Hydrolizat białkowy

Czym różni się hydrolizat białkowy od zwykłego mleka modyfikowanego? Czy dostarcza takiego samego gatunkowo wapnia i białka jak mleko modyfikowane? Czy nie zaszkodzi, skoro są tam składniki zastępcze?

Pod względem składu i przyswajalności składników hydrolizat białkowy nie różni się od mleka modyfikowanego (co zostało naukowo udowodnione). Jedyna różnica jest taka, że białko jest zhydrolizowane, czyli rozłożone na drobniejsze cząsteczki (peptydy, aminokwasy) o znikomych lub prawie żadnych właściwościach uczulających. Coś takiego dzieje się zresztą z normalnym mlekiem w naszym przewodzie pokarmowym pod wpływem enzymów trawiennych, jednak w tym przypadku nie chroni to przed alergią. Białko z hydrolizatu jest nawet lepiej przyswajalne niż ze zwykłego mleka, gdyż białko niezhydrolizowane wymaga przed wchłonięciem strawienia, podczas gdy zhydrolizowane prawie zupełnie nie potrzebuje takiej obróbki. Taki preparat to dla dziecka uczulonego na białko mleka krowiego najlepszy pokarm, który zaspokaja wszystkie jego potrzeby i dzięki któremu maluch będzie się prawidłowo rozwijać.

Autor tekstu: Dr med. Jarosław Kwiecień, specjalista pediatra, adiunkt I Katedry Pediatrii w Zabrzu, Śląska Akademia Medyczna:

Mieszanki o zmodyfikowanym składzie białkowym (hydrolizaty białek mleka)

Celem modyfikacji składu białkowego mieszanki mlecznej jest zmniejszenie działania alergizującego białek mleka krowiego. Drogą do tego celu jest częściowa lub całkowita hydroliza pełnego białka mleka krowiego.

W zależności od stopnia hydrolizy białka wyróżnia się:
1) Hydrolizaty białek mleka krowiego o niskim stopniu hydrolizy (typu HA)
2) Hydrolizaty białek mleka krowiego o wysokim stopniu hydrolizy
3) Mieszanki elementarne (najwyższy stopień hydrolizy białek)

W zależności od rodzaju białka zawartego w mieszance wyróżnia się:
- hydrolizaty białek serwatkowych
- hydrolizaty białek kazeinowych

1) Mieszanki typu HA

Mieszanki typu HA (hypoantygenowe) są preparatami powstałymi na bazie mleka krowiego, w których białko zostało poddane częściowej hydrolizie. Preparaty typu HA są dostępne bez recepty. Na rynku dostępne są liczne preparaty z tej grupy, takie jak:

- Bebiko HA 1, Bebiko HA 2
- Bebilon HA 1, Bebilon HA 1
- Enfamil HA
- Humana HA 1, Humana HA 2
- Nan HA 1, Nan HA 2, Nan HA Sensitive.

Niecałkowita hydroliza białka powoduje, że odsetek tzw. dużych peptydów, to znaczy cząstek białek mleka krowiego, mających właściwości uczulające, jest w nich stosunkowo wysoki (około 30%). Z tego powodu mieszanki HA nie nadają się do leczenia dzieci, u których wystąpiły już jakiekolwiek objawy alergii na białka mleka krowiego.

Mleko HA nadaje się natomiast do profilaktycznego stosowania u dzieci zdrowych, ale pochodzących z rodzin obciążonych chorobami atopowymi. Zaletą mleka HA, wynikającą z niecałkowitej hydrolizy białka, jest dobry smak, zbliżony do smaku normalnego mleka oraz stosunkowo niska cena.

Nadal nie ma jednoznacznych dowodów naukowych pozwalających odpowiedzieć na pytanie czy w profilaktyce alergii u dzieci z rodzin obciążonych atopią należy preferować mieszanki typu HA czy hydrolizaty wysokiego stopnia (kazeinowe lub serwatkowe). W zakresie działań profilaktycznych aktualne stanowiska grup ekspertów dopuszczają oba rodzaje hydrolizatów.

