Wyklad 6, Zoologia bezkręgowców


Wykład 6

Wirusy (łac. virus = jad) są zbudowane z kwasów nukleinowych, zawierających informację genetyczną niezbędną dla odtwarzania potomnych cząstek wirusa i syntezy enzymów, które ten proces mogłyby przeprowadzić. Brak im jednak własnych układów enzymatycznych, jakie są potrzebne do pobierania pokarmu i przeprowadzania procesów metabolicznych (uzyskiwanie energii, synteza enzymów i innych białek, budowa nowych cząstek wirusa).

Wirusy są to więc organizmy niekompletne, rozporządzające wprawdzie informacją genetyczną, ale nie mające możności samodzielnie ani jej przekazać następnym pokoleniom, ani jej odczytać w przebiegu syntezy białek.

Muszą więc korzystać z systemów pełnych, jakimi są komórki organizmów zarówno Procaryota, jak i Eucaryota.

Budowa wirusów

Materiał genetyczny DNA lub RNA

Kapsyd i okrywa membranowa (warstwa kwasów tłuszczowych z materiałów komórki gospodarza).

Ligandy

Białka wystające ponad powierzchnię wirusa. Służą do rozpoznawania komórek gospodarza.

Kształty wirusów: A - cylindryczny (np. wirus mozaikowatości tytoniu), B - wielościenny (np. adenowirus), C - kulisty z glikoproteinami (np. wirus grypy), D - główka ze strukturami pomocniczymi - bakteriofag

Wirusy można zdefiniować jako mikroorganizmy zawierające jako materiał genetyczny DNA lub RNA, namnażające się wyłącznie wewnątrz żywej komórki gospodarza (bakterii, rośliny, zwierzęcia).

Kwas nukleinowy koduje wirusowe białka strukturalne i enzymy konieczne do ekspresji wirusowych genów i replikacji genomu. Genom osłonięty jest jednostkami białkowymi kapsomerami, tworzącymi kapsyd.

Duże wirusy mają budowę złożoną. Proste wirusy zbudowane są z genomu i białka strukturalnego, wirusy o bardziej złożonej strukturze zawierają glikoproteiny, lipidy i różne enzymy.

Niektóre wirusy mają lipoproteinową osłonkę.

-Wirusy występują w dwóch postaciach funkcjonalnych:

pozakomórkowej (spoczynkowej), określanej jako wirion,

-wewnątrzkomórkowej (aktywnej) zawierającej w komórce gospodarza materiał genetyczny pozbawiony białkowego płaszcza.

Wirusy wykorzystują procesy metaboliczne komórki gospodarza do namnażania się i tworzenia potomnych cząstek, namnażając się hamują syntezę komórki

Wirusy zwierzęce mają kształt sferyczny, dwudziestoscianu, nieliczne są cylindryczne lub cegiełkowate. Średnica wirusów zwierzęcych małych wynosi 20-50 nm, średnich - 50-150 nm. Największe osiągają rozmiary ponad 300 nm, są zatem większe od niektórych bakterii.

Klasyfikacją wirusów, która jest na bieżąco weryfikowana, zajmuje się Międzynarodowy Komitet d/s Taksonomii Wirusów powołany w 1966 roku.

Klasyfikacja wirusów opiera się na własnościach wirionu - to jest na morfologii, własnościach fizycznych, charakterystyce genomu i sposobie replikacji, własnościach antygenowych i biologicznych.

Klasyfikacja wirusów:

wirusy DNA

wirusy RNA

bakteriofagi

Namnażanie wirusów w komórce zwierzęcej lub roślinnej oraz namnażanie bakteriofagów w komórce prokariotycznej obejmuje zróżnicowane procesy występujące w kolejnych etapach:

adsorpcja wirusa do powierzchni komórki

przeniknięcie do wnętrza komórki

utrata ochronnej osłonki białkowej

ekspresja i replikacja wirusowego genomu

odtworzenie pełnej cząstki wirusa, dojrzewanie

uwolnienie wirusa z komórki

Pełny cykl replikacji wirusa może trwać od 8 do 40 godzin i składa się z następujących etapów:

Pierwszy etap, czyli przyłączenie cząstki wirusa ...

W drugim etapie namnażania wirusów ...

W następnym etapie wirus zostaje uwolniony ...

Po zsyntetyzowaniu genomu i białek

Łączenie to zachodzi według określonych ...

Uwolnienie powstałej cząstki wirusa ...

Choroby wirusowe to: grypa, odra, różyczka, świnka, ospa wietrzna, ebola, HIV

Zarówno DNA-, jak i RNA wirusy powodują pewne typy nowotworów u zwierząt. Kwas nukleinowy takich wirusów wnika do DNA komórek gospodarza, które ulegają wówczas przekształceniu w komórki nowotworowe. Niektóre wirusy powodujące raka maja jeden lub kilka genów zwanych onkogenami, które zmieniają komórki gospodarza w komórki nowotworowe. Onkogeny odkryto w normalnych nie zainfekowanych większości gatunków, a badania wskazują, że aktywacja onkogenów powoduje przekształcenie nowotworowe komórek. Niektóre nie niosące onkogenów wirusy mogą wywołać aktywacje onkogenów istniejących w komórkach.

