności nerwowych

otępienie występuje później jako osłabienie, rozpad procesów korowych, uszkodzenie czynności umysłowych dotychczas pełnowartościowych

Klasyfikacja tradycyjna:

75 - 85 - ociężałość umysłowa

50 - 74 debilizm

25 - 49 - imbecylizm

0 - 24 - idiotyzm

Klasyfikacja Światowej Organizacji Zdrowia:

68 - 83 - pogranicze niedorozwoju umysłowego 52 - 67 - upośledzenie umysłowe lekkie 36-51 - upośledzenie umysłowe umiarkowane 20 - 35 - upośledzenie umysłowe znaczeń 0 -19 - upośledzenie umysłowe głębokie

Klasyfikacje przyczyn upośledzenia umysłowego - są różne. Najczęściej uzależnia się je od okresu występowania: przed urodzeniem, w okresie porodowym i po urodzeniu.

1. Przyczyny prenatalne:

2. wiek matki: niedostateczna dojrzałość biologiczna bardzo młodych matek lub wyczerpanie generatywnych sił matek starszych

3. ekromesomopatie: jest bardzo wiele zaburzeń chromosomalnych, które prawie zawsze powodują swoiste postacie niedorozwoju intelektualnego (np. syndrom Langdon - Downa, zespół Klinefeltera)

4. niedotlenienie, np. przy krwawieniach we wczesnym okresie ciąży, napadach epileptycznych, przy niektórych schorzeniach matki

5. uszkodzenia chemiczne -, mechaniczne i radiacyjne występują w skutek używania i nadużywania leków (np. stwierdzone szkodliwe działanie talidomidu), wstrząsów (np. w czasie jazdy na motocyklach, traktorach), niefachowych naświetlań i zbyt częstych prześwietleń promieniami Roentgena.

6. Choroby infekcyjne matki, na rozwój płodu może wpłynąć ujemnie zachorowanie matki, np. na różyczkę.

7. Zaburzenia metabolizmu, mogą pojawić się w zaburzeniach przemiany białka, tłuszczu i węglowodanów

2. Uszkodzenia perinatalne - mają najczęściej charakter uszkodzeń mechanicznych i niedotlenienia. Najbardziej zagrożone są dzieci urodzone przedwcześnie.

3. Uszkodzenia postnatalne mają przyczyny różnorakie: urazy fizyczne, choroby mózgu np. zapalenie mózgu, ropienie i guzy mózgu, ciężkie zaburzenia metabolizmu, niekorzystne warunki psychospołeczne wpływające hamująco na rozwój psychiczny.

Opieka nad jednostką upośledzona umysłowo obejmuje następujące okresy:

1. Opiekę we wczesnym okresie rozwoju dziecka na terenie rodziny - niektórym rodzicom potrzebny jest dłuższy czas na zaakceptowanie trudnej dla nich sytuacji wynikającej z faktu posiadania dziecka upośledzonego. Należy rodziców uświadomić, że dziecku można pomóc pomimo jego upośledzenia, że przy współudziale psychologa i lekarza specjalisty powinni starać się o stworzenie dziecku dobrej atmosfery' i najlepszych warunków rozwoju fizycznego, że wstydliwe izolowanie dziecka w kręgu rodziny jest zawsze szkodliwe.

2. Opiekę przedszkolną - zadaniem przedszkoli specjalnych jest prowadzenie takich zajęć rewalidacyjnych, które rozwijają mowę, koordynację ruchową, sprawność fizyczną, ruchową i kształtują postawę dziecka w zespole.

3. Opiekę w okresie szkolnym - jednym z ważnych zadań szkoły specjalnej dla dzieci upośledzonych umysłowo jest przygotowanie do przyszłej pracy zawodowej. Zadania te szkoła realizuje w kilku etapach

1. kształtowanie uzdolnień manualnych i korygowanie zaburzeń motorycznych dziecka

2. wstępne przysposobienie do pracy zawodowej

3. kształtowanie zawodowe

4. pomoc w zatrudnieniu

4. Opiekę nad dorosłymi upośledzonymi umysłowo

PEDAGOGIKA TERAPEUTYCZNA

Pedagogika terapeutyczna jest działem pedagogiki specjalnej, stanowi pomost między edukacją masową, a specjalną. Podmiotem są osoby sensorycznie, fizycznie, intelektualnie, psychicznie i przewlekle chorzy. Natomiast w węższym zakresie podmiotem są osoby przewlekle chore i motorycznie uszkodzone.

Zadanie:

Pedagogika terapeutyczna obejmuje opieką te osoby z racji uszkodzenia lub choroby, które wymagają specjalistycznego podejścia i specjalnej pomocy. Każda choroba, upośledzenie wpływa na szereg funkcji innych organów. Pedagogika terapeutyczna w swoim zakresie wpływa na wszystkie osoby. Nastawiamy się na kompleksowość działania terapeutyczne i pedagogiczne.

Etiologia schorzeń i kalectw: najczęstsze schorzenia to różne postacie gruźlicy, gościec, niedomogi serca, choroby alergiczne, kalectwa (na skutek wypadków w życiu codziennym i w pracy zawodowej) oraz uszkodzenia układu nerwowego.

Jak choroba wpływa na dzieci?

Przeżycia frustracyjne i stresowe, spowodowane poczuciem zależności od innych, bolesnymi często zabiegami, izolacją od rodziny, radykalnie zmienionymi warunkami życia, związanymi także ze zmianą miejsca pobytu, są przyczyną swoistych manifestacji psychicznych, typowych dla większości dzieci chorych i kalekich. Są to między innymi: wzmożona drażliwość, zniechęcenie i rezygnacja, a także bunt wobec trudnej sytuacji, zmienność nastrojów od euforii do depresji. Naruszone zdrowie fizyczne powoduje, że dziecko jest słabsze fizycznie, łatwiej ulega zmęczeniu, jest mniej odporne także na wysiłek umysłowy. Rodzaj i stan schorzenia wpływa w swoisty sposób na ustrój fizyczny dziecka, jak i na jego psychikę. Jeśli stan zdrowia dziecka powoduje długotrwałą izolację od środowiska rodzinnego, dziecku zagraża stan określany jako „hospitalizm" (choroba szpitalna). Stan ten charakteryzuje się :

dziecko biernie akceptuje stan choroby i swoją sytuację, nie współdziała aktywnie w przezwyciężaniu stanu

chorobowego

zatraca poczucie odpowiedzialności, gdyż życie jego jest regulowane przez innych i wszelkie potrzeby są zaspakajane bez jego czynnego współudziału

zniekształca się i wypacza ocena rzeczywistości społecznej (otoczenie społeczne składa się z personelu lekarskiego, służby szpitalnej i współpacjentów) i rzeczywistości przyrodniczej rozluźniają się więzy rodzinne i więzy ze światem poza szpitalnym treści przeżyć przesycone są problemami choroby i patologii

Do zadań terapii wychowawczej należy:

ochrona dziecka przed ujemnymi skutkami psychicznymi spowodowanymi długotrwałym pobytem w zakładzie leczniczym

współdziałanie w terapii medycznej, zgodnie z zasadą koncentracji i kompleksowego oddziaływania terapeutycznego

udzielanie choremu dziecku pomocy w procesie akceptacji sytuacji, w jakiej się znalazło, w adaptacji do innych warunków, wzmacnianie jego sił i odporności psychicznej, budzenie gotowości współdziałania z terapeutą w przezwyciężaniu trudności wynikających ze stanu upośledzenia fizycznego

współdziałanie w zapewnieniu dziecku możliwości zaspokojenia potrzeb psycho - społecznych i

biologicznych

organizowanie procesu kształcenia w celu wyrównania braków w nauce i opanowywania programu kształcenia zgodnie z wymaganiami okresu rozwojowego udzielanie pomocy po opuszczeniu zakładu

Terapie wychowawczą teoretycznie dzielimy na dwa działy:

terapię wychowawczą odciążającą (spoczynkową)

terapię wychowawczą uczynniającą (czynnościową) W zakresie terapii wychowawczej aktywizującej dziecko chore J. Doroszewska wyróżnia formy działania: terapię zabawową, zajęciową i terapię pracą.

SURDOPEDAGOGIKA

Przedmiotem surdopedagogiki jest wychowanie jednostek z uszkodzeniami słuchu i wadami mowy wynikającymi z zaburzeń słuchu.

Klasyfikacja dzieci z wadami słuchu:

Stopień upośledzenia	Określenie upośledzenia	Reakcje na mowe z	Kwalifikuje sie do
percepcji słuchowej	słuchu	odległości 1.5 m	nauczania w szkole
0 - 20 db	lekkie	przy około 20 db szept nie słyszany	normalnej
20-40 db	umiarkowane	słabo artykułowana mowa nie słyszana	normalnej
40 - 60 db	niezbyt ciężkie	umiarkowanie głośna mowa często nie słyszana	dla niedosłyszących
60 - 80 db	ciężkie	głośna mowa nie słyszana	dla niedosłyszących
powyżej 80 db	bardzo ciężkie	krzyk nie słyszany	dla głuchych
brak percepcj i słuchu	totalna głuchota	bardzo głośny krzyk nie słyszany	dla głuchych

Etiologia wad słuchu obejmuje trzy zasadnicze zespoły czynników powodując:

1. Głuchotę dziedziczną - głuchotę można określić jako dziedziczną jeśli występuje również u innych członków
tej samej rodziny. Głuchotę dziedziczną dzieli się na:

dominującą - łączy się często z innymi zaburzeniami, nie zawsze ujawnia się od urodzenia, nieraz dopiero po kilkunastu latach i może być wtedy mylnie oceniana jako głuchota na tle innych czynników etiologicznych, występujących już w trakcie życia osobniczego

recesywną- może pojawić się nie w każdym pokoleniu, prześledzenie więc przebiegu dziedziczenia recesywnego jest utrudnione

2. Głuchotę wrodzoną - przyczyny: choroby matki w czasie ciąży, zwłaszcza choroby wirusowe, czynniki toksyczne uszkadzające płód i działające uszkadzająca na narząd słuchu, zaburzenia hormonalne, konflikt serologiczny na tle niezgodności czynnika Rh u matki i dziecka.

3. Głuchotę nabytą - spowodowana jest przyczynami działającymi w okresie porodu i w czasie dalszego rozwoju dziecka. W czasie porodu dziecka może ulec uszkodzeniu na skutek urazu powodującego krwotok i niedotlenienie, a także urazu związanego z koniecznymi zabiegami przy utrudnionym porodzie. W okresie postnatalnym należy wyróżnić przyczyny powodujące głuchotę w pierwszych 2-3 latach i w dalszych latach życia. Jedną z najczęstszych przyczyn głuchoty nabytej w pierwszych latach życia jest zapalenie opon mózgowych. W dalszych latach wzmaga się wpływ chorób zakaźnych (płonica, odra, gruźlica) i wpływ urazów (silne urazy akustyczne, urazy przypadkowe).

Jaki wpływ ma głuchota?

Głuchota wpływa na rozwój psychiczny dziecka. Zaburzenia słuchu utrudniają przyswajanie języka słownego i w konsekwencji powodują ograniczenie zakresu otrzymywanych informacji oraz utrudnienie kontaktów społecznych. Stopień i rodzaj ubytku słuchu i związane z tym zniekształcenia percepcji są u każdego dziecka inne.

Dziecko głuche ma trudności z rozumieniem otoczenia, bo z konieczności musi polegać na wzrokowych doznaniach w kontakcie ze środowiskiem społecznym. Stąd wynikają nieadekwatne do sytuacji reakcje. Na tym tle fcszlahnją się swoiste formy zachowania się: większa zależność od członków rodziny, przejawy przekory i negatyw izm u.

Dziecko źle słyszące lub niesłyszące przejawia stany wzmożonej pobudliwości nerwowej, określane -zechnie jako nerwowość. Przyczyny tego faktu? Brak równowagi uczuciowej u rodziców, traktowanie w sposób nierówny, raz z nadmierną czułością wypływającą z litości, innym razem niemal z wrogą niechęcią. Dziecko odczuwa niepewność swojej sytuacji, co łączy się z brakiem poczucia bezpieczeństwa. Drugą zasadniczą przyczyna nerwowości są trudności z porozumiewaniem się z otoczeniem; nie mogąc skutecznie wyrazić swoich potrzeb, a z drugiej strony często nie rozumiejąc, czego od niego chce otoczenie dziecko denerwuje się, złości i nieraz wchodzi w ostry konflikt ze swoimi najbliższymi.

U starszych dzieci wytwarza się często poczucie mniejszej wartości, odczuwają bowiem, że ich sytuacja jest inna niż dzieci słyszących. Na tym tle łatwo kształtuje się postawa nieufności wobec otoczenia.

TYFLOPEDAGOGIKA

Tyflopedagogika jest nauką o wychowaniu i kształceniu jednostek z wadami wzroku.

Przyczyny wad wzroku są bardzo różne można je podzielić na trzy zespoły czynników etiologicznych:

1. dziedziczne i wrodzone (zniekształcenia, niedorozwój, degeneracja)

2. chorobowe (bakteryjne i alergie)

3. traumatyczne (perforacje, uciski, uszkodzenia organu wzrokowego lub mózgu)
Jaki wpływ ma ślepota?

Dziecko niewidome jest znacznie ograniczone w ruchu i orientacji przestrzennej. Ogólny rozwój fizyczny, a szczególnie rozwój sprawności i zręczności fizycznej przebiega trudniej. Dzieci niewidome nie są pobudzane do działania przez wrażenia optyczne, więc łatwiej stają, przyjmują postawę bierną i są mało aktywne pod względem ruchowym.

Ślepota a także znaczne deficyty wzrokowe powodują często trudności w prawidłowym rozwoju emocjonalnym i społecznym. Wynikają one już ze swoistych postaw rodziców wobec dziecka niewidomego, oscylujących między nadmierną troskliwością i czułą opieką, a niechęcią wobec dziecka i nie akceptowaniem upośledzenia.

Dziecko starsze coraz bardziej odczuwa i przezywa swoją sytuację, ma ono świadomość ograniczonych możliwości działania i krępującej zależności od osób widzących. Na tym tle łatwo powstaje poczucie mniejszej wartości, poczucie izolacji społecznej, zniechęcenie, rezygnacja, tendencje do izolacji.

MECHANIZMY OBRONNE

Freud wynalazł mechanizm obronny (to takie zachowanie, które rozładowuje napięcie, lecz nie rozwiązuje sytuacji problemowej):

1. zachowanie adaptacyjne — to takie zachowanie, które rozwiązuje problem

2. racjonalizacja - jest to wymyślanie racjonalnych powodów dla nieracjonalnych zachowań, np. kwaśne winogrona i słodkie cytryny - staramy usprawiedliwić sobie, nawet jeżeli jest coś złe, wyciągamy dobre strony

3. substytucja (przemieszczenie) - stosujemy wtedy kiedy nasze działanie stało się niemożliwe do zrealizowania, w takiej sytuacji próbujemy znaleźć nowy cel działania podobny do celu pierwotnego, np. jeżeli człowiek chce zostać pilotem, ale nie pozwala mu na to zdrowie, wtedy wybiera podobny cel i zostaje konstruktorem samolotów

4. represja (wyparcie) - oznacza usunięcie z naszej świadomości treści nie wygodnych dla nas, każdy proces zapominania jest wynikiem nieświadomości, np. zapomniałam zadzwonić do dentysty bo jest to nieprzyjemne; amnezja pourazowa - nie pamięta się jakieś tragedii

5. reakcja upozorowana - wykonania reakcji przeciwnej w stosunku do emocji; czujemy jakieś emocje, a zachowujemy się przeciwnie, np. czyje złość, ale jestem przyjazna na przykład dla szefa

6. fiksacja - sztywna tendencja do przejawiania jednej reakcji; obojętnie jaki jest problem reagujemy tak samo na przykład płaczem, złością; lepiej unikać tego bo nie do każdej sytuacji to pasuje, np. szef nie daje podwyżki -furia, w sklepie zabrakło bułek - furia, uciekł nam autobus - furia

7. fantazjowanie - w sytuacji problemowej, wyobrażamy sobie rozwiązanie problemu; wyobrażamy sobie, że problem jest już rozwiązany; to jest niefunkcjonalne bo problem nigdy się sam nie rozwiąże, np. zbliża się egzamin i wyobrażamy sobie, że jest już po egzaminie, że dostaliśmy piątkę, że wszyscy nam gratulują

h) projekcja (rzutowanie) - polega na przenoszeniu na inne osoby własnych nie akceptowanych uczuć, np. osoba
ma tendencje do kłótni, ale to nie ona jest winna tylko wszyscy inni są kłótliwi, ona tylko się broni

i) agresja

Każdy organizm ma mechanizm obronny, mechanizmem negatywnym jest agresja, regresja, rezygnacja, ucieczka, represja, projekcja. Nie ma człowieka nie agresywnego, ale nie u wszystkich to widać. Agresje dzielimy na:

werbalną - nie możemy poniżyć dziecka przy kolegach bo to poniża jego godność; dziecko nigdy nam tego nie zapomni; jeżeli chcemy coś dziecku powiedzieć to tylko w cztery oczy bez żadnych świadków (agresja przemieszczona - sam jestem ofiarą i chcąc rozładować tą złość przenoszę to na jeszcze słabszą osobę, przedmiot lub rzecz)

fizyczną (z udziałem rąk, siły, narzędzi) - jest różnica między agresją fizyczną u dziewcząt i u chłopców: chłopcy biją się tak długo, aż pojawi się pierwsza krew, tak było i jest, natomiast dziewczyny kiedyś ciągnęły się za włosy, drapały paznokciami, ale teraz zatracają się w zemście, biją się tak długo, aż druga osoba straci przytomność (samoagresja - agresja skierowana przeciwko sobie)

psychiczną - dotyczy samego siebie, jest to poniżanie samego siebie; niektórzy robią sobie sznyty, aby pokazać jak on jest twardy (przejawem autoagresji jest samobójstwo)

INNE

Według Talcota Pearsa człowiek pełni wielorakie role w swoim życiu, nie jesteśmy w stanie pełnić tylko jednej roli. Z rolą osoby chorej wiążą się przywileje:

pozwolenie sobie na zmniejszenie aktywności fizycznej, psychicznej intelektualnej leniuchowanie - położenie się do łóżka

oczekiwanie opieki od osób nam bliskich (może utrwalić się w świadomości, zwłaszcza u dzieci, kiedy nie jest zapewniona bliskość, wtedy dziecko symuluje chorobę bo tylko wtedy rodzice są przy nim)

Poddawanie się różnym zabiegom, przyjmowanie lekarstw, pobyt w szpitalach powoduje oderwanie się od rodziny - im młodsze dziecko, tym trudniej jest dziecku i stanowi to dodatkowe źródło choroby.

Model psychologiczny:

1. somatopsychiczne podejście - wpływ choroby na psychikę - im dłuższa choroba tym większy wpływ na
psychikę

Hospitalizm - choroba szpitalna, pojawia się kiedy dziecko długo przebywa w zakładach opiekuńczych, szpitalach, zrywa kontakt ze społeczeństwem

2. psychosomatyczny - po wyjściu ze szpitala następuje na okres readaptacji - dziecko musi przyzwyczaić się do
otaczającego go społeczeństwa, wpływem człowieka jest to czy zastosuje czy obroni się przed chorobą od
psychicznych cech zależy jedność choroby

Hipochondryk - osoba wymyślająca sobie chorobę, wierzy w to, że jest chora, dla intelektualnych jest to
ucieczka. ,

Skutki:

długotrwała choroba odbija się na możliwościach intelektualnych

długotrwała choroba może zaburzyć obraz własnej osoby, powodować niestabilność samooceny

przy długotrwałej chorobie dziecko wymaga odpowiedniej opieki medycznej i wychowania pedagogicznego

zmiany trwałe mają charakter zaburzenia pracy mózgu, zaburzenia procesu nerwowego, emocjonalnego i

intelektualnego

zmiany częściowe mogą uwidocznić się w postaci zaburzeń świadomości, obniżenie sprawności fizycznej, pogorszenia się samopoczucia oraz powodować labilność emocjonalną

leki psychotropowe obniżają sprawność intelektualną możliwości percepcyjne, zmieniają nastrój zabiegi wywołują lęk

każdy człowieku przeżywa w swoim życiu stres, jeżeli stres ten trwa za długo, jest bardzo intensywny, wtedy stres pozytywny przeradza się w stres negatywny; długotrwały stres może spowodować przykry stan organizmu zwany frustracją - powstaje długotrwałe niezaspokojenie potrzeby

Grupy dyspensaryjne:

/ grupa dyspensaryjna:

a. dzieci z ryzyka okołoporodowego: wypadnięcie, bezdech pierwotny i wtórny, wcześniactwo, znaczna
utrata krwi, itp.

