Pedagogika terapeutyczna – definicja.

Pedagogika terapeutyczna – ( inaczej: pedagogika lecznicza, terapia wychowawcza ) – jej zadaniem jest:

* Niesienie pomocy pedagogicznej dzieciom przewlekle chorym ( inaczej: niesprawnym somatycznie, chronicznie chorym, długotrwale chorym ) i dzieciom niesprawnym ruchowo ( inaczej: dzieciom z dysfunkcją narządu ruchu ).

* W formie oddziaływań edukacyjnych i wychowawczych wkomponowanych w proces leczenia pedagogika terapeutyczna podejmuje kwestie:

- Wpływu przewlekłej choroby na rozwój psychiczny człowieka wykorzystywania działań edukacyjnych jako czynnika terapeutycznego.

- Określania i dostosowania zadań edukacyjnych do wydolności wysiłkowej osób przewlekle chorych.

- Organizacji procesu edukacyjnego w miejscu pobytu osoby chorej.

- Przygotowania tych osób do odpowiedniej dla nich pracy zawodowej niesienie pomocy rodzinie osoby chorej.

Pedagogika terapeutyczna – zmiany w przedmiocie zainteresowań.

- Odchodzenie od długotrwałej hospitalizacji dzieci chorych w warunkach szpitala, kliniki, sanatorium na rzecz opieki w warunkach ośrodków lecznictwa otwartego ( poradni specjalistycznych ośrodków rehabilitacyjnych ).

- Dziecko chore nie jest długotrwale izolowane od naturalnego środowiska ( lepiej są zaspokojone jego potrzeby psycho-emocjonalne ).

- Dążenie do wczesnego wykrywania ( diagnozy ) chorób dzieci oraz obejmowania ich wczesną interwencją medyczną i pedagogiczną ( za działania te odpowiedzialne są ośrodki wczesnej interwencji zatrudniające lekarzy psychologów i pedagogów ).

- Dążenie do jak najlepszego włączenia rodziny w proces rehabilitacji dziecka i wyposażanie rodziców w odpowiednie wiadomości i umiejętności.

- Organizowanie otwartych ośrodków rehabilitacyjno-wychowawczych, w których dziecko przebywa kilka godzin w ciągu dnia i poddawane jest odpowiedniej terapii.

Pedagogika terapeutyczna – dane epidemiologiczne.

* 10-15 % całej populacji dzieci w wieku szkolnym stanowią dzieci chore, wymagające długotrwałej rehabilitacji.

* Najwięcej dzieci dotkniętych było:

-Organicznym uszkodzeniem centralnego układu nerwowego ( mózgowe porażenie dziecięce ).

- Chorobami alergicznymi ( alegrie skórne i astma oskrzelowa ).

- Chorobami narządu ruchu.

- Chorobami układu krążenia ( wady serca ).

- Zespołami złego wchłaniania ( celiakia ).

- Chorobą nowotworową.

- Przewlekłym zakażeniem różnych narządów.

Skutki przewlekłych chorób w rozwoju dzieci.

Choroba – to reakcja dynamiczna organizmu na działanie czynników chorobotwórczych ( patogennych ), która przejawia się zaburzeniami we współdziałaniu narządów i tkanek. Wyróżniamy choroby krótkotrwałe ( ostre ) i długotrwałe ( przewlekłe, chroniczne ).

Choroba przewlekła charakteryzuje się następującymi właściwościami:

- Długim czasem trwania.

- Łagodniejszym niż choroba krótkotrwała przebiegiem ( nie zawsze ).

- Powodowaniem trwałych i nieodwracalnych zmian patologicznych w organizmie.

- Koniecznością długotrwałej opieki medycznej i specjalistycznej rehabilitacji.

Skutki przejściowe:

- Gorsze samopoczucie.

- Osłabienie, obniżenie sprawności psychicznej.

- Zachwianie równowagi emocjonalnej.

- Spadek aktywności spowodowany takimi symptomami chorobowymi jak: wyższa temperatura ciała, zaburzenia oddychania i innych funkcji organizmu, zaburzenia świadomości, dolegliwości bólowe.

