Alicja Marta Budzyńska
PSiR nr albumu 2790

Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie
ul. Pawła Cymsa 16
62-200 Gniezno

PRAKTYKA OBSERWACYJNO-ASYSTENCKA

Gniezno 2008

Zapoznanie się z występującą w placówce dokumentacją dotyczącą jej funkcjonowania.

Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Gnieźnie to placówka działająca w oparciu o ustawę o pomocy społecznej, na jej podstawie stworzyła własny statut.
Do zadań z zakresu pomocy społecznej realizowanych przez Centrum należy opracowanie i realizacja powiatowej strategii rozwiązywania problemów społecznych, ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, wspierania osób niepełnosprawnych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka - po konsultacji z właściwymi terytorialnie gminami. Zadaniem placówki jest również prowadzenie specjalistycznego poradnictwa i organizowanie opieki w rodzinach zastępczych, udzielanie pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie kosztów utrzymania umieszczonych w nich dzieci.
Jednym z głównych zadań jest zapewnienie opieki i wychowania dzieciom całkowicie lub częściowo pozbawionym opieki rodziców, w szczególności przez organizowanie i prowadzenie ośrodków adopcyjno-opiekuńczych, placówek opiekuńczo-wychowawczych, dla dzieci i młodzieży, w tym placówek wsparcia dziennego o zasięgu ponad gminnym, a także tworzenie i wdrażanie programów pomocy dziecku i rodzinie. PCPR pokrywa także koszty utrzymania dzieci z terenu powiatu, umieszczonych w placówkach opiekuńczo-wychowawczych i w rodzinach zastępczych, również na terenie innego powiatu. Przyznaje pomoc pieniężną na usamodzielnienie oraz na kontynuowanie nauki, a także pomoc w integracji ze środowiskiem osobom opuszczającym placówki opiekuńczo-wychowawcze typu rodzinnego i socjalizacyjnego, domy pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie, domy dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, rodziny zastępcze oraz schroniska dla nieletnich, zakłady poprawcze, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze lub młodzieżowe ośrodki wychowawcze. Również pomaga osobom mającym trudności w przystosowaniu się do życia po zwolnieniu z zakładu karnego.
PCPR prowadzi rozwój infrastruktury domów pomocy społecznej o zasięgu ponad gminnym oraz umieszczanie w nich skierowanych osób, a także ma pod swoją opieką mieszkania chronione dla osób z terenu więcej niż jednej gminy oraz powiatowych ośrodków wsparcia, w tym domów dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, z wyłączeniem środowiskowych domów samopomocy i innych ośrodków wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi.

Placówka prowadzi ośrodki interwencji kryzysowej, udziela informacje o prawach i uprawnieniach, szkoli i doskonali zawodowe kadry pomocy społecznej z terenu powiatu. Zajmuje się doradztwem metodycznym dla kierowników i pracowników jednostek organizacyjnych pomocy społecznej z terenu powiatu i sporządza bilans potrzeb powiatu w zakresie pomocy społecznej.
Centrum również tworzy i utrzymuje powiatowe centrum pomocy rodzinie, w tym zapewnienia środki na wynagrodzenia pracowników.
Natomiast do zadań z zakresu rehabilitacji społecznej i zawodowej należy: opracowywanie i realizacja, zgodnych z powiatową strategią dotyczącą rozwiązywania problemów społecznych, powiatowych programów działań na rzecz osób niepełnosprawnych w zakresie rehabilitacji społecznej, rehabilitacji zawodowej i zatrudniania, przestrzegania praw osób niepełnosprawnych. PCPR powinno współpracować z instytucjami administracji rządowej i samorządowej w opracowywaniu i realizacji tych programów oraz podejmowanie działań zmierzające do ograniczania skutków niepełnosprawności. Centrum także współpracuje z organizacjami pozarządowymi i fundacjami działającymi na rzecz osób niepełnosprawnych w zakresie rehabilitacji społecznej i zawodowej tych osób. Dofinansowuje uczestnictwo osób niepełnosprawnych i ich opiekunów w turnusach rehabilitacyjnych; sport, kulturę, rekreację i turystykę osób niepełnosprawnych; zaopatruje w sprzęt rehabilitacyjny, przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze przyznawane osobom niepełnosprawnym na podstawie odrębnych przepisów, likwiduje bariery architektoniczne, w komunikowaniu się i techniczne, w związku z indywidualnymi potrzebami osób niepełnosprawnych; rehabilitację dzieci i młodzieży. Dofinansowuje koszty tworzenia i działania warsztatów terapii zajęciowej.
Pośredniczy w pracy i poradnictwie zawodowym dla osób niepełnosprawnych, ich szkoli oraz przekwalifikowuje. Kieruje osobami niepełnosprawnymi, które wymagają specjalistycznego programu szkolenia oraz rehabilitacji leczniczej i społecznej, do specjalistycznego ośrodka szkoleniowo-rehabilitacyjnego lub innej placówki szkoleniowej. Współpracuje z organami rentowymi w zakresie wynikającym z odrębnych przepisów. Organizuje doradztwo organizacyjno-prawne i ekonomiczne w zakresie działalności gospodarczej lub rolniczej podejmowanej przez osoby niepełnosprawne. Współpracuje z właściwym terenowo inspektorem pracy w zakresie oceny i kontroli miejsc pracy osób niepełnosprawnych.

