Czym jest Eros?
Eros (na podstawie „Uczty” Platona) – jest to stan duchowy człowieka, nieustanne pragnienie. Eros, czyli miłość jest ciągłym pragnieniem, dążeniem do spełniania kolejnych, coraz to nowych pragnień.
Eros to duch zawieszony pomiędzy Niebem, a Ziemią, między mądrością, a głupotą, między pięknem i brzydotą. Eros jest synem Biedy i Dostatku, co powoduje, że łączy w sobie cechy obu rodziców – łączy w sobie chęć posiadania i możliwość spełnienia.
Eros wg. Homera to pragnienie jedzenia, picia i kobiety. Jest to coś co jesteśmy w stanie zaspokoić.
Eros wg. Hezjoda – to pragnienie, jako pierwsza rzecz, która zaistniała w świecie.
Miłość i jej stopnie w filozofii Platona („Uczta”)
Miłość jest to dążenie duszy do posiadania dobra. Miłość ewoluuje w następujący sposób: Miłość dotycząca dóbr realnych – wygląd człowieka, piękno zewnętrzne > Miłość sfery duchowej, czyli tego co człowiek posiada wewnątrz > Miłość, jako Piękno Wieczne.
Miłość zmysłowa jest więc tylko szczeblem do osiągnięcia miłości prawdziwej, nadzmysłowej.
Stopnie miłości
Piękno fizyczne, które nas pociąga u innych ludzi. Miłość ta jest niedoskonała, ponieważ wiele osób może posiadać te same cechy zewnętrzne, których pożądamy.
Piękno wewnętrzne, duchowość które pociągają nas w danej osobie, jej wnętrze.
Dążenie do mądrości, czyli do Piękna, nieustanne poszukiwanie, stałe obcowanie z nauką i sztuką.
*Dostrzeżenie Piękna samego w sobie, poprzez poznanie Trójjedni. Jest to możliwe tylko i wyłącznie poprzez rozum i mądrość. Miłość idealna nie jest miłością do drugiego człowieka, ale umiłowaniem idei i zrozumieniem jej.
Wyjaśnij czym jest moralizm etyczny oraz podaj argumentację przemawiającą za tym stanowiskiem. (Platon „Kriton”)
Moralizm – wywyższenie dóbr materialnych ponad wszystko inne. Moralizm etyczny związany jest z dążeniem człowieka do wiedzy, jako jej najważniejszego celu.
Moralizm = Cnota + Szczęście + Dobro, Dobro = Piękno = Sprawiedliwość
Argumenty przemawiające za tym stanowiskiem:
Należy słuchać ludzi wartościowych, a nie ślepego tłumu
Słuchając tłumu niszczymy swoją duszę, a niszcząc swoją duszę niszczymy swoje ciało
Trzeba za wszelką cenę żyć, ale dobrze żyć, bo inaczej to życie nie ma sensu
Zbrodnia jest zawsze złem i hańbą
Nie należy mścić się na kimś, bo jest to zbrodnia, a każda zbrodnia jest złem
Należy słuchać rodziców, ojczyzny i przestrzegać praw jakie ustanawiają
Sokrates był moralistą etycznym do tego stopnia, że oddał się na śmierć w imię przestrzegania zasad.
Wyjaśnij pojęcie „Złotego środka” na przykładzie „Etyki Nikomachejskiej”
ZŚ – jest istotą dzielności etycznej. Polega na zachowaniu właściwego środka pomiędzy dwoma zasadami, z których jedna pochodzi z nadmiaru, a druga z niedostatku
ZŚ – nie jest ani nadmiarem, ani niedostatkiem
ZŚ każdego człowieka jest określany przez jego rozum, gdyż jest to droga do osiągnięcia największego szczęścia, największego dobra, które jest naszym celem ostatecznym
ZŚ nie ignoruje żądz, ale nie daje im się zniewolić, działania są umiarkowane, ale jednocześnie mają przynosić przyjemność. Cechy, które umożliwiają realizowanie zś to silna wola, odwaga i rozsądek.
Złoty środek mieści się pomiędzy dwiema wadami, np. między niedostatkiem a nadmiarem. Jest określany przez rozum, gdyż jest to droga do osiągnięcia szczęścia, najwyższego dobra, które jest naszym celem ostatecznym. Nie w każdym postępowaniu można znaleźć złoty środek – cudzołóstwo, kradzież, morderstwo – są to czyny niegodziwe.