II grupa dyspensaryjna:

b. wady wrodzone: mogą dotyczyć ośrodkowego układu nerwowego, narządów części twarzowej
czaszki (zajęcza warga), narządów szyi, układu oddechowego, układu krążenia, układu pokarmowego,
narządów płciowych, narządów ruchu; te wady, a przynajmniej większość jest do wykrycia w okresie
prenatalnym

/// grupa dyspensaryjna:

c. przewlekłe choroby i zaburzenia związane z niedożywieniem: stany niedoborowe (nie tylko
niedobory: <— 10 c (centyla), ale także nadmiary: 90 c —>), niedokrwistość, niedoborowa krzywica i inne stany
niedoborowe witaminowe

IVgrupa dyspensaryjna:

d. zaburzenia w rozwoju somatycznym, psychicznym: trwale uszkodzenia ośrodkowego układu
nerwowego, np. zaburzenia tempa rozwoju fizycznego, trwałe uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego
(padaczka, stany pourazowe głowy po wypadkach), częściowe zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego
(nerwice dziecięce - niepowodzenia w szkole, zła atmosfera w domu rodzinnym), stosowanie środków
odurzających

I grupa dyspensaryjna:

e. wady i choroby narządów wzroku: zaburzenia refrakcji (krótkowzroczność, nadwzroczność),
zaburzenia widzenia obuocznego (zez, niewidzenie na jedno oko), zaburzenia widzenia barwnego

II grupa dyspensaryjna:

f. przewlekle choroby nosowe, uszu i zaburzenia słuchu: zaburzenia słuchu, zaburzenia mowy

VII grupa dyspensaryjna:

g. przewlekle choroby układu oddechowego: choroby oskrzeli, dychawica oskrzelowa, choroby
przewlekłe miąższu płucnego, gruźlica

VIII grupa dyspensaryjna:

h. choroby i zaburzenia układu krążenia: wady serca wrodzone i nabyte (ok.3% z 8,5 min.), choroby
reumatyczne, choroby tkanki łącznej (1 osoba na 100 tyś.)

IX grupa dyspensaryjna:

i. przewlekłe choroby układu moczowego: większość chorych to dziewczęta 1 chłopiec na 10
dziewczynek), owa choroba niekorzystnie wpływa na psychikę dziecka (choroba ogólno - ustrojowa)

X grupa dyspensaryjna:

j. trwałe uszkodzenia narządów ruchu i zabłądzenia statyki ciała: wady postawy ciała, jest to swoista

epidemia wśród dzieci i młodzieży

XI grupa dyspensaryjna:

k. inne choroby przewlekle wymagające czynnej opieki: wszystkie choroby, które nie zmieściły się w

pozostałych grupach

CUKRZYCA

Cukrzyca jest to przewlekła choroba przemiany materii (moczówka cukrowa) dotycząca pierwotnie metabolizmu węglowodanów, a wtórnie tłuszczów i białek, przy obniżonej tolerancji na wprowadzone do ustroju węglowodanowe składniki pokarmowe i niezdolności do prawidłowego śródkomórkowego przetwarzania glukozy.

Przyczyny cukrzycy:

Jest niedobór lub brak aktywności insuliny, hormonu, wysp trzustkowych (Langerhansa) wytwarzanego w trzustce.

Objawy:

1. duże pragnienie (do 10 litrów na dobę)

m. zwiększone łaknienie

n. wielomocz

o. zmniejszenie masy ciała

p. świąd skóry

U chorych młodocianych, nie leczonych lub leczonych niewłaściwie, łatwo dochodzi do rozwoju ustrojowej kwasicy metabolicznej i śpiączki cukrzycowej.

U chorych na cukrzycę jest bardzo obniżona odporność, stąd często występują długotrwałe zakażenia ropne skóry (czyraczność, czyrak), a także większa zapadalność na różne choroby (w tym np. na gruźlicę).

Powikłania cukrzycy są najczęściej związane z uszkodzeniem naczyń (angiopatia cukrzycowa) np. choroby nerek, uszkodzenie siatkówki oka (jej odklejenie się), stopa cukrzycowa, choroba wieńcowa, szybszy rozwój miażdżycy.

Odkry cie w 1922 roku insuliny spowodowało, że cukrzyca przestała być chorobą śmiertelną. Leczenie dietetyczne:

Dieta powinna być ułożona stosownie do masy ciała i rodzaju aktywności fizycznej i oparta na odpowiednich tablicach przeliczeniowych. Posiłki muszą być kaloryczne, wystarczające, stosunkowo ubogie w sk;::_ węglowodanowe i tłuszczowe, natomiast obfite w białka. Wyłączone powinny być szybko przyswajalne węglowodany

(cukry proste), takie jak cukier, miód, słodycze, marmolada, słodkie owoce i napoje, natomiast dominować w diecie powinny cukry złożone.

Leczenie farmakologiczne:

Stosowane, jeśli sama dieta i dozowany wysiłek fizyczny nie doprowadzają do normalizacji metabolizmu ustrojowego. Polega na wstrzykiwaniu insuliny, a w innych wypadkach, u nadających się do tego rodzaju leczenia chorych, na doustnym podawaniu preparatów, np. Diabetol, Euclamin, Chlorpropamid lub Phenformin.

Insulinę stosuje się z reguły uosób młodocianych, czyli w cukrzycy pierwotnej, w stanach przebiegających z kwasicą i ketozą, w przypadkach cukrzycy powikłanej z zakażeniem, w zaburzeniach metabolicznych dużego stopnia i z wysokim stężeniem glukozy we krwi i w moczu.

Właściwe przestrzeganie diety oraz regularne dawkowanie insuliny (z korektą zależnie od poziomu cukru we krwi) ma decydujące znaczenie dla opóźnienia rozwoju różnych powikłań cukrzycy.

Rodzaje cukrzycy:

Cukrzyca ciężarnych:

Cukrzyca ciężarnych wiąże się przyczynowo z obecnością łożyska, które ma zdolności inaktywacji insuliny, nadto zaś wytwarza hormon o działaniu zbliżonym do somatotropiny (hormon wzrostu). Do hiperglikemii jednak na ogół nie dochodzi, z uwagi na wzmożone wydzielanie insuliny u ciężarnych w wyniku rozrostu wysp trzustkowych w trzustce, jak również wzrostu poziomu oksytocyny.

Zaawansowana cukrzyca upośledza wymianę między matką a płodem, powoduje liczne zatrucia ciążowe, wielowodzie, nadmierną masę ciała i wady rozwojowe płodu oraz usposabia do wewnątrzmacicznego obumarcia płodu.

Najczęściej ujawnienie ujemnych skutków cukrzycy następuje w trzecim trymestrze ciąży. Przeciwdziałanie polega na podjęciu właściwego leczenia internistycznego oraz na wcześniejszym (36-38 tygodniu) rozwiązaniu. W płodzie spotyka się często zmiany obrzękowe i naczyniowe.

Cukrzyca nerkowa:

Cukrzyca nerkowa - wrodzone, rodzinnie występujące obniżenie zdolności zwrotnego wychwytywania glukozy z moczu pierwotnego w kanalikach nerkowych. Tym samym w moczu ostatecznym, spływającym do pęcherza i wydalanym na zewnątrz, pojawia się glukoza. W odróżnieniu od prawdziwej cukrzycy stężenie glukozy we krwi jest prawidłowe.

Cukrzyca pierwotna:

Cukrzyca pierwotna występuje głównie u dzieci i młodzieży, rzadziej u dorosłych. Objawy choroby szybko się nasilają, a przebieg jej może być burzliwy. Do wczesnych oznak należą: zwiększone pragnienie, wypijanie dużych ilości płynów, oddawanie zwiększonych ilości moczu o jasnej barwie, szybko postępujące chudnięcie, pomimo zwiększonego łaknienia, nawracające zakażenia skórne.

Stężenie glukozy na czczo we krwi jest podwyższone, czasem do 10 a nawet 15 mmol/1 (norma: 3,5-5,0 mmol/1). Z moczem wydalana jest glukoza. Cukrzyca pierwotna charakteryzuje skłonność do kwasicy metabolicznej i łatwość rozwijania się śpiączki cukrzycowej.

Cukrzyca regulacyjna:

Cukrzyca regulacyjna występuje głównie u osób po 40. roku życia, zwłaszcza otyłych. Przebieg choroby jest łagodny, a objawy mało znamienne. Często na istnienie choroby zwraca uwagę przypadkowe stwierdzenie obecności glukozy w moczu.

Cukrzyca steroidowa:

Cukrzycopodobne zaburzenie metabolizmu węglowodanowego, pojawiające się przy nadmiarze hormonów glikokortykoidowych w ustroju (choroba Cushinga) lub pod wpływem leczniczego stosowania preparatów

kom kosteroidowych.

Cukrzyca utajona:

Brak objawów klinicznych, stężenie glukozy we krwi na czczo jest prawidłowe (poniżej 5 mmol/1), próba obciążenia glukoząjest ujemna, ale może stać się dodatnia w ciąży, w chorobie zakaźnej lub w stanie obciążenia ustroju innego rodzaju (np. zabieg chirurgiczny). Dodatnia jest natomiast próba kortyzolowo-glukozowa.

Cukrzyca wtórna:

Cukrzyca wtórna występuje po przebyciu zapalenia trzustki, po jej chemicznym lub mechaniczmm uszkodzeniu, w hemochromatozie (cukrzyca brązowa), a także w stanach nadczynności gruczołów wytwarzających hormony cukrzycorodne (diabetogenne): w akromegalii, chorobie Cushinga, guzie chromochłonnym nadnerczy, nadczynności tarczycy (gruczoł tarczowy).

Hipoglikemia (niedocukrzenie):

Dwie postacie objawów:

q. nerwo - wegetatywne: drgawki, drżenie ciała, drętwienie warg, zaburzenia lokomocji, wymioty, biegunki,

bóle głowy, nudności, silne pragnienie, częstomocz, dreszcze kończyn, poty r. korowe: zaburzenia myślenia, zaburzona orientacja w czasie i przestrzeni, zaburzenia percepcji (omamy

wzrokowe, słuchowe) majaki, problemy z porozumiewaniem się, napady złości, gniewu, smutku, płaczu.

euforii, spadek przydatności intelektualnej

Hiperglikemia (przeć u krze nie): Objawy:

s. zespół hipoglikemii i hiperglikemii - może pojawiać się w różnych sytuacjach, cukrzykom nie wolno się głodzić, muszą jeść dużo razy ale mało; wysiłek fizyczny, sytuacja stresogenna, duże przerwy między posiłkami mogą doprowadzić do hiper lub hipoglikemii

ALERGIA

Jednym z najważniejszych układów organizmu ludzkiego jest tzw. układ immunologiczny (odpornościowy), chroniący człowieka przed procesami dezintegracji, wywołanymi różnymi czynnikami wewnętrznymi i zewnętrznymi, w tym przed agresją drobnoustrojów, stanowiący m.in. system obrony organizmu przed infekcjami.

Układ immunologiczny może jednak reagować nie tylko na próby ataku ze strony niebezpiecznych drobnoustrojów, lecz również na każdą obcą substancję; każdą substancję, która pobudza odpowiedź układu odpornościowego, nazywamy antygenem, a tę odpowiedź - reakcją immunologiczną. Nie każdy antygen jest w rzeczywistości zagrożeniem. Zdarza się jednak, że system odpornościowy reaguje nawet na „niewinną" obcą substancję tak, jak gdyby był to czynnik infekcji. Wówczas antygen nazywamy alergenem, a (nieprawidłową) reakcję organizmu -reakcją alergiczną.

Objawy alergii:

t. sezonowy katar sienny

u. całoroczny nieżyt nosa

v. astma

w. pokrzywka i alergiczne kontaktowe zapalenie skóry

x. uczulenia na pokarmy

y. uczulenia na żądła pszczół i os

z. wstrząs anafilaktyczny (anafilaksja)

Przyczyny alergii:

Alergia ma podłoże genetyczne, bardzo często występuje rodzinnie. Gen alergii kontrolujący wytwarzanie immunoglobuliny IgE znajduje się na piątym chromosomie. Żeby jednak doszło do ujawnienia się alergii, predysponowana dziedzicznie (rodzinnie) do niej osoba musi się bardzo wcześnie, jeszcze w wieku niemowlęcym, zetknąć z substancją uczulającą - alergenem, i to w odpowiednio dużym stężeniu.

Podkreśla się bardzo duży (rosnący) udział czynników środowiskowych w rozwoju alergii. Bardzo charakter stj czny jest wzrost zapadalności na różne alergie mieszkańców Europy środkowo-wschodniej, którzy w ostatnim dziesięcioleciu szybko przyjęli zachodni styl życia. Ogromną rolę odgrywają współczesne zanieczyszczenia, szczególnie atmosfery. Wyziewy z elektrowni, silników, szczególnie dieslowskich, z całą pewnością nasilają objawy u chorych na astmę i katar sienny, sezonowy i całoroczny. Szczególnie niebezpieczna jest mieszanka składająca się z dwutlenku siarki, tlenków azotu i drobnych cząsteczek emitowanych przez silniki Diesla. Niebagatelną rolę w nasilaniu się alergii odgrywają zanieczyszczenia domowe: kurz, preparaty czyszczące, rozpuszczalniki, aerozole, kosmetyki, wyziewy z kuchni, palenie papierosów.

■Najbardziej pospolitymi alergenami są:

aa. odchody roztoczy kurzu domowego - astma, katar sienny

bb. pyłki traw i drzew - katar sienny, astma

cc. zarodniki pleśni - katar sienny, astma,

dd. składniki sierści zwierząt domowych - katar sienny, astma, zmiany skórne

ee. produkty mleczne, jaja, ryby, orzeszki ziemne, owoce (np. truskawki)

ff. leki (np. penicyliny) - objawy żołądkowo-jełitowe, pokrzywka, obrzęk naczyniowy, anafilaksja

gg. jady os i pszczół (pokrzywka, anafilaksja)

Niektóre alergie ujawniają się częściej w wieku niemowlęcym (alergie pokarmowe, zapalenia skóry), inne w dziecięcym (astma), jeszcze inne u nastolatków (katar sienny) lub u osób dorosłych (pokrzywka, uczulenie na jady, wyprysk alergiczny). Diagnostyka alergii:

Alergię nietrudno rozpoznać, jeśli objawy występują szybko po zadziałaniu poznanego alergenu. Napad kichania, wycieku z nosa, łzawienia i swędzenia spojówek w słoneczny dzień - to bez wątpienia katar sienny. Nocny napad kaszlu, duszności, świszczącego oddechu u młodej osoby to niemal pewna astma. Zaczerwienienie skóry, świąd i bąble po zjedzeniu truskawek czy orzeszków ziemnych - to nic innego jak tylko alergia pokarmowa. Bolesny obrzęk skóry, nasilona pokrzywka po użądleniu osy to też bez wątpienia alergia.

Potwierdzenie rozpoznania alergii uzyskuje się dzięki stosowaniu różnych badań, np. testów skórnych (punktowych i płatkowych), które polegają na wprowadzeniu do skóry lub nałożeniu na nią alergenów w bardzo niskim stężeniu. Pojawienie się w miejscu kontaktu alergenu ze skórą zaczerwienionego krążka wskazuje na uczulenie na dany alergen. Można też badać stężenie immunoglobuliny IgE we krwi. Do tego służy test radioalergosorpcji (RAST) lub jego modyfikacja - test fluorescencyjny CAP-RAST.

W alergii pokarmowej w celu wykrycia alergenu stosuje się diety eliminacyjne, polegające na wykluczaniu z diety podejrzanych potraw. Dzięki temu można wspólnie z pacjentem ustalić, który z kolejnych eliminowanych produktów był sprawcą objawów alergii.

Do rozpoznania astmy wystarczają badania spirometryczne, polegające na pomiarach ilościowych wdychanego i wydychanego powietrza, statycznych i dynamicznych, uwzględniających prędkość przepływu powietrza w drogach oddechowych. W astmie charakterystyczne jest zmniejszenie ilości powietrza wydychanego z maksymalnym natężeniem w ciągu jednej sekundy, a także duża zmienność szybkości wydychanego powietrza w ciągu jednego dnia (powyżej 20%) oraz znacząca poprawa szybkości po zastosowaniu leków rozszerzających oskrzela. Czasem stosuje się wziewne testy prowokacyjne powodujące skurcz oskrzeli i obrzęk śluzówek nosa.

Leczenie:

■ —

Leczenie alergii jest wielokierunkowe. Najważniejsze jest rozpoznanie alergenu i - o ile to możliwe - unikanie go. W przypadku alergii pokarmowej czy alergii na jady owadów jest to w pełni możliwe. Jeśli ktoś jest uczulony na pyłki roślin, to niewiele może zrobić, choć oczywiście powinien unikać miejsc o dużym stężeniu pyłków w powietrzu (należy słuchać komunikatów na ten temat w mediach). Małe dzieci, szczególnie niemowlęta z rodzin alergicznych, powinny być chronione przed znanymi alergenami, zwłaszcza przed roztoczami kurzu domowego i alergenami zwierząt domowych. W mieszkaniach alergików nie powinno się trzymać mebli tapicerowanych, dywanów, pościel powinna być bardzo często zmieniana, mieszkania wietrzone, nie powinno się w nich palić papierosów, kuchnie powinny być widne z wyciągami. Nie powinno się stosować klimatyzacji. Wymiana powietrza powinna być jak najczęstsza. Nie powinno się mieć w domu zwierząt.

Do leczenia kataru siennego doskonale nadają się leki przeciw-obrzękowe. W astmie - leki te nie są skuteczne. Trzeba podać środki rozszerzające oskrzela i leki przeciwzapalne .

W przypadku bardzo szybko rozwijającego się rumienią skóry, któremu towarzyszy uczucie duszności, zawrót głowy, osłabienie - należy jak najszybciej wstrzyknąć pod skórę adrenalinę. Osoby cierpiące na poważne odczyny alergiczne na pokarm powinny nosić ze sobą strzykawki z adrenaliną. Dzieci ze skłonnością do uczuleń powinny mieć na ubrankach naszywki informujące o chorobie.

PADACZKA - CHOROBA MÓZGU

Padaczka nie jest odrębną jednostką chorobową. Określa się tak zespół objawów towarzyszących wielu schorzeniom ośrodkowego układu nerwowego. Objawy te są spowodowane nadmiernymi wyładowaniami neuronów i nieprawidłowym rozprzestrzenianiem się pobudzenia w mózgu. Charakterystyczne są tu napady padaczkowe, którym

towarzyszą objawy somatyczne, wegetatywne i psychiczne.

