Dydaktyka jako nauka

* system dydaktyczny Jana Amosa Komeńskiego (jeszcze wtedy dydaktyka nauką nie była – wiek XVII, czeski pedagog)

* system tradycyjny Herbarta (pedagog niemiecki , tworzył w XIX wieku, już dydaktyka była nauką). Teoria nauczania wychowującego u Jana Fryderyka Herbarta, nauczyciel był podmiotem i był najważniejszy. Uczeń miał się dużo uczyć, bo było zapotrzebowanie na ludzi mądrych. Nauczanie było pamięciowe, przeważały nauki humanistyczne, natomiast nauki przyrodnicze były zaniedbywane. Herbart odniósł sukces bo właśnie wtedy było zapotrzebowanie na taką jednostkę. Szkoła ta jednak doczekała się krytyki.

* Na przełomie XIX i XX wieku John Dewey stworzył system, który był odwrotnością do systemu Herbarta. Tutaj uczeń był podmiotem. Właśnie w jego szkole uczeń miał mieć zaspokojone wszystkie potrzeby. „Dziecko jest słoneczkiem, wokół toczą się wszystkie oddziaływania”. W tej szkole cierpiały wszystkie dzieci z dobrą pamięcią, które w szkole Herbarta odniosłyby sukcesy. Powodzenia szkolne odnosiły dzieci twórcze. Pojawił się nowy ideał dziecka twórczego, pomysłowego. Na zajęciach zajmowano się rzeczami, sytuacjami, które były potrzebne w danym środowisku. Występowało OCENIANIE SAMONAGRADZAJĄCE, to co stworzymy jest nagrodą, nie było ocen. Chodziło o to aby móc funkcjonować w życiu codziennym, radzić sobie. Szkoła Johna Deweya była pierwszą szkołą demokratyczną, chociaż w rzeczywistości tak nie było. Nauczyciel nie był podmiotem, tylko przedmiotem nakierowanym na ucznia, żeby rzeczywiście ta szkoła była szkołą demokratyczną zarówno uczeń jak i nauczyciel powinni być podmiotami.

*Dydaktyka (nazwa pochodzi od słów greckich didasco – uczę, nauczę i didascolas –nauczyciel).

Przedmiot badań dydaktyki dawniej: nauczanie i uczenie się dzieci i młodzieży w przedszkolu i szkole

Dziś: edukacja przedszkolna, nauczanie i uczenie się dzieci i młodzieży, edukacja dorosłych, edukacja pozaszkolna, autoedukacja całościowa/nieustająca, szkoła, instytucje wychowania równoległego (domy kultury, straż, policja, wojsko, kościół, media)

*społeczeństwo wychowujące – Florian Znaniecki, jest to społeczeństwo, które zajmuje się edukowaniem siebie i wszystkich wokół, nie ma ludzi obojętnych na edukację.

*1613 Krzysztof Helwig i Joahim Jung (Niemcy). Dydaktyka jako sztuka nauczania czyli umiejętności praktyczne (nie było dydaktyki jako nauki).

*SYSTTEMY DYDAKTYCZNE

• Jan Amos Komeński (1592 – 1670). Dydaktyka jako sztuka nauczania i wychowania.

×1657 „Wielka Dydaktyka” „uczyć wszystkich, wszystkiego i o wszystkim”, wszystkimi metodami i zmysłami. „Nie tylko z książek ale także z ziemi, nieba, dębów, buków i ogrodów”, tak aby nauka była łatwa i przyjemna, stosując zasady systematyczności i poglądowości.

HASŁO: źródłem wiedzy pewnej są zmysły

CEL: dostarczenie uczniom jak najwięcej faktów

Był twórcą Materializmu Dydaktycznego. Opracował system klasowo-lekcyjny, który funkcjonował od XVI w. wiedza ma charakter pansoficzny, wszechwiedzy o wszystkim.

PANSOFIA – wszechwiedza, encyklopedia o wszystkim.