BUDOWA BAKTERII

Wielkość bakterii wynosi od 1 do kilkudziesięciu mm. Komórki bakterii nie posiadają jądra komórkowego oraz błony jądrowej, natomiast zawierają nukleoid, będący funkcjonalnym odpowiednikiem jądra komórkowego.

Odpowiednikami mitochondriów są mezosomy, a plastydów - ziarna chromatoforowe. W komórkach bakterii nie występują lizosomy, retikulum endoplazmatyczne i aparat Golgiego.

Niektóre bakterie mają zdolność wytwarzania otoczki bakteryjnej, niekiedy wydzielania do środowiska w formie śluzu. Nieliczne bakterie mogą tworzyć rurkowate osłonki zwane pochewkami.

Wiele gatunków wytwarza formy przetrwalne - endospory. Liczne gatunki bakterii są zdolne do poruszania się w środowisku płynnym przy użyciu rzęsek, ruchów śrubowych, ślizgania się, kurczenia lub podrzutów. Część bakterii przemieszcza się w środowisku w sposób bierny, z ruchami powietrza, wody, oraz przez kontakty fizyczne.

Otoczka - warstwa substancji śluzowej: polimery cukrów, aminocukrów lub kwasów uronowych.

Funkcje jakie pełni otoczka:

-chroni bakterie przed czynnikami zewnętrznymi (np. suszą, bakteriofagami, antybiotykami, metalami ciężkimi)

-nie jest koniecznym składnikiem komórki i może być usunięta bez naruszenia jej funkcji życiowej

-skład śluzu jest bardzo różnorodny, nawet odmiany tego samego gatunku tworzą śluz o innym składzie chemicznym

-śluz może też być efektem wydalania zbędnych produktów metabolizmu, lub substancji będących w nadmiarze

Ściana komórkowa - sztywna osłona komórki znajdująca się na zewnątrz błony cytoplazmatycznej; zapewnia utrzymanie kształtu bakterii i przebywanie w roztworze hipotonicznym; pełni funkcje fizjologiczne (np. wymiana z otoczeniem składników pokarmowych i metabolitów, oraz jonów i gazów).

Skład: peptydoglikany, kwasy tejchojowe, białka

Warstwa S - dodatkowa warstwa osłonowa u archebakterii (niekiedy jest to jedyna ich osłona) i niektórych eubakterii, zbudowana z białka, pełni funkcje mechanicznej ochrony komórki.

Błona zewnętrzna - błona okrywająca ścianę komórkową u bakterii gramujemnych. Zbudowana z fosfolipidów i lipopolisacharycdów. Lipopolisacharydy warunkują właściwości pasożytnicze i chorobotwórcze bakterii, wpływają na wrażliwość komórek na antybiotyki i inne czynniki chemiczne.

Błona cytoplazmatyczna - integralny składnik komórki:

-organ pobierania pokarmu

-miejsce występowania enzymów i przenośników elektronów ostatnich faz oddychania i magazynowania energii (funkcja mitochondrium u Eucaryota

-miejsce tworzenia ciałek chromatoforowych u bakterii fotosyntetyzujących

Peryplazma - przestrzeń między błoną zewnętrzną bakterii gramujemnych a błoną cytoplazmatyczną; peryplazmę przecinają złącza między błoną zewnętrzną i błoną cytoplazmatyczną, zawierające białka ochronne, odżywcze i transportowe.

Rzęski - wici - narządy ruchu bakterii, zbudowane z kurczliwych białek

Fimbrie - służa do przyczepiania bakterii do podłoża lub do innych komórek bakteryjnych

Pile - pilusy - biorą udział w koniugacji - są organem, za pomocą którego komórki "męskie" rozpoznają komórki "żeńskie".

NUKLEOID - wyodrebniony obszar cytoplazmy zawierający chromosom bakteryjny w postaci podwójnej helisy DNA zamkniętej w kolisty twór.

Charakterystyka chromosomu bakteryjnego:

-Podwójna helisa DNA jest skręcona w spiralę II rzędu podtrzymywaną przez rdzeń złożony z RNA i białek histonopodobnych

-DNA związany jest w jednym miejscu z błoną cytoplazmatyczną; w tym miejscu zaczyna się replikacja DNA

-Większość genów bakteryjnych nie zawiera intronów (wyjątki: archebakterie i niektóre sinice)

-Procesy transkrypcji i translacji odbywają się niemal równocześnie

PLAZMIDY - małe koliste cząsteczki DNA, zawierające m.in. geny oporności na antybiotyki

Rybosomy - złożone z dwóch podjednostek 30S i 50S (70S), podobne do rybosomów wystepujących w mitochondriach i chloroplastach komórek eukariotycznych.