Rodzaje padaczek:

Podczas dużych (grand mai) uogólnionych napadów toniczno-klonicznych chory nagle traci przytomność, upada, następuje gwałtowne, toniczne napięcie mięśni całego ciała, podczas którego często obserwuje się odgięcie głowy do tyłu i wyprężenie kończyn. W tym czasie ustaje oddychanie, co powoduje narastanie sinicy. Po kilku, kilkunastu sekundach ciałem wstrząsają silne uogólnione drgawki kończyn i głowy. Chory może wtedy przygryźć język, a także bezwiednie oddać mocz. Powoli zaczyna oddychać, ale jeszcze przez jakiś czas jest nieprzytomny, a po ustaniu

napadu senny i rozkojarzony.

U niektórych osób występują tzw. małe napady (petit mai) mające formę krótkich napadów nieświadomości i drgawek ogniskowych typu ruchowego, czuciowego i psychoruchowego. Chory na chwilę przerywa wykonywaną czynność, na moment wyłącza się, nie nawiązuje kontaktu z otoczeniem. Nie ma drgawek ani upadku ciała. Po ustaniu napadu powraca do swojego zajęcia i często nie zdaje sobie sprawy z chwilowego zaniku świadomości.

Niekiedy mamy do czynienia z napadami mioklonicznymi, podczas których następują szybkie skurcze mięśni w różnych grupach mięśniowych. Chory może wówczas tracić przytomność (ale nie zawsze).

Z kolei w tzw. napadach akinetycznych razem z utratą przytomności ma miejsce nagłe zwiotczenie mięśni oraz upadek ciała.

Jeden atak to nie choroba:

Jednorazowy napad drgawek z utratą przytomności nie stanowi dostatecznej podstawy do rozpoznania padaczki. Pojedyncze napady drgawek mogą pojawiać się w związku z innymi schorzeniami oraz zaburzeniami metabolicznymi (np. w związku z hipoglikemią, tężyczką itp.). U dzieci natomiast (częściej u chłopców do 5. roku życia) mogą występować tzw. drgawki gorączkowe, które najczęściej ustępują samoistnie (w ok. 3% przypadków przechodzą w napady typu padaczkowego). Nie należy również traktować jako napadów padaczkowych drgawek występujących u noworodków. Przyczyną drgawek w tym wieku jest zmęczenie okołoporodowe, przemijające zaburzenia metaboliczne, niekiedy predyspozycje rodzinne (np. tzw. łagodne drgawki noworodków).

Jeżeli jednak napady drgawek wykraczają poza okres noworodkowy i wczesnoniemowlęcy - wówczas należy brać pod uwagę możliwość zakwalifikowania tych napadów jako padaczkowe.

Jak rozpoznać padaczkę:

Z padaczką mamy do czynienia dopiero wtedy, gdy napady powtarzają się często i towarzyszą im zmiany
napadowe w EEG (także w okresie między napadami).

W rozpoznaniu padaczki bardzo pomocne są metody aktywacyjne EEG, a zwłaszcza badania przeprowadzone u pacjenta w czasie snu po źle przespanej nocy (budzenie) oraz wydłużenie czasu badania niekiedy do kilkunastu godzin z możliwością obserwacji zachowywania się pacjenta (wideo-EEG). Należy tu jednak dodać, że prawidłowy zapis EEG nie wyklucza padaczki, wymaga natomiast powtórzenia go przy zastosowaniu opisanych metod aktywacyjnych.

Istotne znaczenie ma tu wywiad zebrany od pacjenta i jego najbliższego otoczenia. Dzięki temu można określić rodzaj obserwowanych napadów i towarzyszące im zachowanie chorego, a więc charakter napadu, długość jego trwania, stopień zaburzeń świadomości, inne objawy ze strony układu nerwowego itp.

Dużą rolę odgrywa tu badanie neurologiczne, które może wykazać wiele objawów (niedowłady lub porażenia
kończyn, nerwów czaszkowych, zaburzenia równowagi itp.), a także badanie okulistyczne mogące wykluczyć (lub
potwierdzić) tarczę zastoinową na dnie oka, która występuje przy wzmożonym ciśnieniu śródczaszkowym, np. w
przypadku guza mózgu.

W celu ustalenia przyczyny występowania napadów padaczkowych oprócz badania EEG konieczne jest wykonanie tomografii komputerowej (lub rezonansu magnetycznego), zwłaszcza u pacjentów źle reagujących na dotychczas stosowane leczenie oraz w przypadku postępu choroby (np. występowania nowych objawów w kolejnym badaniu neurologicznym).

Leczenie farmakologiczne:

Leczenie ma głównie na celu zahamowanie występowania napadów padaczkowych. Należy tu przypomnieć, że
powtarzające się napady mogą stanowić przyczynę dalszego uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego i
doprowadzić do urazów czaszki, zespołu niedotlenienia i innych zaburzeń metabolicznych w czasie trwania napadu
itp.). Zapobieganie występowaniu napadów padaczkowych można osiągnąć przy zastosowaniu jednego lub kilku leków
w możliwie najniższych skutecznych dawkach i możliwie najmniejszych towarzyszących im działaniach niepożądanych
(np. toksycznych).

Leczenie powinno w zasadzie rozpoczynać się poprzez podawanie jednego leku (choć u dzieci monoterapia rzadko ma zastosowanie), biorąc pod uwagę rodzaj napadów padaczkowych i charakter schorzenia podstawowego. Leki podaje się stopniowo, zaczynając od małych dawek, aby zwiększając je po ok. 2-3 tygodniach, dojść do pełnej dawki terapeutycznej.

Jeżeli nie ma efektów leczniczych po wprowadzeniu jednego leku, często zachodzi konieczność podania więcej niż jednego leku lub i wymiany leku poprzednio zastosowanego. Jednak przy braku efektów terapeutycznych, mimo stosowania wielu kolejnych leków, a zwłaszcza przy

stwierdzeniu zespołu uciskowego (guz, krwiak mózgu itp.) ewentualnie zespołu zogniskowanego w mózgu (np. blizny pourazowej), istnieją wskazania do leczenia neurochirurgicznego. Duże znaczenie diagnostyczne ma tu tomografia emisyjna, która umożliwia dokonanie oceny stanu krążenia krwi i metabolizmu mózgowego w czasie napadów padaczkowych i w okresach międzynapadowych. Pozwala ona na precyzyjne umiejscowienie w mózgu obszaru zmienionego patologicznie, odpowiedzialnego za występowanie napadów padaczkowych. Na podstawie wyników takich badań uzupełnionych o rezonans magnetyczny i badania elektroencefalograficzne lekarz może podjąć decyzję o interwencji neurochirurgicznej, która pomoże w usunięciu przyczyny napadów padaczkowych.

Jakie są przyczyny choroby?

Padaczkę objawową mogą wywołać:

hh. uszkodzenia mózgu w okresie życia płodowego powstałe w wyniku infekcji wewnątrzłonowych matki, wad układu nerwowego, przewlekłych chorób matki w okresie ciąży (m.in. nie wyrównanej wady serca, niedokrwistości, cukrzycy), a także przyjmowania szkodliwych substancji o typie narkotyków, palenia papierosów, również w związku z przewlekłym alkoholizmem, naświetlaniami promieniami rentgenowskimi czy krwawieniami z dróg rodnych

ii. uszkodzenia mózgu w czasie nieprawidłowo przebiegającego porodu oraz występujące już po urodzeniu się dziecka, a także u osób dorosłych, np. w wyniku zapalenia mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych, urazów czaszki, krwiaka lub guza mózgu itp.

jj. choroby uwarunkowane genetycznie, np. fakomatozy (dysplazje ektomezodermalne), genetycznie uwarunkowane zaburzenia metaboliczne, a także formy padaczki uwarunkowanej genetycznie, np. młodzieńcza padaczka miokloniczna, łagodna padaczka rolandyczna, zespół sprzężony z chromosomem X (tzw. zespół kruchego X), dziecięce i młodzieńcze napady nieświadomości.

Natomiast w przypadku tzw. padaczki skrytopochodnej (tzw. samoistnej) przy obecnym stanie wiedzy i diagnostyce nie można ustalić przyczyn choroby.

OSTATNI WYKŁAD (nowa klasyfikacja)

Współczesna klasyfikacja osób niepełnosprawnych Z. Sękowskiej wyróżnia:

• niewidomi i niedowidzący :

• niewidomi od urodzenia lub przed 5 rokiem życia

• niewidomi i niedowidzący z resztkami wzroku

• niewidomi i niedowidzący z dodatkowymi kalectwami

• niewidomi i niedowidzący z upośledzeniem umysłowym

• niedowidzący

• słabo widzący w wysokim stopniu

• niesłyszący i niedosłyszący :

1. niesłyszący od urodzenia

2. niesłyszący i niedosłyszący z dodatkowym kalectwem

3. ogłuchli mówiący

4. niesłyszący i niedosłyszący z upośledzeniem umysłowym

5. głusi z resztkami słuchu

6. niedosłyszący

• głucho - niewidomi

• upośledzeni umysłowo :

1. w stopniu lekkim

2. w stopniu umiarkowanym

3. w stopniu znacznym

4. w stopniu głębokim

5. przewlekle chorzy:

1. ze względu na rodzaj schorzenia

2. ze względu na formę leczenia

6. osoby z uszkodzoną aparaturą ruchową:

1. wady, choroby, urazy i uszkodzenia kręgosłupa

2. wady postawy, deformacje, amputacje, dysfunkcje kończyn

3. porażenia, atropia (zanik mięśni)

7. nieprzystosowani społecznie :

1. z wyraźnymi zaburzeniami wyższych czynności U.N. oraz na tle endokrynologicznym (psychopaci, neuropaci, itp.)

2. przy braku wyraźnych zaburzeń O.U.N. przy istniejących zaniedbaniach środowiskowych - młodzież moralnie zaniedbana

8. osoby z trudnościami w uczeniu w skutek dysharmonii rozwojowych i mikro deficytów

Klasyfikacja uwzględniająca podmiot pedagogiki specjalnej:

• są to osoby , u których procesy poznawcze przebiegają w sposób nieprawidłowy, na skutek uszkodzonej aparatury percepcyjnej (węch, słuch, wzrok, dotyk, itd.)

• są to osoby, u których postrzegany obraz poznawczy jest nie adekwatny do rzeczywistości, mają nieograniczoną zdolność do działania, ekspresji i rozumowania - możemy uznać, że są to osoby poniżej normy i wykazują duże problemy adaptacyjne (przystosowawcze)

• są to osoby mające w wyniku uszkodzenia narządu ruchu lub przewlekłej choroby ograniczoną zdolność do działania i ekspresji oraz trudności adaptacyjne w środowisku szkolnym, rodzinnym, w życiu społecznym i pracy zawodowej.

• są to osoby, które podlegają resocjalizacji, czyli niedostosowane społecznie w skutek zaniedbań i błędów wychowawczych, zarówno przez szkołę, jak i dom, rodzinę, są to osoby wchodzące w konflikt z normami prawnymi i społecznymi

• są to osoby znacznie przekraczające poziom normy intelektualnej i zdolności, które wymagają specjalistycznego ukierunkowania, stymulacji i specjalnego kształcenia.

jest to nauka, która zajmuje się nauczaniem i wychowaniem osób niepełnosprawnych (niewidomych i niedowidzących, głuchych i niedosłyszących, chorobami przewlekłymi z narządami ruchu, niepełnosprawnymi

intelektualnie).

Pedagogika specjalna jest nauka, ponieważ spełnia kryteria naukowe: )C

(ma swój cel, problem, metody i techniki, którymi się posługuje)

1.posiada swój przedmiot (niepełnosprawność, edukacja, wychowanie, terapia, itd.) oraz swój podmiot (osoba niepełnosprawna i jej rodzina) Przedmiotem badań jest przede wszystkim wszelka, celowa, intencjonalna i spontanicznie podejmowana działalność na rzecz osób niep. i ich rodzin.

2.posiada swoją metodologię, należy do nauk społeczno-humanistycznych, interdyscyplinarnych, posługuje się metodami i technikami nauk socjologicznych, psychologicznych, dydaktycznych oraz ma swoją metodę: metoda indywidualnych przypadków (wyparła metody ilościowe)

Metody: obserwacja, eksperyment pedagogiczny, rozmowa (f-cja poznawcza i terapeutyczna), techniki projekcyjne.

1 .posiada swojąterminologie, a więc język naukowy,

2.posiada reprezentacje instytucyjną i osobową (nauczyciele, doktorzy, profesorowie). Cele pedagogiki specjalnej : X Celem naczelnym jest:

• przygotowanie osób niepełnosprawnych, na miarę ich indywidualnie maksymalnych możliwości do życia samodzielnego w środowisku

• zapewnienie maksymalnego i wszechstronnego rozwoju, na miarę możliwości psychofizycznych . A. Hulek wyróżnia 2 cele:

• rewalidacyjny (rehabilitacyjny) — odnosi się do osób niepełnosprawnych;

• poznawczy - odnosi się do osób sprawnych, akcje edukacyjne, propagandowe - spektrum wiedzy o osobach niepełno sprawnych.

M. Grzegorzewska wyróżnia 3 rodzaje celów:

• humanistyczny - podkreśla podmiotowość osób niepełnosprawnych., traktowanie osób niepełnosprawnych z należytą im godnością;

• wychowawczy-jest bardziej priorytetowy, umiejętności jakie osoby niepełnosprawne są bardzo istotne, nacisk na kształcenie umiejętności znalezienia się w różnych sytuacjach życiowych.

• utylitarny (ekonomiczny) - powinien uwzględniać osoby niepełnosprawne jako potencjalnych pracowników (jeszcze w większości wypadków pozostaje celem teoretycznym)

Pedagogika Specjalna wspiera się kilkoma kierunkami poszukiwań i badan:

• etiologia - nauka, która próbuje dochodzić przyczyn, wyjaśnia, analizuje te czynniki, które zdeterminowały obniżenie sprawności psychicznej, nieprawidłowy rozwój, dysfunkcjonalność.

• fenomenologia — nauka, która pomaga zrozumieć zjawisko towarzyszące upośledzeniu fizycznemu i psychicznemu, interpretuje objawy i opisuje objawy współwystępujące w danym przypadku.

• profilaktyka - nauka, która próbuje zapobiegać, działania, które zmierzają do uniknięcia danego zjawiska ( patologii, dewiacji, schorzenia czy niepełnosprawności)

• terapia pedagogiczna - koryguje, usprawnia i leczy pewne odchylenia

• integracja - jest to idea, ruch zmierzający do zespolenia osób sprawnych i niep., (normalizacja - idea głoszona przez osoby niepełnosprawne.) /

Pedagogika specjalna w aspekcie edukacyjnym: X Praktyczna PS

Teoretyczna PS (nauki humanistyczne, empiryczne, teoretyczne)

Nauki podstawowe ukierunkowane (nauki specjalne (z przedrostkiem pato): dostarczają szczegółowych info.
O sposobach prowadzenia terapii, tłumaczą przyczyny dysfunkcji i sposoby funkcjonowania w różnych
kręgach (socjologia społeczna, rodziny, pracy, pedagogika specjalna, etiologia, psychologia itd.)
Nauki podstawowe ukierunkowane (wiedza ogólna: psychologia, socjologia, filozofia, ontologia, medycyna
ogólna, pedagogika ogólna). I

Nauka interdyscyplinarna jest to nauka, która ściśle współpracuje i korzysta z innych nauk, na bazie których

tworzy swoje teorie, oddaje swój dorobek empiryczny i naukowy innym naukom.

Nauka praktyczna - weryfikuje swoja wiedzę na gruncie praktycznym.

Norma jest to zbiór przepisów, zespół ogólnie przyjętych zasad ustalone przez większość.

X Nienormalność występuje wówczas gdy zagraża normom, wartościom, bezpieczeństwu, przekonaniom

ideologicznym czy religijnym. X Norma w Pedagogice Specjalnej:

• statystyczna

• wartościująca (oceniająca)

• idealna

XJak i dlaczego zmieniają się normy?

Pojęcie normy zależy od kryteriów oceny i wartościowania, które są zmienne i zależne od wielu czynników, m.in. od postępu wiedzy, techniki, czynników społecznych i ekonomicznych.

Na przykład w Polsce dzieci z ilorazem inteligencji poniżej 75 zaliczono do grupy upośledzonych umysłowo. Po przyjęciu w 1968 r. nowej klasyfikacji Międzynarodowej Organizacji Zdrowia, za upośledzone umysłowo uznaje się dzieci, u których iloraz inteligencji jest niższy od 68.

Innym przykładem jest: po wprowadzeniu protez słuchowych (aparatów elektroakustycznych) dzieci, które z tych protez z pożytkiem mogą korzystać z ubytkiem słuchu w granicach 80 db, określa się jako dzieci niedosłyszące. Przed wprowadzeniem tych zdobyczy techniki dzieci z takim samym ubytkiem słuchu przyjmowano do szkół dla głuchych jako praktycznie głuche.

^Pedagogika specjalna - to dział pedagogiki ogólnej której zadaniem jest ukształtowanie człowieka, oraz szukanie i doświadczanie dróg „naprawy rzeczy ludzkiej". Celem kolejnym pedagogiki specjalnej jest przywracanie ludziom odchylonym od normy psychofizycznej godności ludzkiej w różnych jej formatach, ponieważ każdy wychowanek powinien wychodzić z zakładu z poczuciem sensu życia - według M. Grzegorzewskiej. Pedagogika specjalna opracowuje własną teorię rewalidacji i powstaje jednocześnie w określonym stosunku współzależności z dyscyplinami najbardziej ogólnymi tj. z teorią wychowania - która określa jaki powinien być ideał wychowawczy oraz w jaki sposób zmierzać do jego osiągnięcia oraz dydaktykę (surdo, tyfło — dydaktykę), która przede wszystkim zajmuje się jak uczyć i czego uczyć.

X Pedagogika specjalna ma charakter potrójny tzn:

1 .nauki teoretycznej - (opisuje, wyjaśnia prawidłowości zmierzające do sformułowania teorii rewalidacji), 2.nauki praktycznej - (formułuje podstawy metodyczne oddziaływania rewalidacyjno - rehabilitacyjnego), 3.charakter sztuki - (ponieważ rehabilitacja jest rodzajem sztuki).

Jednostka odchylona od normy jako podmiot działalności pedagogiki specjalnej stanowią dzieci, młodzież i osoby dorosłe których dysfunkcja sensoryczna, choroba, lub niedostosowanie społeczne w sposób wyraźny utrudnia rozwój, kształcenie i wychowanie. ^Żądania pedagogiki specjalnej:

•maksymalne i wszechstronne ukształtowanie całej osobowości jednostki niepełnosprawnej •najlepsze przystosowanie jej do życia w społeczeństwie

•osiągnięcie jak najpełniejszego usamodzielniania we wszystkich jego postaciach i zakresach (samodzielność motoryczna, psychiczna, materialna, zawodowa i terytorialna)

•docenianie ważność i znaczenia poczucia kontroli i samooceny, które są podstawą adekwatnej do rzeczywistości samoakceptacji, samokierowania, samorealizacji. ^(Podstawowe cele pedagogiki specjalnej skupiają się wokół:

1 .Pomocy jednostce upośledzonej w pełnym rozwoju osobowym i intelektualnym, aby jak najlepiej mogła spełniać swoje zadania rozwojowe. Postępowanie rehabilitacyjne polega więc na korekturze czyli usprawniania narządów artykułacyjnych, korekturze wyobrażeń przestrzennych oraz korygowanie błędnych obrazów świata i obrazów samego siebie a w tym korygowanie zaniżonych lub nadmiernie zawyżonych błędnych wyobrażeń o stosunku do siebie i do innych ludzi.

2.Usprawniania - czyli zespole czynności terapeutyczno - wychowawczych. Może ona dotyczyć funkcji organicznych, psychicznych, psychospołecznych. Przykładem może być usprawnienie dźwięków mowy poprzez liczne ćwiczenia z zakresu wychowania słuchowego, natomiast u osób niewidomych jest to korekcja orientacji przestrzennej.