2) Hydrolizaty wysokiego stopnia (kazeinowe lub serwatkowe)

Hydrolizaty o wysokim stopniu hydrolizy to grupa preparatów mlekozastępczych (hypoalergicznych) przeznaczonych do leczenia alergii na białka mleka krowiego u dzieci. Aktualnie uważa się, że preparaty z tej grupy powinny być mieszankami pierwszego rzutu u dziecka z potwierdzoną, lub wysoce prawdopodobną alergią na białko mleka.

W zależności od tego, która frakcja białek została wykorzystana do produkcji mieszanki, wyróżnia się hydrolizaty białek serwatkowych oraz hydrolizaty białek kazeinowych. Na Polskim rynku najpopularniejsze są dwa preparaty: Bebilon Pepti 1 i 2 (hydrolizat serwatkowy) oraz Nutramigen 1 i 2 (hydrolizat kazeinowy). Wszystkie preparaty z tej grupy dostępne są wyłącznie na receptę, a ich zastosowanie musi być poprzedzone konsultacją z lekarzem. Zgodnie z aktualnymi stanowiskami ekspertów hydrolizaty kazeinowe i serwatkowe można traktować równoprawnie. Wybór mieszanki leczniczej dla dziecka z objawami alergii na białka mleka krowiego należy do lekarza.

W roku 2006 zmieniony został skład zarówno Bebilonu Pepti jak i Nutramigenu. Do Bebilonu Pepti dodano prebiotyk - kompozycję oligosacharydów GOS/FOS. Badania naukowe wykazały, że modyfikacja ta poprawia skuteczność hydrolizatu serwatkowego w profilaktyce alergii u dzieci z grup ryzyka. Zmiana składu nie spowodowała zmiany nazwy preparatu ani formy odpłatności. Nutramigen wzbogacono natomiast o probiotyk - Lactobacillus GG, który jak wykazują badania jest skuteczny w profilaktyce i leczeniu wielu stanów chorobowych, w tym alergii.

Uwaga! Nutramigen z probiotykiem to nowy preparat o nazwie Nutramigen LGG, na dzień dzisiejszy nie podlegający refundacji (pełnopłatny). Nadal dostępny jest też "klasyczny" Nutramigen 1 i 2 o dotychczasowym składzie.

Z uwag praktycznych należy jeszcze pamiętać, aby stosowaniu hydrolizatów wysokiego stopnia towarzyszyło całkowite wycofanie z diety innych niż mleko produktów mogących zawierać pełne białko mleka krowiego (nabiał, słodycze, dodatki do zup itp.). Tylko w takim przypadku ma sens przewlekłe stosowanie diety opartej o mieszankę mlekozastępczą. Brak pełnej poprawy po zmianie mleka na "silny hydrolizat" często jest skutkiem narażenia dziecka na ślady pełnego mleka krowiego, zawarte w innych, spożywanych codziennie pokarmach.

3) Mieszanki elementarne (wolne aminokwasy)

Mieszankami elementarnymi nazywamy preparaty mlekozastępcze nie zawierające praktycznie żadnych śladów białka mleka krowiego, ponieważ jego składnikiem białkowym są jedynie wolne aminokwasy. Takimi preparatami są Bebilon Amino i Neocate.

Podstawowym wskazaniem do zastosowania tego typu preparatów jest alergia na białko mleka krowiego o tak dużym nasileniu, że objawy utrzymują się nawet pomimo stosowania u dziecka tzw. hydrolizatów wysokiego stopnia. Szacuje się, że potrzeba stałego lub okresowego stosowania mieszanek elementarnych może dotyczyć około 5% dzieci z potwierdzoną alergią na białko mleka krowiego. Zastosowanie mieszanek elementarnych musi być ściśle uzasadnione medycznie i poprzedzone dokładną diagnostyką oraz próbą leczenia hydrolizatami wysokiego stopnia.

Mieszanki mlekozastępcze nie zawierające białek mleka krowiego

Podstawą leczenia alergii na białka mleka krowiego jest stosowanie hydrolizatów wysokiego stopnia, ale kilka słów należy poświęcić preparatom, które zawierają białka sojowe lub mleko innych zwierząt.