Poglądy Komeńskiego. Pojawia się UNIWERSALNOŚĆ – uniwersalna szkoła, uniwersalne księgi i wiedza. Wszędzie, w miasteczkach, wsiach posiadłościach, szkoła ma być dziełem ludzkości, a młodzież powinna być uświadomiona, że „człowiek nie rodzi się dla siebie samego, ale dla Boga i bliźniego, tzn. dla społeczności ludzkiego pokolenia, aby swoją służbą przysparzać chwały Bogu”. Młodzież ma poznawać nie tylko słowa, ale rzeczy bo ma przygotować się do prawdziwego życia, do jego trosk i rozkoszy, do życia dorosłego, dostojnie ludzkiego. Idea humanizmu, szczęście bliźnich.

Wg niego życie jest labiryntem, a wiedza (światłość) jest wyjściem z niego.

Komeński o szkole, kształceniu. „skoro ludzie wykształceni nadają się do wszystkiego (…) potrzebne są szkoły, które kształcą. Szkoły nie są mordowniami – jak sądzą głupcy- ale miejscami zabawy, gdzie pojętni uczniowie chętnie się uczą, pytają z zainteresowaniem i uważnie słuchają, a nauczyciel jeśli chętnie naucza, starannie przekazuje wiadomości”.

Myśli o człowieku. Człowiek powinien czerpać szczęście z siebie, z tego co ma się wewnątrz. „człowiek mając siebie- ma wszystko”.

Człowiek wg niego jest jest kimś między twórcą a stworzeniami, jakby wizerunkiem swego twórcy, małym światem i że winien oczekiwać szczęścia od siebie samego, a nie od rzeczy zewnętrznych. Już w XIX wieku został uznany za ojca pedagogiki europejskiej. W wielu kręgach był uznawany za filar edukacji europejskiej.

SYSTEM DYDAKTYCZNY JANA FRYDERYKA HERBARTA. Jest twórcą dydaktyki jako nauki, pierwszy system pedagogiczny poparty teorią.

•szkoła tradycyjna - teoria nauczania wychowującego. Nauczyciel podmiot, uczeń – przedmiot.

Teoria oparta na etyce i psychologii kojarzeniowej.

•etyka – podstawa do formowania celów wychowania.

•psychologia – ukształtowanie moralnego charakteru, środki do osiągnięcia tego celu to – kierowanie dziećmi, karność nauczanie wychowujące.

Środek wychowawczy – groźba.

Kiedy zachodzi taka potrzeba nauczyciel może użyć kary fizycznej, cielesnej, kiedy ktoś nie nauczył się materiału, dostawał lanie. Uczono się ze strachu.

PODSTAWY DYDAKTYKI HERBARTA. Metafizyka i jego własna filozofia. Myślenie jest incydenetem w procesie zdobywania wiadomości, liczyła się pamięć. Oparta jest na stopniach formalnych:

• JASNOŚĆ (powtarzanie) spoczywające

•KOJARZENIE(nowe treści skojarzenie treści starych treści z nowymi) ZGŁĘBIANIE postępujące

• SYSTEM (usystematyzowanie dzisiejszej lekcji) spoczywające OGARNIAJĄCE

•METODA postępujące

Najwyższy stopień formalny dla uczniów najzdolniejszych, pilnych, z dokładną pamięcią.

Uczniowie swobodniej poruszają się w wiadomościach poznanych dzisiaj.

*stworzył kryterium doboru kształcenia

*metody podające (oparte na słowie)

* cel: rozwijanie sił umysłowych; treści kształcenia miały wartości kształcące, ćwiczyły umysł uczniów (ćwiczenia usprawniające funkcjonowanie intelektu na zasadzie transferu).

SYSTEM DYDAKTYCZNY DEWEYA. (1859 – 1952) amerykański pedagog i filozof. Przykład szkoły progresywnej.

*PROGRESYWIZM PEDAGOGICZNY (użyteczność w kształceniu). Prąd pedagogiczny, którego głównym założeniem było skoncentrowanie zasad doboru i treści kształcenia wokół psychicznych właściwości dziecka, jego potrzeb i zainteresowań. Działalność oparta na doświadczeniu, obejmują głównie niższe klasy szkoły ogólnokształcącej. Wywarły znaczny wpływ na szkołę średnią, powodując przesadne liczenie się z potrzebami uczniów, lekceważenie wykształcenia umysłowego, opartego na systematycznej wiedzy zdolności logicznego myślenia; hołdowanie zasadzie dojrzałego przystosowania się do aktualnych warunków życia.