3.Każdy rodzaj niepełnosprawności zamyka człowieka w swoistym układzie barier ograniczając niektóre rodzaje aktywności i kontaktów społecznych oraz utrudniając wszechstronny i harmonijny rozwój osobowy. Większość tych ograniczeń ma podłoże biologiczne lub biopsychiczne, a więc wymaga działań terapeutycznych, rehabilitacyjno - usprawniających oraz nauczanie się sztuki życia nasyconego mimo trudności wartościami, zbudowane na założeniu personalnym, oraz że osoby niepełnosprawne wymagają troski i afirmacji bez względu na stopień dysfunkcji sensorycznej i poziomu jego wyników rehabilitacji. Jego godność a nie jakakolwiek inna cecha stanowi motyw troski pedagogów oraz rodziców o właściwe warunki życia_; rozwoju i wychowania, w dzieciństwie tak niewiele zależy od nas, ale od tychy co są z nami.

Pedagogika specjalna - jest dyscyplinąo charakterze wielo paradygmatycznym. Jednym z kierunków eksplikacji naukowych pedagogiki specjalnej jest poszukiwanie odpowiedzi na pytanie: jaki powinien być pedagog specjalnym jako nauczyciel i wychowawca. W świetle analizy literatury przedmiotu należy zaproponować paradygmaty charakteryzujące osobowość pedagoga specjalnego:

1 .Paradygmat człowieczeństwa - tezę paradygmatu stanowi myśl, że pedagog specjalny ma większe szanse wykorzystania indywidualnych predyspozycji w zawodzie, wtedy gdy realizuje swoje oddziaływania rehabilitacyjne, zgodnie z wewnętrzną strukturą. Dobroć, życzliwość, stanowią „instrument roboczy" w działalności wychowawczej nauczyciela,

2.Paradygmat samoaktualizacji - jest to twórcze wkraczanie w fazę doświadczeń i stanowi on cel zasadniczy realizowania i wykorzystywania przez pedagoga specjalnego swych talentów, wiedzy i umiejętności, 3 .Paradygmat autorytetu wyzwalającego - pedagog specjalny powinien być dla swojego wychowanka i jego rodziców autorytetem wyzwalającym,

4.Paradygmat samokształcenia - to konieczność ciągłego doskonalenia się, by czynić pracę dydaktyczną, wychowawczą coraz bardziej skuteczną,

5.Paradygmat poczucia odpowiedzialności - odpowiedzialny pedagog specjalny, który jest efektywnym organizatorem procesu nauczania i wychowania powinien posiadać takie umiejętności jak: * Dostrzeganie i rozpoznawanie emocji drugiego człowieka,

*Dostrzegania i spełniania potrzeb ucznia oraz spostrzeganie jego mocnych i słabych stron, ^Komunikowania się z uczniem niepełnosprawnym , *Szanowaniajego uczuć i poglądów. Historia pedagogiki specjalnej

Wiek XIX przyjmuje się za okres tworzenia się PS jako nauki. Inaugurujący jest rok 1861 kiedy to ukazały się pierwsze pozycje naukowe tłumaczące podstawy tej pedagogiki - autorami byli Georgens i Deinhard. Pedagogika ta istniała pod nazwą „pedagogika lecznicza" , która to dominowała do II wojny światowej w krajach europejskich. Nazwę tę stosuje się jeszcze powszechnie w Austrii, także w Polsce tak określa się dział pedagogiki specjalnej zajmujący się dziećmi przewlekle chorymi. W Czechosłowacji nazwa ta oznacza praktyczną działalność terapeutyczną.

Niektóre działy pedagogiki specjalnej określano nazwami pochodzącymi z lecznictwa, np. pedagogika upośledzonych umysłowo nazwano psychopatologią stosowaną, pedagogikę zaburzeń mowy nazwano logopedią. Na przełomie XIX i XX wieku stosowana była nazwa „psychiatria dziecięca" rozumiana jako pedagogika lecznicza. M. Tramer stosował określenie „psychiatria nieletnich", „psychiatria dzieci i młodocianych" w sensie pedagogiki resocjalizacyjnej.

Nazwy podkreślające leczenie i powiązanie z medycyną spotkały się z coraz ostrzejszą krytyką, czego wyrazem jest sformułowanie P. Moora (Heilpadagogik), że pedagogika specjalnajest przede wszystkim „pedagogikąi niczym innym". W rezultacie sporów, jakie toczono na ten temat już w okresie międzywojennym, przyjmowała się coraz powszechniej w krajach europejskich nazwa: „pedagogika specjalna". Nazwę tę stosowano także w krajach niemieckich, w krajach anglosaskich i we Francji.

U. Bleidick zwraca uwagę, ze skoro pedagogika specjalna zawiera treści ogólne dotyczące wszystkich jej podziałów, powinna nosić nazwę „ogólna pedagogika specjalna", potem proponuje wprowadzenie nazwy „pedagogika ograniczonych", obejmująca ogólne problemy, praktyki i teorię wychowania ograniczonych w rozwoju.

W Związku Radzieckim wprowadzono określenie „defektologia", której przedmiotem jest rozwój wychowanie i kształcenie jednostek defektywnych. W Holandii i w Anglii wprowadzono nazwę „ortopedagogika" (z greckiego orthos - prosty, słuszny, prawdziwy), podkreślająca, że jest to pedagogika „prostująca", „wyrównująca", „korygująca". W Polsce coraz bardziej przyjmuje się określenie „ortodydaktyka" dla dydaktyki specjalnej stosowanej w szkołach specjalnych. Wydaje się, że ortopedagogika jest terminem trafniejszym niż pedagogika specjalna. „Orto" występuje zresztą w wielu wyrazach złożonych, które przyjęły się w języku polskim, np. ortofonia, ortografia, ortopedia.

Niektórzy teoretycy uważają, że stosowanie określenia „pedagogika specjalna" nie jest słuszne. Stwierdzają bowiem, że słowo „specjalna" sugeruje podział dzieci na „normalne" i „specjalne", a stosowane środki wychowawcze i kształcenia także na środki „normalne" i „specjalne". Tym samym, pedagogika specjalna podkreśla jakby inność dzieci z odchyleniami od normy, przyczyniając się do pogłębienia izolacji tych dzieci od normalnych, a wszystkie dzieci powinny być traktowane jako równoprawne

W Niemieckiej Republice Demokratycznej od niedawna używana jest nazwa „pedagogika rehabilitacyjna". Nie wszyscy się jednak z nią zgadzają, gdyż rehabilitacja rozumiana jest także szerzej — jako rehabilitacja medyczna, społeczna, zawodowa, polityczna, prawna.

1 .są to osoby , u których procesy poznawcze przebiegają w sposób nieprawidłowy, na skutek uszkodzonej aparatury percepcyjnej (węch, słuch, wzrok, dotyk, itd.)

2.sąto osoby, u których postrzegany obraz poznawczy jest nie adekwatny do rzeczywistości, mają nieograniczoną zdolność do działania, ekspresji i rozumowania - możemy uznać, że są to osoby poniżej normy i wykazują duże problemy adaptacyjne (przystosowawcze)

3.są to osoby mające w wyniku uszkodzenia narządu ruchu łub przewlekłej choroby ograniczoną zdolność do działania i ekspresji oraz trudności adaptacyjne w środowisku szkolnym, rodzinnym, w życiu społecznym i

pracy zawodowej.

4.sąto osoby, które podlegają resocjalizacji, czyli niedostosowane społecznie w skutek zaniedbań i błędów wychowawczych, zarówno przez szkołę, jak i dom, rodzinę, są to osoby wchodzące w konflikt z normami prawnymi i społecznymi

5.są to osoby znacznie przekraczające poziom normy intelektualnej i zdolności, które wymagają specjalistycznego ukierunkowania, stymulacji i specjalnego kształcenia.

Klasyfikacja M. Grzegorzewskiej (uwzględniała stopnie niepełnosprawności, na tej podst. stworzono system edukacji, wychowania oraz subdyscypliny PS):

1 .oligofrenopedaeogika - pedagogika dotycząca upośledzeń umysłowych 2.surdopedagogika - pedagogika dotycząca upośledzeń słuchu i mowy 3.tyflopedagogika - pedagogika dotycząca upośledzeń wzroku

4.resocializacyjna - pedagogika dotycząca zaburzeń w zachowaniu, na tle czynników organicznych i środowiskowych

5.terapeutyczna z rehabilitacyjna - pedagogika dotycząca kalectwa i schorzeń przewlekłych ó.praca socjalna 7.pedagogika korekcyjna 8.1ogopedia

Zadania Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej:

l.Ustalenie diagnozy w aspekcie medycznym, psychologicznym, pedagogicznym i społecznym:

• bad. medyczne - jaki jest aktualny stan zdrowia dziecka;

• badanie psychologiczne — diagnozowanie zaburzeń oraz możliwości rozwojowych, typ osobowości, poziom inteligencji;

• badanie pedagogiczne - diagnoza problemów szkolnych, łuki szkolne, specyficzne trudności, rozmiar zaległości;

• badanie społeczne - diagnoza f-cjonowania w różnych grupach społ.;

2.0rzekanie o formie korekcyjno-wyrównawczej (stwierdzenie czy dziecko nadaje się do kształcenia masowego, integracyjnego czy specjalnego, czy też nauczania indywidualnego czy zindywidualizowanego) 3.Korektura pierwotnych diagnoz (bad. Pedagogiczne powinno być powtarzane po roku, a psychologiczne po 2 latach).

4.DziałaIność profilaktyczna na rzecz środowiska, organizowanie świetlic terapeutycznych, itd., instruktaż,

pomoc rodzinom, nauczycielom, wykłady, pogadanki).

Inteligencja:

I. logiczno-matematyczna Wechsler I. emocjonalna Goleman

I. wieloraka Gardner (językowa, przestrzenna, logiczna, kinestetyczno-ruchowa, interpersonalna, intrapersonalna, muzyczna) Obowiązek szkolny:

• od WTześnia 2004 obowiązek uczęszczania do „0";

• do ukończenia 18 roku życia,

• jeżeli dziecko urodziło się przed 1 września może rozpocząć edukację rok wcześniej jeżeli uzyskało opinię PP-P o dojrzałości szkolnej.

-jeżeli zachodzi potrzeba PP-P może wydłużyć okres uczęszczania dziecka do przedszkola do 10 roku życia.

• każdy etap nauczania można wydłużyć o jeden rok nauczania.

• w nauczaniu zintegrowanym dziecko nie może powtarzać klasy jeżeli rodzic nie wyrazi zgody. Nauczanie indywidualne:

• etap"0" - tygodniowo od 4 do 6 godzin

• etap 1 -3 (n. zintegrowane) - tygodniowo od 6 do 8 godz.

• etap 4-6 - od 8 do 10 godz.

• etap gimnazjum - od 10 do 12 godz.

• etap ponadgimnazjalny - od 12 do 16 godz.

Dla uczniów z etapu wstępnego „0" nauczanie indywidualne realizowane jest w ciągu 2 dni. Dla wyższych etapów nauczania realizowane jest w przeciągu 3 dni. Zasady pracy z dziećmi o specjalnych potrzebach edukacyjnych:

l.zasada sukcesu realnego optymizmu jako różnicowanie wymagań programowych adekwatnych do aktualnych potrzeb i możliwości dziecka (myślenie pozytywne), najbardziej motywujące są sytuacje, w których dziecko ma możliwość podniesienia własnej samooceny.

2.zasada ścisłej integracji doświadczeń percepcyjnych, ruchowych i językowych, treningu różnych funkcji praktycznych, ma zintegrować wszystkie sfery zmysłowe.

3.zasada aktywnego, wielostronnego mobilizowania i wzmacniania osiągnięć dziecka (dorosłego), przy wykonywaniu zadań poprzez stosowanie różnorodnych działań, które są związane z zainteresowaniami, potrzebami dziecka.

4.zasada doboru odpowiednich metod i technik oraz środków specjalistycznej terapii uwzględniając stopień i rodzaj upośledzenia, choroby, itd.

5.zasada wyzwolenia otwartości, bezpośredniości i spontaniczności w komunikowaniu się z najbliższym otoczeniem rodzinnym, sąsiedzkim, rówieśniczym, ó.zasada pełnej akceptacji i tolerancji,

7.zasada przyjmowania różnych zakresów wolności i autonomii osób niepełnosprawnych - to znaczy możliwości wyboru i dobrowolności podjęcia oferty współpracy.

S.zasada stopniowego, ewolucyjnego i regularnego osiągnięcia zamierzonych celów, 9.zasada uczenia się dla życia w środowisku, poprzez uczestnictwo, działanie i przeżywanie oraz dopasowywanie wymagań do poziomu rozwoju i jego następnych etapów,

lO.zasada całościowego, komplementarnego, wszechstronnego i zintegrowanego podejścia do dziecka
niepełnosprawnego jako całości fizycznej, psychicznej i społecznej, żyjącego w konkretnym

lokalnym środowisku.

ll.zasada niezbędnego optymalnego wykorzystania oprzyrządowania i oprotezowania. X NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ wszelkie ograniczenia lub niemożliwość wykonania czynności

charakterystycznym dla płci, kręgu kulturowego, ze względu na wiek i upośledzenie oznacza niekorzystną,

wręcz gorszą sytuację dla osoby dotkniętej niepełnosprawnością w związku z tym występują trudności,

ograniczenia, brak możliwości wypełniania ról społecznych. ^TERMINOLOGIA

Zależnie od przyjętych kryteriów, spotyka się wiele klasyfikacji niepełnosprawności określających zakres tego pojęcia. Odchodzą już one jednak od ustalania przyczyn, koncentrując się raczej na konsekwencjach w funkcjonowaniu fizycznym, psychicznym i społecznym człowieka. Przykładem jest opublikowana w 1980 r. przez Światową Organizację Zdrowia Międzynarodowa Klasyfikacja Uszkodzeń, Niepełnosprawności i Upośledzeń. Od 20 lat stanowi ona międzynarodowy wzorzec określania różnorodnych możliwych konsekwencji wrodzonych lub nabytych deficytów zdrowotnych. Dokonano w niej rozgraniczenia w zależności od tego, czy

• dana niepełnosprawność jest uszkodzeniem w wymiarze medycznym,

• niezdolnością do wykonywania funkcji życiowych, 7" czy upośledzeniem w sensie społecznym.

^Współczesna klasyfikacja osób niepełnosprawnych Z. Sękowskiej wyróżnia:

l.niewidomi i niedowidzący:

a)niewidomi od urodzenia lub przed 5 rokiem życia

b)ociemniali

c )niewidomi i ociemniali z dodatkowymi kalectwami d)niewidomi i ociemniali z upośledzeniem umysłowym

e)niedo widzący

f)słabo widzący w wysokim stopniu 2.głusi i niedosłyszący: ałgłusi od urodzenia

b)głusi i niedosłyszący z dodatkowym kalectwem

c)ogłuchli mówiący

d)głusi z upośledzeniem umysłowym

e)głusi z resztkami słuchu

f)niedo słyszący

3.głucho - niewidomi

4.upośledzeni umysłowo:

a)w stopniu lekkim

b)w stopniu umiarkowanym

c)w stopniu znacznym

d)w stopniu głębokim

5.przewiekle chorzy:

a)ze względu na rodzaj schorzenia

b)ze względu na formę leczenia

ó.osoby z uszkodzona aparaturą ruchową:

a)wady, choroby, urazy i uszkodzenia kręgosłupa

b)wady postawy, deformacje, amputacje, dysfunkcje kończyn

c)porażenia, atropia (zanik mięśni)

7.nieprzystosowani społecznie:

a)z wyraźnymi zaburzeniami wyższych czynności U.N. oraz na tle endokrynologicznym (psychopaci, neuropaci, itp.)

b)przy braku wyraźnych zaburzeń O.U.N. przy istniejących zaniedbaniach środowiskowych - młodzież moralnie zaniedbana

,8.osoby z trudnościami w uczeniu w skutek dysharmonii rozwojowych i mikro deficytów ,\ Przez dziecko niepełnosprawne uważamy taką osobę, która na skutek ograniczeń pod względem fizycznym, somatycznym łub psychicznym ma znaczne trudności w wywiązywaniu się z zadań, jakie stawiają przed nią życie codzienne, szkoła, praca zawodowa i czas wolny.

Przez specjalne potrzeby edukacyjne rozumie się potrzeby, które w procesie rozwoju dzieci i młodzieży wynikają z ich niepełnosprawności lub powstałe z innych przyczyn trudności w uczeniu się.

/\ Do barier psychologicznych należy zaliczyć: niepewność osób niepełnosprawnych co do własnych możliwości, zaniżona samoocena, niewystarczająca motywacja do podejmowania działań w zakresie poszukiwania pracy. Czynniki te powodują zmniejszenie aktywności życiowej, a także niejednokrotnie izolację społecznąi degradację osobowościową. Przejawem tej sytuacji jest zanik umiejętności zawodowych i interpersonalnych, zagrożenie marginalizacją lub wykluczeniem społecznym nie tylko samych niepełnosprawnych, ale również ich rodzin.

X Do głównych barier społecznych związanych z osobami niepełnosprawnymi w kontekście rynku pracy należą:

- bariery występujące w środowisku pracodawców: *

*brak wiedzy dotyczącej zasad zatrudniania osób niepełnosprawnych, uprzedzenia i bariery mentalne, *wygórowane oczekiwania wobec pracowników (wykształcenie, wydajność, dyspozycyjność), *niewiełkie zainteresowanie zatrudnianiem osób niepełnosprawnych wynikające z dużej podaży siły roboczej na rynku,

*błędne postrzeganie osób niepełnosprawnych jako osób z widoczną niepełnosprawnością.

• bariery występujące w środowisku pracowników: *brak umiejętności współpracy z niepełnosprawnymi, *brak zdolności empatii, uprzedzenia, niepełna akceptacja.

• inne bariery społeczne:

*mała wiedza o niepełnosprawnych, ich potrzebach i możliwościach, mała świadomość wśród ludzi zdrowych potrzeby rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych,

* bagatelizowanie problemu bezrobocia wśród niepełnosprawnych. Klasyfikacja dzieci (osób) o specjalnych potrzebach edukacyjnych:

1 .Uczniowie z uszkodzeniami sensorycznymi, do których należą: a)osoby niewidome i słabowidzące b)osoby niesłyszące i słabosłyszące

2.Uczniowie z uszkodzeniami motorycznymi, do których należą:

a)osoby z niepełnosprawnością motoryczną - z uszkodzeniem narządu ruchu

b)osoby z przewlekłymi schorzeniami narządów wewnętrznych

2.Uczniowie z upośledzeniem umysłowym, z niesprawnością intelektualną

3.Uczniowie z zaburzeniami komunikacji językowej,

4.Uczniowie ze złożonymi niepełnosprawnościami, do których należą:

a)dzieci z niepełnosprawnościami sprzężonymi - niep. wzajemnie się warunkującymi, X Nienormalność występuje wówczas gdy zagraża normom, wartościom, bezpieczeństwu, przekonaniom

ideologicznym czy religijnym. X Norma w Pedagogice Specjalnej:

• statystyczna

• wartościująca (oceniająca)

• idealna

XJak i dlaczego zmieniają się normy?

Pojęcie normy zależy od kryteriów oceny i wartościowania, które są zmienne i zależne od wielu czynników, m.in. od postępu wiedzy, techniki, czynników społecznych i ekonomicznych.

Na przykład w Polsce dzieci z ilorazem inteligencji poniżej 75 zaliczono do grupy upośledzonych umysłowo. Po przyjęciu w 1968 r. nowej klasyfikacji Międzynarodowej Organizacji Zdrowia, za upośledzone umysłowo uznaje się dzieci, u których iloraz inteligencji jest niższy od 68.

