14.10

Wzrost gospodarczy – stałe zwiększanie zdolności danego kraju do produkcji towarów i usług przez ludzi, inaczej mówiąc – zwiększanie się z okresu na okres dochodu narodowego na mieszkańca

Wzrost krótkookresowy zależy od: ( czynniki)

- wielu bezrobotnych

- zmiany ilości wykorzystywanego kapitału na ziemi

Wzrost długookresowy

- zwiększanie podaży pracy

- zwiększanie podaży kapitału

- wzrost efektywności wykorzystywania czynników wytwórczych

Czynniki wzrostu gospodarczego

- praca

-ziemia

-kapitał

-wiedza techniczna

Czynniki ograniczające tempo wzrostu

- konsumpcja

-siła robocza

- wymogi ekologiczne

Rozwój gospodarczy-obejmuje sferę produkcji i podziału dóbr i usług w przeciwieństwie do wzrostu gosp. Zajmuje się również jakościowymi zmianami w strukturze społeczno gosp.

Rozwój gospodarczy – składowe

- majątek

- struktura gosp. Narodowej

-mechanizmy funkcjonowania gospodarki

- ilość, jakość i dystrybucja dóbr i usług

- stan środowiska naturalnego

PKB (GDP)-jest miarą wielkości produkcji wytwarzanej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju, niezależnie od tego kto jest ich właścicielem

Dochód narodowy – produkt narodowy brutto skorygowany o kwotę amortyzacji. Inaczej produkt narodowy netto w cenach czynników produkcji.

Wartość dodana – różnica między wpływami ze sprzedaży danego dobra lub usługi a kosztami dóbr pośrednich koniecznych do ich wytworzenia.

RUCH OKRĘŻNY

3 metody mierzenia działalności gospodarczej ( PKB)

1)Metoda produktowa

– wartość rynkowa wszystkich dóbr i usług finalnych produkowanych w kraju w danym okresie

- wartość dodana przy produkcji dóbr i usług produkowanych w danym kraju w danym okresie

2) Metoda wydatkowa – suma wydatków, których w danym okresie dokonują gosp domowe, przedsiębiorstwa i rząd

3) Metoda dochodowa- suma dochodów z czynników prod. uzyskiwanych przez podmioty gosp.

Inne mierniki dochodu narodowego

- PNB (GNP) – są to całkowite dochody obywateli danego kraju, niezależne od miejsca świadczenia usługi

- dochód narodowy – PNN – produkt narodowy netto- wytworzony w gospodarce

- Nominalne PKB – miara prod w cenach bieżących

- Realne PKB – miara produkcji w cenach stałych

Główne typy prod., które nie są uwzględniane w PKB

- produkty rolne, które są przeznaczone przez gosp. Rolne na zaspokajanie własnej konsumpcji lub są dalej wykorzystywane we własnej produkcji

- produkty wytworzone przez gosp. Domowe

PKB wg metody wydatkowej

PKB= C+I+G+Nx

Deflator PKB - wskaźnik poziomu cen

D= Y ⁿ .x 100

Y ^r

Y= C+I+G+Nx

I=Y-C-G-Nx

Nx= X-Z

Stopa bezrobocia

U= B/AZ

Stopa aktywności zawodowej

SAZ=AZ/ LWP

Wskaźnik zatrudnienia

WZ= N/LWP

Wsk niepracujących do pracujących

WNP=((B+BZ)/N )*100

Na 1000 os pracujących x os nie pracuje

Bezrobocie w okresie t

Ut= Ut-1+bt+et*Ut-1

Ut=Ut-1=U*

Stopa bezrobocia w stanie równowagii

U*=bt/et

C- konsumpcja

I-inwestycje

G- wydatki rządowe na zakup dóbr i usług

Nx- export netto

X – export

Z - import

D- delator PKB

Y ⁿ- PKB nominalne

Y ^r – PKB realne

g Y ⁿ – stopa zmian PKB nominalnego

L-populacja

LWP- ludność w wieku prod.

LNP- ludność w wieku nie prod.