1) Mieszanki sojowe

Mleko sojowe jest preparatem mlekozastępczym (bezmlecznym), produkowanym na bazie białek roślinnych izolowanych z soi. Na rynku są obecnie dostępne bez recepty liczne preparaty sojowe. Należą do nich: Alsoy, Bebiko sojowe, Bebiko sojowe 2R, Bebilon sojowy 1, Bebilon sojowy 2, Humana SL, Isomil, Prosobee 1, Prosobee 2.

Mieszanki te nie zawierają nawet śladu białka mleka krowiego, bowiem zawarte w nich białko jest w całości izolowanym, pełnym białkiem sojowym. Preparaty te nie zawierają również cukru mlecznego (laktozy) ani glutenu, mogą być więc traktowane jako dieta eliminacyjna. Zapewniają podobną ilość kalorii, białka, tłuszczów i węglowodanów jak mieszanki mleka modyfikowanego.

Przez wiele lat mleka sojowe były rekomendowane jako możliwe do stosowania w profilaktyce alergii u dzieci. Niestety, jak wykazały liczne badania, mleko sojowe nie jest skuteczne w zapobieganiu alergii u dzieci z rodzin silnie obciążonych chorobami atopowymi.

Mleko sojowe może natomiast być stosowane u niektórych dzieci z objawami alergii na białka mleka. Uważa się wprawdzie, że najskuteczniejszym leczeniem alergii na białka mleka jest włączenie hydrolizatów (kazeiny lub serwatki), ale u części dzieci do uzyskania poprawy wystarcza mleko sojowe. Należy jedynie pamiętać, że u około 10-35% dzieci z alergią na białko mleka może rozwinąć się także alergia na soję. Głównym wskazaniem do stosowania leczniczego mleka sojowego jest potwierdzona IgE-zależna alergia na mleko krowie, bez nasilonego uszkodzenia jelit, u dzieci powyżej 6 miesiąca życia.

Należy podkreślić, że zdaniem większości specjalistów mleko sojowe nie powinno być stosowane u dzieci do 6 miesiąca życia, ponieważ zwiększona w tym wieku przepuszczalność jelit powoduje bardzo łatwe uczulanie się dzieci na soję. Mieszanki sojowe mogą być również stosowane u dzieci starszych z nietolerancją laktozy. Są one w tym wypadku wygodnym suplementem mleka krowiego, zapewniającym młodzieży odpowiednie spożycie wapnia.

2) Mleko innych zwierząt kopytnych

Przy okazji omawiania wskazań do zastosowaniu różnych mieszanek mlecznych zasadne wydaje się wspomnieć o często spotykanym w naszym kraju stosowaniu u dzieci mleka koziego jako metody leczenia alergii na białka mleka krowiego.

Włączenie mleka koziego daje poprawę u wielu dzieci mających objawy alergii na białko mleka krowiego. Należy jednak pamiętać, że mleko kozie zawiera antygeny białkowe podobne do białek mleka krowiego. U dużej części dzieci, po początkowej poprawie, z upływem czasu dochodzi do powstania alergii krzyżowej i nawrotu objawów.

Co ważniejsze, skład mleka koziego nie odpowiada potrzebom dziecka. Zawiera ono zbyt wiele składników mineralnych, co nadmiernie obciąża nerki dziecka. Ponadto karmienie mlekiem kozim powoduje niedobory wielu ważnych witamin, takich jak: kwas foliowy, witamina B₆, B₁₂, C i D₃. Grozi to zaburzeniami prawidłowego rozwoju fizycznego i intelektualnego dziecka.

Mleko kozie zastosowane u dziecka z alergią pokarmową może dać poprawę, ale w porównaniu z dostępnymi obecnie preparatami mlekozastępczymi, jest dla dziecka zarówno mniej bezpieczne jak i mniej skuteczne. Zgodnie z aktualnym stanem wiedzy medycznej zalecanie mleka koziego dziecku z objawami alergii na białko mleka krowiego jest błędem w sztuce lekarskiej.