Innym przykładem jest: po wprowadzeniu protez słuchowych (aparatów elektroakustycznych) dzieci, które z tych protez z pożytkiem mogą korzystać z ubytkiem słuchu w granicach 80 db, określa się jako dzieci niedosłyszące. Przed wprowadzeniem tych zdobyczy techniki dzieci z takim samym ubytkiem słuchu przyjmowano do szkół dla głuchych jako praktycznie głuche.

^Pedagogika specjalna - to dział pedagogiki ogólnej której zadaniem jest ukształtowanie człowieka, oraz szukanie i doświadczanie dróg „naprawy rzeczy ludzkiej". Celem kolejnym pedagogiki specjalnej jest przywracanie ludziom odchylonym od normy psychofizycznej godności ludzkiej w różnych jej formatach, ponieważ każdy wychowanek powinien wychodzić z zakładu z poczuciem sensu życia - według M. Grzegorzewskiej. Pedagogika specjalna opracowuje własną teorię rewalidacji i powstaje jednocześnie w określonym stosunku współzależności z dyscyplinami najbardziej ogólnymi tj. z teorią wychowania - która określa jaki powinien być ideał wychowawczy oraz w jaki sposób zmierzać do jego osiągnięcia oraz dydaktykę [surdo, tyflo — dydaktykę), która przede wszystkim zajmuje się jak uczyć i czego uczyć.

X Pedagogika specjalna ma charakter potrójny tzn:

1 .nauki teoretycznej - (opisuje, wyjaśnia prawidłowości zmierzające do sformułowania teorii rewalidacji), 2.nauki praktycznej - (formułuje podstawy metodyczne oddziaływania rewalidacyjno - rehabilitacyjnego), 3.charakter sztuki - (ponieważ rehabilitacja jest rodzajem sztuki).

Jednostka odchylona od normy jako podmiot działalności pedagogiki specjalnej stanowią dzieci, młodzież i osoby dorosłe których dysfunkcja sensoryczna, choroba, lub niedostosowanie społeczne w sposób wyraźny utrudnia rozwój, kształcenie i wychowanie. ^Żądania pedagogiki specjalnej:

•maksymalne i wszechstronne ukształtowanie całej osobowości jednostki niepełnosprawnej •najlepsze przystosowanie jej do życia w społeczeństwie

•osiągnięcie jak najpełniejszego usamodzielniania we wszystkich jego postaciach i zakresach (samodzielność motoryczna, psychiczna, materialna, zawodowa i terytorialna)

•docenianie ważność i znaczenia poczucia kontroli i samooceny, które są podstawą adekwatnej do rzeczywistości samoakceptacji, samokierowania, samorealizacji. ^(Podstawowe cele pedagogiki specjalnej skupiają sie wokół:

1 .Pomocy jednostce upośledzonej w pełnym rozwoju osobowym i intelektualnym, aby jak najlepiej mogła spełniać swoje zadania rozwojowe. Postępowanie rehabilitacyjne polega więc na korekturze czyli usprawniania narządów artykułacyjnych, korekturze wyobrażeń przestrzennych oraz korygowanie błędnych obrazów świata i obrazów samego siebie a w tym korygowanie zaniżonych lub nadmiernie zawyżonych błędnych wyobrażeń o stosunku do siebie i do innych ludzi.

2.Usprawniania - czyli zespole czynności terapeutyczno - wychowawczych. Może ona dotyczyć funkcji organicznych, psychicznych, psychospołecznych. Przykładem może być usprawnienie dźwięków mowy poprzez liczne ćwiczenia z zakresu wychowania słuchowego, natomiast u osób niewidomych jest to korekcja orientacji przestrzennej.

3.Każdy rodzaj niepełnosprawności zamyka człowieka w swoistym układzie barier ograniczając niektóre rodzaje aktywności i kontaktów społecznych oraz utrudniając wszechstronny i harmonijny rozwój osobowy. Większość tych ograniczeń ma podłoże biologiczne lub biopsychiczne, a więc wymaga działań terapeutycznych, rehabilitacyjno - usprawniających oraz nauczanie się sztuki życia nasyconego mimo trudności wartościami, zbudowane na założeniu personalnym, oraz że osoby niepełnosprawne wymagają troski i afirmacji bez względu na stopień dysfunkcji sensorycznej i poziomu jego wyników rehabilitacji. Jego godność a nie jakakolwiek inna cecha stanowi motyw troski pedagogów oraz rodziców o właściwe warunki życia_; rozwoju i wychowania, w dzieciństwie tak niewiele zależy od nas, ale od tychy co są z nami.

Pedagogika specjalna - jest dyscyplinąo charakterze wielo paradygmatycznym. Jednym z kierunków eksplikacji naukowych pedagogiki specjalnej jest poszukiwanie odpowiedzi na pytanie: jaki powinien być pedagog specjalnym jako nauczyciel i wychowawca. W świetle analizy literatury przedmiotu należy zaproponować paradygmaty charakteryzujące osobowość pedagoga specjalnego:

1 .Paradygmat człowieczeństwa - tezę paradygmatu stanowi myśl, że pedagog specjalny ma większe szanse wykorzystania indywidualnych predyspozycji w zawodzie, wtedy gdy realizuje swoje oddziaływania rehabilitacyjne, zgodnie z wewnętrzną strukturą. Dobroć, życzliwość, stanowią „instrument roboczy" w działalności wychowawczej nauczyciela,

2.Paradygmat samoaktualizacji - jest to twórcze wkraczanie w fazę doświadczeń i stanowi on cel zasadniczy realizowania i wykorzystywania przez pedagoga specjalnego swych talentów, wiedzy i umiejętności, 3 .Paradygmat autorytetu wyzwalającego - pedagog specjalny powinien być dla swojego wychowanka i jego rodziców autorytetem wyzwalającym,

4.Paradygmat samokształcenia - to konieczność ciągłego doskonalenia się, by czynić pracę dydaktyczną, wychowawczą coraz bardziej skuteczną

5.Paradygmat poczucia odpowiedzialności - odpowiedzialny pedagog specjalny, który jest efektywnym organizatorem procesu nauczania i wychowania powinien posiadać takie umiejętności jak: * Dostrzeganie i rozpoznawanie emocji drugiego człowieka,

*Dostrzegania i spełniania potrzeb ucznia oraz spostrzeganie jego mocnych i słabych stron, ^Komunikowania się z uczniem niepełnosprawnym , *Szanowaniajego uczuć i poglądów. Historia pedagogiki specjalnej

Wiek XIX przyjmuje się za okres tworzenia się PS jako nauki. Inaugurujący jest rok 1861 kiedy to ukazały się pierwsze pozycje naukowe tłumaczące podstawy tej pedagogiki - autorami byli Georgens i Deinhard. Pedagogika ta istniała pod nazwą „pedagogika lecznicza" , która to dominowała do II wojny światowej w krajach europejskich. Nazwę tę stosuje się jeszcze powszechnie w Austrii, także w Polsce tak określa się dział pedagogiki specjalnej zajmujący się dziećmi przewlekle chorymi. W Czechosłowacji nazwa ta oznacza praktyczną działalność terapeutyczną.

Niektóre działy pedagogiki specjalnej określano nazwami pochodzącymi z lecznictwa, np. pedagogika upośledzonych umysłowo nazwano psychopatologią stosowaną, pedagogikę zaburzeń mowy nazwano logopedią. Na przełomie XIX i XX wieku stosowana była nazwa „psychiatria dziecięca" rozumiana jako pedagogika lecznicza. M. Tramer stosował określenie „psychiatria nieletnich", „psychiatria dzieci i młodocianych" w sensie pedagogiki resocjalizacyjnej.

Nazwy podkreślające leczenie i powiązanie z medycyną spotkały się z coraz ostrzejszą krytyką, czego wyrazem jest sformułowanie P. Moora (Heilpadagogik), że pedagogika specjalnajest przede wszystkim „pedagogikąi niczym innym". W rezultacie sporów, jakie toczono na ten temat już w okresie międzywojennym, przyjmowała się coraz powszechniej w krajach europejskich nazwa: „pedagogika specjalna". Nazwę tę stosowano także w krajach niemieckich, w krajach anglosaskich i we Francji.

U. Bleidick zwraca uwagę, ze skoro pedagogika specjalna zawiera treści ogólne dotyczące wszystkich jej podziałów, powinna nosić nazwę „ogólna pedagogika specjalna", potem proponuje wprowadzenie nazwy „pedagogika ograniczonych", obejmująca ogólne problemy, praktyki i teorię wychowania ograniczonych w rozwoju.

W Związku Radzieckim wprowadzono określenie „defektologia", której przedmiotem jest rozwój wychowanie i kształcenie jednostek defektywnych. W Holandii i w Anglii wprowadzono nazwę „ortopedagogika" (z greckiego orthos - prosty, słuszny, prawdziwy), podkreślająca, że jest to pedagogika „prostująca", „wyrównująca", „korygująca". W Polsce coraz bardziej przyjmuje się określenie „ortodydaktyka" dla dydaktyki specjalnej stosowanej w szkołach specjalnych. Wydaje się, że ortopedagogika jest terminem trafniejszym niż pedagogika specjalna. „Orto" występuje zresztą w wielu wyrazach złożonych, które przyjęły się w języku polskim, np. ortofonia, ortografia, ortopedia.

Niektórzy teoretycy uważają, że stosowanie określenia „pedagogika specjalna" nie jest słuszne. Stwierdzają bowiem, że słowo „specjalna" sugeruje podział dzieci na „normalne" i „specjalne", a stosowane środki wychowawcze i kształcenia także na środki „normalne" i „specjalne". Tym samym, pedagogika specjalna podkreśla jakby inność dzieci z odchyleniami od normy, przyczyniając się do pogłębienia izolacji tych dzieci od normalnych, a wszystkie dzieci powinny być traktowane jako równoprawne

W Niemieckiej Republice Demokratycznej od niedawna używana jest nazwa „pedagogika rehabilitacyjna". Nie wszyscy się jednak z nią zgadzają, gdyż rehabilitacja rozumiana jest także szerzej — jako rehabilitacja medyczna, społeczna, zawodowa, polityczna, prawna.

Klasyfikacja uwzględniająca podmiot pedagogiki specjalnej:,)^

1 .są to osoby , u których procesy poznawcze przebiegają w sposób nieprawidłowy, na skutek uszkodzonej aparatury percepcyjnej (węch, słuch, wzrok, dotyk, itd.)

2.sąto osoby, u których postrzegany obraz poznawczy jest nie adekwatny do rzeczywistości, mają nieograniczoną zdolność do działania, ekspresji i rozumowania - możemy uznać, że są to osoby poniżej normy i wykazują duże problemy adaptacyjne (przystosowawcze)

3.są to osoby mające w wyniku uszkodzenia narządu ruchu lub przewlekłej choroby ograniczoną zdolność do działania i ekspresji oraz trudności adaptacyjne w środowisku szkolnym, rodzinnym, w życiu społecznym i

pracy zawodowej.

4.sąto osoby, które podlegają resocjalizacji, czyli niedostosowane społecznie w skutek zaniedbań i błędów wychowawczych, zarówno przez szkołę, jak i dom, rodzinę, są to osoby wchodzące w konflikt z normami prawnymi i społecznymi

5.są to osoby znacznie przekraczające poziom normy intelektualnej i zdolności, które wymagają specjalistycznego ukierunkowania, stymulacji i specjalnego kształcenia.

Klasyfikacja M. Grzegorzewskiej (uwzględniała stopnie niepełnosprawności, na tej podst. stworzono system edukacji, wychowania oraz subdyscypliny PS):

1 .oligofrenopedaeogika - pedagogika dotycząca upośledzeń umysłowych 2.surdopedagogika - pedagogika dotycząca upośledzeń słuchu i mowy 3.tyflopedagogika - pedagogika dotycząca upośledzeń wzroku

4.resocializacvina - pedagogika dotycząca zaburzeń w zachowaniu, na tle czynników organicznych i środowiskowych

5.terapeutyczna z rehabilitacyjna - pedagogika dotycząca kalectwa i schorzeń przewlekłych ó.praca socjalna 7.pedagogika korekcyjna 8.1ogopedia

Zadania Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej:

l.Ustalenie diagnozy w aspekcie medycznym, psychologicznym, pedagogicznym i społecznym:

• bad. medyczne - jaki jest aktualny stan zdrowia dziecka;

• badanie psychologiczne — diagnozowanie zaburzeń oraz możliwości rozwojowych, typ osobowości, poziom inteligencji;

• badanie pedagogiczne - diagnoza problemów szkolnych, luki szkolne, specyficzne trudności, rozmiar zaległości;

• badanie społeczne - diagnoza f-cjonowania w różnych grupach społ.;

2.0rzekanie o formie korekcyjno-wyrównawczej (stwierdzenie czy dziecko nadaje się do kształcenia masowego, integracyjnego czy specjalnego, czy też nauczania indywidualnego czy zindywidualizowanego) 3.Korektura pierwotnych diagnoz (bad. Pedagogiczne powinno być powtarzane po roku, a psychologiczne po 2 latach).

4.Działałność profilaktyczna na rzecz środowiska, organizowanie świetlic terapeutycznych, itd., instruktaż,

pomoc rodzinom, nauczycielom, wykłady, pogadanki).

Inteligencja:

I. logiczno-matematyczna Wechsler I. emocjonalna Goleman

I. wieloraka Gardner (językowa, przestrzenna, logiczna, kinestetyczno-ruchowa, interpersonalna, intrapersonalna, muzyczna) Obowiązek szkolny:

• od września 2004 obowiązek uczęszczania do „0";

• do ukończenia 18 roku życia,

• jeżeli dziecko urodziło się przed 1 września może rozpocząć edukację rok wcześniej jeżeli uzyskało opinię PP-P o dojrzałości szkolnej.

-jeżeli zachodzi potrzeba PP-P może wydłużyć okres uczęszczania dziecka do przedszkola do 10 roku życia.

• każdy etap nauczania można wydłużyć o jeden rok nauczania.

• w nauczaniu zintegrowanym dziecko nie może powtarzać klasy jeżeli rodzic nie wyrazi zgody. Nauczanie indywidualne:

• etap"0" - tygodniowo od 4 do 6 godzin

• etap 1 -3 (n. zintegrowane) - tygodniowo od 6 do 8 godz.

• etap 4-6 - od 8 do 10 godz.

• etap gimnazjum - od 10 do 12 godz.

• etap ponadgimnazjalny - od 12 do 16 godz.

Dla uczniów z etapu wstępnego „0" nauczanie indywidualne realizowane jest w ciągu 2 dni. Dla wyższych etapów nauczania realizowane jest w przeciągu 3 dni. Zasady pracy z dziećmi o specjalnych potrzebach edukacyjnych:

l.zasada sukcesu realnego optymizmu jako różnicowanie wymagań programowych adekwatnych do aktualnych potrzeb i możliwości dziecka (myślenie pozytywne), najbardziej motywujące są sytuacje, w których dziecko ma możliwość podniesienia własnej samooceny.

2.zasada ścisłej integracji doświadczeń percepcyjnych, ruchowych i językowych, treningu różnych funkcji praktycznych, ma zintegrować wszystkie sfery zmysłowe.

3.zasada aktywnego, wielostronnego mobilizowania i wzmacniania osiągnięć dziecka (dorosłego), przy wykonywaniu zadań poprzez stosowanie różnorodnych działań, które są związane z zainteresowaniami, potrzebami dziecka.

4.zasada doboru odpowiednich metod i technik oraz środków specjalistycznej terapii uwzględniając stopień i rodzaj upośledzenia, choroby, itd.

5.zasada wyzwolenia otwartości, bezpośredniości i spontaniczności w komunikowaniu się z najbliższym otoczeniem rodzinnym, sąsiedzkim, rówieśniczym, ó.zasada pełnej akceptacji i tolerancji,

7.zasada przyjmowania różnych zakresów wolności i autonomii osób niepełnosprawnych - to znaczy możliwości wyboru i dobrowolności podjęcia oferty współpracy.

S.zasada stopniowego, ewolucyjnego i regularnego osiągnięcia zamierzonych celów, 9.zasada uczenia się dla życia w środowisku, poprzez uczestnictwo, działanie i przeżywanie oraz dopasowywanie wymagań do poziomu rozwoju i jego następnych etapów,

lO.zasada całościowego, komplementarnego, wszechstronnego i zintegrowanego podejścia do dziecka
niepełnosprawnego jako całości fizycznej, psychicznej i społecznej, żyjącego w konkretnym

lokalnym środowisku.

ll.zasada niezbędnego optymalnego wykorzystania oprzyrządowania i oprotezowania. X NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ wszelkie ograniczenia lub niemożliwość wykonania czynności

charakterystycznym dla płci, kręgu kulturowego, ze względu na wiek i upośledzenie oznacza niekorzystną,

wręcz gorszą sytuację dla osoby dotkniętej niepełnosprawnością w związku z tym występują trudności,

ograniczenia, brak możliwości wypełniania ról społecznych. ^TERMINOLOGIA

Zależnie od przyjętych kryteriów, spotyka się wiele klasyfikacji niepełnosprawności określających zakres tego pojęcia. Odchodzą już one jednak od ustalania przyczyn, koncentrując się raczej na konsekwencjach w funkcjonowaniu fizycznym, psychicznym i społecznym człowieka. Przykładem jest opublikowana w 1980 r. przez Światową Organizację Zdrowia Międzynarodowa Klasyfikacja Uszkodzeń, Niepełnosprawności i Upośledzeń. Od 20 lat stanowi ona międzynarodowy wzorzec określania różnorodnych możliwych konsekwencji wrodzonych lub nabytych deficytów zdrowotnych. Dokonano w niej rozgraniczenia w zależności od tego, czy

• dana niepełnosprawność jest uszkodzeniem w wymiarze medycznym,

• niezdolnością do wykonywania funkcji życiowych, 7" czy upośledzeniem w sensie społecznym.

^Współczesna klasyfikacja osób niepełnosprawnych Z. Sękowskiej wyróżnia:

l.niewidomi i niedowidzący:

a)niewidomi od urodzenia lub przed 5 rokiem życia

b)ociemniali

c )niewidomi i ociemniali z dodatkowymi kalectwami d)niewidomi i ociemniali z upośledzeniem umysłowym

e)niedo widzący

f)słabo widzący w wysokim stopniu 2.głusi i niedosłyszący: ałgłusi od urodzenia

b)głusi i niedosłyszący z dodatkowym kalectwem

c)ogłuchli mówiący

d)głusi z upośledzeniem umysłowym

e)głusi z resztkami słuchu

f)niedo słyszący

3.głucho - niewidomi

4.upośledzeni umysłowo:

a)w stopniu lekkim

b)w stopniu umiarkowanym

c)w stopniu znacznym

d)w stopniu głębokim

5.przewiekle chorzy:

a)ze względu na rodzaj schorzenia

b)ze względu na formę leczenia

ó.osoby z uszkodzona aparaturą ruchową:

a)wady, choroby, urazy i uszkodzenia kręgosłupa

b)wady postawy, deformacje, amputacje, dysfunkcje kończyn

c)porażenia, atropia (zanik mięśni)

7.nieprzystosowani społecznie:

a)z wyraźnymi zaburzeniami wyższych czynności U.N. oraz na tle endokrynologicznym (psychopaci, neuropaci, itp.)

b)przy braku wyraźnych zaburzeń O.U.N. przy istniejących zaniedbaniach środowiskowych - młodzież moralnie zaniedbana

,8.osoby z trudnościami w uczeniu w skutek dysharmonii rozwojowych i mikro deficytów ,\ Przez dziecko niepełnosprawne uważamy taką osobę, która na skutek ograniczeń pod względem fizycznym, somatycznym lub psychicznym ma znaczne trudności w wywiązywaniu się z zadań, jakie stawiają przed nią życie codzienne, szkoła, praca zawodowa i czas wolny.