Zapoznanie się oraz opis występującej w placówce dokumentacji dotyczącej uczestnika: medycznej, psychologicznej, pedagogicznej, socjalnej oraz poznanie praw i obowiązków klienta; programów kształcenia, resocjalizacji bądź terapii, dokumentowania postępów w procesie resocjalizacji.

W placówce prowadzona jest dokumentacja dotycząca indywidualnych osób – podopiecznych czy też całych rodzin, rodzeństwa. Może się ona składać z kwestionariusza rodzinnego wywiadu środowiskowego, postanowień z Ośrodków Pomocy Społecznej
dokumentacji o rodzicach np. pisma z zakładów karnych, Urzędów Pracy. Do dokumentacji najczęściej dołączone są informacje z oświadczeniem o stanie majątkowym i dochodach, a także rożnego rodzaju notatki służbowe, akty urodzenia, decyzje przychodni zdrowia, szkół, urzędu stanu cywilnego, urzędy gminy i miasta, sądy rejonowe, prowadzi się kartę czynności nadzoru np. w sprawie wykonywania władzy rodzicielskiej, rachunki za zakup niezbędnych rzeczy wymagających dodatkowego nakładu finansowego.
W PCPR jest prowadzona dokumentacja dzieci m.in. z Domów Dziecka, Domów Matki i Dziecka np. „Caritas”, rodzin zastępczych spokrewnionych i nie spokrewnionych, osób z Domu Pomocy Społecznej. Zamieszczony w nich jest szereg decyzji określających o dalszym postępowaniu względem dziecka, określenie miejsca jego pobytu, przyznanie należytych alimentów, świadczeń czy zapomogi.
Prawa i obowiązki klienta, a także programy kształcenia są ustalone przez ośrodki, w których znajdują się podopieczni. PCPR nadzoruje ich postępy. Znajdujące się w placówce dokumenty, nie są udostępniane publicznie, obowiązuje ochrona danych osobowych.
Natomiast prowadzona w ŚWIETLICY ŚRODOWISKOWEJ dokumentacja obejmuje:
-kartę pobytu wychowanka, w której obok danych osobowych jest również opis rodziny, dane szkoły, charakterystyka aktualnej sytuacji rodzinnej i szkolnej; wypisane są znaczące dla dziecka wydarzenia, a także stan zdrowia
-prowadzony jest arkusz badań i obserwacji psychologiczno-pedagogiczne, w którym opisywany jest rozwój poznawczy dziecka (sposób wypowiadania się, samodzielnośc)
-plan zajęć i pracy, tzw. rozkład dnia
-program pracy indywidualnej

Przeprowadzenie wywiadu – rozmowy z doświadczonym pracownikiem placówki na temat warsztatu pracy i pisemne sporządzenie raportu z odbytej rozmowy.