Wyjaśnij pojęcia dzielności etycznej i dianoetycznej oraz cnoty, np. „Etyki Nikomachejskiej”
Dzielność etyczna – nabywamy ją poprzez przyzwyczajenia. Składa się ona z przyjemności, czyli czynów moralnie dobrych i przykrości, czyli czynów moralnie złych. Polega na zachowaniu właściwego środka pomiędzy dwoma wadami. Jest wyborem najlepszej rzeczy w danym momencie, ale nie może odnosić się do skrajności.
Dzielność dianeotyczna - jest skutkiem nauki i doświadczenia. Nie jest wrodzona. Powstaje za pomocą nauki i rozumu, dlatego aby ją osiągnąć potrzeba czasu i doświadczenia.
Cnota – nie jest przypadkowa (jeśli np. przypadkowo dobrze użyjemy ortografii to nie jest to cnota – cnota jest wtedy gdy świadomie używa się tych zasad). Cnota nie jest jednostkowym przypadkiem. Cnota jest źródłem doskonałości, trwała dyspozycja do pewnego rodzaju postanowień.
Wyjaśnij istotę hedonizmu na podstawie „Listu do Menoikeusa” Epikura
Hedonizm pojmowany jest, jako dążenie do przyjemności, życie wystawne i hulaszcze. W rzeczywistości jednak istotą hedonizmu jest unikanie cierpienia i bólu. Hedoniści uważali więc, że niepotrzebne jest lękanie się śmierci, bo jest ona końcem istnienia ludzkiego, a więc i końcem bólu. Starali się żyć tak, aby uniknąć cierpienia. Hedonistą jest więc nawet ten, kto je suchy chleb i popija go wodą – niweluje on wtedy swoje cierpienie, które jest związane z głodem. Bezpodstawne uważali też lęki przed bóstwami, ponieważ bóstwa żyją w świecie idealnym, a człowiekowi towarzyszy przeznaczenie. Należy więc żyć tak, aby unikać cierpienia, dbać o swoje ciało i duszę, tak, aby życie było jak najbardziej przyjemne. Należy jednak pamiętać, że przez przyjemność rozumiany jest brak cierpienia, a nie nadmierne uciechy.
Cnota, a przyjemność i rozkosz w filozofii Seneki
Rozkosz i cnota łączą się, ale powinny być od siebie oddzielone.
Cnota jest trwała i niezniszczalna, a rozkosz złudna i ulotna.
Wszelkie dobro bierze początek z cnoty, jednak tylko, gdy oddzieli się przyjemność od cnoty można zauważyć, że niektóre rzeczy są przyjemne i haniebne, a inne, które są szlachetne wcale nie muszą być przyjemne.
Rozkosz może towarzyszyć także złym ludziom, podczas gdy cnota dotyczy tylko ludzi dobrych.
Cnota jest wspaniała i wzniosła, królewska, niepokonana i niestrudzona, a rozkosz nikczemna, niewolnicza, bezsilna i znikoma.
Co oznacza „życie szczęśliwe” na podstawie filozofii Seneki
Aby osiągnąć życie szczęśliwe należy postępować według pewnych zasad, nie należy się spieszyć, aby nie oddalić się zbytnio od obranej drogi. Po pierwsze należy odpowiedzieć sobie na pytanie: czym jest dobro, po drugie znaleźć ścieżkę, którą trzeba podążać, aby szczęście osiągnąć. Po trzecie należy cały czas tę ścieżkę obserwować. Należy szukać własnej drogi, unikać owczego pędu, bo większość zwykle opowiada się po „gorszej stronie” i znaleźć przewodnika. Trzeba kierować się rozumem, a nie wiarą, bo ta jest zgubna.
Należy szukać piękna ukrytego, postępować zawsze zgodnie z prawami natury i naturą człowieka.
Szczęśliwy człowiek to ten, dla którego jedynym dobrem i złem jest wyłącznie dobra i zła dusza. Pielęgnuje on w sobie szlachetność, a w cnocie znajduje zadowolenie. Przypadki losu ani go nie podnoszą, ani nie załamują. Najwyższe dobro to dla niego dobro własne, a rozkosz to wzgarda dla wszelkiej rozkoszy.