Skutki trwałe:

- Zmiany w rozwoju fizycznym i ruchowym.

- Nieosiąganie norm ustalonych dla wieku życia dziecka w zakresie wzrostu i wagi ciała ( dieta: brak apetytu, zaburzenia układu pokarmowego ).

- Osłabienie rozwoju ruchowego, szczególnie w zakresie dużej motoryki ( osłabienie chorobowe, doznania bólowe, zmiany w układzie kostno-stawowym i mięśniowo-nerwowym, narzucone dziecku unieruchomienie ).

- Osłabienie wydolności wysiłkowej dziecka i jego odporności somatycznej na różne czynniki patogenne ( większa podatność na choroby krótkotrwałe, mniejsza zdolność do wysiłku fizycznego i psychicznego ).

- Patologiczne zmiany w strukturze i funkcjach różnych organów ciała dziecka ( wiele chorób powoduje patologiczne i nieodwracalne zmiany w różnych organach wewnętrznych ciała ).

- Ból, narusza równowagę i odporność emocjonalną dziecka, jest jednym z najsilniejszych stresorów.

- Wpływ czynników i sytuacji lękotwórczych.

- Zagrożenie bólem wynikające z choroby oraz przeprowadzanych zabiegów medycznych.

- Konieczność pozostawania w obcym środowisku szpitala.

- Strach przed kolejnym atakiem i napadem choroby.

Ból totalny – charakterystyka.

Ból fizyczny	- Wywołany przebiegiem choroby. - Wywołany skutkami leczenia. - Powodowany przez dodatkowe schorzenia.
Ból emocjonalny	- Lęk przed trudną diagnozą. - Lęk przed rozpoczęciem terapii. - Lęk przed bólem w przyszłości.
Ból socjalny	- Utrata pozycji społecznej. - Utrata znaczenia w rodzinie. - Oddzielenie od bliskich.
Ból duchowy	- Lęk przed gorszą niepełnosprawnością i śmiercią.

Skutki trwałe:

- Konieczność samokontroli zdrowotnej, na skutek tej samokontroli dziecko jest często zmuszone do ograniczania aktywności ruchowej, zabawowej, kontaktów z rówieśnikami. Dziecko bywa również narażone na nadopiekuńczość rodziców.

- Zaburzenia kształtowania się u dziecka pojęcia o sobie samym oraz własnej samooceny.

- Zmienność samopoczucia i sprawności utrudnia dziecku ustalenie stabilnego i adekwatnego obrazu samego siebie.

- Porównywanie siebie ze zdrowymi dziećmi jest podstawą negatywnych opinii o sobie.

- Trudności przystosowawcze i opóźnienie rozwoju społecznego.

- Ograniczone kontakty społeczne, aktywność i samodzielność z powodu choroby.

- Brak akceptacji ze strony rówieśników, izolacja.

Psychospołeczne problemy dzieci niepełnosprawnych ruchowo.

- Rozwój ruchowy dziecka, zwłaszcza w pierwszych latach jego życia warunkuje właściwy rozwój umysłowy ( dziecko pozbawione możliwości manipulacji na przedmiotach oraz przemieszczania się w otoczeniu z trudnością poznaje świat drogą sensoryczno–motoryczną ).

- Długo trwające ograniczenia ruchowe mogą wywołać zaburzenia równowagi psychicznej u dzieci ( przygnębienie, obniżona ilość reakcji słownych i mimicznych, obojętność, ucieczka w marzenia, czynniki stereotypowe, rozdrażnienie, agresja, zaburzenia snu, negatywizm ).

- Ograniczenie kontaktów społecznych dziecka ( brak możliwości zabawy z rówieśnikami, wykluczenie z grupy rówieśniczej ).

- Młodzież z niepełnosprawnością ruchową nisko ocenia wartość swojego ciała, stanu zdrowia, wyglądu fizycznego, sprawności i seksualności.

- Świadomość anomalii w budowie fizycznej i sprawności ruchowej może nasilać u osób nimi dotkniętych poczucie odmienności ( szczególnie przeżywane w kontakcie z osobami pełnosprawnymi ).