Enzoszkielet - białka biorące udział w segragacji potomnych chromosomów i cytokinezie

Ciałka chromatoforowe - kuliste lub jajowate twory o budowie warstwowej, zawierające chlorofil, barwniki karotenoidowe, białka i lipidy; wytwarzane są z błony cytoplazmatycznej przez jej wpuklanie. U sinic występują oddzielone od błony cytoplazmatycznej tylakoidy.

Wtręty ciał zapasowych - granule tłuszczowe, glikogen, kryształy białkowe itp.

Pęcherzyki gazowe - błona pęcherzyków (wakuoli) selektywnie przepuszcza gazy; regulacja wielkości pęcherzyków zmienia ciężar pławny komórek bakteryjnych.

Rozmnażanie się bakterii

Nukleoid, czyli skupienie materiału genetycznego jest zbudowany z jednej długiej, kolisto zamkniętej podwójnej helisy DNA. Replikacja genoforu (kolistej cząsteczki DNA) bakterii zaczyna się w określonym jego miejscu, nazywanym początkiem replikacji i posuwa się wzdłuż nici DNA w obu kierunkach od początku.

Replikacja kończy się w stałym miejscu na genoforze, określanym nazwą terminus replikacji.

Nukleoid jest zawsze połączony z błoną komórkową za pomocą mezosomu. Organelle te biorą udział w rozdziale nukleoidów po podziale, oraz odgrywają rolę w tworzeniu błon poprzecznych przy podziale komórki.

W komórce przed ostatecznym podziałem, ale już po podzieleniu się nukleoidów, wytwarza się pomiędzy przyszłymi komórkami oddzielająca błona cytoplazmatyczna (septum), a następnie tworzy się ściana komórkowa odgradzająca przyszłe komórki

Wymiana materiału genetycznego

Chociaż u bakterii nie występuje rozmnażanie płciowe, polegające na łączeniu się gamet, czasem jednak zachodzi wymiana materiału genetycznego pomiędzy komórkami.

Wymiana ta może odbywać się trzema różnymi drogami, przez:

Transformację, transdukcje, koniugacje

Niektóre bakterie w cyklu rozmnażania po podziale komórkowym nie rozdzielają się od siebie, lecz tworzą charakterystyczne układy, np. dwoinek, czworaczków, pakietowców, nieregularnych układów podobnych do winogron (gronkowce - Staphylococcus), czy łańcuszków (paciorkowce - Streptococcus).

Metabolizm bakterii

- heterotrofy - saprofity i pasożyty

- autotrofy - fotoautotrofy - sinice, bakterie zielone, bakterie purpurowe

- chemolitoautotrofy - syntetyzują związki organiczne przy udziale energii wyzwolonej podczas utleniania nieorganicznych związków chemicznych - bakterie nitryfikacyjne, siarkowe, wodorowe, żelazowe

Bakterie są obecne we wszystkich niszach ekologicznych środowiska naturalnego zewnętrznego, ale również zasiedlają skórę, błony śluzowe jam ciała oraz przewód pokarmowy człowieka i zwierząt.

Bakterie mają ogromne znaczenie biologiczne, są jednymi z czynników utrzymujących krążenie materii w przyrodzie oraz oddziałujących na właściwości gleby

Człowiek wykorzystuje je w przemysłach fermentacyjnym i farmaceutycznym, w rolnictwie, w biooczyszczalniach ścieków oraz do likwidacji zanieczyszczeń środowiska, a także w badaniach naukowych.

Bakterie występują jako autotrofy, saprofity, saprobionty, symbionty, komensale i jako pasożyty (bakterie chorobotwórcze).



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
wyklad 3, Zoologia bezkręgowców
wykłady zoologia bezkregowcow, wyklad13, WYKŁAD 13
wykłady zoologia bezkregowcow, wyklad1, Wykład 1 11
wykłady zoologia bezkregowcow, wyklad10, WYKŁAD 10
wykłady zoologia bezkregowcow, wyklad10, WYKŁAD 10
wykłady zoologia bezkregowcow, wyklad5, WYKŁAD 5
zoo wyklad 2, Zoologia bezkręgowców
Wyklad 4, Zoologia bezkręgowców
Wyklad 7, Zoologia bezkręgowców
Wyklad 8, Zoologia bezkręgowców
Wyklad 2, Zoologia bezkręgowców
wykłady zoologia bezkregowcow, wyklad6, WYKŁAD 6
wykłady zoologia bezkregowcow, wyklad7, WYKŁAD 7
WYKLAD 5, Zoologia bezkręgowców
ZWIERZETA TO wyklad 1, Zoologia bezkręgowców
wykłady zoologia bezkregowcow, wyklad3, WYKŁAD 3
wykłady zoologia bezkregowcow, wyklad9, WYKŁAD 9
wykłady zoologia bezkregowcow, wyklad12, WYKŁAD 12
Wyklad 10, Zoologia bezkręgowców

więcej podobnych podstron