1) DYDAKTYKA, JAKO NAUKA

R. Arends. „Uczymy się nauczać”

1) Pedagogika jako nauka.

Rozwój naukowy pedagogiki datuje się na lata działalności Jana Fryderyka Herbarta(1776-1841) gdyż, jako pierwszy wyodrębnił 2 działy pedagogiki:

• Historię wychowania- teorię kształtowania charakteru

• Dydaktykę- teorię kształcenia

Ponadto, jako pierwszy opracował teorię wychowania i nauczania, dzięki temu, żę

• Teoria ta osiągnęła dostatecznie wysoki poziom ogólności

• Oprał pedagogikę na naukach pomocniczych i ukazał związek pedagogiki z psychologią(zaczerpnął z niej środki i metody kształcenia) i filozofią ( zaczerpnął z niej cele kształcenia)

Od czasów Herbarta pedagogika rozwija się dość dynamicznie, jednak nie zbyt szybko. Rozwój pedagogiki jest hamowany przez ideologię, która bardzo łatwo wkracza na teren pedagogiki i sobie ją przywłaszcza). Obecnie zagrożenie dla pedagogiki jest liberalizm (J.J.Rousseu i jego róbta co chceta) i postmodernizm.

2) Przedmiot pedagogiki

Pedagogika- nauka o wychowaniu, przedmiotem jej badań jest owo wychowanie. Pojęcia to może być używana w szerokim lub wąskim zakresie.

a) Wychowanie w szerokim zakresie oznacza oddziaływanie na całą osobowość wychowanka i wszystkie jej aspekty.

Osobowość-indywidualna struktura cech psychofizycznych (fizycznych, biologicznych i psychicznych).

Na cechy psychiczne składają się:

• Procesy intelektualne(poznawcze)

• Procesy emocjonalne

• Procesy motywacyjne(wolicjonalne) będące podstawą reakcji działania człowieka ( są odpowiedzialne za nasze decyzje dotyczące działania lub jego zaniechania)

Jest synonimem kształcenia w szerokim zakresie (kształtowania osobowości.) I obejmuje:

• Wychowanie umysłowe

• Wychowanie moralno-społeczne(kształtowanie stosunku do norm i świata wartości)

• Wychowanie estetyczne (kształtowanie stosunku do piękna)

• Wychowanie fizyczne

b) Wychowanie w wąskim zakresie odnosi się tylko do

• rozwoju moralno-społecznego

Albo

• rozwoju estetycznego

Albo

• rozwoju fizycznego

Jest przeciwieństwem wychowania umysłowego (inaczej kształcenia, czyli rozwijania procesów poznawczych- myślenia, pamięci, uwagi, spostrzegania i wyobraźni, które wspólnie składają się na inteligencje; są warunkami nauczania służącymi o poznania świata)

3) Pedagogika współczesna

a) Działy pedagogiki, jako przejaw jej rozwoju naukowego:

1. pedagogika ogólna (wprowadzenie do pedagogiki)

2. dydaktyka (teoria nauczania i uczenia się)

3. teoria wychowania (estetycznego, moralno-społęcznego i fizycznego)- zajmuje się kształtowaniem charakteru

4. pedagogika społeczna (której twórcami są Aleksander Kamiński i Helena Radlińska)- bada wpływ środowiska na rozwój wychowanka; nie jest skupiona na jednostce, ale jej zadaniem jest naprawa (merioracja) środowiska (poprzez środowisko zmieniać jednostkę)

5. pedagogika porównawcza- bada systemy oświatowe w różnych krajach i opisuje i porównuje je

6. pedagogika wieku dziecięcego (wczesnoszkolna)- praca z dzieckiem od 3roku życia do klas 1-3

7. pedagogika i oświata dorosłych (andragogika)

