SZCZEGÓŁOWY PLAN do ĆWICZEŃ z PATOFIZJOLOGII

dla studentów

WYDZIAŁU LEKARSKIEGO

SEMESTR ZIMOWY

rok akademicki 2015/2016

Ćwiczenie 1.

ZAPALENIE

1. Definicja zapalenia. Istota zapalenia. Czynniki zapaleniotwórcze egzogenne i endogenne.

2. Etapy reakcji zapalnej. Reakcje naczyniowe w zapaleniu. Mechanizmy odpowiedzialne za rozszerzenie i wzrost przepuszczalności naczyń w ognisku zapalnym. Ektazyny.

3. Wysięk zapalny. Skład wysięku zapalnego. Hemodynamika tworzenia wysięku. Różnicowanie wysięku zapalnego i przesięku.

4. Naciek zapalny. Mechanizmy tworzenia nacieku zapalnego. Etapy migracji leukocytów: adhezja, diapedeza, chemotaksja. Białka adhezyjne: selektyny, integryny, nadrodzina immunoglobulin. Substancje chemotaktyczne endo- i egzogenne. Rola lipopolisacharydów bakteryjnych (LPS) w zapaleniu. Komórki nacieku zapalnego: granulocyty, makrofagi, limfocyty.

5. Regeneracja i reperacja tkanek. Gojenie ran. Zejście zapalenia.

6. Fagocytoza. Opsonizacja. Opsoniny swoiste i nieswoiste. Komórki zdolne do fagocytozy. Mechanizmy bakteriobójcze fagocytów. Wybuch tlenowy fagocytów. Wolne rodniki tlenowe. NADPH oksydaza, mieloperoksydaza, indukowalna syntaza tlenku azotu (iNOS). Nadtlenoazotyn. Obrona antyoksydacyjna ustroju. Enzymy antyoksydacyjne: dysmutaza ponadtlenkowa (SOD), katalaza (CAT) peoksydaza glutationu (GPx). Nieenzymatyczne antyoksydanty. Mechanizmy bakteriobójcze tlenoniezależne: katepsyny, defensyny, lizozym, główne białko kationowe.

7. Mediatory komórkowe zapalenia. Mediatory preformowane i generowane po zadziałaniu bodźca zapalnego. Serotonina, histamina, prostaglandyny, prostacyklina, tromboksany, leukotrieny, lipoksyny, czynnik aktywujący płytki (PAF) – synteza, źródła, działanie. Cyklooksygenazy (COX1 i COX2) fosfolipaza A2 –występowanie, działanie, inhibitory. Znaczenie kwasów omega -3 w modulacji procesu zapalnego

8. Cytokiny – podział, źródła, działanie. Rola interleukiny 6 (IL-6), czynnika nekrotyzującego guza (TNF) i interferonu γ (INFγ) w zapaleniu. Czynniki wzrostowe – znaczenie w tworzeniu ziarniny. Chemokiny.

9. Mediatory pozakomórkowe zapalenia. Układ kinin. Kininy, kininogeny, kininogenazy, kininazy, konwertazy. Układ dopełniacza. Klasyczna i alternatywna droga aktywacji układu dopełniacza. Rola aktywnych składowych (C3a, C4a, C5a, C3b, C4b) w reakcji zapalnej. Kompleks ataku błonowego (MAC).

10. Miejscowe objawy zapalenia: zaczerwienienie, ocieplenie, obrzęk, ból i upośledzenie funkcji. Patomechanizm miejscowych objawów zapalenia. Rola mediatorów zapalnych.

11. Objawy laboratoryjne zapalenia: Obraz morfologiczny krwi w zapaleniu: leukocytoza, rozmaz krwi, odmłodzenie obrazu białokrwinkowego. Mediatory odpowiedzialne za zmiany leukocytozy w zapaleniu. Odczyn Biernackiego (OB). Mechanizmy odpowiedzialne za przyspieszenie opadania krwinek czerwonych w zapaleniu. Odczyn ostrej fazy. Białka ostrej fazy (BOF). Podział, źródła, znaczenie BOF. Białko C-reaktywne (CRP), amyloid surowiczy A (SAA).

