1. Powikłania z terapią infuzyjną:

• Zator powietrzny – występuje w przypadku przedostania się powietrza (lub gazu pochodzącego z zewnątrz, np. spoza organizmu) z pola operacyjnego lub innego źródła do wnętrza żył lub tętnic, co powoduje efekt ogólnoustrojowy. Objawy:

• Niepokój

• Tachykardia

• Duszność

• Przyspieszony oddech

• Ból w klatce piersiowej

• Zmiana poziomu świadomości

• Pobudzenie lub dezorientacja

• Spadek ciśnienia tętniczego/wstrząs

• Krótki oddech

• Typowy „szmer koła młyńskiego” nad sercem

• Sinica

• Nagła utrata świadomości, wstrząs krążeniowy lub nagły zgon

• Zanieczyszczenie cząsteczkowe – niezamierzona obecność obcych, przemieszczających się i nierozpuszczonych cząsteczek w roztworze pozajelitowym. Cząsteczki te mogą mieć różne rozmiary, przez co można podzielić je na widoczne gołym okiem i niewidoczne gołym okiem. Różne rodzaje zanieczyszczeń:

• Nierozpuszczone cząsteczki/leki

• Szkło

• Plastik

• Guma

Konsekwencje:

• Zakłócenie mikro-krążenia

• Zatory naczyń krwionośnych

• Uszkodzenie naczyń i narządów

• Zapalenie żyły

• Niezgodność lekowa – różnica między interakcją a niezgodnością: przygotowywanie leków roztworów do podawania dożylnego związane jest z ryzykiem wystąpienia reakcji niepożądanych zachodzących pomiędzy lekiem i inną substancją. W tym kontekście istotne jest rozróżnienie reakcji niezgodności od interakcji. Do interakcji dochodzi wewnątrz organizmu, przez co jest ona niewidoczna. W przeciwieństwie do interakcji reakcja niezgodności zachodzi wewnątrz pojemnika z płynem lub wewnątrz linii infuzyjnej, co jest w większości przypadków widoczne.

• Definicja niezgodności – reakcja niepożądana występująca między lekiem i roztworem, pojemnikiem lub innym lekiem. Typy: fizyczna i chemiczna.

• Definicja interakcji – zmiana w efekcie działania leku spowodowana działaniem innej substancji (np. lek, substancja chemiczna, żywność) skutkująca tym, że przedmiotowy roztwór nie jest już, po zmieszaniu substancji optymalny dla pacjenta.

• Ftalany – najczęściej stosowany (DEHP) ma udowodnione działanie toksyczne na wątrobę i narządy rozrodcze, a niektórzy badacze podejrzewają go także właściwości rakotwórcze. Ekspozycja na DEHP w trakcie leczenia szpitalnego może spowodować przyjmowanie dawek tego związku wielokrotnie przekraczających dopuszczalny limit.

1. Zakażenia związane z terapią infuzyjną:

• Flora skórna: endogenne, egzogenne (personel, skażone środki dezynfekcyjne, zakażone rany)

• Skażenie cewnika przed wprowadzeniem

• Skażenie nasadki cewnika: egzogenne (personel), endogenne (skóra)

• Skażone płyny infuzyjne: zewnątrzpochodne, wewnątrzpochodne

• Powłoka fibrynowa, zakrzep

• Hematogenna: z odległych ognisk zakażenia

1. Skażenie infuzji dożylnych:

• Skażenie wewnątrzpochodne

• Skażenie zewnątrzpochodne

• Połączenie z zestawem do infuzji

• Port do wstrzykiwania

• Miejsce wkłucia

• Port do iniekcji, kranik

• Połączenie zestawu do infuzji z kaniulą i.v.

1. Dostęp naczyniowy:

• Dożylny obwodowy:

• Żyły kończyn górnych

• Grzbiet dłoni

• Dół łokciowy

• Szyjna zewnętrzna

• Żyły kończyny górnej

• Żyła odpiszczelowa

• Dożylny centralny

• Dotętniczy

1. Wymienianie kaniuli u pacjentów dorosłych co 72-96h, chyba że występują ograniczone możliwości założenia kaniuli. U pacjentów pediatrycznych utrzymywać kaniule do czasu zakończenia terapii lub zaobserwowania objawów zakażenia lub wystąpienia powikłań.