Rozmowę przeprowadziłam z pedagogiem ze Świetlicy Środowiskowej „DZIECI Z CHMUR” w Gnieźnie. Do zadań pracownika świetlicy należy pomoc dzieciom chodzącym do szkół podstawowych i gimnazjalnych, z rodzin dysfunkcyjnych. Jego obowiązkiem jest pomoc w kryzysach szkolnych, rodzinnych, rówieśniczych i osobistych. Prowadzi on zajęcia socjoterapeutyczne, indywidualne zajęcia korekcyjne, pomaga w nauce, organizuje czas wolny, pomaga rozwijać zainteresowania, organizuje zabawę i zajęcia sportowe, wycieczki czy biwaki. Także współpracuje z rodziną dziecka. Znajduje się w stałym kontakcie z PCPR, ośrodkiem pomocy społecznej, szkołą i sądem. Organizuje w miarę możliwości pomoc socjalną i dożywianie. Pedagog jest zobowiązany do tworzenia dzieciom warunków fizycznego, psychicznego i poznawczego rozwoju. Poszanowania podmiotowości dziecka, wysłuchania jego zdania i w miarę możliwości uwzględnienia jego wniosków we wszelkich dotyczących go sprawach oraz informowania dziecka o podejmowanych wobec niego działaniach. Zapewnia poczucie bezpieczeństwa, dba o poszanowanie i podtrzymanie związków emocjonalnych dziecka z rodzicami, rodzeństwem i z innymi osobami zarówno spoza placówki jak i przebywającymi lub zatrudnionymi w placówce. Uczy nawiązywania więzi uczuciowych oraz związków interpersonalnych, a także planowania i organizowania codziennych zajęć stosownie do wieku dziecka. Kształtowania u dzieci nawyków i uczenia zachowań prozdrowotnych. Przygotowuje dzieci do podejmowania odpowiedzialności za własne postępowanie oraz uczenia samodzielności w życiu. Wyrównuje deficyty rozwojowe.
pedagog pracuje wg ściśle określonego planu, indywidualnego dla każdego dziecka. Powstaje on w oparciu o analizę karty pobytu dziecka, okresową ocenę sytuacji rodziny, analizę stosowanych metod pracy z dzieckiem i rodziną, modyfikowanie indywidualnego planu pracy, ocenę zasadności dalszego pobytu dziecka w placówce.

Relacja z uczestnictwa w zadaniach realizowanych przez placówkę, twórczego włączania się w formy pracy z wykorzystaniem wiedzy i umiejętności warsztatowych nabytych w toku studiów.

Podczas spotkania z psychologiem dowiedziałam się jak utworzyć genogram, dzięki instrukcjom i wskazówkom potrafiłam stworzyć własny. Dowiedziałam się, że genogram to metoda bardzo często stosowana w psychiatrii. Jest to schemat podobny do drzewa genealogicznego, w którym można umieścić informacje, o co najmniej trzech pokoleniach badanej rodziny. Dzięki tej metodzie można również określić różnego rodzaju relacje, jakie zachodzą między jej członkami.

Genogram nie powinien być traktowany jako test czy skala, dzięki której możemy zbadać pewna rodzinę. Pozwala on jednak zorientować się, jakie mogą być uwarunkowania pewnych zachowań. Metoda ta wywodzi się z teorii systemów rodzinnych Bowena. Według niego jest to „wielogeneracyjny przekaz wzorców rodzinnych”. Dzięki temu można w pewnym stopniu zorientować się, czym spowodowane są pewne zachowania i pozwoli pewne z nich przewidzieć.

Na dobre wykonanie genogramu muszą się składać pewne trzy elementy

• Rysowanie struktury rodziny.

• Zbieranie informacji,

• Nanoszenie relacji rodzinnych.

Samo rysowanie odbywa się poprzez graficzne pewnego rodzaju ujednolicone formy zapisu. Każdy z nich pomaga w precyzyjnym określeniu, kto jest, kim bez dodatkowych opisów.