- Osoby niepełnosprawne ruchowo nie chcą zamykać się wyłącznie we własnym kręgu osób podobnych ( pragną być normalne i zawierać przyjaźnie z osobami pełnosprawnymi ).

- Trudności w samorealizowaniu się w zabawie, nauce i innych rodzajach aktywności.

Formy pomocy świadczone na rzecz dzieci ciężko chorych i ich rodzin.

Opieka medyczna:

- Troska o zdrowie pacjenta ( leczenie przyczynowe, objawowe i leczenie bólu ).

- Profilaktyka.

- Rehabilitacja.

- Opieka paliatywna.

- Wszelkie działania wspierające leczenie.

- Działania przedłużające życie.

- Zapewnienie dobrego samopoczucia.

- Kontakt z bliskimi pacjenta i niesienie im opieki.

- Informowanie pacjenta o jego stanie zdrowia.

- Informowanie rodziców o stanie zdrowia dziecka.

Opieka psychologiczna:

- Jest dodatkowym wsparciem emocjonalnym dla pacjenta obok pomocy członków rodziny w tym zakresie.

- Członkowie rodzin oraz psycholog realizują zasadę ‘ czuwania wraz z chorym ‘ podczas trwania choroby.

- Psycholog stara się dogłębnie poznać osobowość pacjenta ( jego pragnienia, bieżące potrzeby duchowe ).

- Stwarza atmosferę optymizmu, wiarę w przyszłość i nadzieję.

- Rozmowy psychologiczne mają na celu: wspólne z pacjentem planowanie leczenia, wyjaśnienie przyczyn i mechanizmów działania poszczególnych objawów. Kształtowanie konkretnych postaw chorego – dzięki temu pacjent staje się świadomym uczestnikiem procesu leczenia.

- Psycholog prowadzi również: ćwiczenia relaksacyjne, ćwiczenia wizualizacyjne, ćwiczenia oddechowe.

- Oddziaływanie psychologiczne dostosowane jest do rodzaju schorzenia, wieku dziecka i jego predyspozycji osobowościowych.

- Pedagog w kontakcie z dzieckiem ciężko chorym sprawia, że nie jest ono tylko pacjentem, ale nadal – dzieckiem – przedszkolakiem – uczniem.

- Pedagog powinien zorganizować dziecku warunki zbliżone do codziennych w stopniu, na jaki pozwala rozwój choroby.

- Zadaniem pedagoga jest podwyższanie samoakceptacji dziecka poprzez: dobór odpowiedniej literatury, dbałość o wszechstronny rozwój dziecka, zabieganie o utrzymanie naturalnych kontaktów dziecka ze środowiskiem rodzinnym i szkolnym, pedagog powinien również zabezpieczyć wszystkie potrzeby dziecka związane z sytuacją chorowania i leczenia ( adaptacja do nowej sytuacji, wytworzenie atmosfery odprężenia, słuchanie i prowadzenie rozmowy bez moralizowania ).

- Pedagog powinien animować czynności zabawowe, zachęcać dzieci do zabawy, codziennych normalnych czynności, nauki rozwijania zainteresowań i kontaktów z przyjaciółmi.

Opieka socjalna:

- Do jej zadań należy ustalenie sytuacji socjalno-bytowej i pomoc w rozwiązywaniu problemów w tym zakresie.

- Zmierza do poprawy ogólnej sytuacji finansowo-bytowej rodziny.

- Pracownik socjalny udziela informacji o świadczeniach i dostępnych formach pomocy przysługujących dzieciom i ich rodzinom.

Opieka duszpasterska:

- Sprawowanie mszy św., sakramentu spowiedzi św., udzielanie komunii św., wyzwalanie optymizmu ( otuchy ), nauka religii, rozmowa o cierpieniu i śmierci, dbałość o stan emocjonalny dziecka, pomoc rodzicom, obecność w godzinę śmierci.

Organizacyjny aspekt kształcenia dzieci przewlekle chorych.

- Istnieje możliwość organizowania szkół specjalnych dla uczniów z chorobami przewlekłymi oraz dla dzieci z zaburzeniami psychicznymi, jednak tylko na terenie zakładów opieki zdrowotnej ( uczeń przewlekle chory nie uzyskuje orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego ).