Przez specjalne potrzeby edukacyjne rozumie się potrzeby, które w procesie rozwoju dzieci i młodzieży wynikają z ich niepełnosprawności lub powstałe z innych przyczyn trudności w uczeniu się.

XDo barier psychologicznych należy zaliczyć: niepewność osób niepełnosprawnych co do własnych możliwości, zaniżona samoocena, niewystarczająca motywacja do podejmowania działań w zakresie poszukiwania pracy. Czynniki te powodują zmniejszenie aktywności życiowej, a także niejednokrotnie izolację społecznąi degradację osobowościową. Przejawem tej sytuacji jest zanik umiejętności zawodowych i interpersonalnych, zagrożenie marginalizacją lub wykluczeniem społecznym nie tylko samych niepełnosprawnych, ale również ich rodzin.

X Do głównych barier społecznych związanych z osobami niepełnosprawnymi w kontekście rynku pracy należą:

- bariery występujące w środowisku pracodawców: *

*brak wiedzy dotyczącej zasad zatrudniania osób niepełnosprawnych, uprzedzenia i bariery mentalne, *wygórowane oczekiwania wobec pracowników (wykształcenie, wydajność, dyspozycyjność), *niewielkie zainteresowanie zatrudnianiem osób niepełnosprawnych wynikające z dużej podaży siły roboczej na rynku,

*błędne postrzeganie osób niepełnosprawnych jako osób z widoczną niepełnosprawnością.

• bariery występujące w środowisku pracowników: *brak umiejętności współpracy z niepełnosprawnymi, *brak zdolności empatii, uprzedzenia, niepełna akceptacja.

• inne bariery społeczne:

*mała wiedza o niepełnosprawnych, ich potrzebach i możliwościach, mała świadomość wśród ludzi zdrowych potrzeby rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych,

* bagatelizowanie problemu bezrobocia wśród niepełnosprawnych. Klasyfikacja dzieci (osób) o specjalnych potrzebach edukacyjnych:

1 .Uczniowie z uszkodzeniami sensorycznymi, do których należą: a)osoby niewidome i słabowidzące b)osoby niesłyszące i słabosłyszące

2.Uczniowie z uszkodzeniami motorycznymi, do których należą:

a)osoby z niepełnosprawnością motoryczną - z uszkodzeniem narządu ruchu

b)osoby z przewlekłymi schorzeniami narządów wewnętrznych

2.Uczniowie z upośledzeniem umysłowym, z niesprawnością intelektualną,

3.Uczniowie z zaburzeniami komunikacji językowej,

4.Uczniowie ze złożonymi niepełnosprawnościami, do których należą:

a)dzieci z niepełnosprawnościami sprzężonymi - niep. wzajemnie się warunkującymi,

b)dzieci z niepełnosprawnościami dodatkowymi - nakładającymi się. 5.Uczniowie z zaburzeniami emocjonalnymi i zachowania,

ó.Uczniowie z autyzmem dziecięcym i pokrewnymi zaburzeniami (zespól Aspergera, mutyzm) 7.Uczniowie ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się (dyslalia, dysgrafia, dysleksja, itd.) S .Uczniowie z przewlekłymi schorzeniami somatycznymi - które cierpią na chorobę nieuleczalną albo nawracającą lub postępującą, trwającąjeden rok lub więcej.

Problem dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych był bardzo szeroko omawiany na Światowej Konferencji w Salamance (Hiszpania) w 1994 r.

Obecnie wprowadzono kodyfikację i symbolikę zaburzeń DSM IV:

01U - up. umysłowe 02P - choroby psychiczne

03L - wady, choroby, zaburzenia słuchu, głosu i mowy 04O - wady, choroby, zaburzenia narządu wzroku 05R - wady, choroby, zaburzenia narządu ruchu 06E - epilepsja

07S - wady, choroby, zaburzenia układu oddechowego 08P - wady, choroby, zaburzenia układu pokarmowego 09M - wady. choroby, zaburzenia układu moczowo-płciowego 10N - wady, choroby, zaburzenia układu neurologicznego

111 - inne w skład, których wchodzą choroby układu neurologicznego, enzymatycznego, endokrynologicznego, immunologicznego, odzwierzęce, zeszpecenia, AIDS, metaboliczne. ^§XStemxentowy ipoząrentowy w orzecznictwie:. 1 .Rentowy - zajmuję się tym ZUS i lekarze orzecznicy,

2.Pozarentowy - który posiada dwa szczeble tzn. powiatowe zespoły ds. orzekania o niepełnosprawności, które powoływane są przez starostę, ale za zgodą wojewody. Organem nadrzędnym są Wojewódzkie Zespoły ds. Orzekania o Niepełnosprawności i są one instytucjami odwoławczymi od decyzji lekarzy orzeczników. Decyzja WZONU nie jest ostateczna, ponieważ możemy się odwołać do sądu pracy. Ustalenie stopni w tym systemie nastąpiły zmiany od 1997 roku nazwy z grup inwalidzkich na stopnie niepełnosprawności, które zostały zaczerpnięte z definicji osoby niepełnosprawnej, a istnieją tu możliwości kwalifikatorów w postaci: *możliwości podjęcia pracy zawodowej, *zakresu wymaganej opieki, *zdolności do samodzielnej egzystencji.

1. Stopień znaczny - oznaczał przed zmianami I grupę inwalidzką, 2.Stopień umiarkowany — oznaczał II grupę inwalidzką 3.Stopień lekki - oznaczał III grupę inwalidzką.

Osoba ze znacznym upośledzeniem - to osoba, która nie może podjąć jakiejkolwiek pracy zawodowej, lub może zostać zatrudniona w zakładzie pracy chronionej lub w zakładzie aktywizacji zawodowej wymaga stałej łub długoterminowej pomocy osób trzecich w egzystencji- przez pojęcie rozumiemy tu możliwości i umiejętności zaspokojenia podstawowych potrzeb oraz zdolność do zabezpieczenia się przed różnymi niebezpieczeństwami rozwojowymi.

Osoba z umiarkowanym upośledzeniem - określamy osobę, która może zostać zatrudniona w zakładzie pracy chronionej lub w każdym innym zakładzie, pod warunkiem iż będzie dla niej przygotowane stanowisko pracy przystosowane do rodzaju niepełnosprawności i możliwości takiej osoby. Osoba taka wymaga okresowej i częściowej pomocy innych osób.

Osoba z lekkim upośledzeniem - określa osobę o zmniejszonej sprawności organizmu mogącej uzyskać zatrudnienie w każdym zakładzie, ale mającą trochę niższe kompetencję i możliwości w porównaniu z kompetencjami i możliwościami osób sprawnych i nie wymagających pomocy innych osób w codziennej egzystencji. .REWALIDACJA

A Rewalidacja (ponownie silny, mocny, sprawny) - są to działania skierowane na dzieci i młodzież.

Przywrócenie dzieciom całkowitego zdrowia, więc całkowita rewalidacji jest dostępna tylko w stosunku do dzieci przewlekle chorych (nie we wszystkich przypadkach).W stosunku do pozostałych dzieci specjalnych, pojęcie „rewalidacja" należy rozumieć w znaczeniu przenośnym. Celem wychowania specjalnego jest przywrócenie im „zdrowia" w dostępnych dla nich zakresach, a w innych, znalezienie środków kompensacyjnych. Rewalidacja jest to, więc wychowanie specjalne jednostek upośledzonych, zmierzające do

najpełniejszego ich rozwoju.W łatach 50-tych nastąpił rozłam, w wyniku, którego wyodrębniono z rehabilitacji (wrócić komuś godność), która jest skierowana na osoby dorosłe - rewalidację.

PROCES AUTOREWALIDACJI jest to ukierunkowany, ale nierównomierny proces mobilizacji możliwości jednostki tkwiących w strukturze, organizacji i rozwoju jej organizmu i osobowości. Przebiega on na trzech poziomach: emocjonalnym, behawioralnym i świadomościowym, służąc celom rewalidacji, jakim jest samorealizacja osoby niepełnosprawnej i realizacja przez nią jej ról społecznych".

AUTOREWALIDACJA jawi się nam jako wyzwanie, jako szansa dla osób niepełnosprawnych. Jest i celem, i zarazem drogą rewalidacji. Dążymy do jej wzbudzenia, a wzbudziwszy wzmacniamy i rozwijamy. Tym samym pracujemy nie dla jednostki niepełnosprawnej, a z nią".

AUTOREWALIDACJA to również wzbudzanie aktywności poznawczej osoby dotkniętej odchyleniem od normy, motywacji do poznawania i zrozumienia otaczającej rzeczywistości.

AUTOREWALIDACJA to jedna z dróg w procesie rehabilitacji, to akcja dynamizowania, to pozyskiwanie osoby do pracy nad sobą. Włączenie jej w ten proces. Przekazanie, na miarę możliwości, odpowiedzialności za siebie. AUTOREWALIDACJA to także wzbudzanie aktywności poznawczej, motywacji do poznawania i zrozumienia otaczającej rzeczywistości. Przyczyny uszkodzenia:

• czynniki genetyczne

• wady wrodzone analizatora wzrokowego

• uszkodzenia okołoporodowe

• choroby analizatora wzrokowego

• choroby zakaźne przebiegając z wysoką temp. -nowotwory

• zatrucia

• urazy mechaniczne, termiczne, chemiczne

• awitaminoza

• zmiany starcze

Twórcami polskiej szkoły rehabilitacji są Dega i Weiss, którzy wyróżnili 4 typy rehabilitacji:

• medyczna;

• pedagogiczna;

- społeczna (psychologiczna); y zawodowa.

. Rehabilitacja — to proces zmierzający do odbudowy i uzupełnienia sprawności umysłowej, fizycznej, psychicznej itp. Jest to proces, który powoduje uświadomienie sobie przez osobę niepełnosprawną możliwości rozwoju oraz dostarczenia środków do ich wykorzystania. Jest to także złożony proces obejmujący oddziaływania pedagogiczne, lecznicze, społeczne zmierzające do przywrócenia sprawności i umożliwienia samodzielnego życia w społeczeństwie człowiekowi, który takich możliwości nie miał, lub z powodu przebytego urazu czy choroby je utracił. Jest to także proces specjalnie zaprogramowanych działań wobec osób niepełnosprawnych, które muszą doprowadzić do stopniowego kompensacji ubytków rozwojowych. Cechy polskiego modelu rehabilitacji:

- wczesność - rehabilitacja będzie przynosić pozytywne efekty kiedy będzie przeprowadzona najwcześniej

• kompleksowość — komplementarne działania prowadzone przez odpowiedni sztab ludzi TEAM (lekarz — specjalista, terapeuta, psycholog, średni personel medyczny, inna osoba niepełnosprawna)

• ciągłość - rehabilitacja powinna tak długo trwać, jak długo osoba niepełnosprawna wymaga usprawnienia psychicznego i wymaga pomocy w zaspokojeniu potrzeb (pierwotna i wtórna)

- powszechność - ogólny dostęp, każdy ma prawo do korzystania z usług rehabilitacyjnych i medycznych. .Kierunki działania rewalidacyjnego wg Lipkowskiego:

^Maksymalne wzmacnianie czyli usprawnianie tych sił, cech i zadatków wrodzonych, które są najmniej uszkodzone. Więc zadaniem najważniejszym jest, aby nieuszkodzone siły biologiczne, wykazujące najbardziej podatne możliwości rozwojowe zaktywizować i ukształtować najpełniej.

- Wzmacnianie (fortioryzacja) i usprawnianie uszkodzonych sfer psychicznych lub fizycznych. Jeżeli uszkodzenie organów poznawczych nie jest całkowite, należy dążyć do maksymalnego wykorzystania pozostałych możliwości rozwoju w każdej dziedzinie upośledzeń, np. resztki słuchu - przy prawidłowym zastosowaniu protez słuchowych i wcześnie podjętych ćwiczeniach audiologicznych i logopedycznych, mogą przyczynić się do usprawnienia lub poprawy komunikatywności jednostki niedosłyszącej ze środowiskiem, a przez to do lepszego rozumienia rzeczywistości i dostosowania się do niej.

- Wyrównywanie (kompensacja) i zastępowanie (substytucja) deficytów biologicznych i rozwojowych. Kompensacja to zastąpienie jakiegoś braku innym czynnikiem lub funkcją:

aikompensacja wewnątrzpochodna: biologiczna, samorzutna, pozaświadoma;

b ikompensacja zewnętrzna: techniczna, medyczna, farmakologiczna, społeczna, pedagogiczna psychologiczna i

zawodowa.

c)nadkompensacja (pozytywne) - wybicie się osoby niepełnosprawnej w dziedzinie dla siebie najstarszej d)hiperkompresacja (negatywne) - stawianie sobie celu z góry skazanego na porażkę, który z racji ograniczeń Bzycznych, psychicznych i społecznych nie jest w stanie zrealizować X Drogi rewalidacji Wg M. Grzegorzewskiej:

1.kompensacja 2.korektura

3. usprawni anie

4. dynamizowanie

l.o charakterze kompensacyjnym to zastąpienie jakiegoś braku innym czynnikiem lub funkcją. 2.o charakterze korekcyjnym - poprawa korygująca wady postawy, wzroku, słuchu u osób niepełnosprawnych, trzeba również korygować obraz świata i samego siebie

3.0 charakterze usprawniającym - podejmowanie działań mające na celu wyćwiczenie pewnych partii mięśniowych układu ruchowego jak również organów niedomagających 14.o charakterze dynamizującym - wzbudzanie dynamizmu pozytywnego nastawienia XDyrektywy pracy rewalidatora:

^gruntowne poznanie każdej osoby rewalidowanej, historii jej życia, warunków jej rozwoju, na poznaniu charakteru i stopnia kalectwa (upośledzenia)

• definicja środowiska - zorientowanie się w charakterze oddziaływania środowiska na osobę rewalidowaną, postawy rodzicielskie, możliwości rozwoju, f-cjonowanie w środowisku

• rozpoznanie typu układu nerwowego dziecka, osoby niepełnosprawnej

• rozpoznanie potrzeb dziecka - zorientowanie się w zachowanych przez upośledzenie potrzebach, oraz tych, które są najbardziej zaburzone.

• podnoszenie progu tolerancji na frustrację, wzmacnianie sfery psychicznej

• dostosowanie tempa pracy oraz poziomu wymagań indywidualnych predyspozycji, sił i możliwości dziecka

• organizowanie i stwarzanie sytuacji, które będą dawały dziecku nowe możliwości, nowe motywacje i impuls do działania

• wdrażanie w praktykę w całej pełni i rozciągłości metod kompensacyjnych, korekcyjnych, usprawniających, dynamizuj ących.

V Główne zasady rewalidacji: 1 .Akceptacji:

Akceptuje się dziecko takim jakie ono jest. Szkoła i społeczeństwa zobowiązane są wspierać je w rozwoju i wymagania dostosować do sił i możliwości wychowania. Pozbycie się błędu atrybucji - czyli oceniania dziecka przez pryzmat jego niedoskonałości. 2,Pomocy:

Każde dziecko ma prawo do pomocy w procesie rozwoju. Zasada pomocy w wychowaniu dziecka niepełnosprawnego ma na celu pomóc dziecku w aktywizacji jego sił biologicznych, w usamodzielnieniu go, w przezwyciężeniu trudności rozwojowych oraz trudności wynikających z upośledzenia. Stosunek do dziecka upośledzonego jest często niewłaściwy; przyczyną nie tylko jest zniechęcenie wynikające z konieczności zapewnienia mu większej opieki, ale także często nadmiar troskliwości. Z reguły doprowadza to do osłabienia aktywności dziecka i hamuje tendencje samo rozwojowe. 3. Indywidualizacji:

Zasadę tę trzeba rozpatrywać w dwu różnych aspektach:

a. jako zasadę ortodaktyczną zmierzającą do dostosowania procesu nauczania do indywidualnych potrzeb

b. jako zasadę mającą na uwadze indywidualny cel kształcenia, wychowania, rozwoju
4.Terapii pedagogicznej:

Rewalidacja dziecka upośledzonego, które często jest także dzieckiem chorym łub znajdującym się na pograniczu choroby psychicznej lub somatycznej, musi uwzględniać problem leczenia. Terapia pedagogiczna stosowana jest w przypadkach zaburzeń funkcjonalnych, na tle dewiacji środowiskowych i niepowodzeń szkolnych, które szczególnie ostro występują u dzieci z lekkim niedorozwojem intelektualnym i u dzieci z różnymi przejawami niedostosowania społecznego. Terapia pedagogiczna realizowana jest w 3 fazach:

a)wstępna: przygotowawcza, zmierzająca do ustalenia możliwie dokładnej diagnozy trudności wychowawczej, gromadzenia informacji wykorzystanych do IPETu

b)profilaktyka na rzecz środowiska: oddziaływania na środowisko wychowawcze drogą poradnictwa, zmierzającego do korekty i polepszenia sytuacji wychowawczej, w której dziecko przebywa c)stosowania środków i metod terapeutycznych przez odpowiednią organizację pracy w grupie wychowawczej, rozmowy indywidualne, terapię zabawowe 5-Współpracy z rodziną:

Zasada terapii pedagogicznej zakłada ścisłe współdziałanie pedagoga z lekarzem specjalistą i psychologiem, a w stosunku do dziecka społecznie niedostosowanego, także z opiekunem społecznym i kuratorem sądowym. Współpraca szkoły z rodziną upośledzonego ma szczególne znaczenie. Rodzina, w której jest dziecko upośledzone, obarczona jest większym niż normalnie ciężarem materialnym i moralnym. Konieczność zaopiekowania się dzieckiem ogranicza możliwości zarobkowej pracy zawodowej, ponadto dziecko nie spełnia nadziei rodziców, a złe często prognozy rozwoju wpływają przygnębiająco na atmosferę rodzinną. Rodzice potrzebują pomocy ze strony szkoły, a przede wszystkim porady dotyczącej sposobu postępowania z dzieckiem „specjalnej troski". Dziecko upośledzone ma z reguły trudniejszą sytuację w rodzinie aniżeli dziecko normalne. Przyczyny są różne: wynikają z trudniejszych możliwości adaptacyjnych, utrudnionego kontaktu, a przede wszystkim ze swoistego stosunku rodziców do dziecka upośledzonego. Rodzice chcieliby często za wszelką cenę, aby dziecko z objawami lekkiego upośledzenia sprostało wymaganiom szkoły. Dziecko jest nadmiernie obciążane obowiązkami, którym podołać nie może i to powoduje narastające niepowodzenia, zniechęcenie i rezygnację. Inni rodzice uważają, że upośledzenie przekreśla możliwości pomyślnego rozwoju, a więc nie podejmują starań o kształcenie dziecka, z którego i tak „nic nie będzie". Współdziałanie nauczyciela -specjalisty z rodziną może więc przyczynić się do zmiany form postępowania z dzieckiem i do poprawy warunków rozwojowych. <Istnieje Polski Model Rehabilitacji Do twórców polskiego współczesnego modelu rehabilitacji zaliczani są Profesorowie Wiktor Dega i Marian Weiss. Nadali oni rehabilitacji pewne charakterystyczne cechy. A mianowicie:

a) powszechność

Rehabilitacja musi być powszechna czyli udostępniona każdemu potrzebującemu. Musi dotyczyć wszystkich istniejących specjalizacji lekarskich. Musi być bezpłatna, gdyż wtedy korzystają z niej korzystać najbiedniejsi, a tym samym zmniejsza się potrzeba utrzymywania osób kalekich przez całe społeczeństwo.

b) wczesne zapoczątkowanie

Jest to rozpoczynanie rehabilitacji już podczas leczenia, połączone z odpowiednio dobranymi zasadami i ogólnym programem leczniczym, znaczenie skraca czas kuracji oraz wpływa na poprawę tego leczenia. Wczesna i sprawnie prowadzona rehabilitacja warunkuje szybkie odzyskanie funkcji organizmu osoby chorej, wcześniej ograniczonych bądź całkowicie zniesionych, oraz usprawnia kształtowanie mechanizmów kompensacyjnych i włączenie funkcji zastępczych. Ważnymi zagadnieniami, również dotyczącym wczesnej rehabilitacji, są zagadnienia obejmujące profilaktykę leczniczą. Zespołowość,

Inaczej kompleksowość; dotyczy trudnych i skomplikowanych procesów leczenia rehabilitacyjnego, w których podstawąjest praca zespołowa. Specjalistyczny zespół obejmuje zarówno lekarzy - dobranych pod kątem choroby pacjenta, jak i zespół wykwalifikowanych pielęgniarek, sanitariuszy, rehabilitantów, terapeutów, psychologów, psychiatrów, pracowników dydaktycznych, socjalnych oraz wielu innych. Ciągłość,

Polega na ciągłym, jednolitym i nie przerywanym procesie rehabilitacyjnym, połączonym z innymi dziedzinami takimi jak: usprawnianie i rehabilitacja socjalna, zawodowa i rodzinna. Ciągłość charakteryzuje się obecnością i kontynuacją procesu leczniczego, i w trakcie pobytu w szpitalu, i podczas opieki ambulatoryjnej jak również podczas ostatniego etapu rehabilitacji czyli procesu leczenia już w domu. APołski model rehabilitacji to: ^Pedagogika terapeutyczna — połączyła się z pedagogiką rehabilitacyjną. Podmiotem pedagogiki tej są osoby przewlekle chore (motorycznie i fizycznie, z problemami w komunikacji werbalnej, itp.), ^Pedagogika lecznicza - jej podmiotem są osoby w ujęciu szerszym, a więc wszystkie te, które są podmiotem w pedagogice specjalnej. Stanom ona łącznik między szkolnictwem specjalnym a powszechnym, bo daje możliwość spełnienia obowiązku szkolnego osobom chorym.