12. Kryteria podziału zapaleń. Zapalenie ostre, podostre i przewlekłe. Zapalenie normo-, hipo- i hiperergiczne. Hipoergia dodatnia i ujemna. Podział morfologiczny zapaleń: zapalenia uszkadzające, wysiękowe i wytwórcze. Ropa, ropniak, ropowica, ropień.

13. Ostre i przewlekłe powikłania zapalenia. Drogi szerzenia się zapalenia. Zejście zapalenia.

14. Zasady postępowania diagnostycznego i terapeutycznego. Analiza prostych przypadków klinicznych

Ćwiczenie 2.

ZABURZENIA TERMOREGULACJI

1. Mechanizmy produkcji i utraty ciepła. Drogi utraty ciepła przez ustrój: promieniowanie, przewodnictwo, konwekcja, parowanie, pocenie. Termogeneza drżeniowa i bezdrżeniowa. Mechanizmy odpowiedzialne za utratę i oszczędzanie ciepła przez ustrój.

2. Zmiany funkcjonowania organizmu podczas ekspozycji na wysoką i niską temperaturę. Hipertermia: omdlenie cieplne, wyczerpanie cieplne, udar cieplny, porażenie słoneczne. Hipotermia – fazy, zmiany czynnościowe ustroju w hipotermii. Hipotermia ostra i przewlekła

3. Gorączka. Pirogeny egzogenne i endogenne. Pirogeny steroidowe. Kriogeny. Przebieg gorączki: okres wzrostu, trwania i zejścia. Podział gorączki w zależności od wielkości temperatury. Gorączka stała, wzrastająca, opadająca, zwalniająca, przepuszczająca, powrotna, trawiąca, o przebiegu nieregularnym. Wpływ gorączki na procesy ustrojowe. Hiperpireksja. Okres epikrytyczny.

Ćwiczenie 3.

NADWRAŻLIWOŚĆ

1. Budowa i funkcja układu odpornościowego. Komórki główne i pomocnicze układu immunologicznego. Limfocyty T, limfocyty B, antygeny różnicowania CD. Komórki prezentujące antygen (APC). Komórki NK. Cytotoksyczność komórkowa. Perforyny.

2. Antygen, hapten, alergen, epitop. Immunogenność, antygenowość. Główny układ zgodności tkankowej (MHC). Antygeny zgodności tkankowej klasy I, II i III. Immunoglobuliny. Odpowiedź immunologiczna humoralna i komórkowa. Etapy odpowiedzi immunlogicznej. Rola cytokin w regulacji odpowiedzi immunologicznej.

3. Autoagresja. Tolerancja immunologiczna. Przyczyny przełamania tolerancji immunologicznej. Autoantygeny. Mechanizmy efektorowe autoagresji: komórkowe, humoralne. Autoprzeciwciała: przeciw peroksydazie tarczycowej, przeciw tyreoglobulinie, przeciwko dekarboksylazie kwasu glutaminowego, przeciwciało stymulujące receptor dla TSH, czynnik reumatoidalny. Przykłady chorób z autoagresji: autoimunologiczne choroby tarczycy, toczeń układowy, kłębuszkowe zapalenie nerek.

4. Nadwrażliwość. Definicja nadwrażliwości. Rodzaje reakcji nadwrażliwości wg Gella i Coombsa. Reakcja nadwrażliwości typu I. pojęcia - anafilaksja, atopia, reaginy, anafilatoksyny, anafilaktogeny. Czynniki genetyczne i środowiskowe warunkujące nadmierne wytwarzanie IgE. Etapy reakcji anafilaktycznej. Rola komórek w anafilaksji. Mediatory anafilaksji. Choroby atopowe. Rozpoznanie atopii. Wstrząs anafilaktyczny. Obrzęk Quinckego – występowanie, patogeneza.

5. Reakcja nadwrażliwości typ II. Lokalizacja antygenów powierzchniowych na komórkach krwi i narządów. Czynniki odpowiedzialne za powstawanie neoantygenów. Patomechanizm reakcji alergicznych typu II. Znaczenie układu dopełniacza i cytotoksyczności zależnej od przeciwciał (ADCC). Przykłady chorób: konflikt serologiczny, odczyn potransfuzyjny, nużliwość mięśni, cytopenie polekowe.