AZ- aktywni zawodowo

BZ- bierni zawodowo

N- pracujący

B- bezrobotni

Nd- popyt na pracę

Ns- podaż pracy

Lf- zasób siły roboczej ( lp. osób aktywnych zawodowo )

U- stopa bezrobocia

SAZ- stopa aktywności zawodowej

WZ – wskaźnik zatrudnienia

WNP – Wskaźnik niepracujących do pracujących

Ut- bezrobocie w okresie t

Ut-1- bezrobicie w okresie poprzedzającym okres t

bt- stopa napływu bezrobotnych w okresie t

et- stopa odpływu bezrobotnych w okresie t

CPI- wskaźnik cen konsumpcyjnych

PPI- indeks cen produkcyjnych

IC- indeks cen

Pn- cena towaru w roku badanym

P0- cena towaru w roku bazowym

* dobro finalne

* dobra pośrednie

28. 10

Bezrobocie- zjawisko polegające na tym, że ludność w wieku prod. Zdolnej do pracy i gotowej do jej podjęcia pozostaje bez pracy mimo prób jej znalezienia

POPULACJA

1)ludność w wieku produkcyjnym LWP

a) Aktywni zawodowo AZ

- pracujący N

- niepracujący B

b) bierni zawodowo BZ

2) ludność w wieku nieprodukcyjnym LNP

Bezrobotny – warunki

- 15-74 lat

- nie pracuje

- aktywnie poszukuje pracy

- jest gotowy podjąć pracę

BAEL- badania aktywności ekonomicznej ludności, które są przeprowadzane przez GUS. Badania sondażowe wg EUROSTAT ( 15-74)

Osoba pracująca- osoba wykonująca pracę zarobkową lub pracująca na własny rachunek, lub jest na urlopie

Aktywni zawodowo – bezrobotni i robotni, >15 lat

Bierni zawodowo - >15 lat, są to osoby, które nie pracują i nie poszukują pracy lub szukają ale nie są gotowe do jej podjęcia w ciągu 2 tyg.

Powody bierności zawodowej

- osoby zniechęcone poszukiwaniem pracy

- os. Poświęcające się prowadzeniu domu

- os. Uczące się

- poszukujące pracy ale nie gotowe do jej podjęcia

- niezdolne do pracy – chore (renciści)

- emeryci

Równowaga na rynku pracy

Lf i Ns – zbiegają się

Metody szacowania wielkości bezrobocia w Polsce

1)Metoda szacunkowa- przeprowadza ją urząd pracy. Do bezrobotnych zalicza :

- os. Zdolne do pracy i gotowe ją podjąć

- os. Pozostające bez pracy, nieuczące się w szkole z wyłączeniem szkól wieczorowych i zaocznych

- os. Zarejestrowane w urzędzie pracy

2) metoda BAEL – wg niej do os. Bezrobotnych zaliczamy:

- w okresie badanego tygodnia nie pracują

- aktywnie poszukują pracy

- są gotowe pracę podjąć w danym tygodniu lub tyg następnym

Rodzaje bezrobocia

1)Strukturalne – niedopasowanie kwalifikacji pracowników do potrzeb przeds.

2)frykcyjne – wynika z naturalnego równoważenia się popytu i podaży. ( czas potrzebny na znalezienie pracy)

3) klasyczne- wynika z tego że płace utrzymywane są powyżej poziomu równowagi

4) keynesowskie – bezrobocie spowodowane niedostatecznym popytem na dobra i usługi

5) chroniczne- spowodowane utratą lub niemożnością otrzymania pracy przez osoby z powodów od nich niezależnych np. zły stan zdrowia, podeszły wiek, przeszłość polityczna.

Korzyści bezrobocia

a) prywatne

- czas wolny, zwiększenie kwalifikacji

b) społeczne

- większa konkurencja na rynku

Koszty bezrobocia

a)prywatne

- zadłużanie się , występowanie patologii społecznych

b) społeczne

- zasiłki dla bezrobotnych, szara strefa, szkolenia dla bezrobotnych , koszty aktywizacji bezrobocia

Naturalna stopa bezrobocia – opisuje poziom bezrobocia istniejący przy pełnym zatrudnieniu.

Polityka przeciwdziałania bezrobociu- w zależności od szczebla może to być polityka prowadzona na poziomie makro lub mikroekonomicznym

Poziom makroekonomiczny – wykorzystywanie przez państwo instrumentów dynamizowania procesów wzrostu i rozwoju gosp. Wyróżniamy inst. pośrednie i bezp.

Pośrednie – stopa podatkowa, polityka pieniężna, kredytowa,

Bezpośrednie- inwestycje publiczne i bezpośrednia działalność gospodarcza państwa

poziom mikroekonomiczny:

-polityka aktywna – dot. Bezrobocia strukturalnego np. publiczne programy zatrudnienia, subsydiowane zatrudnienia ( dotacje dla przeds związane z zatrudnieniem), pośrednictwo pracy, skracanie czasu pracy.

-polityka pasywna – są to różne formy pomocy finansowej dla bezrobotnych( zasiłki, odszkodowania, wcześniejsze przechodzenie na emeryturę)

INFLACJA – wzrost poziomu cen towarów i usług w gosp. Prowadzący do utraty wartości przez pieniądz.