- Ze względu na warunki szpitalne i ilość uczniów dopuszcza się tworzenie klas łączonych w obrębie jednego typu szkoły, dzieci dla których pobyt w szpitalu jest krótkotrwały ( do 9 dni ) nie muszą uczęszczać do szkoły przyszpitalnej.

- Liczebność oddziałów w szkołach przyszpitalnych:

* Grupa chorych leżących ( 8-12 ) osób.

* Grupa chorych chodzących ( 13-16 ) osób.

* Grupa chorych z zaburzeniami psychicznymi lub ze sprzężonymi dysfunkcjami ( 6-8 ) osób.

- Uczeń przewlekle chory realizuje szkolny program nauczania zgodnie z ogólną podstawą programową na poziomie tej klasy, do której uczęszczał przed przyjęciem do szpitala.

- Dla uczniów przewlekle chorych organizuje się również zespoły pozalekcyjne zajęć wychowawczych ( zajęcia artystyczne, czytelnictwo, zajęcia teatralne, wokalno-muzyczne, gry i zabawy stolikowe, gry i zabawy ruchowe, spacery, odrabianie lekcji ), aby przenieść ich uwagę z odczuwanych dolegliwości na działalność edukacyjną.

- Dzieci, których stan zdrowia nie pozwala na uczestnictwo w zajęciach szkolnych mogą realizować obowiązek szkolny w formie indywidualnego nauczania.

- Indywidualne nauczanie organizowane jest przez dyrekcję szkoły, której uczniem jest dziecko, na podstawie orzeczenia o potrzebie indywidualnego nauczania wydanego przez publiczną poradnię psychologiczno-pedagogiczną.

- Nauczanie indywidualne realizuje się tylko na czas określony w orzeczeniu, w miejscu pobytu ucznia, na bazie podstawy programowej kształcenia ogólnego ze względu na poziom kształcenia ucznia.

Nauczanie indywidualne bywa uważane za mniej wartościowe, ponieważ:

- W domu rodzinnym dziecka mogą panować gorsze warunki do realizacji zadań dydaktycznych niż w szkole.

- Dziecko objęte jest znacznie mniejszym wymiarem godzin lekcyjnych w tygodniu niż miałoby to miejsce w szkole.

- Uczeń nie ma zbyt częstych kontaktów z rówieśnikami.

- Program nauczania realizowany jest przez ograniczoną liczbę nauczycieli ( szczególnie trudne dla uczniów klas starszych ).

- Nauczyciele z konieczności również stosują mniej środków dydaktycznych, dominują metody podawania informacji ponad praktycznym działaniem dziecka.

- Nauczyciele koncentrują się na realizacji przedmiotów teoretycznych, zaniedbując inne.

Zadania i typy terapii wychowawczej.

* Terapia wychowawcza – ma na celu racjonalne gospodarowanie potencjałem energetycznym dziecka przewlekle chorego. Formy terapii wychowawczej.

* Terapia odciążeniowa ( spoczynkowa ) – jej zadaniem jest dostarczanie choremu warunków do jak najmniejszego wydatkowania energii, która potrzebna jest do wewnętrznej walki z przyczyną choroby.

* Terapia za pomocą hamowania sennego - danie dziecku warunków do dobrego snu lub półsnu. Zmniejszenie ilości bodźców, które mogłyby zbyt silnie uczynić ustrój dziecka.

* Terapia najniższego poziomu czynnościowego - to staranne dobieranie bodźców, które uczynią układ nerwowy pacjenta i wywołają lekkie, dodatnie procesy nerwowo-emocjonalne ( całkowity brak pobudzenia, bezczynność powodują nudę, zniechęcenie a nawet stany nerwicowe ).

* Terapia zmniejszanych obarczeń - polega nie na działaniu możliwie minimalnym wysiłkiem na układ nerwowy, ale na mniejszym obciążeniu niż dotychczasowe, jest to znaczne zmniejszenie obciążeniowe w stosunku do napięcia w okresie przeciążenia układu nerwowego ( obcowanie z przyrodą, wykonywanie prac ręcznych, pozytywne odczucia, dobre samopoczucie ).