6. Reakcje nadwrażliwości typu III. Rodzaje kompleksów immunologicznych – z nadmiarem antygenu, z nadmiarem przeciwciał. Czynniki warunkujące przetrwanie kompleksów immunologicznych. Antygeny zewnątrz- i wewnątrzpochodne w patologicznych kompleksach immunologicznych. Mechanizmy efektorowe w reakcjach kompleksów immunologicznych. Modele doświadczalne - choroba posurowicza, zjawisko Arthusa. Przykłady chorób rozwijających się w mechanizmie reakcji alergicznej typu III.

7. Reakcje alergiczne typu IV. Rola odpowiedzi komórkowej w odczynie typu późnego. Odczyn Mantoux. Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry.

8. Zasady postępowania diagnostycznego i terapeutycznego. Analiza prostych przypadków klinicznych.

Ćwiczenie 4.

ZABURZENIA HEMOSTAZY

1. Hemostaza płytkowa. Trombocyty: budowa, ziarnistości, glikoproteiny płytkowe (GP IIb-IIIa, GP Ib-IX). Adhezja płytek, aktywacja i agregacja. Czynniki pobudzające i hamujące aktywność płytek krwi. Rola pytek w hemostazie pierwotnej i wtórnej. Ocena laboratoryjna hemostazy płytkowej.

2. Hemostaza osoczowa. Osoczowe czynniki krzepnięcia – synteza, rola witaminy K. Wewnątrz- i zewnątrzpochodna droga aktywacji osoczowego układu krzepnięcia. Aktywatory i inhibitory hemostazy osoczowej: czynnik tkankowy (TF), heparyna, antytrombina III, układ inhibitorowy białka C (białko C, białko S, trombomodulina). Czynnik V Leiden. Ocena laboratoryjna hemostazy osoczowej - czas protrombinowy, czas częściowej tromboplastyny po aktywacji (APTT), czas trombinowy, wskaźnik INR.

3. Układ fibrynolizy. Aktywatory plazminogenu: tPA, uPA. Inhibitory aktywatorów plazminogenu (PAI-1, -2). Produkty degradacji fibryny i fibrynogenu (FDP i D-dimery). Fibrynoliza pierwotna i wtórna.

4. Hemostaza naczyniowa. Rola ściany naczyniowej w procesie krzepnięcia. Aktywność pro- i anty-zakrzepowa śródbłonka (glikokaliks, tlenek azotu, prostacyklina, czynnik von Willebranda).

5. Nadkrzepliwość. Patogeneza zakrzepów naczyniowych (Triada Virchowa): 1) czynniki powodujące uszkodzenie śródbłonka naczyniowego; 2) czynniki powodujące nadkrzepliwość krwi (trombofilie wrodzone, nabyte); 3) czynniki powodujące zaburzenie przepływu krwi. Zakrzepy żylne i tętnicze – powikłania.

6. Zator. Materiały zatorowe. Wędrówka zatorów – zator prosty, skrzyżowany, wsteczny. Powikłania zatorów.

7. Zakrzepica żył głębokich. Czynniki ryzyka zakrzepicy żył głębokich. Powikłania zakrzepicy żył głębokich: zatorowość płucna, zespół pozakrzepowy. Objawy zatorowości płucnej.

8. Zespół rozsianego wykrzepiania śródnaczyniowego (DIC). Czynniki inicjujące DIC, fazy DIC, postaci DIC. Rola układu krzepnięcia, fibrynolizy. Diagnostyka laboratoryjna DIC: koagulopatia ze zużycia, trombocytopenia, mikroangiopatyczna niedokrwistość. Powikłania wielonarządowe w zespole DIC.

9. Skazy krwotoczne osoczowe: 1) wrodzone - hemofilia A (↓cz. VIII), hemofilia B (↓cz. IX), choroba von Willebranda (↓ vWf , ↓ VIII); 2) nabyte zaburzenia osoczowego krzepnięcia (upośledzenie syntezy/ II, VII, IX, X ~ witamina K)

10. Skazy krwotoczne płytkowe: Małopłytkowości (trombocytopenia): 1) centralne - wrodzone, nabyte; 2) obwodowe – immunologiczne, nieimmunologiczne. Zaburzenie czynności płytek: 1) wrodzone (trombastenia Glanzmanna); 2) nabyte (polekowe/aspiryna).

11. Skazy krwotoczne naczyniowe: 1) wrodzone; 2) nabyte (Plamica Henocha i Schenleina, plamica spowodowana nabytymi zaburzeniami budowy ściany naczyń (nadmiar GKS, awitaminoza C).