Dewaluacja –spadek poziomu cen towarów i usług w gospodarce w pewnym okresie

Stabilność cen – stanowiąca cel gosp. Narodowej. Jest to taka sytuacja w gosp. Narodowej, w której stopa inflacji jest bliska 0.

Wartość realna- uwzględnia inflacyjny wzrost cen. Dzięki temu umożliwia porównanie wartości w czasie

Siła nabywcza –jest to sposób mierzenia wartości pieniężnej za pomocą ilości produktów jakie można za tą wartość pieniężną kupić

Przyczyny inflacji

1) niespodziewany gwałtowny wzrost kosztów produkcyjnych, który prowadzi do ograniczenia zagregowanej podaży AD. Inflację taką nazywamy inflacją kosztową. Pojawia się ona w gosp. W wyniku wzrostu kosztów produkcji spowodowanym wzrostem cen np. energii lub płac. Poziom cen pchany jest wtedy przez rosnące koszty

2) Wzrost agregowanego popytu AD w inflacji nazywamy inflacją popytową – pojawia się w gosp. W wyniku wzrostu zagregowanego popytu. Poziom cen ciągnięty jest przez zwiększony popyt nabywców.

Podczas inflacji kosztowej krzywa zagregowanej podaży przesuwa się w lewo, co prowadzi do ustalenia nowej równowagi makroekon. Ale przy wyższych cena wlk zagreg. popytu maleje powodując bezrobocie.

Podczas inflacji popytowej rośnie zagreg. popyt czemu odpowiada przesunięcie na prawo krzywej zagreg. popytu, co prowadzi do wyznaczenia nowej równowagi makroek. Osiągana jest ona przy wyższym realnym PKB prowadząc do obniżenia bezroboci.

CPI – miernik inflacji konsumpcyjnej ( wsk poziomu cen konsumpcyjnych) - mierzy przeciętny poziom typowego koszyka dóbr i usług konsumowanego przez przeciętną rodzin. Jest najpowszechniej wykorzystywanym miernikiem inflacji. Służy do badania wpływu inflacji na gospodarstwa domowe.

PPI- indeks cen produkcyjnych – mierzy ceny, które płacą producenci, gdyż obejmuje czynniki produkcyjne z wyjątkiem pracy. Indeks ten przepowiada co zdarzy się w gosp. Ponieważ jego zmiany wpływają na zmiany cen dóbr konsumpcyjnych w przyszłości.

IC –indeks cen- porównuje dynamikę cen na podst ich wartości w danym okresie i podstawowym.

IC=(PN/P0)*100

i=(Pn-P0)/P0

i=(Pn/P0)-1

i= (IC/100)-1

prognozowana cena przyszła towaru

Pn= P0(1+i)ⁿ

n- liczba lat w danym okresie

rodzaje inflacji

1)ze względu na przyczyny:

a) popytowa

b) kosztowa

c) strukturalna – pojawiająca się wówczas gdy producenci nie mogą sprawnie zmienić struktury produkcji w związku ze zmianami struktury gosp. W kraju a braku określonych towarów na rynku nie można pokryć szybko niezbędnym importem. Zmiana struktury gosp. pociąga za sobą koszty finansowe np. zakup nowych technologii itp.

2. ze względu na natężenie

a) pełzająca (0-5%) – do kilku procent w skali rocznej nie powoduje zakłóceń w przebiegu procesów gosp. Poddaje się kontroli

b) krocząca (5-20%)– z reguły do kilkunastu % rocznie gdy oczekiwania inflacyjne wywołują określone zachowania podmiotów gosp. wzmagające ten proces, przy czym zaczyna się ona wymykać spod kontroli.

c) galopująca (20%->)- powoduje narastające zakłócenia w przebiegu procesów gosp. osłaienie systemów motywacyjnych a w rezultacie zachowanie wzrostu gosp.

d) hiperinflacja (150% ->) –gdy natężenie procesów inflacyjnych uniemożliwia racjonalne gospodarowanie z powodu niemożności prowadzenia rachunku ekonomicznego co prowadzi do anarchizacji życie społecznego.

