1) KRYTERIA KLASYFIKACJI ZWIERZĄT

zwierzęta - cudzożywne, wielokomorkowe eukarionty, przechodzą rozwój zarodkowy

kryteria podzialu krolestwa zwierzat:

- obecnosc wyspecjalizowanych tkanek (podzial na beztkankowce i tkankowce)

- liczba warstw komorek, z ktorych sklada sie zarodek - listki zarodkowe (podzial na dwuwarstwowce i trojwarstwowce)

- sposob powstawania ostatecznego otworu gebowego (podzial na pierwouste i wtórouste)

- obecnosc wtornej jamy ciala - celomy (podzial na acelomatyczne, pseudocelomatyczne, celomatyczne)

tkanki u tkankowcow - nabłonkowa, mięśniowa, nerwowa, łączna

jama ciala - wypelniona plynem przestrzen powstajaca w trakcie rozwoju zarodkowego

2) GĄBKI - ZWIERZĘTA BEZTKANKOWE

zyja w wodzie, wiekszosc w slonych ; przede wszystkim strefa przybrzezna ; osiadly tryb zycia ; zazwyczaj w koloniach

gabki:

- wapienne

- krzemionkowe szescioosiowe

- różnoszkieletowe

w mezoglei:

- komorki pełzakowate amebocyty - trawienie pokarmu

- komorki totipotencjalne - mogace przeksztalcic sie w kazdy rodzaj komorek

- elementy szkieletu wewnetrznego (mineralne igły lub włókna-spongina)

typy budowy:

askon

sykon

leukon

ciagly przeplyw wody przez gabki gwarantuje:

- sprawna wymiane gazowa

- usuwanie szkodliwych produktow przemiany materii

reaguja na bodzce zamykaniem otworu odplywowego i porów

rozmanazanie:

- plciowe (najczesciej obojniacze)

- bezplciowe (fragmentacja, podzial, paczkowanie)

znaczenie:

> samooczyszczanie sie wod, filtracja

> bioindykatory

> stanowia pokarm (dla niektorych bezkregowcow)

> niektore wykorzystywane jako gabki kapielowe

> lecznictwo

4) PARZYDEŁKOWCE - TKANKOWE ZWIERZĘTA DWUWARSTWOWE

zyja w srodowisku wodnym, glownie morza i oceany, preferuja wody czyste i natlenione, tkankowce, dwuwarstwowce, dwupostaciowość (meduza lub polip), zawieraja parzydelka(najliczniej - na czułkach i ramionach), zazwyczja drapieżne,

gromady:

- stłubiopławy

- krążkopławy

- koralowce

- kostkomeduzy

uklady:

- pokarmowo-naczyniowy (funkcje trawienne i rozprowadza substancje pokarmowe w obrebie ciala)

- nerwowy (rozproszony) (odbieranie mechanicznych i chemicznych bodzcow, rownowaga)

brak: oddechowego, wydalniczego i krwionosnego (wymiana gazowa, wydalanie i osmoregulacja - cala powierzchnia ciala)

rozmnazanie:

- plciowe (najczesciej rozdzielnoplciowe, rzadziej obojniacze) - glownie u meduz

- bezplciowe (pączkowanie, strobilizacja) - glownie u polipow

znaczenie:

> tworzenie skal wapiennych (koralowce)

> budowa raf koralowych (koralowce)

> pokarm dla ryb i bezkregowcow (koralowce)

> zyja w symbiozie z licznymi gatunkami zwierzat

> material do wyrobu ozdow i bizuterii

> niektore gatunki stanowia zagrozenie dla zdrowia czlowieka

> niektore slimaki po zjedzeniu parzydelkowcow wbudowuja parzydelka we wlasny organizm w celu obrony

5) PŁAZIŃCE - ZWIERZĘTA SPŁASZCZONE GRZBIETO-BRZUSZNIE

trojwarstwowe, wyksztacenie narzadow i ich ukladow,symetria dwuboczna, brak celomy

podzial na:

- wirki (glownie srodowiska wodne)

- przywry (pasozytuja w organizmie)

- tasiemce (pasozytuja w organizmie)

uklady:

- pokarmowy (otwor pokarmowy, jelito przednie, jelito srodkowe ; brak jelita tylnego i otworu odbytowego) - tasiemnce nie maja ukladu pokarmowego(wchlaniaja pokarm cala powierzchnia ciala)

- nerwowy (pasozyty - zredukowane narzady zmyslow , wirki - dobrze wyksztalcone - chemoreceptory, mechanoreceptory, fotoreceptory

