Wykład 8
Grzyby są to organizmy niesamożywne (heterotroficzne), beztkankowe, nie zawierające chlorofilu, głównie lądowe, rozmnażające się głównie przez zarodniki wytwarzane w procesie płciowym lub bezpłciowym.
Ze względu na to, że komórki grzybów wytwarzają ścianę, uważano powszechnie, że są one roślinami i umieszczano je jako takson wysokiej rangi w obrębie królestwa roślin.
Stosunkowo niedawno przekonano się, że istnieją zasadnicze różnice między komórką grzyba i rośliny. Różnice te są na tyle duże i sięgają na tyle głęboko, że obecnie uważa się powszechnie, że grzyby są zupełnie odrębną grupą organizmów i nie mają z roślinami nic wspólnego
Część grzybów jest jednokomórkowa, większość to organizmy wielokomórkowe. Grzyby składają się z:grzybni, strzępka, plektenchyma, owocnika, ryzomorfy
Skład chemiczny grzybów jest bardzo zróżnicowany:
90 % składu żywego organizmu stanowi woda
2-4,3% białka i inne związki azotowe
węglowodany od 2,1-5%
tłuszcze ok. 0,2-0,7%
sole mineralne ok. 0.05-1,1%
substancje chemiczne fizjologicznie czynne, mające zastosowanie w medycynie, np. poliacetyleny, steryny, związki aromatyczne (m. in. chinony), biogenne aminy, alkaloidy i polipeptydy
Głównymi czynnikami warunkującymi występowanie grzybów są: gleba, ukształtowanie terenu , wysokość nad poziomem morza, klimat, roślinność, swiat zwierząt, człowiek i jego działalność
Grzyby są pozbawione chlorofilu, a więc nie mają zdolności wykorzystania energii słonecznej do wytwarzania związków organicznych, jak to się dzieje u roślin zielonych. Pobierają one substancje organiczne od roślin samożywnych lub zwierząt.
Ze względu na źródło pobierania pokarmu możemy wyróżnić grzyby: saprobiontyczne, pasożytnicze, drapieżne, symbiotyczne
MIKORYZA - ewolucyjnie osiągnięte współżycie korzeni (również gametofitu mszaków i paprotników) z grzybnią o bardzo wysokim stopniu dopasowania grzyba i rośliny.
Grzyby przerastają korzenie roślin, wnikając w ich komórki i pobudzają ich wzrost przez wytwarzania auksyn. Dzięki mikoryzie roślina uzyskuje większą powierzchnię chłonną i dostęp do substancji pokarmowych rozkładanych i wchłanianych przez grzyby
Wyróżnia się mikoryzy: właściwe, (ektomikoryza, endomikoryza), niewłaściwe
Znaczenie mikoryzy:
dostarczanie roślinie substancji mineralnych, zwłaszcza fosforanów
obniżenie stresu związanego z niską dostępnością wody
wzmożenie odporności na patogeny
wzmożenie produkcji fitohormonów
poprawa struktury podłoża
zwiększenie przeżywalności roślin w trudnych warunkach poprzez podniesienie dostępności miogenów
Wykorzystanie mikoryzy: fitostabilizacja, fitodegradacja, fitoekstrakcja, wskaźnik toksyczności podłoża, wskaźnik tempa bioremediacji.
Liczba gatunków grzybów jest trudna do ścisłego określenia. W najnowszej literaturze mikologicznej liczbę opisanych gatunków szacuje się np. na 50 tys., ponad 70 tys. lub ponad 100 tyś; inni autorzy uważają, że grzybów jest w przybliżeniu tyle, ile roślin nasiennych, a więc 250-300 tys. gatunków.
Część mikologów jest jednak przekonana, że grzybów jest znacznie więcej, ponieważ co roku opisuje się średnio ponad 1000 gatunków grzybów nowych dla nauki. Niektórzy specjaliści sądzą, że jest ich 3 lub 4 razy tyle, co roślin nasiennych, tzn. od 750 tys. do 1,2 mln lub nawet ok. 1,5 mln gatunków
Jest to liczba potencjalna, obejmująca zarówno gatunki już opisane i nazwane, jak i te, które prawdopodobnie występują na naszym globie, ale jeszcze nie zostały odkryte. Istnieje obawa, że przynajmniej część tych grzybów zginie wskutek działalności człowieka, zanim zostaną poznane.
Grzyby są jedną z najbogatszych w gatunki grup żywych organizmów. Grzyby dzieli się na 6 typów w zależności od budowy plechy i sposobów rozmnażania się.
Grzyby skoczkowe
Saprofity i pasożyty glonów i roślin (np. rak ziemniaka, czarna nóżka kapusty).
Jednokomórkowe lub komórczakowe, ściana komórkowa zawiera chitynę
W rozmnażaniu bezpłciowym występują pływki
Grzyby sprężnikakowe
Saprofity oraz pasożyty roślin i zwierząt.
Strzępki nie podzielone septami (wytwarzają przegrody jedynie w okresie rozmnażania), głównym składnikiem ściany komórkowej jest chitosan.
W wyniku procesu płciowego wytwarzają zygospory o charakterze zarodników przetrwalnikowych.
Grzyby workowe
Bardzo zróżnicowane morfologicznie: jednokomórkowe (ponad 300 gat. drożdżowców) oraz zbudowane z wielojądrowych lub wielokomórkowych strzępek.
W procesie płciowym wytwarzają w workach zarodniki workowe.
Grzyby podstawkowe
Saprofity i pasożyty.
Bardzo zróżnicowane morfologicznie: mikroskopijne grzyby bezowocnikowe oraz owocnikowe grzyby kapeluszowe.
Strzępki wielokomórkowe z septami posiadającymi otwory o skomplikowanej strukturze.
W procesie płciowym wytwarzają zarodniki podstawkowe.
Grzyby Konidialne - Grzyby Niedoskonałe
Saprofity i pasożyty oraz drapieżne o zróżnicowanej budowie.
Występuje u nich tylko mitoza - rozmnażają się tylko wegetatywnie za pomocą konidiów.
Porosty - grzyby lichenizowane - grzyby (workowce, podstawczaki) żyjące w symbiozie (mutualizmie) z fototrofami: glonami (najczęściej zielenicami) i sinicami.
Grzyby wchodzące w skład porostów nie mogą żyć samodzielnie
Większość glonów porostowych również nie występuje w stanie wolnym
Ciało porostów utworzone jest głównie przez strzępki grzyba: plecha warstwowana (heteromeryczna), plecha niewarstwowana (homeomeryczna).
Formy morfologiczne porostów: skorupiaste, listkowate, krzaczkowate
Rozmnażanie porostów: płciowe (tylko grzyb rozmnaża się płciowo w sposób charakterystyczny dla danej grupy), bezpłciowe: urwistki (soredia), wyrostki (izydia