PODSTAWY SYSTEMU DEWEYA. U podstaw jego systemu leżała FILOZOFIA PRAGMATYCZNA w postaci instrumentalizmu (nie uznaje klasycznego kryterium prawdy). Za prawdziwe uznaje to, co jest pożyteczne użyteczne (utylitaryzm praktyczny).

POZNANIE IDZIAŁANIE. Jako zwolennik przyrodniczego empiryzmu, dostrzegał miejsce poznania i działania. W rozwiązywaniu problemów w codziennym doświadczeniu dzieci. Miało to doprowadzić do odkrywania przez dzieci nowych prawd poprzez 5 stopni.

STOPNIEFORMALNEDEWEYA:

•odkrycie trudności

•wykrycie jej i określenie

• formułowanie hipotez i wybór jednej

• wyprowadzenie przez rozumowanie wniosków przypuszczalnych rozwiązań

•dalsze obserwacje i eksperymenty (prowadzenie do przyjęcia lub odrzucenie hipotezy czy przypuszczalnego rozwiązania problemu).

SZKOŁA EKSPERYMENTALNA. (7 letni eksperyment) była przystosowana do życia społecznego (model szkoły odpowiadający potrzebom dynamicznie rozwijającego się społ. amerykańskiego). Powiązanie szkoły z życiem społeczeństwa-środowiska i taki dobór treści historii, przyrodoznawstwa i sztuki, aby nabrały one wartości pozytywnej i realnego znaczenia w życiu samego dziecka iw ten sposób sprzyjały jego rozwojowi.

UCZENIE SIĘ PRZEZDZIAŁALNOŚĆ PRAKTYCZNĄ:

• wzorem dla szkoły eksperymentalnej stał się idealny dom wiejski z gospodarką samowystarczalną (uczenie się przez działanie praktyczne), zdobywanie doświadczenia przez udział w pracach

•opis: społeczeństwo dziewcząt i chłopców, obróbka drewna i materiału, włókiennictwo, gotowanie, projektowanie strojów

•Dewey uprzywilejowując czynności praktyczne, jednocześnie odrywał nauczenie od podstaw nauko przyrodzie i społeczeństwie, co uniemożliwiało dzieciom opanowanie systemu wiedzy.

SYSTEM WSPÓŁCZENSY (od II połowy XX w).

• Teoria nauczania – uczenia się

• uczeń podmiotem – nauczyciel podmiotem (dwupodmiotowość)

KRYTERIA DOBORU TREŚCI KSZTAŁCENIA (W. OKOŃ):

• Materializm funkcjo lany – łączenie trzech elementów procesu poznania: zmysłów, rozumu i działania praktycznego

•kształcenie wielostronne – integracja celów, treści i metod

× podawanie nowych treści

× doświadczenie i obserwacje

× przepływanie treści

× działanie

Takie kształcenie, żeby wszystkie strefy człowieka były rozwijane:

• strefa intelektualnie-poznawcza

• emocjonalno-uczuciowa

• psychologiczno-motoryczna

ELEMENTY SYSTEMU WSPÓŁCZESNEGO. (ważne są elementy osobowe (uczeń i nauczyciel) i nieosobowe).

• cele

• zasady dydaktyczne

• treści

• metody

• formy organizacyjne pracy nauczyciela z uczniami

• środki dydaktyczne (media)

WIELOSTRONNE KSZTAŁCENIE. (kluczowa teoria dydaktyczna) W KONTEKŚCIE NAURODYDAKTYKI.

Neurodydaktyka – subdyscyplina dydaktyki ogólnej, nowa interdyscyplina, nowa dziedzina badawcza zajmująca się mechanizmami procesu uczenia się i nauczania, wynikającymi z funkcjonowania mózgu. Jej głównym celem jest praktyczna pomoc w optymalnym i twórczym rozwiązywaniu zadań pedagogicznych z wykorzystaniem wiedzy o indywidualnych możliwościach organizacji mózgu i wszystkich funkcji psychicznych.