Ćwiczenie 5.

REPETYTORIUM

Zakres materiału ( Ćwiczenie 1-4)

Ćwiczenie 6.

PATOFIZJOLOGIA UKŁADU ODDECHOWEGO (CZ. I)

1. Mechanika oddychania. Wentylacja, dyfuzja, perfuzja. Statyczne objętości i pojemności płuc. Dynamiczne wskaźniki spirometrii. Wskaźnik Tiffenau. Podatność płuc. Zdolność dyfuzyjna. Regulacja oddychania. Zmiany toru oddechowego: oddech Kussmaula, Cheyne’a-Stokesa, Pickwicka, Biota, agonalny.

2. Parametry tlenowe krwi: prężność tlenu, pojemność tlenowa krwi, zawartość rzeczywista tlenu we krwi, saturacja, współczynnik wykorzystania tlenu. Krzywa dysocjacji hemoglobiny. Efekt Bohra. Hipoksja, hipoksemia, hiperkapnia, hiperoksja, anoksja.

3. Hipoksja – definicja, patogenetyczny podział hipoksji. Hipoksja oddechowa, krążeniowa, krwiopochodna, histotoksyczna i mieszana. Mechanizmy adaptacyjne w hipoksji. Objawy hipoksji. Duszność – definicja, klasyfikcja, patogeneza.

4. Niewydolność oddechowa: hipoksemiczna i hipowentylacyjna. Mechanizmy prowadzące do niewydolności oddechowej. Zaburzenia wentylacji typu obturacyjnego i restrykcyjnego, różnicowanie restrykcji i obturacji w badaniach czynnościowych płuc. Przyczyny płucne i pozapłucne prowadzące do zaburzeń wentylacji. Zaburzenia perfuzji płuc. Zaburzenia dyfuzji gazów oddechowych przez barierę pęcherzykowo-włosniczkową. Objawy niewydolności oddechowej. Powikłania niewydolności oddechowej – nadciśnienie płucne, przewlekłe serce płucne.

5. Sinica – definicja, rodzaje, różnicowanie.

6. Zespół ostrej niewydolności oddechowej dorosłych (ARDS; niekardiogenny obrzęk płuc). Obrzęk płuc – mechanizmy powstawania i objawy. Nadciśnienie płucne. Zatorowość płucna. Odma opłucnowa

7. Zespół bezdechu sennego –kryteria rozpoznania. Bezdech obturacyjny (OBS) i centralny (CBS). Reakcje neurohormonalne. Powikłania sercowo-naczyniowe.

Ćwiczenie 7.

PATOFIZJOLOGIA UKŁADU ODDECHOWEGO (CZ. II)

Choroby obturacyjne płuc.

1. Astma oskrzelowa. Obturacja ostra i przewlekła. Mediatory odpowiedzialne za skurcz oskrzeli. Nadreaktywność oskrzeli. Skład i rola nacieku zapalnego. Klasyfikacja astmy. Stan astmatyczny. Astma „aspirynowa”. Podstawowe badania spirometryczne w astmie oskrzelowej.

2. POChP – definicja. Etiologia przewlekłego zapalenia oskrzeli i rozedmy płuc. Patomechanizmy odpowiedzialne za zmiany strukturalne w drogach oddechowych w przebiegu POChP. Rola granulocytów obojętnochłonnych. Obraz kliniczny POChP – „różowy dmuchacz”, „siny sapacz”. Podstawowe badania czynnościowe w rozpoznaniu POChP.

Ćwiczenie 8.

RÓWNOWAGA KWASOWO-ZASADOWA

1. Układy buforowe ustroju: bufor wodorowęglanowy, białczanowy, fosforanowy, hemoglobinianowy. Buforowanie wewnątrzkomórkowe. Równanie Hendersona-Hasselbalcha (H-H). Anhydraza węglanowa –występowanie, działanie.

2. Rola nerki w regulacji równowagi kwasowo-zasadowej: resorpcja zwrotna wodorowęglanów, kwaśność miareczkowa, amoniogeneza. Rola układu oddechowego, przewodu pokarmowego oraz układu kostnego w regulacji równowagi kwasowo-zasadowej.