* Terapia za pomocą zmiany bodźców uprzednio obciążających na inne - to uczynnianie dotąd nie pracujących mechanizmów nerwowych, a odpoczynek tych, które zostały bardzo wyeksploatowane.

* Terapia obciążeniowa za pomocą długotrwałych napięć i hamowań ( tj. oczekiwanie, tęsknota, niepokój ).

* Terapia czynnościowa – to organizowanie wszelkich form aktywności choremu dziecku, które mają na celu dynamizowanie i usprawnianie wyższych czynności nerwowych oraz procesów kinestetycznych, rodzaje:

- Terapia ruchowa.

- Terapia zabawowa, oddanie się czynnościom zabawowym, które nie są nastawione na osiągnięcie określonego celu.

- Terapia obcowania, polega na odciążającym i dodatnio uczynniającym obcowaniu wychowawczy z dzieckiem.

- Terapia zajęciowa, czynnikiem leczniczym jest sam przebieg czynności, a nie jej rezultat.

Pojęcie zdolności.

Zdolność – to właściwość psychiczna człowieka warunkująca jego osiągnięcia w rozmaitych dziedzinach, to możliwość uzyskania spodziewanych wyników przy wykonywaniu danych czynności w określonych warunkach zewnętrznych, możliwość ( w znacznym stopniu odziedziczona ) wykonywania określonych czynności. Zdolności przejawiają się w różnorodnych czynnościach, przy czym niektóre zdolności, nazwane specjalnymi, przejawiają się w wielu czynnościach, inne, nazwane specjalnymi, przejawiają się tylko w pewnych określonych czynnościach ( T. Lewowicki ).

Rodzaje zdolności:

* Zdolności ogólne – określane zwykle mianem inteligencji, czyli zdolności przystosowania się do nowych warunków i zadań.

* Zdolności specjalne ( inaczej: zdolności kierunkowe, uzdolnienia ) – wiążą się z określonymi rodzajami działalności ( np. uzdolnienia matematyczne, językowe ), najwyższy stopień tego rodzaju uzdolnień nazywa się talentem.

* Zdolności twórcze – to umiejętność znajdowania wielu różnych i oryginalnych rozwiązań zadań i problemów.

Uczeń wybitnie zdolny.

Uczeń wybitnie zdolny – to ten, który poza wysoką inteligencją ogólną wyróżnia się w karierze szkolnej możliwością osiągnięć twórczych w jakiejkolwiek dziedzinie społecznie użytecznej, wyróżnia się ponadto twórczą wyobraźnią, wybitnymi zdolnościami specjalnymi, łatwością uczenia się, szerokimi zainteresowaniami oraz dużą dozą samokrytycyzmu i pracowitością.

Podstawowe kryteria diagnostyczne uczniów zdolnych:

- Wysoki poziom inteligencji ( powyżej 120 ).

- Szybkość i łatwość nabywania nowych doświadczeń i uczenia się.

- Wysoki poziom osiągnięć szkolnych.

Symptomy zdolności dzieci w wieku przedszkolnym.

- Łatwość zapamiętywania i uczenia się nowych rzeczy, natychmiastowe rozumienie poleceń i zadań.

- Zadawanie dużej ilości pytań, zainteresowanie światem, bystrość obserwacji i spostrzegawczość.

- Wykonywanie zadań umysłowych z przyjemnością, umiejętność skupienia uwagi przez dłuższy czas na wybranym obiekcie zainteresowań.

- Wymyślanie nowych zabaw, opowiadań, zdarzeń realnych i abstrakcyjnych.

- Wyrażanie myśli i emocji w różnej formie ( werbalnej, plastycznej, muzycznej ).

- Wysoki iloraz inteligencji równy 120 i więcej.

- Dyspozycyjne osiągnięcia twórcze ( płynność, giętkość, oryginalność myślenia ).

- Wysoka sprawność językowa i zainteresowanie czytelnicze.

- Umiejętność wnioskowania, szybkie tempo procesów myślowych, bardzo dobra pamięć.

- Zainteresowanie prowadzeniem obserwacji, wysoka zdolność koncentracji uwagi.