Powinniśmy w większym stopniu wykorzystywać genetyczno-biologiczne uwarunkowania rozwoju człowieka i jego rzeczywiste predyspozycje. Kształcenie powinno więc być uzasadnione neurologicznie. Nie zapominajmy jednak, że wiele zależy od:

• środowiska – socjalizm

•świadomej i celowej aktywności rodziców, nauczycieli i nas samych

• czynnika dziedzicznego – natywizm

LEWA PÓŁKULA

• zawiaduje procesami poznawczymi człowieka

• mówienie, czytanie, pisanie

• narzędzie percepcji i analizy, logiki i racjonalności

• operacje matematyczne

• werbalna, komputerowa, akademicka

PRAWA PÓŁKULA

• spostrzeganie, wyobraźnia, fantazja, emocje

• myślenie intuicyjne, warunkowanie

• empatia, intuicja, marzenia, poczucie rytmu, kolor

• uczucie strefa etyczno-moralna

• niewerbalna, obrazowa, kreatywna

Intelektualne bariery psychologiczne w procesie kształcenia mogą zostać ominięte lub usunięte przez doprowadzenie ucznia do stanu całkowitego odblokowania emocjo lanego. Człowiek staje się wtedy otwarty, spontaniczny i twórczy. Stan ten sprzyja wyostrzeniu uwagi oraz pojawienia się zjawiska nadpamięci, która pozwala rejestrować każdą docierającą informację (czyli fal mózgowych alfa – z lewej do prawej półkuli).

Niezbędny dla pełnego i wielostronnego działania człowieka są uczucia i wyobraźnia.

Teoria wielostronnego kształcenia posiada psychologiczne podłoże. Punktem wyjścia jest osobowość jako strukturalna i funkcjonalna jedność (poznająca, przeżywająca, działająca).

Tok nauczania - nauka przez

Podający – przyswajanie

Problemowy – odkrywanie

Eksponujący – przeżywanie

Praktyczny – działanie

Postuluje kształcenie łączące w sobie aktywność:

* poznawczą

* odkrywczą

* emocjonalną

* działaniową

TOK PODAJĄCY – przyswajanie

• uświadomienie celów lekcji

• opanowanie nowego materiału

• uogólnienie

• utrwalenie, sprawdzenie

Metody podające: wykład, opowiadanie, opis, pogadanka, dyskusja, pokaz, praca z książką

TOK PROBLEMOWY – odkrywanie

• zaaranżowanie sytuacji problemowej

• sformułowanie problemu

• sformułowanie hipotez lub analiza źródła

• weryfikacja

METODY SAMODZIELNEGO DOCHODZENIA DO WIEDZY problemowe/aktywizujące:

• klasyczna metoda problemowa

• giełda pomysłów

• metoda sytuacyjna

• metoda przypadków

• gry dydaktyczne(symulacja, inscenizacja, gry logiczne).

Problem – to zwykłe trudności intelektualne której pokonanie da jakościowo nową wiedzę i wzbogaci umiejętności.

Odkrywanie – poznanie drogi do wyniku, uczy wątpić, prowadziło krytycznej refleksji.

TOK EKSPONUJĄCY – przeżywanie.

• informacja o wydarzeniu, niezwykłym fakcie, bohaterze, itp

• eksponowanie tych doniesień, argumenty emocjonalne

• analiza sytuacji, wydarzenia, osobowości

• formułowanie ocen, wartościowanie

METODY EKSPONUJĄCE: impresyjne, ekspresyjne

TOK PRAKTYCZNY – działanie

• uświadomienie celu czynności

• podanie reguł

• pokaz czynności przez nauczyciela

• ćwiczenia uczniów pod nadzorem nauczyciela

METODY PRAKTYCZNE: ćwiczenia, realizacja zajęć twórczych.

INTEGRACJA

• częściowa

• całkowita

• tok mieszany

WARTOŚCI PŁYNĄCE Z TEORII WIELOSTRONNEGO KSZTAŁCENIA:

•pełna aktywność uczących się, wielostronny rozwój osobowości

• uatrakcyjnienie zajęć, pluralizm dydaktyczny/polimetodyczność, polisensoryczność)

• głębsze i trwalsze opanowanie wiedzy

• skuteczne opanowanie umiejętności i systemu wartości

• istotne w nauczaniu wychowującym

WIELOSTRONNE KSZTAŁCENIE JEST PRZEJWEM HUMANIZMU:

• wychowuje przez rozwój

• motywuje do osiągnięć przez zaciekawienie, zainteresowanie, potrzebę, a nie nakaz, ocenę, itp.