3. Parametry równowagi kwasowo-zasadowej: pH, zawartość zasad buforowych, zawartość normalnych zasad buforowych, nadmiar zasad (BE), zasady buforujące, „luka anionowa” (LA). Zaburzenia elektrolitowe (K⁺) towarzyszące zachwianiu równowagi kwasowo-zasadowej.

4. Kwasica oddechowa: ostra, przewlekła. Kwasica metaboliczna: addycyjna, retencyjna, subtrakcyjna – przyczyny i objawy. Kwasica mleczanowa, ketonowa. Zmiany wyrównane i niewyrównane w zaburzeniach - interpretacja analizy gazometrii krwi tętniczej(ABG).

5. Zasadowica oddechowa i metaboliczna – przyczyny i objawy. Zmiany wyrównane i niewyrównane w zaburzeniach - interpretacja analizy gazometrii krwi tętniczej (ABG).

Ćwiczenie 9.

GOSPODARKA WODNO-ELEKTROLITOWA

1. Przestrzenie wodne ustroju. Bilans wodny ustroju. Czynniki warunkujące ciśnienie osmotyczne i koloidoosmotyczne płynów ustrojowych. Skład jonowy poszczególnych przestrzeni wodnych ustroju.

2. Mechanizmy neuroendokrynne odpowiedzialne za regulację izotonii i izojonii płynów ustrojowych. Układ renina-angiotensyna-aldosteron (RAA). Budowa, lokalizacja i funkcja aparatu przykłębuszkowego - komórki przykłębuszkowe, plamka gęsta. Mechanizmy odpowiedzialne za uwalnianie reniny – bodźce baryczne (PGE₂), osmotyczne (Na⁺), neurohormonalne (AK). Enzym konwertujący (ACE). Działanie angiotensyny II (Ang II): naczynia, serce, CUN, nadnercza. Receptory AT1, AT2. Wpływ aldosteronu na gospodarkę wodno-elektrolitową i kwasowo-zasadową. Czynniki pobudzające uwalnianie aldosteronu. Wazopresyna (ADH) – czynniki pobudzające wydzielanie, wpływ na gospodarkę wodno-elektrolitową. Zaburzenia wodno-elektrolitowe towarzyszące nadmiernemu (SIADH) i niedostatecznemu (moczówka prosta) uwalnianiu wazopresyny. Peptydy natriuretyczne (typ A, B i C) – wydzielanie, działanie, znaczenie w diagnostyce. Baroreceptory – lokalizacja, pobudzanie i odbarczenie, odruchy z baroreceptorów. Ośrodek pragnienia.

3. Odwodnienie izo-, hipo- i hipertoniczne (przyczyny i objawy kliniczne). Objawy laboratoryjne odwodnienia: Ht, MCV, MCHC, poliglobulia, białko całkowite we krwi. Objawy kliniczne odwodnienia: RR, HR, m.c., diureza, objaw fałdu skórnego, objawy z CUN. Hipotonia ortostatyczna.

4. Przewodnienie izo-, hipo- i hipertoniczne. Objawy kliniczne przewodnienia.

5. Obrzęki miejscowe i uogólnione. Patomechanizm obrzęków: hydrostatyczny, onkotyczny, wzrost przepuszczalności ściany naczyniowej, zaburzenie w odpływie limfy. Patogeneza obrzęków w chorobach układu krążenia (zastój żylny, spadek efektywnej objętości krwi tętniczej, „marskość sercowa”). Patogeneza obrzęków w chorobach wątroby (nadciśnienie wrotne, wazodylatacja trzewna, hiperaldosteronizm względny). Zespół wątrobowo-nerkowy. Patogeneza obrzęków w chorobach nerek. Zespół nefrytyczny. Zespół nerczycowy: zaburzenia gospodarki białkowej i lipidowej, kryteria laboratoryjne rozpoznania (proteinuria, proteinemia, dyslipidemia). Obrzęki towarzyszące zaburzeniom endokrynnym i metabolicznym.

6. Zaburzenia gospodarki sodowej: Przyczyny i objawy hiper- i hiponatriemii.

7. Zaburzenia gospodarki potasowej: przyczyny i objawy hiper- i hipopotasemii. Wpływ zaburzeń elektrolitowych na funkcję układu krążenia.

Ćwiczenie 10.