Jednocześnie należy zbierać informacje na temat danej rodziny. Nie chodzi tutaj o opisywanie wyglądu poszczególnych osób, lecz informacje te dotyczą ważnych dat w życiu poszczególnych osób – śmierci, rozwodu, separacji, ale również płci czy wieku. Można również umieścić tutaj informacje dotyczące samobójstw, nałogów, chorób zwłaszcza dziedzicznych i psychicznych, czy problemów szkolnych, zawodowych i emocjonalnych.

Mówiąc o nanoszeniu relacji na nasze drzewo opieramy się przede wszystkim na wypowiedziach poszczególnych członków. Najbardziej będą nas interesowały trzy konteksty funkcjonowania:

• Aktualna sytuacja, (co ostatnio się wydarzyło);

• Szerszy, (kto z dalszej rodziny wie o problemach…);

• Społeczny, („system społecznego podtrzymywania rodziny” przykładem jest nadawanie imion, kto i dlaczego takie).

mężczyzna kobieta

dana osoba nie żyje nad piszemy datę urodzin i śmierci

tzw. identyfikowany pacjent czyli osoba z powodu której podjęta jest ta terapia

małżeństwo z data zawarcia związku

małżeństwo w separacji – data separacji

związek nieformalny z data rozpoczęcia małżeństwo po rozwodzie – data rozwodu

rodzice i dzieci w kołach i kwadratach wiek a dzieci rozmieszczamy od lewej i od najstarszego

dzieci adoptowane

bliźnięta dwujajowe bliźnięta jednojajowe

ciąża trzymiesięczna samoistne poronienie

sztuczne poronienie osoby zamieszkujące wspólnie z osoba badaną

dystans bliski związek

bardzo bliski związek związek konfliktowy

związek bardzo bliski, lecz konfliktowy ostre odcięcie się od siebie

Poza tymi podstawowymi schematami, które można łączyć na różne sposoby istnieją jeszcze „patologiczne triady”, czyli niezdrowe relacje pomiędzy rodzicami i dzieckiem.

1. Triangulacja (konflikt lojalności dziecka)

2. Koalicja z jednym z rodziców

3. Obejście konfliktu poprzez agresję wobec dziecka i jego odrzucenie

4. Obejście konfliktu poprzez podtrzymanie

1. B.

D.

C.

Jednak żeby taka technika jak Genogram mogła przynieść jakiekolwiek efekty jest niezbędna chęć zmiany u osoby badanej. Naukowcy mówią, że do całkowitego powrotu do „korzeni” są potrzebne trzy kroki. Pierwszym z nich jest właśnie zmiana, jaką powinien uczynić pacjent. Następnym etapem jest „reakcja rodziny na zmianę”. Chodzi tutaj o nie uleganie naciskom pozostałych członków ale jednocześnie nie odcięcie się od nich całkowicie. Jeżeli to się uda to można powiedzieć, że trzeci krok też został wykonany – poradzenie sobie z reakcja rodziny.

Każdy człowiek ma swoja metodę, dzięki której jest wstanie osiągnąć sukces w zmianie siebie. Pierwsza z nich może być humor. Powoduje on zmianę nastroju pozostałych członków rodziny, dzięki czemu zaakceptowanie przez nich zmian jest łatwiejsze. Drugim sposobem jest robienie wszystkiego dokładnie odwrotnie niż do tej pory. Trzecia metoda tzw. otwieranie zamkniętych systemów. Polega na zwróceniu się do członków rodziny mniej wtajemniczonych i dalszych, albo też z osobami ważnymi w rodzinie. Ostatnia technika to przyjęcie pozycji „ja”.

Przygotowanie do realizacji własnych projektów metodycznych (artystycznych lub sportowych) – poznanie potrzeb grupy docelowej, możliwości realizacji itp.