- wydalniczy (typu protonefrydialnego, sluzy glownie do regulacji cisnienia osmotycznego)

- rozrodczy

brak ukladu: oddechowego (pasozytnycze - bezltenowy rozklad subst odzywczych ; wolno zyjace - tlenowe, cala powierzchnia ciala) , krwionosnego (transport substancji za posrednictwem plynu)

rozmnazanie:

- plciowo - glównie (obojniaki o zaplodnieniu wewnetrznym - samozaplodnienie lub zaplodnienie krzyzowe)

- bezplciowo (przez podzial)

rozwoj:

- prosty (wirki - skladanie jaj do wody i z nich mlode)

- zlozony (tasiemnce i przywry - wiecej niz jeden rodzaj larw, zmiana zywiciela)

przystosowania tasiemcow do pasozytnictwa:

- zanik czesci narzadow zmyslu (moze funkcjonowac nie tylko w jednym miejscu)

- aparat czepny (stale polozenie w ciele zywiciela)

- zanik ukladu pokarmowego

- wchlanianie pokarmu cala powierzchnia ciala

- nieustanne wytwarzanie jaj (powstawanie nowych czlonow)

- produkowanie ogromnej liczby jaj

- samozaplodnienie

znaczenie:

> wirki - pokarm niektorych zwierzat

> pasozyty - ograniczaja liczebnosc populacji swoich zywicieli

> pasozyty - szkody w hodowlach zwierzat

> pasozyty - zagrozenie dla zdrowia i zycia czlowieka, gdy sa jw jego organizmie

6) NICIENIE - ZWIERZĘTA O OBŁYM, NIECZŁONOWANYM CIELE

srodowisko wodne ale takze gleba, wiele gatunkow - pasozyty, symetria dwuboczna, brak odnozy, male rozmiary, brak zdolnosci regeneracji, brak komorek zaopatrzonych w wici lub rzeski, trojwarstwowe, pseudocyloma, hydroszkielet, silnie zredukowane miesnie

uklady:

- pokarmowy (otwor gebowy, jelito przednie, jelito srodkowe, jelito tylne, otwor odbytowy, trawienie zewnetrznokomorkowe)

- nerwowy (pierscien okologardzielowy, narzady zmyslow - mechanoreceptory, chemoreceptory, niektore tez maja fotoreceptory)

- wydalniczy (reguluje cisnienie osmotyczne, usuwa produkty przemiany materii ; uklad w ksztalcie litery H , komorki fagocytarne)

brak: oddechowego(pasozyty - beztlenowy rozklad subst, niepasozyty - tlenowo, cala powierzchnia ciala), krwionosnego(skladniki odzywcze i produkty przemiany materii transportowane przez plyn)

rozmnazanie:

- plciowe (zazwyczaj rozdzielnoplciowe, dymorfizm plciowy, zaplodnienie wewnetrzne)

rozwoj:

przede wszystkim jajorodne ale spotyka sie tez jajożyworodne(np. włosień kręty)

- prosty

- zlozony (larwa podobna do postaci doroslej)

cykl rozwojowy wielu pasozytniczych nicieni (np. glista ludzka) nie wymaga zmiany zywiciela

znaczenie:

> niepasozytnicze - rola w obiegu materii w przyrodzie i tworzeniu gleby

> pasozyty - reguluja liczebnosc swoich zywicieli

> straty w uprawach roslin (gdy sie nimi odzywiaja)

> choroby u czlowieka

> powoduja straty gospodarcze (atakujac zwierzeta hodowlane)

> niektore pasozyty - walka biologiczna z owadami

7) PIERŚCIENICE - BEZKRĘGOWCE O WYRAŹNEJ METAMERI

wody slone, rzadziej slodkie, tez gleba ; nieliczne sa pasozytami ; segmentacja(homonomiczna lub heteronomiczna), trojwarstwowce, wtórojamowce, hydroszkielet - podstawowy aparat ruchu

gromady:

-wieloszczety

- skąposzczety

- pijawki

uklady:

- pokarmowy (drożny ; otwor gebowy, jelito przednie, srodkowe, tylnie, otwor odbytowy)

- krwionośny (zamkniety, nie wystepuje serce)

- nerwowy (drabinkowy - zwoje nadprzełykowe, obrączka okołoprzełykowa, zwoje podprzełykowe, pnie nerwowe ; narzady zmyslow - chemoreceptory, mechanoreceptory, fotoreceptory)