Zasady rewalidacji indywidualnej:

W rewalidacji indywidualnej w wyróżnić możemy dwa etapy:

1. Wstępny (przygotowujący) - jest to wyrobienie gotowości do nauki, przyzwyczajenie dziecka do wysiłku, kontakt z rówieśnikami, przyzwyczajenie do pokonywania trudności, wyciszanie lub pobudzanie, wyróżnianie części ciała, stron w ciele, orientacja przestrzenna i kierunkowa, poczucie położenia ciała w przestrzeni.

2. Właściwy - kształtowanie umiejętności szkolnych: czytanie, pisanie, liczenie i doskonalenie technik szkolnych:

• ćwiczenia ogólnej sprawności ruchowej i usprawnianie manualne

• ćwiczenia funkcji wzrokowej i orientacji przestrzennej

• ćwiczenia percepcji słuchowej

Podstawowe zasady edukacji i rewalidacji osób niepełnosprawnych:

• zasada personalizacji czyli zasada ta uznaje, że osoba niepełnosprawna bez względu na rodzaj, rozległość, stopień i głębokość upośledzenia powinna być godnie traktowana

• zasada wczesnej diagnozy, normalizacji życia czyli tworzenie optymalnych warunków rozwoju prowadzących do osiągania niezależności, normalności i autonomii

• zasada odpowiedzialności odnosząca się do sfery prywatnej i publicznej osoby niepełnosprawnej

• zasada pomocniczości czyli indywidualnego uczenia się i dojrzewania każdej jednostki, jej twórczej samorealizacji i partnerskiego współdziałania z otoczeniem

• zasada rozszerzania autonomii osób niepełnosprawnych

• zasada indywidualizacji czyli dostosowanie działań terapeutyczno-wychowawczych do kategorii niepełnosprawności jak i charakteru osób objętych rewalidacją

• zasada wielospecjalistycznego podejścia i współpracy z rodziną. Korzyści osób niepełnosprawnych to m.in.:

*Ulgi komunikacyjne, *Zwolnienia z opłat RTV, *Zniżki na Internet, * Wczasy rehabilitacyjne,

*Dofinansowania remontowe w celu przystosowania mieszkania do osoby niepełnosprawnej,

*Do 36 miesięcy na pokrycie edukacji,

*Może być zatrudniona tylko w dzień,

*Niższe oprocentowanie na samochód,

*Miejsca parkingowe.

Rodzaje terapii pedagogicznej:

*Terapia bierna,

*Terapia czynna.

Celem terapii spoczynkowej jest maksymalne odciążenie organizmu chorego od nadmiernego wydatkowania energii, celem terapii czynnej jest natomiast maksymalne nadaktywnienie osoby chorej i ukazanie jej pełni możliwości i wytyczenia nowych celów życiowych. Formy terapii czynnej:

• terapia ruchowa

• terapia zajęciowa

• terapia zabawowa, czyli rozrywkowa

• ergoterapia, czyli terapia pracą

• terapia ruchowa

Towarzyszącą terapią jest psychoterapia, dlatego, że dla dzieci chorych przewlekle i niepełnosprawnych utrata sprawności jest sytuacją stresogenną, często mamy do czynienia z zaburzeniami psychospołecznymi, więc tym osobom potrzebne jest wsparcie psychologiczne. Nie wolno podejmować oddziaływań psychologicznych osobom, które nie SA do tego upoważnione. Kryteria psychoterapii z uwagi na: a)liczbę osób biorących udział w terapii

• grupowa

• indywidualna

b) na czas trwania psychoterapii

• krótkotrwała, gdzie osobom nie jest bardzo potrzebna terapia

• długotrwała (okresy remisji- ustępowania choroby)

c) na rolę psychoterapeuty

• kierowana: ma miejsce wtedy, gdy klient przychodzi do psychoterapeuty z jakimś problemem. Psychoterapeuta powinien doprowadzić do tego, aby klient sam rozwiązał problem.

• niekierowana: rola psychoterapeuty ogranicza się do słuchania klienta lub psychoterapeuta wchodzi w grupę i się z nią zlewa (grupa myśli, że jest on jednym z nich)

Awicenna wprowadził termin psychoterapia - oddziaływanie na psychikę. Rodzaje terapii psychologicznej:

• pośrednie

• bezpośrednie

• bihewiorałne

• elementarne

Fazy akceptacji choroby:

• szok

• niedowierzanie

• zaprzeczanie (kwestionowanie opinii medycznej)

• poszukiwanie nowych osób, które nie potwierdzą diagnozy, powtórne badania

• faza działania: próby leczenia konwencjonalnego i niekonwencjalnego

• etap agresji, złości, która najczęściej skierowana jest na najbliższych

• faza buntu i autoagresji, która najczęściej przejawia się w zachowaniach: nie branie leków, przerywanie zabiegów (skoro i tak nie przynoszą efektów)

• faza pasywności- poddanie się, rozżalenie, pretensje do świata, odizolowanie się

• okres wyciszenia- pogodzenie się ze zbliżającym się końcem

• faza zasypiania, uciszania- godzenie się z przemijaniem

• odchodzenie Dysstres- negatywny stres Eustres- pozytywny stres

Długo utrzymujący się stres generuje uczucie frustracji Potrzeby:

• wiscerogenne: potrzeby podstawowe, fizjologiczne

• socjogenne: poznawcze, estetyczne, przynależności, bezpieczeństwa, sensu życia, samorealizacji w odniesieniu do środowiska

• psychogenne: związane są z najbliższymi kręgami, z którymi osoba związana jest emocjonalnie, uczuciowo; potrzeba bezpieczeństwa, przynależności, samorealizacji, estetyczne, poznawcze, sensu życia, miłości.

U osób niepełnosprawnych już potrzeby wiscerogenne SA trudne do spełnienia, czasami SA niemożliwe do spełnienia.

Hospitalizm - choroba szpitalna, ma miejsce wtedy, kiedy okres pobytu w szpitalu jest bardzo długi, obsesyjne myślenie o swojej chorobie chorobach innych (człowiek posiada wiedzę na temat tych chorób) Okres readaptacji i reedukacji- po powrocie do szkoły ze szpitala dziecko powinno mieć możliwość nadrobienia zaległości edukacyjnych rówieśniczych.

Wiele chorób niepełnosprawności eliminuje potrzebę zainteresowań, rozwijania talentu, predyspozycji. Sens życia zostaje podważony, kiedy spada na człowieka choroba. System ochronny organizmu, mechanizmy: a) negatywne:

• agresja: bunt, opór najczęściej klasyfikowana jest w formach: fizyczna, werbalna, psychiczna. Skierowana na zewnątrz lub do wewnątrz. Agresja fizyczna może ujawniać się w reakcjach bezpośrednich i może być skierowana na ludzi, przedmioty, zwierzęta (na zewnątrz) przy użyciu siły mięśni lub narzędzia, uderzenia ręką, duszenia, drapania, gryzienia. Agresja werbalna polega na krzyku, wulgaryzowaniu, plotkowaniu, obmawianiu, oczernianiu. Agresja psychiczna jest trudna do udowodnienia. Ubliżanie, zaniżanie wartości (jesteś nikim), deprecjonizowanie. Agresja psychiczna skierowana do wewnątrz: niewiara w siebie, deprecjonizowanie się. Agresja fizyczna: samookaleczenie, zadawanie sobie bólu, dla niektórych osób agresja jest ulgą. Agresja przeniesiona lub przemieszczona: jestem ofiarą i nie potrafię stawić czoła agresorowi, więc odreagowuje na czymś/kimś innym.

• regresja: zatrzymanie się w rozwoju, cofanie się w rozwoju, uwstecznianie. Sytuacja traumatyczna powoduje otępienie.

• represja: wyparcie myśli które bolą, coś co człowieka przytłacza, jest to ucieczka od problemu, a takie postępowanie może doprowadzić do depresji i zaburzeń psychicznych,

• rezygnacja: zaprzestanie działania osoby, ludzie tacy sądzą że nie ma dla nich nadziei i chcą się odizolować. Można to nazwać dekadencją - pogląd, iż nic nie warto robić bo i tak grozi nam koniec świata,

• ucieczka: świadome lub nieświadome unikanie miejsc, osób, od których otrzymaliśmy upokorzenie łub złe

doświadczenia życiowe,

- projekcja: przenoszenie swych niepowodzeń na inne osoby (często występuje u osób uzależnionych od konkretnej rzeczy),

r pozytywne

- kompensacja: to zastąpienie jakiegoś braku innym czynnikiem łub funkcją

- transformacja: zmiana celu życia utraconego wskutek choroby na cel realny, pomimo swych słabości można dany cel osiągnąć,

- racjonalizacja: podejście z rozsądkiem do sprawy, bilans co jest złe, a co jest dobre. Stosowanie terapii dominuje w pedagogice humanistycznej, ogólnie stosujemy jej kilka odmian:

* Psychoterapię, *8ocjoterapię, /Terapię pedagogiczną,

X Integracja" to tworzenie całości z części, włączenie jakiegoś elementu w całość, jednocześnie jakichś, osób, grup, instytucji, regionów, państw itd.Stopień integracji zależy od poziomu sprawności fizycznej, psychicznej i społecznej dziecka, a także od przygotowania personelu. Największe możliwości integracji mają dzieci niewidome sprawne intelektualnie, najmniejsze - dzieci z upośledzeniem umysłowym głębszego stopnia oraz ^dzieci ze sprzężonymi defektami.

)^ Termin "INTEGRACJA" może mieć szeroki i wąski zakres znaczeniowy. W szerokim znaczeniu wyraża umiejętność harmonijnego współżycia i współdziałania osób niepełnosprawnych we wszystkich formach życia społecznego. Wąskie znaczenie tego terminu dotyczy integracji szkolnej, czyli włączania niepełnosprawnych do nauki w szkołach masowych. Tworzenie nowego integracyjnego modelu edukacji opiera się na tworzeniu nowego modelu życia społecznego, gdzie wszyscy mają równe prawa bez względu na rodzaj niepełnosprawności. Integracja stwarza więc szansę tworzenia świata mniej rywalizacyjnego i bardziej pokojowego.

XKształcenie integracyjne może przybierać różne postaci. W zakresie szkolnictwa specjalnego wyróżnia się: fcocUa^- \^kvo(^o^C

• integrację pełną - czyli uczęszczanie dzieci niepełnosprawnych do zwykłych klas w szkole masowej.

• integrację częściową - organizowanie klas specjalnych w szkołach masowych (J.Kossewska) oraz organizowanie na terenie szkół specjalnych bądź masowych wspólnych zajęć dla uczniów obydwóch tych nlacówek.

^ Postawy społeczeństwa wobec osób niepełnosprawnych

Bariery społeczne utrudniają osobom niepełnosprawnym osiąganie możliwych dla nich celów i uczestniczenie w życiu codziennym i społecznym na równi z ludźmi sprawnymi. Możemy wyróżnić dwie kategorie barier: funkcjonowanie społeczeństwa oraz stosunki pomiędzy osobami zdrowymi i niesprawnych W powstawaniu barier należy uwzględnić funkcjonowanie stereotypów, które zawierają złą ocenę możliwości osób niepełnosprawnych ujmuje bariery społeczne w dwie kategorie, które oddziałują na siebie: ^czynniki kształtujące negatywny stosunek do osoby niepełnosprawnej oraz y*negatywne postawy i stereotypy. X Tyflopedagogika zajmuje się osobami niewidomymi i z zaburzeniami wzroku. Klasyfikacja ONZ wad wzroku: *Za ślepotę uznaję zupełny brak wzroku,

* Ostrość wzroku nie przekraczającą jednej - dwudziestej ostrości widzenia normalnego przy zastosowaniu

szkieł korekcyjnych,

^Ograniczenie pola widzenia zawarte w 20 stopniach kąta prostego - jest to tzw. Widzenie punktowe lub

lunetowe.

*Osoba ociemniała - jest to osoba która zachowała w swej pamięci resztki wrażeń wizualnych. Wśród nich można wyróżnić grupy takich osób: 1 .ociemniali, którzy nagle stracili wzrok, pod wpływem np. wypadku, lub innego ciężkiego uszkodzenia

wzroku,

2.szczątkowo widzący - osoby bez względu na wiek, które mająbardzo dużą, ale nie całkowitą utratę wzroku, a wśród tych osób wyróżniamy osoby które odróżniają światło od ciemności, ale nie mogą poprawić swojego widzenia okularami. Drugą grupę osób stanowią osoby, które z odległości 1 metra odróżniają zarys

danego obiektu lub osoby, natomiast 3 grupę osób stanowią osoby, które widzą i odbierają obraz jakby patrzyli przez dziurkę od klucza. XPrzyczyny według Polskiego Związku Niewidomych to:

*wady wrodzone, *czynniki genetyczne, *uszkodzenia okołoporodowe,

• choroby analizatora wzrokowego,

• choroby zakaźne przebiegające z wysoką temperaturą, ^zatrucia, zwłaszcza alkoholem,

• urazy różnego typu (mechaniczne, termiczne itp.),

• awitaminoza, /zmiany starcze.

Ą Klasyfikacja przyczyn głębokiej ślepoty według Rostkowskiego:

*głębokie zapalenia rogówki, siatkówki spowodowane kiłą wrodzoną, *ubytek wrodzony tęczówki, siatkówki, rogówki, naczyniówki, nerwu wzrokowego, *zaćma wrodzona, powstająca w życiu płodowym wskutek zaburzeń rozwojowych *zapalenie rzeżączkowe,

* stany degeneracyjne różnych części oka, *zwyrodnienie barwnikowe siatkówki,

*wady refrakcji (nieprawidłowy kąt padania światła), *inkubator w przypadku wcześniaków, *inne choroby jak np. cukrzyca, nadciśnienie. yKOMPENSACJA ZMYSŁÓW Grzegorzewska - teoria wikariatu, w myśl której proponuje, że uszkodzony zmysł można kompensować wysublimowaniem pozostałych zmysłów. Ta teoria została podważona przez teorię jąder i elementów rozsianych, która to uważa, że kompensacja powinna odbywać się w obrębie zmysłu uszkodzonego poprzez wykorzystywanie tzw. ośrodków zapasowych.

Kompensacyjna rola słuchu działa jak echo lokalizator. Słuch pracuje z tzw. Hipotetycznym zmysłem

przeszkód. Zbudowany jest z 4 członów:

l)zmysłowy - dostrzeżenie przeszkody, wyczucie jej,

2)intelektualny - analizowanie co to może być,

3)emocjonalny - czy to jest bodziec pozytywny czy negatywny,

4)reakcj a ruchowa - konkretna reakcj a. «,

^^Hipotetyczny zamysł przeszkód:

1.Zmysłowy (słuchowo-dotykowy),2.Intelektuałny (dokonuje operacji myślowych, zastanawia się, strach przed

czymś konkretnym, a lęk- przed czymś nieznanym, czego nie umiem nazwać,3.Emocje-lęk,strach,4.Reakcja

ruchowa (orientacja w przestrzeni)-przeszkadzać może np. deszcz, rodzaj nawierzchni. ^Teoria M. Grzegorzewskiej to tzw. Teoria Wikariatu, w myśl której sugerowała autorka że uszkodzony

zmysł można kompensować wysublimowaniem pozostałych zmysłów. Z kolei inna teoria jąder i elementów

rozsianych - głosiła że kompensacja winna odbywać się w obrębie zmysłu uszkodzonego, poprzez

wykorzystanie tzw. Ośrodków zapasowych. farak wzroku wpływa na dziecko bardzo niekorzystnie ponieważ:

*ogranicza myślenie abstrakcyjne,

*pojawiają się u dziecka tzw. Tiki obronne, czyli postawy pełne gotowości

• występuje tzw. Atawizm u dzieci, czyli broni się oczy mimo braku wzroku, jest to spowodowane naturalnym mechanizmem obronnym człowieka,

• dzieci niewidome wykazują chodzenie „kogucie", *nie występuję mimika twarzy,

*brak możliwości naśladowczych,

*brak kołysania rękoma podczas chodzenia,

* szybkie denerwowanie się dziecka,

*słuch współpracuje z tzw. Hipotetycznym zmysłem przeszkód, który posiada cztery człony: (zmysłowy, emocjonalny, intelektualny, reakcja ruchowa). Człony te pomagają dziecku niewidomemu w funkcjonowaniu w codziennym życiu.

/

^Możliwości rehabilitacyjne osób z wadami wzroku

Rehabilitacja zawodowa w przypadku niewidomych i słabo widzących jest to przygotowanie do pracy technikami bezwzrokowymi oraz zatrudnienie zgodne z kwalifikacjami i uzdolnieniami. Niejednokrotnie zawód zdobyty przed utratą wzroku nie może być wykonywany po jego utracie. W niektórych przypadkach wystarczy opanowanie bezwzrokowych metod pracy. Z reguły niezbędna jest jednak zmiana zawodu. Uważa się, że osoby niewidome i słabowidzące mają dziś większe szanse uzyskania zatrudnienia w zawodach umysłowych i usługach. Po utracie wzroku mogą ulec zerwaniu więzi społeczne, pełnione role społeczne mogą ulegać zasadniczym zmianom. Osoba dominująca w kręgu towarzyskim, rodzinnym, zawodowym czy innym może stracić swą pozycję. Przywrócenie umiejętności życia w grupie społecznej i pełnienia ról społecznych jest najtrudniejszym zadaniem dla każdego niewidomego, pomocna w osiągnięciu tych celów, jest rehabilitacja / społeczna.