- Oryginalność zadawanych pytań i wysuwanych sugestii.

- Umiejętność dostrzegania i rozwiązywania problemów w sposób nowatorski.

- Przejawem zdolności jest także udział w konkursach, olimpiadach i turniejach.

- Dojrzałość i równowaga emocjonalna.

- ‘ Silne ego ‘ poczucie własnej wartości i wiara we własne możliwości.

- Umiarkowana aktywność.

- Niejednokrotnie duży poziom niepokoju ( spotykany częściej u dzieci nadopiekuńczych rodziców ).

- Pozytywny stosunek do szkoły i nauczycieli, ale jednocześnie krytyczny stosunek do ich poczynań dydaktyczno-wychowawczych.

- Lubią dominować nad innymi, łatwo nawiązują kontakty z innymi osobami, choć bywają wyobcowani ze środowiska rówieśniczego.

- Silne i skrystalizowane zainteresowania.

- Wytrwałość w realizacji dążeń i planów życiowych, obowiązkowość i systematyczność.

Sposoby kształcenia uczniów zdolnych – przyspieszanie tempa nauki.

Całościowe przyspieszenie tempa nauki – uczniowie zdolni uczą się szybciej wszystkich treści i po wykazaniu się opanowaniem całego programu danej klasy przechodzą do klasy następnej.

Częściowe przyspieszenie tempa nauki – zdarza się, że uczeń jest uzdolniony tylko w jednej lub kilku dziedzinach – taki materiał będzie opanowywał szybciej. Tempo uczenia się pozostałych treści nie będzie odbiegało od tempa uczniów przeciętnie zdolnych.

Sposoby kształcenia uczniów zdolnych – przyspieszanie tempa nauki, rodzaje.

Wcześniejsze podejmowanie nauki w szkole – to sposób polegający na przyjmowaniu dzieci do szkoły, które nie osiągnęły jeszcze obowiązku szkolnego, a wykazują już poziom rozwoju pozwalający sądzić o ich pełnej dojrzałości szkolnej.

Szybsze opanowywanie materiału nauczania – Klasy ‘ półroczne ‘ ( semestralne ), Dzieciom uczącym się szybciej umożliwia się wcześniejsze zrealizowanie programu danej klasy. Zaoszczędzony w ten sposób czas uczeń wykorzystuje na realizację programu kolejnej klasy, a więc w trakcie dwóch semestrów realizuje program dwóch klas, nie tracąc na naukę wypoczynku wakacyjnego ( taki efekt osiągają uczniowie najzdolniejsi ).

„ Wydłużony rok szkolny ‘’ – Uczeń kończy program danej klasy wcześniej niż przewiduje to plan nauczania, ale ‘ oszczędności ‘ czasu są skromniejsze i wynoszą na przykład tylko 2-3 miesiące ( nie jak w poprzednim przypadku cały semestr ). W czasie pozostającym do wakacji uczeń, poznaje materiał klasy następnej. Dziecko uczy się samodzielnie również podczas wakacji. Może też uczestniczyć w specjalnie organizowanych zajęciach tzw. „ sesji letniej ‘’, otrzymując pomoc ze strony nauczycieli. Zatem podczas roku szkolnego i wakacji realizuje również program dwóch klas, nie dając sobie czasu na wypoczynek podczas wakacji.

Podwójna promocja – Najbardziej ryzykowny i najmniej zalecany sposób podejścia do ucznia zdolnego. Polega on ma promowaniu ucznia na przykład z klasy V do VII bez uprzedniego podjęcia próby zorganizowania ‘ klasy półrocznej ‘, bądź ‘ wydłużonego roku szkolnego ‘. Uczeń musi samodzielnie uzupełnić program ‘ przeskoczonej ‘ klasy.

Uczenie się zgodnie z indywidualnym tempem ( indywidualny tok kształcenia ) – Nauka przebiega zgodnie z indywidualnymi możliwościami ucznia. Dziecko uczy się w dowolnym tempie, zaliczając materiał nauczania danej klasy w dowolnym czasie. Po opanowaniu treści przewidzianych dla określonej klasy uczeń przystępuje do poznawania treści z programu klasy następnej. Jeżeli do końca roku szkolnego nie zdąży zrealizować programu kolejnej klasy, to może udać się na wakacje, a na początku kolejnego roku szkolnego rozpoczyna naukę w miejscu jej zakończenia.