- wydalniczy (metanefrydia - pelnia funkcje wydalnicze i osmotyczne)

brak: oddechowego(wymiana gaz cala powierzchnia)

rozmnazanie:

glownie plciowe - i rozdzielnoplciowe(wieloszczety - zaplemnienie i zaplodnienie zewnetrzne - woda, u niektorych dymorfizm plciowy, ) i obojniacze (skaposzczety i pijawki - zaplemnienie i zapłodnienie krzyżowe, dojrzale osobniki maja siodełko, zapłodneinie zewnetrzne)

bezplciowe - niektore wieloszczety i skąposzczety (podzial)

rozwoj:

wieloszczety - zlozony

skąposzczety i pijawki - prosty

znaczenie:

> udzial w procesach glebotworczych (np. dzdzownice)

> spulchnianie gleby (skąposzczety)

> samoczyszczenie wód (odzywiajace sie martwa materia organiczna)

> zrodlo pokarmu dla wielu zwierzat

> ograniczanie liczebnosci swoich ofiar i zywicieli (drapiezne i pasozytnicze)

> znaczne straty w gospodarstwach rybackich (pijawki)

> roznoszenie chorob przenoszonych przez krew (pijawki)

> upuszczanie krwii, zrodlo hirudyny i innych substancji wykorzystywanych w regulacji pracy ukladu krazenia (pijawki)

> pokarm dla ryb

> niektore pierscienice sa spozywane przez czlowieka

8) STAWONOGI - ZWIERZĘTA O CZŁONOWANYCH ODNÓŻACH

wody i lady, cialo podzielone na segmenty ktore tworza tagmy(głowa, tułów, odwłok), odnoza(głowowe, tułowiowe, odwłokowe), trójwarstwowe, cialo pokryte twardym oskórkiem, jednowarstwowy nabłonek (z chityny), oskorek pelni funkcje szkieletu zewnetrznego,

podtypy:

- skorupiaki

- szczękoczułkowce (m.in. pajęczaki)

- tchawkowce (wije i owady)

aparaty gebowe:

- typu gryzącego (umozliwia pobieranie pokarmu stalego)

- typu gryząco-liżącego (rozdrabnianie pyłku kwiatowego, urabianie wosku, wysysanie płynnego pokarmu)

- typu liżącego (zlizywanie pokarmu plynnego)

- typu kłująco-ssącego (pobieranie sokow roslin lub plynow ciala zwierzat)

- typu ssącego (wysysanie nektaru kwaitów)

odnóża tułowiowe:

- kroczne

- czepne

- skoczne

- pływne

- grzebne

- chwytne

uklady:

- pokarmowy(otwor gebowy, jelito przednie, jelito srodkowe, jelito tylnie, odbyt)

- oddechowy (skrzela, plucotchawki, tchawki, skrzelotchawki)

- krwionosny (otwarty, serce)

- nerwowy(parzyste zwoje nadprzełykowe, obrączka okołoprzełykowa, zwój podprzełykowy, pnie nerwowe ; narzady zmyslow - fotoreceptory(oczy proste i zlozone), chemoreceptory - narzady smaku i wechu, mechanoreceptory - włoski czuciowe, narzay tympanalne - narzady słuchu, statocyty - narzady rownowagi)

- wydalniczy(narzady - metanefrydia)

rozmnazanie:

płciowo - rozdzielnoplciowo (bardzo rzadko obojniactwo), dymorfizm plciowy, u wodnych - zaplodnienie zewnetrzne, u ladowych - zaplodnienie wewnetrzne, wiekszosc jajorodne (skorpiony - zyworodne)

rozwoj:

- prosty - z jaj, podobne osobniki

-zlozony - larwa (wystepuje przeobrazenie - zupelne i niezupelne)

znaczenie:

> pozywienie

> reguluja liczebnosc organizmow ktorymi sie zywia

> wplyw na roslinnosc i sklad gatunkowy fauny

> przyspieszaja procesy glebowe i zapewniaja obieg materii w przyrodzie

> przyspieszaja proces samoczyszczenia wód (zwierzeta filtrujące)

> umozliwiaja rozmnazanie sie roslin (wiele roslin jest owadopylnych)

> przemysl kosmetyczny i farmaceutyczny (np. miód, wosk)

> nici jedwabne (jedwabniki)

> szkodniki powodujace straty w rolnictwie

> część niszczy produkty żywnościowe, ktore sa przechowywane np. mąkę, zboża

> niektore niszcza odziez, a takze ksiazki i eksponaty muzealne

> sprzymierzence czlowieka w walce ze szkodnikami (np .biedronka)