Zajęcia świetlicowe
          Wiele dzieci, które po zakończonych zajęciach szkolnych, przychodzą na świetlicę od razu zabiera się za zabawę, w gronie swoich znajomych, z którymi się dobrze czuje i świetnie bawi. Ale jest też wielu uczniów, którzy nie umieją sobie sami zorganizować czasu na świetlicy, nie mają żadnych kolegów i koleżanek  lub nie kolegują się z innymi dziećmi. Wtedy należy im podsunąć propozycje spędzenia czasu wolnego aby czekanie na rodziców zleciało im szybko oraz w miłej i przyjaznej atmosferze. 
Propozycje ciekawych zajęć:

• dobrze jest mieć zawsze przygotowane różne kolorowanki do malowania. Mogą to być gotowe książeczki lub też wydrukowane z Internetu obrazki do pokolorowania. Małe dziewczynki ale i chłopcy za tym przepadają.

• warto gromadzić na świetlicy ciekawe filmy dydaktyczne i bajki dla dzieci. Przydaje się to szczególnie wtedy gdy na świetlicy jest dużo dzieci i panuje gwar i hałas. Wtedy można całą grupę zebrać w jednym miejscu i wyciszyć ją.

• po obejrzeniu bajki, można ogłosić konkurs na temat tego co było w bajce, np. po filmie edukacyjnym o dinozaurach, można ogłosić konkurs na "najładniejszego dinozaura" lub po prostu zadać dzieciom, aby  narysowały swoje wrażenia po obejrzeniu bajki.

• dzieci lubią też rozwiązywać różne rebusy, zagadki i krzyżówki. Wiele jest pomocy dydaktycznych, książeczek z łamigłówkami umysłowymi z których warto skorzystać i przekopiować dzieciom.

• ostatnio popularna stała się akcja "Cała Polska czyta dzieciom" - dlaczego więc nie wprowadzić jej w świetlicy? Można wykorzystywać czas czytania na przekazywanie treści terapeutycznych, np. poprzez czytanie bajek z morałem, przeciwko agresji (jeśli np. ostatnio dochodziło do bójek czy kłótni w świetlicy)

Gazetka świetlicowa

          Gazetka ścienna jest istotnym elementem wystroju świetlicy szkolnej. To na niej umieszczane są ważne wydarzenia z życia świetlicy, dekoracje zgodne z tematyką planów tygodniowych oraz świąt i uroczystości okolicznościowych. Głównie ten obowiązek spada na wychowawców świetlicowych, ale wcale tak być nie musi. Właściwie to dzieci powinny ją przygotowywać, przecież mają one tyle ciekawych pomysłów, można to wykorzystać. Warto wybierać konkretne osoby, odpowiedzialne za przygotowanie dekoracji na dany temat tygodnia.
          Gazetka świetlicowa kierowana jest głównie do dzieci i  ich rodziców a nie do pań, a rodzicom na pewno będzie miło jeśli zobaczą wysiłek i pracę swojego dziecka włożoną w udekorowanie szkolnej tablicy.

Ważne jest również mieć plan pracy świetlicy np.:

 MAJ

Zadania tygodnia	Tematy i środki realizacji
I TYDZIEŃ Zawody naszych rodziców	Wyjaśnienie znaczenia wyrazu „zawód”, pogadanka na temat zawodów wykonywanych przez rodziców dzieci i innych ludzi z otoczenia – rozmowa o mniej znanych zawodach oraz podkreślenie ważności każdej wykonywanej pracy. Wysłuchanie i nauka piosenki pt: „Zawody”. Rozwiązywanie zagadek i rebusów związanych z różnymi zawodami. Pantomima – przedstawienie przez dzieci za pomocą ruchu, mowy ciała i gestów różnych zawodów. Gry i zabawy stolikowe – bierki, warcaby, szachy, puzzle itp.
II TYDZIEŃ Podwodny świat	Przeglądanie encyklopedii i czasopism, znajdujących się na świetlicy i wyszukiwanie w nich „podwodnych mieszkańców”. Zapoznanie się z ich nazwami oraz środowiskiem w jakim żyją. Kółko origami – wykonanie wspólne z dziećmi metodą origami akwarium i rybek. „Podwodny świat” - konkurs plastyczny. Zabawy integracyjne na świeżym powietrzu - „Ogon smoka”, „Berek”, „Murarz”.
III TYDZIEŃ Dzień Matki	Pogadanka na temat Dnia Kobiet. Zwrócenie uwagi na rolę jaką pełni kobieta w życiu. Portret mojej mamy – uwzględnienie cech charakterystycznych wyglądu – technika origami. Wykonanie laurki dla mamy dowolną techniką - wspólne układanie życzeń. Zabawy zręcznościowe na boisku szkolnym – rzut kółkiem ringo do celu, gra w paletki.
IV TYDZIEŃ Grzeczność na każdy dzień	Wprowadzenie do tematu zajęć – przeczytanie wychowankom opowiadania z cyklu „Siedemnaście opowiadań” Bruno Ferrero, pt: „Dobre maniery – Wilkołak i pięć słówek”. Pantomima – odgrywanie scenek przedstawiających różne życiowe sytuacje z użyciem zwrotów grzecznościowych. Wybór Króla i Królowej Uprzejmości na świetlicy. Zorganizowanie konkursu plastycznego pt: „Grzecznym być, łatwiej żyć”.