J Pedagogika terapeutyczna jest to pedagogika osób przewlekłe chorych i niepełnosprawnych ruchowo, przebywających w placówkach leczniczych oraz placówkach integracyjnych dla dzieci i młodzieży, a także w specjalistycznych ośrodkach rehabilitacyjnych i opieki paliatywnej.

i zadania pedagogiki terapeutycznej -zajmuje się jednostkami wyizolowanymi z naturalnego środowiska

-ochrona jednostki przed ujemnymi skutkami psychicznymi spowodowanymi długotrwałym pobytem w zakładzie leczniczym -współdziałanie w terapii medycznej -mobilizowanie do polepszenia sytuacji własnej

-współdziałanie w zapewnieniu jednostce podstawowych potrzeb psycho-społecznych i biologicznych

-organizowanie procesu szkolenia (rewalidacja i rehabilitacja)

-udzielanie pomocy po opuszczeniu zakładu leczniczego XZdrewk - to kompletny, fizyczny, psychiczny i społeczny dobrostan, anie tylko brak choroby lub kalectwa

zdc^r.:<; ic normalnego funkcjonowania organizmu, mając na względzie wszystkie jego organy i funkcje Xthoroba jest to ogólne określenie każdego odstępstwa od stanu określanego jako pełnia zdrowia organizmu.

Choroba polega na uszkodzeniu funkcji lub struktury organizmu. O zaistnieniu choroby można mówić wtedy,

gdy działanie czynnika chorobotwórczego powoduje przekroczenie zdolności organizmu do adaptacji, co z

kolei wywołuje niepożądane, szkodliwe następstwa. )( Model psychologiczny choroby:

1. a) model psychosomatyczny,

2. b) model somatopsychiczny,

3. c) model systemowy +.

Ad. a) koncentruje się na wpływie cech psy-chicznych człowieka na jego osobowość, styl życia, stopień akceptacji siebie. Niektórzy badacze starali się wypracować model osobowościowy preferujący osobę do choroby. Obejmuje on m.in. cechy:

• temperament

• sfera emocjonalna

• sposoby reagowania na sytuacje trudne

Ad. b) koncentruje się na wpływie choroby na osobowość i psychikę czł., w tym szczególnie na jego sferę emocjonalną i poznawczą. Przyjmuje się tu, że choroba przewlekła może (ale nie musi) naru-szyć mechanizmy regulacji zachowań psychicznych człowieka, a także może wpłynąć na zmianę albo modyfikację jego celów życiowych

Ad. c) c=a+b. Pozwoliło ono jeszcze na uwzględnie-nie rodziny na przebieg choroby. Występowanie cho-roby somatycznej bądź psychicznej u jednego z członków rodziny może być spowodowane złym fun-kcjonowaniem rodziny. Jednocześnie choroba które-goś z członków rodziny powoduje zmianę w funkcjo-nowaniu rodziny i wywołuje koniczność uruchomie-nia działań przystosowawczych. Tworzy się nowy układ dynamicznej równowagi rodziny.

Oligofrenopedagogika pedagogika osób z upośledzeniem umysłowym Występują tu trzy działy:

*teoria specjalnego nauczania, *teoria specjalnego wychowania,

*działania interwencyjne na odchylenia dodatkowe i ujemne.

Oligofrenia - pojęcia tego po raz pierwszy użył Emil Krepenin w roku 1918 w słowniku psychiatrii. Pojęcia użył w kontekście uszkodzenia mózgu we wczesnym okresie rozwojowym (filogenezy) i początkach ontogenezy, mający wspólny patomechanizm, cechujący się nieodwracalnością, niezmiennością oraz rozlanym

totalnie charakterem. Poglądy jego rozpoczęły podejście statyczne do tych osób, charakteryzowało się poglądem, że możliwości tych osób są bardzo ograniczone, że nic z tymi osobami nie można osiągnąć, zaś najlepszym wyjściem dla tych osób jest tylko instytucja specjalna. Lata 50 - te XX wieku to okres odwilż; tej problematyce, w tym celu powołano zespół ekspertów na czele z Hewertem, który miał stworzyć kierunek rozwojowy dla tych osób. W 1958 roku zastąpiono klasyfikację na 4 - stopniową upośledzenia. Niestety dopiero w 1968 roku WHO zaleciła wprowadzenie tej klasyfikacji w życie, przez ten długi okres nadal obowiązywało gorsze nazewnictwo upośledzenia.

Zmiana podejścia statycznego na podejście dynamiczne dopiero zmieniło patrzenie na osoby upośledzone poprzez:

*odkrycie większej ilości czynników sprawczych,

*przyjęcie nowej, wnikliwej i opisowej klasyfikacji z odrzuceniem starych określeń, *udowodnienie iż możliwości tych osób są większe niż do tej pory sądzono, *duże różnice indywidualne pomiędzy osobami wynikają nie tylko ze stopnia upośledzenia, *dynamicznie rozwijająca się idea integracji osób upośledzonych.

*Grosmann proponował przyjęcie nowej definicji upośledzenia, które zaczyna się dopiero od dwóch odchyleń standardowych.

Dzisiaj już dobieramy daną metodę do danego dziecka, oraz rodzina przejęła inicjatywę w stosunku do osób upośledzonych.

Od 2000 roku zaczął obowiązywać nowy termin upośledzenie umysłowe - jest to bowiem istotne ogólne

obniżenie sprawności intelektualnej, współpracujące z trudnościami adaptacyjnymi, przynajmniej dwóch z

następujących sfer:

♦Dbanie o siebie,

♦Troska o siebie,

♦Troska o innych,

♦Higiena,

*Dbanie o własne bezpieczeństwo, *Życie rodzinne,

♦Umiejętność korzystania z zabezpieczenia społecznego, *Życie społeczne i komunikacja, ♦Życie zawodowe, •Życie szkolne,

* Czas wolny.

Twórcą inteligencji wielorakiej jest Gardner, który wyróżnia siedem rodzajów inteligencji:

♦Językowa, ♦Logiczna, ♦Przestrzenna, ♦Muzyczna,

♦Cielesno - kinestetyczna,

♦ Interpersonalna,

* Intrapersonalna. Przyczyny upośledzenia: ♦Wewnątrzpochodne (empriopatia, gametopatia),

♦ Zewnątrzpochodne Czynniki upośledzenia: *Pierwotne:

1 .choroba Aperta,

2.arachodektylia,

3.zrastanie palców,

4.choroba Kurzona (glezostoza),

5.skurcz Bebera,

ó.choroby recesywne (oboje rodziców mają złe geny dla dziecka),

7.choroba Tizaksa

8.postać młodzieńcza i dziecięca,

9.choroba Spiemajertaksa (śmierć pomiędzy 5 a 10 rokiem trwania choroby),

10.maszkaronizm (zła przemiana tłuszczowa),

1 l.fenyloketonuria (nieprawidłowa przemiana fenyloaniliny)

12.choroby sprzężone z płcią, 13.zespół Lewiego,

14.moczówka prosta (nerkopochodne), 14.aberacja chromosomalna (zespół Downa), *wtórne

Choroby recesywne powstające, gdy oboje rodziców są nosicielami nieprawidłowych genów:

^Idiotyzm amaurotyczny- (dziecięcy - Taysaks- występuje zaraz po urodzeniu, a śmierć następuje do 3 roku życia; młodzieńczy - Spirmayerfachta - ujawnia się po 14 roku życia, a śmierć następuje między 5-10 rokiem występowanie choroby)

* Maszkar onizm,

*Fenyloketonuria — przy ścisłej diecie nie ma upośledzenia umysłowego.

Choroby sprzężone z płcią - choroby recesywne związane z chromosomem X przenoszone przez kobiety:

*Zespół oczno - mózgowo - nerkowy (na chłopców), *Moczówka prosta nerkowo - pochodna (na chłopców). Aberacje chromosomalne:

* Płciowe,

*Autosomalne to zespół Downa (trisomia, translokacja, mozaika)

Mamy 22 pary chromosomów autosomalnych i jedną parę chromosomów płciowych:

*trisomia - niewiadomy dodatkowy chromosom,

*mozika i translokacja (przemieszczenie chromosomu na następny) - po 7,5 % całości chromosomów

* genów mamy w jenym chromosomie ponad 48 min

*w 1861 roku został opisany po raz pierwszy przypadek Downa u dzieci przez Londona, który wyróżnił

ponad 300 cech tzw. „mongolizmu" u dzieci z ta chorobą: wymienię kilkanaście przedstawionych na

wykładzie:

I .dzieci rodzą się wcześniej o dwa tygodnie, 2.niższa w⁷aga urodzeniowa,

3 .krótsze dziecko,

4.głowa mniejsza,

5.bardziej okrągła głowa,

ó.tył głowy spłaszczony,

7.uszy mniejsze,

8.niżej osadzone uszy,

9.przyrośnięty płatek ucha,

lO.małżowina uszna zniekształcona i zrolowana,

II .krótki kanał słuchowy,
12.czoło lekko uwypuklone,
13.oczy mniejsze,
H.kształt migdałowaty,
15.skośność oczu (fałda nakątna),
16.dolna powieka dłuższa,
17.rzęsy proste,

18-plamki na tęczówce, 19.trzecia powieka (błona oka), 20.oczy szerzej rozstawione, 21.nos szerszy w nasadzie, 22.tendencja do polipów, 23 .brak dotyku anioła, 24.usta mniejsze, 25 .hipotonia j ęzyka, 26.uszkodzone kubki smakowe, 27.podniebienie gotyckie, 28.świszczący głos, 29.rozszczep podniebienia, 30.przerost trzeciego migdała, 31 .zęby szabelkowate, 32.kości policzkowe wysunięte,

33.szyja krótka i na niej fałda. 34.klatka piersiowa rozbudowana, 35.łokcie zagięte do środka, 36.dodatkowe żebro, 37.brak nadgarstka, 3 8.dłonie szersze,

39.chwyt obejmujący (mały palec krótszy, paliczek do środka, kciuk wychodzi niżej),

40.brak linii papilarnych,

41.wybroczyny plamkowe,

42.duży rozstaw między palcami,

43.płaskostopie,

44.dysplazja biodra (chód bujany), 45.głos niski i ochrypły,

46.rozwój płciowy u kobiet bez problemów, natomiast u mężczyzn występują plemniki martwe,

47.skóra dziecka musi być często natłuszczana,

48.dzieci z tą chorobą są uparte,

49.trudne w mobilizacji,

50.łatwo się denerwują! złoszczą.

Macierzyństwo

Narodziny dziecka niepełnosprawnego to zagrożenie genetyczne i na które nie mamy żadnego wpływu. l)badania prenatalne- (kobiety po 35 roku życia, mężczyźni po 55, chyba, że są obciążenie genetyczne, wówczas nie ma granicy wieku).

Cel: decyzja o aborcji, zapobieganie rozwojowi wady (leczenie płodu), - amiocenoza (badanie wód płodowych) 2) preintplantacyjne - badanie przed zajściem w ciężę. Fazy rodzicielstwa terapeutycznego :

l)szoku - otrzymanie informacji (trauma pierwszej informacji), 2)kryzysu emocjonalnego - najczęściej dochodzi do rozpadu małżeństwa, 3)pozomej adaptacji 4)konstruktywnej adaptacji i akceptacji.

Przeprowadza się w celach profilaktycznych badania prenatalne aby zminimalizować ryzyko urodzenia się dziecka „chorego". Trwałe usunięcie ciąży (aborcja) przebiega tylko i wyłącznie w trzech przypadkach;

* gwałt, *

*zagrożenie życia dziecka, *w ciężkiej chorobie dziecka

Aminocenoza - najlepsza metoda w badaniach prenatalnych - jest to badanie wody płodowej kobiety. Preimplatacyjne badanie - określenie ryzyka upośledzonego, jest to badanie komórek macierzystych. Fazy występujące u kobiet po urodzeniu dziecka niepełnosprawnego:

*faza I to faza szoku po urodzeniu dziecka, występuje tu tzw. Trauma pierwszej informacji, dlatego lekarz mówiąc kobiecie o takiej sprawie musi być bardzo delikatny i czuły oraz powinien mówić spokojnym głosem dla jak najmniejszego stresu dla kobiety,

*II faza - to kryzys emocjonalny, bowiem diametralnie zmienia się rzeczywistość wychowania dziecka upośledzonego, i niestety w tej fazie często dochodzi do rozpadów związków małżeńskich, bowiem matka czuje się winna chorobie dziecka,

*III faza - to faza pozornej adaptacji, bowiem zaczynamy dostrzegać symptomy poprawienia się sytuacji życiowej, oraz przychodzi nadzieja matce że jej dziecko odzyska zdrowie (przynajmniej w pewnym stopniu), *IV faza — to konstruktywna adaptacja — jest to faza korzystna dla dziecka oraz dla rodziców. Pojawia się gdy dziecko nie zajdzie dalej niż jego rodzice w rozwoju, ale że rozwija się chociaż w najmniejszym stopniu. Niepełnosprawność intelektualna jest stanem a nie chorobą, skutkiem uszkodzenia lub nieprawidłowej budowy mózgu lub/i występujących w drastycznym nasileniu czynników społecznych Choroba psychiczna jest chorobą o specyficznych objawach i dynamicznym przebiegu Niepełnosprawność intelektualna występuje od urodzenia lub wczesnego dzieciństwa Choroba psychiczna pojawia się na ogół w wieku młodzieńczym, ale również w innych okresach życia, zwłaszcza w momentach krytycznych. Zawsze taka osoba ma w swej historii okres normalnego życia, w tym edukacji.

Choroby u dzieci - chorób jest bardzo wiele. Można do nich zaliczyć:

^Depresje i nerwice,

*Fobie,

*ADHD

Szerzej zostaną omówione cukrzyca i padaczka;

*Cukrzyca: objawami sąm.in.. stres, zmęczenia, wyczerpanie fizyczne, występuje w postaci hipoglikemii (niedocukrzenie) oraz w postaci hiperglikemii przecukrzenie organizmu). Urządzeniem do pomiaru cukru we krwi to gleukometr. Hipoglikemia to zespół nerwowo - wegetatywny, oraz zespół objawów korowych. Przy tej chorobie występują reakcje narządów wewnętrznych, częstomocz, ślinienie, suchość w gardle, szybka utrata sił, zaparcia lub biegunka, zawroty głowy, nerwowość, złośliwość, agresywność częstość zmienności nastroju itp. *Padaezka: występująjej dwa typy tzn: dużej czyli grandmalu oraz konwalcyjny. Ma ona postać epilepsji termicznej oraz klonicznej, gdzie występują napięcia wszystkich mięśni i zmienia się kolor skóry. Natomiast epilepsja termiczna charakteryzuję się nagłym upadkiem i uwolnieniem energii ciała, zaś sam atak padaczki tego typu nie trwa długo od kilku sekund do max 5 minut. Oczywiście stany padaczkowe w większej częstości wymagają hospitalizacji. Przyczynami padaczkami sąm.in.: urazy okołoporodowe, niedotlenienie mózgu, wylew, uraz mechaniczny, oraz wiele innych przyczyn organicznych. Dziecięca epilepsja ma postać epilepsji ruchowej, która jest związana ze specyficznymi zachowaniami na całym ciele, ma również postać epilepsji umysłowej, gdzie mamy do czynienia z doznaniami czuciowymi oraz lękowymi i słuchowymi, kolejną formą padaczki dziecięcej jest padaczka wegetatywna, która wyróżnia się nieuzasadnionymi wymiotami, częstą biegunką u dziecka. Ostatnią forma padaczki dziecięcej jest padaczka mieszana, czyli połączenie wszystkich wspomnianych wyżej padaczek VWpływ niesprawności i choroby dziecka niepełnosprawnego na funkcjonowanie rodziny. Wraz z pojawieniem się w rodzinie dziecka niepełnosprawnego następuje brutalne zderzenie wyobrażeń, które są pełne radosnych nadziei i ambitnych planów, z diagnozą lekarzy. Uświadomienie sobie prawdy o zaburzonym rozwoju dziecka i płynących z niego konsekwencjach jest zawsze dla rodziców ciężkim i bolesnjon przeżyciem, gdyż ich sytuacja zmienia się w sposób dramatyczny. Wiadomość, że dziecko będzie upośledzone wywołuje w rodzicach wstrząs psychiczny, burzy ich oczekiwania w stosunku do dziecka i niweczy plany życiowe. Rodzinę dotykają rozległe trudności o charakterze emocjonalnym, zmiany poziomu i stylu życia czy zaburzenia występujące w obrębie spełnianych przez nią funkcji.

Rodzice w momencie uzyskania informacji, że ich dziecko jest, bądź będzie niepełnosprawne przeżywają bardzo silne negatywne emocje od buntu, żalu, gniewu, złości aż po agresję skierowaną do siebie lub na kogoś. Po czasie uczucia te ewaluują.

Przychodzi moment zastanowienia się, refleksji, pozornego przystosowania się, a potem konstruktywnego akceptowania

^Syndrom „wypalania się sil" rodzicielskich - zespół ten powstaje w wyniku przeciążenia rodzica długotrwałą opieką i odpowiedzialnością za leczenie i wychowanie chorego dziecka . Powstawaniu tego zespołu sprzyjają małe efekty leczenia, niepomyślne jego prognozy oraz zaburzenia rozwoju i zachowania się dziecka. Zespół ten przejawia się zniechęceniem i spadkiem motywacji rodziców do pracy z dzieckiem, zdystansowaniem się emocjonalnym wobec niego i w konsekwencji brakiem zaangażowania w proces jego leczenia i wychowania. Rodzic zaniedbuje dziecko, traci cierpliwość i wyrozumiałość do niego, niekiedy jawnie je odtrąca. W złagodzeniu tego stanu skuteczne jest odciążenie na jakiś czas rodzica od nadmiarów obowiązków i wsparcie psychiczne ze strony innych osób ukazujące mu pozytywny obraz dziecka.

XFazy akceptacji dziecka niepełnosprawnego przez rodziców

*s zoku - ( charakteryzuje ją niezdolność do działania, nierealistyczne, bardzo silne emocje. Faza ta najczęściej trwa kilka dni)

^kryzysu emocjonalnego - (w fazie tej wyzwalają się różnorodne mechanizmy obronne, pozwalające rodzinie na wyrównywanie zakłóconej dynamiki życia rodzinnego)

^pozornego przystosowania - ( stopniowa akceptacja i odzyskiwanie zdolności racjonalnego działania dla dobra dziecka.)

*konstruktywnego przystosowania - ( rodzice uczą się patrzeć z dystansu na swoją sytuację i adaptują się do niej)

Postawy rodzicielskie wobec dziecka chorego i niepełnosprawnego

l.typy nieprawidłowych postaw rodzicielskich:

*postawa odtrącająca

*postawa zbyt wymagająca

^postawa unikająca

*postawa nadmiernie chroniąca

2.typy postaw prawidłowych:

*postawa akceptująca

*postawa uznawania praw dziecka

*postawa współdziałania

^postawa rozumnej swobody.

• postawa odrzucenia, zaprzeczenie rzeczywistości; postawa ta nigdy nie ujawnia się bezpośrednio, ale można ją dostrzec w wyjaśnieniach, jakie rodzice próbują znaleźć dla swojego nieszczęścia; podświadomie bowiem czują się winni lub próbują zrzucić winę na innych;

• postawa lęku: jest on reakcją na wyimaginowane zagrożenia i ujawnia niezdolność osoby do przystosowania się do rzeczywistości; z lękiem tym łączy się nieumiejętność podejmowania decyzji, przystosowania się do nowej sytuacji, poszukiwania środków niezbędnych do rozwiązania trudności;

• rzadziej spotykana, ale nie mniej negatywna postawa nadopiekuńczości wobec dziecka upośledzonego; na pierwszy rzut oka wydaje się świadectwem chwalebnej troski o dziecko i poświęcenia się jemu; jednakże sytuacja, w której rodzice we wszystkim wyręczają dziecko, nie ułatwia mu osiągnięcia pewnego stopnia samodzielności;

• postawa rezygnacji, poddania się; nie pobudza w rodzicach woli twórczego, aktywnego oddziaływania na dziecko upośledzone, a zatem nie prowadzi do jego rozwoju w kierunku samodzielności.