> pasozyty - straty w hodowli zwierzat

> wywoluja choroby i alergie u czlowieka

9) MIĘCZAKI - ZWIERZĘTA O MIĘKKIM, NIESEGMENTOWANYM CIELE

morza i oceany, niektore w wodach slodkich, na ladze w srodowisku wilgotnym, wolno zyjace lub osiadle, dwubocznie symetryczne lub wtórnie asymetryczne, miekkie cialo bez szkieletu(podzial na: glowe, worek trzewiowy i noge), nagie lub okryte czesciowo muszla, trojwarstwowe, wtorna i pierwotna jama ciala, pokryte cialo jednowarstwowym nablonkiem, wytwarzaja sluz

mieczaki:

- chitony

- jednotarczowce

- łódkonogi

- małże

- ślimaki

- głowonogi

uklady:

- pokarmowy(otwor gebowy, jelito przednie, jelito srodkowe, jelito tylnie, odbyt)

- oddechowy(skrzela lub jama płucna)

- krwionośny(otwarty, krew pompowana przez serce)

- nerwowy(obrączka okołogardzielowa + pnie nerwowe , dobrze rozwiniete narzady zmyslow - receptory dotykowe, statocyst)

- wydalniczy(narzay - nerki)

rozmnazanie:

płciowo(rozdzielnoplciowe i obojniacze, u niektorych - dymorfizm plciowy, u gatunkow morskich - zaplodnienie zewnetrzne , u gatunkow ladowych - wewnetrzne, krzyzowe , wiekszosc jajorodne, rzadziej jajozyworodne)

rozwoj:

glowonogi i wiekszosc slimakow - prosty

pozostale - zlozony

znaczenie:

> pokarm

> wplyw na liczebnosc organizmow ktorymi sie zywia

> samoczyszczenie wod (malze)

> niektore sa zywicielami posrednimi

> muszle i perly - surowiec do wyrobu ozdob

> muszle - skamienialosci przewodnie, oznaczanie wieku warstw skalnych

> wykorzystywane w badaniach laboratoryjnyvh

> straty gospodarcze (roslinozerne)

> masowo wystepujace malze zaklocaja funkcjonowanie urzadzen portowych, elektrowni, jednostek plywajacych

> uszkadzanie drewnianych elementow konstrukcji zanurzonych w wodzie (małż świdrak)

10) SZKARŁUPNIE - BEZKRĘGOWE ZWIERZĘTA WTÓROUSTE

zyja w morzach ; formy osiadle, plywajace i pelzajace po dnie ; symetria promienista (charakter wtorny) ; uproszczona budowa narzadow ; trojwarstwowe ; wtórouste ; tarcza + ramiona ; nie maja glowy tylko strone oralną(gębową) i aboralną ; ciało pokryte urzęsionym nabłonkiem ; wenwetrzny szkielet z wapiennych płytek

gromady:

- liliowce

- rozgwiazdy

- wężowidła

- jeżowce

- strzykwy

uklady:

- pokarmowy (otwor gebowy, jelito przednie - przelyk + zoladek, jelito srodkowe, jelito tylnie, odbyt)

liliowce - zjadaja plankton , rozgwiazdy - sa drapieznikami , jeżowce - odzywiaja sie mułem dennym i drobnymi organizmami, strzykwy - miłem i drobnymi cząstkami organicznymi)

- krwionośny (hemalny , otwarty , sklada sie z systemu zatok i kanałów)

- wodny (ambulakralny)

- nerwowy (slabo zorganizowany, symetria promienista, pierścień + pni nerwowe, bodzce odbierane przez nóżki ambulakralne lub czułki, rozgwiazdy i jeżowce maja fotoreceptory, u strzykw i jeżowców - statocyty - narzady rownowagi)

brak: oddechowego(skrzela powłokowe, nóżki ambulakralne lub płuca wodne), wydalniczego(komorki - podocyty ; nie maja zdolnosci osmoregulacji)

rozmnazanie:

rozdzielnoplciowe, brak dymorfizmu plciowego, jajorodne, zaplodnienie zewnetrzne

rozwoj:

zlozony, larwy - symetria dwuboczna, formy wolnozyjace

znaczenie:

> pozywienie (dla zwierzat i ludzi)

> wplyw na liczebnosc swych ofiar

> oczyszczanie wody morskiej (zywienie sie martwa materia i padlymi zwierzetami)

> niektore wytwarzaja jad, ktory moze byc szkodliwy dla czlowieka

> moga wyrzadzac ogromne szkody w rafach koralowych (rozgwiazdy)