Szczęśliwy człowiek to taki, który dzięki rozumowi ani nie pragnie, ani się nie lęka.
Życie szczęśliwe to takie życie, które opiera się na prawdzie, na niewzruszonej pewności sądu i nie podlega odmianom.
Co czyni człowieka szczęśliwym ?
Cnota
Dążenie do dobra – musi być one trwałe i prawdziwe
Niewzruszanie się sytuacją, która nas spotyka
Cierpienie jest wpisane w naturę ludzką, kształtuje człowieka
Życie zgodne z naturą – naturą człowieka, świata i wszechświata
Szczęście można osiągnąć jedynie wtedy, gdy dusza jest zdrowa i trwa w nieprzerwanym posiadaniu tego zdrowia, a człowiek tryska energią i siłą i jest odporny na cierpienie
Wyjaśnij istotę dobra i zła w filozofii Św. Augustyna:
Najwyższym Dobrem jest Bóg – idealny, aczasowy, wszechmocny stwórca. Natura musi pochodzić od Boga, więc każda natura jest dobra. Dobro jest bytem.
Zło jest zepsuciem naturalnej miary, postaci, porządku. Jest brakiem dobra, a nie złem samym w sobie. (Zła natura jest dobra jako natura, ale zła jako zło). Zło pochodzi od człowieka i jego wolnej woli – człowiek wybiera zwykle rzeczy gorsze, zamiast lepszych. Wszyscy ludzie są z natury dobrzy, są tylko złe wybory. Mniejsze dobro jest ciągle dobrem, a nie złem. Mądrość jest dobrem. Złą miarą określa się rzeczy, które nie spełniają swojego przeznaczenia.
Dobro = Byt
Zło = Niebyt (zło nie istnieje, jest tylko brak dobra)
Pojęcie sprawiedliwości wg. Hume’a
Sprawiedliwość bierze się z egoizmu - nie należy robić drugiemu czegoś, czego sami byśmy nie chcieli. Sprawiedliwość społeczna jest efektem ubocznym sprawiedliwości jednostki.
Sprawiedliwość w filozofii Hume’a jest najwyższą cnotą.
Sprawiedliwość jest więc regułą, ideą społeczną, czymś w stu procentach dobrym, a nada wszystko wspólnym dobrem. Ze sprawiedliwością łączą się także przyrzecznie odnośnie praw i obowiązków (każdy przestrzega prawa dlatego, że chce. Aby było ono przestrzegane w stosunku do niego)
Reguły wyznaczające własność wg. Hume’a
Zasiedzenie – ktoś opiekuje się niczyim obiektem, bardzo długo w nim przebywa – z czasem przechodzi on w jego posiadanie,
Dziedziczenie – dobra przekazywane są z ojca na syna
Akcesja (dotyczy także posiadania ludzi) – wejście w posiadanie danych dóbr poprzez przyłączenie (np. dóbr małżonka)
Zawłaszczenie – jest niemoralne; zachodzi, gdy siłą odbieramy komuś jego dobra i zaczynamy uznawać je za własne
Moralność w filozofii Immanuela Kanta
Wartość moralna to nie czyny widoczne, lecz ich niewidoczne zasady. Ważny jest nie sam czyn, ale decyzja rozumu o jego podjęciu. Moralności nie można oprzeć na przykładach, bo nie każdy przykład jest dobry. Wszystkie pobudki moralne mają swoje źródło tylko i wyłącznie w rozumie.
Istnieją zasady moralne:
Prawidła zręczności
Rady mądrości
Nakazy moralności
Podstawą moralnego działania jest motyw, a ten tylko wtedy jest dobry, gdy sam jest prawem (motyw jest istotny: nie jest moralny ten, kto przestrzega zasad bez ich znajomości, ale ten, kto zna zasady i świadomie ich przestrzega). W moralności Kanta obowiązuje koncepcja człowieczeństwa, jako celu samego w sobie. Człowiek jest godny sam w sobie, bo posiada rozum i wolną wolę.
Imperatyw kategoryczny, a imperatyw hipotetyczny w filozofii Immanuela Kanta.