REPETYTORIUM

Zakres materiału ( Ćwiczenie 6-9)

Ćwiczenie 11.

CHOROBY NEREK

1. Rola nerek w ustroju - wpływ na gospodarkę wodno-elektrolitową, kwasowo-zasadową, funkcja endokrynna (Epo, wit.D) i metaboliczna (glukoneogeneza). Hemodynamika kłębuszków nerkowych. Czynniki wpływające na filtrację kłębuszkową. Efektywne ciśnienie filtracyjne (EFP). Odruch cewkowo-kłębuszkowy. Biochemiczne wykładniki funkcji nerek (mocznik, kreatynina, kwas moczowy, cystatyna C, GFR (Ccr, eGFR – wzór Cockcroft'a-Gault'a, MDRD-EPI).

2. Ostre uszkodzenie nerek (AKI) – definicja, przyczyny przednerkowe, nerkowe i pozanerkowe. Rozpoznanie AKI: kreatyninemia, diureza. Przednerkowe AKI: przyczyny hipowolemii względnej i  bezwzględnej prowadzące do przednerkowego ostrego uszkodzenia nerek. Objawy kliniczne i laboratoryjne ostrej mocznicy przednerkowej. Nerkowe AKI: nefrotoksyny egzo - i endogenne. Patogeneza nerkowego AKI: uszkodzenie komórek cewkowych, tworzenie wałeczków śródcewkowych, „moczenie się nerki do nerki”, odruch cewkowo-kłębuszkowy. AKI w przebiegu rabdomiolizy – patomechanizm, charakterystyka laboratoryjna. AKI w przebiegu zapalenia kłębuszków nerkowych i śródmiąższowego zapalenia nerek. Obraz kliniczny ostrej mocznicy nerkowej. Różnicowanie przednerkowego i nerkowego AKI na podstawie analizy badań laboratoryjnych (krew, mocz). Pozanerkowe AKI - przyczyny obturacji dróg moczowych, patomechanizm. Kamica moczowa.

3. Przewlekła choroba nerek (PChN) – patogeneza, kryteria rozpoznania. Teoria „nienaruszonego nefronu”. Czynniki przyspieszające progresję chorób nerek. Wpływ PChN na układ krwiotwórczy, krążenia, kostny, nerwowy, pokarmowy, dokrewny, skórę i błony śluzowe. Obraz kliniczny mocznicy. „Toksyny mocznicowe”. Przewlekła niewydolność nerek (PNN) schyłkowa niewydolność nerek (SNN) – rozpoznanie (GFR).

4. Białkomocz – kryteria rozpoznania (albuminuria, proteinuria), klasyfikacja: przyczyny przedkłębuszkowe, kłębuszkowe i pozakłębuszkowe białkomoczu.

Ćwiczenie 12

CHOROBY WĄTROBY

1. Funkcja wątroby w ustroju – wpływ na gospodarkę węglowodanową, białkową, lipidową.

2. Objawy laboratoryjne chorób wątroby: markery uszkodzenia hepatocytów (ALT, AST, GGTP), wskaźniki zaburzenia funkcji hepatocytów (albumina, czynniki krzepnięcia, cholinesteraza), wskaźniki cholestazy (AP, GGTP). Bilirubina. Przemiana barwników żółciowych: bilirubina sprzężona i niesprzężona (właściwości fizykochemiczne), urobilinogen, sterkobilinogen. UDP-glukuroylotransferaza. Próba van den Bergha.

3. Żółtaczka hemolityczna, wątrobowa, cholestatyczna – etiopatogeneza, różnicowanie. Żółtaczki czynnościowe: zespół Gilberta, Rotora, Dubina-Johnsona, Criglera-Najjara typu I i II. Żółtaczka noworodków. Kernicterus.

4. Marskość wątroby- przyczyny, klasyfikacja. Guzki regeneracyjne – apoptoza i regeneracja hepatocytów, włóknienie wątroby. Objawy marskości wątroby: 1) związane z utratą funkcji hepatocytów, 2) związane z nadciśnieniem wrotnym i wrotno-układowym krążeniem obocznym (żylaki przełyku, hipersplenism. Wodobrzusze, zespół wątrobowo-nerkowy, zespół wątrobowo-płucny, encefalopatia wrotna).