Organizacyjno-pedagogiczne konsekwencje przyspieszonego kształcenia.

- Szkoła powinna stworzyć dogodne warunki do indywidualnej i stworzenia określonych kursów przedmiotowych, w których brać udział będą uczestnicy nie powiązani zespołami klasowymi.

- Zapewnienie stałej kontroli i pomocy ze strony wychowawcy, pedagoga, psychologa szkolnego.

- Umożliwienie samodzielnej nauki uczniom zdolnym.

- Zerwanie ze stałą organizacją zespołów uczniowskich na rzecz uczestnictwa w zajęciach grup uczniów zdolnych, uczniów ze stałego zespołu klasowego i wreszcie pracy indywidualnej.

Sposoby kształcenia uczniów zdolnych – rozszerzenie treści programowych, rodzaje.

Różnicowanie planów i programów szkolnych ze względu na poziom zdolności ucznia ( wyodrębnienie z programu treści podstawowych, obowiązkowych – do opanowania przez każdego ucznia oraz treści twórczych, fakultatywnych do opanowania przez uczniów szczególnie zainteresowanych wybranymi treściami.

Programy specjalne – są to specjalnie przygotowane dla uczniów zdolnych ( uczniowie szkół średnich i wyższych ), programy nauczania przygotowywane zazwyczaj przez pracowników uczelni wyższych, oprócz wzbogacenia treści uczniowie korzystają zazwyczaj równolegle z przyspieszania nauki, stałych konsultacji z nauczycielami – opiekunami oraz ze staży zagranicznych.

Zajęcia pozalekcyjne i pozaszkolne.

Sposoby kształcenia uczniów zdolnych – różnicowanie poziomu trudności.

- Zróżnicowanie poziomu trudności materiału oraz zakresu treści jest możliwe dzięki kształceniu wielopoziomowemu.

- Uczniów grupuje się w klasach o zróżnicowanym poziomie nauczania ( np. klasa A – uczniowie najbardziej uzdolnieni, klasa B – wysoki poziom zdolności, klasa C – średnio zdolni, klasa D – mało zdolni, klasa E – osoby wymagające szczególnej pomocy ). Takich podziałów nie należy wprowadzać w najmłodszych klasach, gdyż możliwości uczniów są niedostatecznie rozpoznane.

- Różnicowanie poziomów nauczania jest możliwe również w obrębie konkretnego przedmiotu, różnicując stopień trudności zadań, zakres nauczania oraz metod nauczania.

Kształtowanie myślenia i działania twórczego.

Cechy myślenia twórczego.

- Płynność wytwarzani treści ( tj. płynność słowa, płynność skojarzeniowa, płynność ekspresyjna, płynność ideacyjna ).

- Płynność figuralna ( zdolność wytwarzania produktów materialnych ).

- Giętkość myślenia.

- Ludzi twórczych cechuje duża aktywność intelektualna, nieprzeciętna energia oraz niezależność.

Ogólne zasady rozwijania myślenia twórczego u uczniów:

- Doceniaj twórcze myślenie.

- Zwiększaj wrażliwość dzieci.

- Zachęcaj do manipulowania, operowania przedmiotami i ideami.

- Ucz sposobów systematycznej oceny każdego pomysłu.

- Wyrabiaj tolerancyjny stosunek do nowych pojęć i idei.

- Nie narzucaj sztywnych schematów.

- Kultywuj w klasie atmosferę twórczą.

- Udzielaj informacji o procesie twórczym.

- Popieraj inicjatywę wychowanków w uczeniu się.

- Stwarzaj sytuacje wymagające twórczego myslenia.

- Stwarzaj okresy aktywności i spokoju.

- Udostępniaj środki do realizacji pomysłów.

- Rozwijaj konstruktywny krytycyzm. - Popieraj zdobywanie wiedzy w wielu dziedzinach.