Asystowanie doświadczonemu pracownikowi placówki w zajęciach resocjalizacyjnych, dydaktycznych lub terapeutycznych oraz w czynnościach pielęgnacyjnych i opiekuńczych w stosunku do uczestników.

Jedne z zajęć, w których asystowałam doświadczonemu pracownikowi socjalnemu to wywiad środowiskowy, jest on podstawą udzielenia pomocy socjalnej. Przeprowadzony był w Trzemesznie.
Wywiad środowiskowy jest sporządzony w miejscu zamieszkania osoby ubiegającej się o pomoc, a w sprawach nie cierpiących zwłoki, w miejscu pobytu osoby ubiegającej się. Brak zgody na przeprowadzenie wywiadu jest równoznaczny z rezygnacją z pomocy społecznej.
Celem wywiadu środowiskowego jest rozeznanie sytuacji bytowej, rodzinnej, zdrowotnej i mieszkaniowej osoby (rodziny) ubiegającej się o pomoc. Osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej są obowiązane do współudziału w rozwiązaniu ich trudnej sytuacji życiowej. Brak współdziałania osoby lub rodziny z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu trudnej sytuacji, a także nieuzasadniona odmowa podjęcia pracy przez osobę bezrobotną mogą stanowić podstawę do odmowy przyznania lub wstrzymania świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej.
Zakres i formy współdziałania określa kierownik ośrodka pomocy społecznej lub upoważniony przez niego pracownik socjalny. Strona występująca o pomoc powinna zgromadzić dokumenty stanowiące podstawę ustalenia jej danych personalnych, stanu zdrowia, sytuacji rodzinnej i materialnej. W trakcie przeprowadzania wywiadu środowiskowego ustalany jest, w porozumieniu z klientem, plan pomocy. Potrzeby osób i rodzin korzystających z pomocy mogą zostać uwzględnione, jeżeli odpowiadają celom i możliwościom pomocy społecznej.
Pomocy społecznej udziela się osobom i rodzinom, na zasadach określonych w ustawie, z powodu:

ubóstwa, sieroctwa, bezdomności, potrzeby ochrony macierzyństwa, bezrobocia, niepełnosprawności, długotrwałej choroby, bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych, alkoholizmu lub narkomanii, trudności w przystosowaniu do życia po opuszczeniu zakładu karnego,

klęski żywiołowej lub ekologicznej.
Osoby lub rodziny, korzystające z pomocy społecznej, zobowiązane są do współpracy z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu swojej trudnej sytuacji życiowej. Nieuzasadniona odmowa podjęcia pracy przez osobę bezrobotną, marnotrawstwo przyznanych świadczeń, ich celowe niszczenie, bądź też marnotrawstwo własnych zasobów materialnych, a także ich nieracjonalne wykorzystywanie mogą stanowić podstawę do odmowy przyznania świadczeń z pomocy społecznej.

Zakres i formy współdziałania określa kierownik ośrodka pomocy społecznej lub upoważniony przez niego pracownik.