3 teorie inflacji

1)monetarna Fridmana

2) popytowa Kaynesa

3) kosztowa

Skutki inflacyjne

- Wzrost ryzyka towarzyszącego gospodarowaniu i utrudnienie rachunku ekonomicznego, a w konsekwencji zmienianie się inwestycji

- Niechęć przedsiębiorców do podejmowania inwestycji, gdyż nie można przewidzieć realnych dochodów

- Spadek innowacyjności i produkcyjności w przedsiębiorstwach, gdyż u przedsiębiorców zmniejsza się zainteresowanie kredytami, na które nakładane są wysokie odsetki

- Dewaluacja waluty krajowej

- zakłócenia w systemie finansowym na skutek danych zmian cen papierów wartościowych

Osłabienie wiarygodności państwa u wierzycieli

Negatywne skutki inflacji ponoszą

-ludzie oszczędzający

- ludzie pracujący

-Emeryci i renciści

-Banki

Korzyści mają

- ludzie przewidujący wzrost cen

- ludzie zaciągający kredyty hipoteczne w czasie inflacji

Rynek walutowy – jest to taki rynek, na którym jedna waluta krajowa może być wymieniana na inną.

Kurs walutowy (wymienny)–cena po której wymieniamy walutę

SS’- podaż złotówek oferowana przez obywatelu Polski

A-Punkt równowagi, kurs walutowy się obniżył a ilość zł na rynku wzrosła

System kursu walutowego- jest to określony przez państwo zbiór zasad decydujących o sposobie ustalania kursu walutowego ( określenie warunków i zasad ustalania przez rząd danego kraju kursu walutowego)

Stały kurs walutowy – w tym systemie państwo zobowiązuje się utrzymywać wymienialność swojej waluty jedynie przy stałym kursie wymiennym. Waluta jest wymieniana jeżeli BC zobowiązuje się do skupu lub sprzedaży po stałym kursie takiej ilości waluty jaka zostanie zgłoszona do sprzedaży ( zakupu ) na rynku

Lub krócej

To zobowiązanie państwa do utrzymania kursu walutowego na określonym poziomie

Płynny kurs walutowy – w tym systemie walutowym kurs może osiągać poziom równowagi wolnorynkowej bez jakiejkolwiek interwencji państwa wykorzystując rezerwy dewizowe

Bilans płatniczy- jest zestawieniem wartości wszystkich transakcji ekonomicznych dokonywanych w danym okresie między daną gospodarką krajową ( przedsiębiorstwem, ludnością, rządem) a zagranicą. Suma sald rachunków obrotów bieżących, finansowych, kapitałowych

Składniki bilansu płatniczego-

-rachunek obrotów bieżących

-rachunek obrotów kapitałowych

-system finansowy

-saldo błędów i opuszczeń

- oficjalne aktywa rezerwowe

Realny kurs walutowy –jest miarą względnej ceny dóbr pochodzących z różnych krajów wyrażonej w jednej walucie. Wzrost realnego kursu walutowego oznacza spadek konkurencyjności gosp. krajowej na rynku światowym

Realny kurs walutowy = ( cena towarów polskich/ cena towarów amerykańskich ) x kurs walutowy ($/PLN)

Dewaluacja- obniżenie kursu walutowego do którego obrony zobowiązuje się rząd.

Efekty dewaluacji-

-krótkookresowe – skutkiem jest wzrost krajowych cen towarów importowanych i obniżka cen dewizowych towarów eksportowanych przez dany kraj

- średniookresowe

- długookresowe

Budżet państwa – plan finansowy obejmujący dochody i wydatki. Wynika z przyjętej polityki

Funkcje

Fiskalna – polega na gromadzeniu dochodów budżetowych

Redystrybucyjna – zmniejszenie nadmiernych różnic w wysokości dochodów różnych grup społecznych i tworzenie warunków bezpieczeństwa socjalnego ( wyrównywanie szans)

stymulacyjna- polega na oddziaływaniu zmian struktury wytworzonego dochodu narodowego.

Alokacyjna- umożliwia dokonywanie zmian struktury wytworzonego dochodu narodowego.

Zasady polityki budżetowej

Zasada rocznego budżetowania- plan dochodów i wydatków obejmuje okres 1 roku

Zasada zupełności – budżet obejmuje wszystkie dochody i wydatki państwa

Zasada jedności – budżet państwa powinien tworzyć jedną całość

Zasada jawności- budżet państwa powinien być podany do publicznej wiadomości

Zasada równowagi budżetowej( złota zasada) – polega na dążeniu do tego, żeby bieżące dochody z podatków i z innych źródeł napływające do budżetu centralnego były wystarczające do pokrycia

Zasada uprzedniości – zatwierdzenie budżetu przed rozpoczęciem nowego roku budżetowego

Dochody

1)podatki

- od towarów i usług ( VAT)

-akcyzowy

- dochodowy. (PIT, CIT)

2) cła

3) środki z UE

4)wpłaty z zysku narodowego BC

5)kary, grzywny, mandaty

6) spadki przepisywane na rzecz skarbu państwa

7) odsetki od pożyczek

Wydatki

- związane z administracją

- związane z ministerstwami

- obsługa długu publicznego

- realizacje wspólnej polityki rolnej

-na świadczenia

- subwencje udzielane jednostkom samorządu terytorialnego

- dotacje na określone zadania

Nadwyżka budżetowa – nadwyżka wpływów nad dochodami

Równowaga

Deficyt – wydatki większe niż dochody

Dług publiczny – jest całkowitą kwotą zadłużenia rządu w formie należnej zapłaty z tytułu sprzedawanych papierów wartościowych skarbu państwa w celu pokrycia deficytu budżetowego.