2. Komunikat w sprawie wad jakościowych produktów leczniczych… Warszawa 15.04.08

ZAKAŻENIA ODCEWNIKOWE – KONTROLA I ZAPOBIEGANIE.

1. Kaniulacja żył obwodowych jest najczęstszym zabiegiem inwazyjnym wykonywanym w szpitalu przez pielęgniarki/położne. Błędnie prowadzona terapia dożylna może być przyczyną wielu powikłań i komplikacji, takich jak:

• Zakrzepica, sepsa, martwica, niedrożność, nacieczenia, zator powietrzny czy fragmentem kaniuli, wiele innych.

1. Zakażenia szpitalne stanowią problem:

• Medyczny

• Społeczny/jakości życia

• Ekonomiczny

• Organizacyjny

• Statystyczny

1. Patogeneza zakażeń odcewnikowych: są efektem interakcji kilku czynników:

• Organizmu człowieka

• Drobnoustroju

• Materiału obcego (kaniula)

• Czas trwania

• Personel

1. Źródłem drobnoustrojów kolonizujących cewniki naczyniowe jest flora endogenna pacjenta lub środowisko szpitalne:

• Drobnoustroje te zasiedlają skórę w miejscu wkłucia lub znacznie rzadziej, przechodzą do krwi z wewnątrzustrojowych ognisk infekcji.

• Ze środowiska szpitalnego (np. od innego pacjenta) drobnoustroje mogą zostać przeniesione na cewnik poprzez ręce osób zajmujących się leczeniem i pielęgnacją pacjenta.

• Drobnoustroje kolonizują pacjenta i wzdłuż jego powierzchni wędrują do krwi.

• Źródłem drobnoustrojów mogą też być skażone płyny infuzyjne.

1. Źródła zakażenia – obszary związanych z rozwojem zapalenia żyły to najczęściej:

• Infułat i leki – pH, os molarność, cząstki stałe leku

• Rodzaj kaniuli dożylnej – jej wielkość, materiał z którego jest wykonana, miejsce wkłucia, czas pozostawania kaniuli w naczyniu

• Stan zdrowia pacjenta – wiek, choroby przewlekłe, obecność zakażenia, stan skóry, stan odżywienia, dostępność żył

• Błędy popełniane przez personel medyczny dokonujący terapii dożylnej

• Ręce personelu

• Źle zdezynfekowana skóra pacjenta przed kaniulacją

• Wejście/port kaniuli naczyniowej

• Krew, płyny, leki wstrzykiwane do naczynia poprzez kaniule

1. Najczęściej spotykane błędy podczas zakładania kaniuli, przetaczania płynów i pielęgnacji miejsca wkłucia:

• Palpacyjne sprawdzanie przebiegu żyły po dezynfekcji miejsca wkłucia

• Złe przepłukiwanie kaniuli po odłączeniu leków

• Złe dostosowanie rozmiaru kaniuli do żyły pacjenta

1. Nie przestrzeganie zasad higieny przy zakładaniu linii infuzyjnej może doprowadzić do jej zanieczyszczenia i do skażenia płynów:

• Linia infuzyjna powinna być wymieniana nie rzadziej niż co 72h, jeżeli podawane są „zwykłe” płyny i co 24h – jeżeli podawana jest krew lub jest stosowane żywienie pozajelitowe

• Drobnoustrojami najczęściej odpowiedzialnymi za zakażenia, związane ze stosowaniem cewników są gronkowce, pałeczki Gram ujemne (rzadziej) i grzyby drożdżopodobne.

1. Zagrożeniem zakażenia odcewnikowego są otwarte kolorowe korki od portu dla bolusa:

• Biały korek, który był na mandrynie nie powinien być przechowywany w porcie bocznego korka kolorowego

• Jeśli ktoś myśli, że zaoszczędzi 10gr na korku, który powinien być jałowy i jednorazowego użytku to w efekcie doprowadza do zainfekowania wejścia portu głównego, do którego korek trafia nieprawidłowo po skończonej kroplówce w oczekiwaniu na kolejną kroplówkę kilku godzinach.