5. Wirusowe zapalenie wątroby (WZW) typu A, B i C - epidemiologia. Markery serologiczne HBV: 1) antygeny wirusa (HBsAg, HBeAg, HBcAg, HBV DNA); 2) przeciwciała przeciwko antygenom wirusa (anty-HBs, anty-HBc, anty-HBe). „Okno serologiczne”. Znaczenie prognostyczne i diagnostyczne konstelacji markerów serologicznych HBV. Serokonwersja w układzie HBs, HBe. Zakażenie HCV.

6. Choroby wrodzone wątroby: hemochromatoza, choroba Wilsona.

7. Choroby autoimmunologiczne wątroby. Pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych, autoimmunologiczne zapalenie wątroby (AIH), Pierwotna marskość żółciowa (PBC). Diagnostyka immunologiczna: przeciwciała antymitochondrialne (AMA), przeciwjądrowe (ANA), przeciw mięśniom gładkim (SMA).

8. Stłuszczenie wątroby - definicja, patogeneza, czynniki etiologiczne. Niealkoholowa choroba stłuszczeniowa wątroby (NAFLD). Niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby (NASH). Rola insulinooporności, trzewnej tkanki tłuszczowej, lipolizy i lipogenezy. Następstwa NAFLD.

9. Alkoholowa choroba wątroby – stłuszczenie, zapalenie, marskość. Rola aldehydu octowego, wolnych kwasów tłuszczowych, stresu oksydacyjnego, prozapalnych cytokin.

10. Żółć – skład, rola, wytwarzanie. Krążenie jelitowo-wątrobowe kwasów żółciowych. Cholestaza czynnościowa i anatomiczna. Objawy kliniczne i laboratoryjne cholestazy.

Ćwiczenie 13

CHOROBY PRZEWODU POKARMOWEGO

1. Choroba refluksowa przełyku (GERD). Bariera antyrefluksowa. Przyczyny zarzucania treści refluksowej – zaburzenia czynnościowe i anatomiczne, znaczenie sposobu odżywiania, przyjmowanych leków oraz chorób towarzyszących. Metaplazja typu żołądkowego i typu jelitowego. Przełyk Barretta. Objawy kliniczne, różnicowanie i powikłania GERD.

2. Budowa i funkcja błony śluzowej żołądka. Wydzielanie żołądkowe: 1) komórki egzokrynne: komórki okładzinowe (H⁺/K⁺ATP-aza, IF), główne (pepsyna); komórki endokrynne: P, G, D i ECL - rozmieszczenie w błonie śluzowej żołądka. Znaczenie histaminy, gastryny, somatostatyny acetylocholiny w regulacji wydzielania żołądkowego. Czynniki osłaniające błonę śluzową żołądka – bariera śluzowa, śluzówkowa, mikrokrążenie. Znaczenie prostaglandyn, czynników wzrostowych, komórek progenitorowych.

3. Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy. Cechy makroskopowe i mikroskopowe wrzodu trawiennego. Pierwotne i wtórne czynniki uszkadzające błonę śluzową żołądka i dwunastnicy. Zakażenie Helicobacter pylori – epidemiologia. Kliniczne następstwa infekcji - zakażenie bezobjawowe, zapalenie błony śluzowej, wrzód, rak, chłoniak; związek pomiędzy biologią bakterii i lokalizacją zasiedlenia; znaczenie VacA, CagA. Diagnostyka Helicobacter pylori: test ureazowy, test serologiczny, oddechowy, badanie hist.-pat. Wpływ niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) na homeostazę błony śluzowej żołądka – działanie bezpośrednie i pośrednie . Objawy kliniczne i powikłania choroby wrzodowej.

4. Dyspepsja czynnościowa – objawy, przyczyny, różnicowanie

5. Trawienie i wchłaniania substancji odżywczych: węglowodanów, białek, tłuszczów. Zaburzenia wchłaniania – podział. Choroba trzewna (celiakia): patogeneza - znaczenie czynników genetycznych (HLA) i środowiskowych (gluten- gliadyna, sekalina, hordeina, awenina), lokalizacja zmian, obraz histologiczny błony śluzowej jelita, objawy jelitowe i pozajelitowe, diagnostyka (przeciwciała endomyzjalne (EMA), przeciw transglutaminazie tkankowej (tTG). Przerost flory bakteryjnej w jelicie cienkim – przyczyny, objawy. Nieswoiste choroby zapalne jelit: 1) wrzodziejące zapalenie jelita grubego (UC), 2) choroba Leśniowskiego-Crohna (CD). Lokalizacja zmian, obraz makro- i mikroskopowy, objawy kliniczne, powikłania UC i CD. Diagnostyka różnicowa UC i CD.