Różnica : deficyt a dług – dług jest całkowitą kwotą zadłużeni, deficyt pojawia się po 12 m-cach a dług jest sumą deficytów.

Mnożnik zrównoważonego budżetu to mechanizm polegający na tym, że wzrost wydatków państwa, któremu towarzyszy taki sam wzrost podatków powoduje zwiększenie produkcji.

Automatyczne stabilizatory – zmniejszają wartość mnożnika i ograniczają siłę reakcji produkcji na wstrząsy popytowe. Są to :

- podatki dochodowe

-zasiłek dla bezrobotnych

- VAT- od wartości dodanej

Pobudzają one lub hamują wysoką aktywność gospodarczą bez interwencji państwa

Aktywna polityka fiskalna – jest to podejmowanie takich decyzji dotyczących zmian dochodów i wydatków budżetowych które pozwolą w zamierzone w danej sytuacji cele gosp. – MILEWSKI

Wpływając na zmianę poziomu wydatków lub stopy podatkowej polityka ta wpływa stabilizująco na popyt globalny i przybliża gospodarkę do stanu pełnego zatrudnienia – BEGG

Krzywa Laffera

2 skrajne punkty =0 przy 0 i 100%

Powody spadku :

- szara strefa

- przeniesienie działalności do innych krajów

M- punkt w którym przychody z podatków są już maksymalne i każde podniesienie stopy opodatkowania będzie powodować zmniejszenie przychodów

Bank ( insytucja finansowa działająca na własny rachunek po zatwierdzeniu wniosku licencyjnego przez Komisje Nadzoru Bankowego.Funkcjonowanie banku opiera się na udzielaniu kredytów i pozyskiwaniu depozytów na ich pokrycie )

Funkcje

- przyjmowanie zwrotnych wkładów pieniężnych w zamian za odsetki

- świadczenie usług finansowych związanych z obiegiem pieniądza jako środka cyrkulaci i środka płatniczego

- udzielanie kredytów dla przedsiębiorst i osób fizycznych

- kreowanie pieniądza

Bank Centralny

- instytucja publiczna która w imeniu państwa prowadzi politykę pienięzną . W Polsce jest to NBP . Banki nie mają właściciela.

Funkcje Banku Centralnego

- posiada monopol na emisje pieniądza gotówkowego

- pełni funkcje banku banków: zaopatruje banki komercyjne w pieniądz gotówkowy, teguluje rezerwy tych banków i udziela im pożyczki

- pełni funkcje banku panstwa : rozliczenia z rządem , obsługuje budżet państwa , utrzymuje rezerwe państwową

- stabilizuje rynki finansowe

- współuczestniczy w realizacji polityki pieniężnej państwa

Banki komercyjne –podobnie jak inne przedsiebiorstwa prywatne są nastawionena maksymalizacje zysków

Banki spółdzielcze- nie są nastawione na zysk, działają na obrzezach miast

Produkty

- obligacje

- akcje

-pożyczka

- kredyt

Pieniądz – powszechnieakceptowany towar za pomocą którego dokonujemy płatności za dostarczone dobra lub wywiązyjemy się z zobwiązań

Funkcje

- środek wymiany ( cyrkulacji )

- jednostka obrachunkowa ( miernik wartości dóbr i usług )

- środek płatniczy

- pieniądz miedzynarodowy

Pieniądz zdawkowy

- papierowy/metalowy/ kruszczowy

- papierowy

- bankowy

-elektroniczny

Popyt na pieniadz

- tranzakcyjny ( posiadanie pieniadza na bieżące płatości , zakupy pożądanych dóbr )

-przezornościowy ( utrzymanie pewnych rezerw gotówki na nieprzewidziane wydatki)

- spekulacyjny( pieniądz jako jedna z form aktywów)

Czynniki determinuj ące popyt na pieniadz

- dochód w ujęciu realnym

- poziom cen

- stopa procentowa

- koszt zamiany innych form majątku na pieniądz