1. Polskie rekomendacje przedstawiane na Konferencjach wyraźnie podkreślają, że każe rozłączenie systemu powinno być połączone z wymianą korka, który jest materiałem tylko do jednego użycia.

2. Powikłania związane z cewnikami obwodowymi, które najczęściej występują w bardzo wczesnym okresie po założeniu cewnika (1-2 doba), mogą być skutkiem uczulającego lub drażniącego oddziaływania składników podawanych płynów lub materiału, z którego wykonany jest cewnik.

• Mogą być także skutkiem nieprawidłowego doboru cewnika lub innych błędów związanych z samym zabiegiem cewnikowania

• Kaniule zakładane są poprzez skórę, którą należy traktować jako pierwotnie zakażoną

1. Za utrzymanie dostępu do żyły odpowiada personel pielęgniarski na całym świecie:

• Wymagane są rutynowe przepłukiwania cewników dożylnych aby utrzymać ich drożność

• Istnieją różne sposoby utrzymania drożności wkłucia, ważne jest aby zrozumieć ich znaczenie, korzyści i towarzyszące ryzyka dla klinicznych potrzeb i poprawy wyników pacjenta

• Najprostszym i bezpiecznym sposobem utrzymania drożności jest użycie, np. BD

1. Przepłukiwanie kaniuli dożylnych obwodowych NaCl 0,9%:

Kiedy	Dlaczego
Po wprowadzeniu do żyły	Potwierdzić drożność
Przed podaniem płynu	Upewnić się do do drożności
Przed i po podaniu leku	Potwierdzić drożność, upewnić się czy cała dawka leku została podana, uniknąć nieodpowiednich połączeń leków
Przed i po pobraniem krwi lub transfuzji	Aby zapobiec tworzeniu skrzepliny, aby zminimalizować ryzyko zakażenia związanego z kaniulą
Pomiędzy lekami niekompatybilnymi podawanymi w tym samym czasie	Aby uniknąć szkodliwych, niepotrzebnych reakcji między lekami
Po całkowitym odżywianiu	Wyczyścić lipidy z kaniuli, aby zminimalizować ryzyko zakażenia związanego z kaniulą

1. Przepłukiwanie kaniuli w przypadku przerw jest niezbędne, aby:

• Sprawdzić położenie kaniuli podczas jej zakładania

• Sprawdzić drożność i położenie przed każdym podawaniem leku

• Zapobiec mieszaniu się leków niekompatybilnych

• Upewnić się, że cała zawartość leku zostaje podana do żyły

• Zapobiec niedrożności kaniuli/cewnika

1. Zapobieganie zakażeniom:

• Całkowite zredukowanie ryzyka nabycia zakażenia szpitalnego podzas zabiegu kaniulacji żył jest procesem niezwykle trudnym

• Na wskaźnik występowania zakażeń odcewnikowych na wpływ wiele czynników, do których zaliczamy m.in.:

1. Czynniki zależne od materiału, środków stosowanych do zabiegu, jakości sprzętu jednorazowego (kaniule, koreczki, opatrunki)

2. Czynniki zależne od organizacji pracy w oddziale:

• Opracowane i wdrożone standardy i procedury postępowania

• Wiedza i świadomość pracowników w zakresie profilaktyki zakażeń szpitalnych

• System szkoleń wewnątrzoddziałowych i ogólno szpitalnych

• Współpraca z zespołem ds. zakażeń szpitalnych

1. Przygotowanie pielęgniarek do wykonywania procedur pielęgniarskich (znajomość wiedzy w praktyce – m.in. anatomia układu krążenia, rodzaje powikłań, sprawność manualna pielęgniarki, itp.)

2. Stan zdrowia pacjenta oraz rodzaj choroby

1. Redukcja ryzyka występowania zakażeń odcewnikowych stanie się możliwa, gdy personel pielęgniarski będzie realizował następujące założenia:

• Bezwzględne przestrzeganie zasad aseptyki i antyseptyki

• Właściwy (dobry jakościowo) dobór sprzętu i środków opatrunkowych

• Rzetelnie prowadzona obserwacja miejsc wkłucia oraz prawidłowo wypełniana dokumentacja pielęgniarska

• Jednolitość postępowania podczas prowadzenia standardu