6. Biegunki – definicja, podział (ostre i przewlekłe; osmotyczne, motoryczne, sekrecyjne).

7. Egzokrynna część trzustki – regulacja wydzielani trzustkowego; enzymy proteolityczne, lipolityczne i glikolityczne. Mechanizmy zabezpieczające trzustkę przed samostarwieniem (sekwestracja, proenzymy, inhibitory). Etiopatogeneza ostrego zapalenia trzustki (OZT) – czynniki prowadzące do wewnątrztrzustkowej aktywacji enzymów trawiennych. Postaci kliniczne OZT (obrzękowa, martwicza). Obraz kliniczny OZT. Badania laboratoryjne w OZT (lipaza, amylaza, wskaźniki zapalenia i cholestazy). Powikłania OZT: DIC, SIRS, ARDS, ONN, wstrząs, torbiele, ropnie. Przewlekłe zapalenie trzustki – definicja, czynniki etiologiczne, patomechanizm. Objawy kliniczne: wczesne PZT (ból, okresowa żółtaczka) i późne (biegunka tłuszczowa, cukrzyca, objawy niedoborowe). Laboratoryjna ocena niewydolności zewnątrzwydzielniczej trzustki (test sekretynowo-cholecystokininowy, elastaza).

8. Nowotwory trzustki: 1) neuroendokrynne (rakowiak, insulinoma, gastrinoma [zespół Zollingera-Ellisona], VIP-oma, glukagonoma; 2) hormonalnie nieczynne.

Ćwiczenie 14.

NIEDOKRWISTOŚCI

1. Niedokrwistości. Etiopatogenetyczny podział niedokrwistości: pokrwotoczne, aplastyczne, syderoblastyczne, niedoborowe (niedobór żelaza, witaminy B12, kwasu foliowego), hemolityczne, wtórne w przebiegu różnych chorób. Podział na podstawie cech morfologicznych erytrocytów: mikrocytowe, normocytowe, makrocytowe. Ogólne i swoiste objawy niedokrwistości.

2. Morfologia krwi obwodowej: stężenie hemoglobiny (Hb), hematokryt (Ht)) liczba erytrocytów(RBC), wskaźniki erytrocytowe (MCV, MCH i MCHC), retikulocyty (RC), krwinki białe (WBC), płytki krwi (PTL). Wartości referencyjne powyższych parametrów.

3. Niedokrwistość z niedoboru żelaza. Wchłanianie, transport i magazynowanie żelaza w ustroju - rola biała DMT1 i HFE, ferroportyny, hepcydyny, hemojuweliny, transferyny, ferrytyny, laktoferyny, receptorów dla transferyny (TfR). Objawy niedoboru żelaza. Ocena gospodarki żelazem: żelazo w surowicy, wysycenie transferryny żelazem (TfS), całkowita zdolność wiązania żelaza (TIBC), rozpuszczalne receptory dla transferryny (sTfR) stężenie ferrytyny (F). Utajona zdolność wiązania żelaza (UIBC), próba doustnego obciążenia żelazem.

4. Niedokrwistość megaloblastyczna. Przyczyny niedoboru witaminy B12 i kwasu foliowego. Choroba Addisona i Birmera. Objawy niedoboru witaminy B12 niezwiązane z niedokrwistością.

5. Niedokrwistości hemolityczne: owalocytoza, nocna napadowa hemoglobinuria. Enzymopatie hemolityczne. Hemoglobinopatie: niedokrwistość sierpowatokrwinkowa, talasemie.

6. Niedokrwistości objawowe w przebiegu przewlekłych chorób, chorób nerek, choroby alkoholowej, zaburzeń endokrynologicznych.

7. Nadkrwistości (policytemie): 1) czerwienica prawdziwa; 2) czerwienice wtórne – związane z niedotlenieniem, niezwiązane z niedotlenieniem. Rola erytropoetyny (EPO).

Ćwiczenie 15.

REPETYTORIUM

Zakres materiału ( Ćwiczenie 11-14)