Imperatyw kategoryczny – należy postępować wg takiej maksymy, dzięki której można chcieć by stała się powszechnym prawem.
Imperatyw hipotetyczny -określa konieczne i wystarczające środki do osiągnięcia zamierzonych celów; imperatyw hipotetyczny skłania do podjęcia pewnych działań ze względu na wybrany lub pożądany cel.
Imperatywy prowadzą do tzw. „państwa celów” , którego podstawą była maksyma: postępuj wg maksymy człowieka, który nadaje prawa do możliwego tylko państwa celów. W państwie celów wszyscy realizują cele, jednak nie konieczni te same.
Jaka jest różnica pomiędzy popularną filozofią moralną, a metafizyką moralności (wg Immanuela Kanta)
Wyjaśnij, czym jest „resentyment” w filozofii Nietzschego
Nietzsche mówi, że resentyment to rodzaj duchowego samozatrucia zrodzonego z mariażu urazy i bezsilności, które sycą się zawiścią. Ludzie resentymentu to ci, których uczucia zazdrości i nienawiści wobec lepszych uległy kiedyś stłumieniu i zatruwając duszę, wracają po latach w postaci zemsty tak silnej, że mającej moc sprawczą. Resentyment przekształca wartości, wywracając je na opak. Wsparta na resentymencie "moralność niewolników" - jak pisał Nietzsche - "z góry neguje wszystko, co jest poza nią, co jest inne, co nią nie jest - i na tej negacji polega jej twórczy czyn".
Krytyka współczesnej moralności w filozofii Nietzschego
Relatywistyczna teoria poznania – wszystkie czynności ludzkie, w tym poznanie, są uwarunkowane potrzebami życiowymi
Relatywistyczna teoria wartości – oceny ludzkie są subiektywne i uwarunkowane biologicznie. Nie istnieje moralność obiektywna
Krytyka moralności współczesnej – Do jej wad zaliczał:
a) Założenie równości – wszyscy są równie mają równe prawa i obowiązki (nie prawda, ponieważ pan ma inne obowiązki i przywileje niż niewolnik. Nie można stawiać ich na równi, tak jak nie można na równi stawiać arystokraty i biedaka)
b) Założenie wolności - każdy powinien być wolny byle nie stawał na drodze wolności innych (pan jest wolny zawsze, jednak niewolnik może stać się wolny dopiero wtedy, kiedy stanie się panem)
c) założenie wartości moralnej: wartość moralna jest bezwzględna i zbędne jest ją uzasadniać, wskazując, że jest potrzebna do życia i zdrowia – nie jest bowiem środkiem, lecz celem ostatecznym
Wyróżniał 2 zasadnicze postawy człowieka:
- Apollińską – ceni to co jasne, przejrzyste, zrównoważone, harmonijne
- Dionizyjską – ceni pęd, dynamikę, płodność, burzenie harmonii
Moralność panów, a moralność niewolników w filozofii Nietzschego
Moralność niewolników :
- brzydota moralna
- nie działają sami z siebie, a potrzebuja kogoś, bodźca
- są słabsi
- hojni, chęć równości, miłosierdzie – te cechy ich nie charakteryzują, ale oni wymagaja tego od innych
- skłonność do litości, miękkość serca, uległość, altruizm
Moralność panów:
- są mądrzy, dostojni
- bezwzględni względem siebie
- mają wole mocy, chęć działania – jest progresywna – działa ku rozwojowi
- wzmaga poczucie mocy jednostki
- pewni swoich działań
Utylitaryzm wg. Milla
Utylitaryzm bierze pod uwagę skutek, a nie motyw działania (konsekwencjonalizm). Dla utylitarystów obce jest pojęcie egoizmu, obowiązuje zasada ogółu.
Istnieją zasady utylitaryzmu:
Zasada hedonizmu – jak najwięcej przyjemności przy jak najmniejszej ilości cierpienia
Zasada społeczna – dobro ogólne dla wszystkich staje się dobrem jednostki, większe dobro to to, które jest dobre dla większej ilości osób
Zasada użyteczności – czym jest moralnie dobry wtedy, gdy jest pożyteczny
Zasada kwantylatywna (rachunek moralny) – im więcej ludzi mówi, że coś jest dobre, tym bardziej jest to dobre