8. historia wychowania (historia myśli praktyki pedagogicznej)- zajmuje się dziejami i rozwojem szkolnictwa)

b) opiera się na

• psychologii

• socjologii

• filozofii

c) ważne postacie dla pedagogiki

W. Dilthay	1833-1911	Twórca humanistyki ( do której zaliczana jest pedagogika)- podziału na nauki humanistyczne (przedmiotem jest człowiek jako twórca wartości i kultury-ogółu wartości duchowych i materialnych stworzonych przez człowieka przekazywanych z pokolenia na pokolenia drogą tradycji) i przyrodnicze (badają świat, którego człowiek nie stworzył, ale który zastał- świat przyrody). W jego epoce uważano, że humanistyka to tylko paranauka. Dilthay pokazał, że nie jest ona gorsza od nauk przyrodniczych, a różno się jedynie sposobem prowadzenia badań. Wykazał nawet, że przedmiot humanistyki jest trudniejszy i potrzebuje specjalnych sposobów badania
M.Montessorii	1870-1952	Twórczyni metody Montessorii, która kładzie nacisk na umożliwienie dziecku swobodnej aktywności oraz kształcenie jego zmysłów.
O. Decroly	1871-1950	Psychologizm pedagogiczny
J.W.Dawid	1859-1914
F. Znaniecki	1887-1950	Socjologizm pedagogiczny
J. Dewey	1859-1932
S. Hessen	1887-1950	Pedagogika jako filozofia stosowana

4) Podstawowe pojęcia dydaktyki

1. kształcenie (=proces naucznia i uczenia się ucznia) - w wąskim znaczeniu jest to kształtowanie intelektu, aspektu poznawczego ucznia; dotyczy procesu nauczania i uczenia się ucznia.

Wychowanie formalne- proces kształcenia odbywający się w szkole.

Wychowanie formalne ≠ wychowanie nieformalne

• 
  celowe

• zorganizowane

• systematyczne ≠

• planowane

• kontrolowane

• instytucjonalne( przebiega i jest

organizowane w specjalnie

powołanych do tego instyctucjch)

5) Dydaktyka ogólna i dydaktyki szczegółowe

Dydaktyka ogólna dział pedagogiki badający i opisujący prawidłowości procesu kształcenia, czyli procesu nauczani i uczenia się ucznia: cele kształcenia treści kształcenia istota i warunki procesu nauczania i uczenia się ucznia ustala ogólne prawidłowości, czyli zasady, procesu kształcenia przedmiotem zainteresowania są metody nauczania i uczenia się ucznia formy organizacji procesu kształcenia kontrola i ocena jakości kształcenia

Dydaktyki szczegółowe metodyka nauczania poszczególnych przedmiotów

6) Zadanie dydaktyki.

• Zadaniem dydaktyki jest proces kształcenia, dydaktyka jest działem pedagogiki jako nauki, powstała w XIX- jej twórcą był J. F. Herbart, który swoją teorię oparł na psychologii i filozofii, starał się objąć całokształt zagadnień moralno-społęcznych. Wyróżnił dwa działy:

a) teorię wychowania moralnego - kształcenie charakteru

b) dydaktykę - ustala i formułuje cele kształcenia

• Dydaktyka ustala i opracowuje treści nauczania i bada je. Formuje prawa określające optymalne warunki uczenia się czyli zasady dydaktyczne.

• Przedmiotem badań dydaktyki są metody nauczania i uczenia się ucznia (formy procesu nauczania, system oświaty). Dydaktyka bada zagadnienia związane z funkcją i rolą nauczyciela w procesie nauczania. Np. pedentologia- bada zagadnienia dotyczące nauczyciela.

7) Metody badań

-Empiryczneindukcyjne, przechodzenie od szczegółu do ogółu

-Dedukcyjne => od ogółu do szczegółu

8) Proces nauczania i uczenia się. Kierownicza rola nauczyciela w procesie nauczania i uczenia się ucznia

R. Arends. „Uczymy się nauczać”

Nauczyciel sprawuje kierowniczą rolę w procesie kształcenia (jeżeli chodzi o dydaktykę, bo np. w pedagogice społecznej- wspiera samorzutny rozwój ucznia). Wynika to z jego profesjonalnego przygotowania w postaci:

• wiedzy merytoryczno-przedmiotowej

• wiedzy psychologicznej

• wiedzy metodycznej

• ogólnej wiedzy o świecie społecznym i świecie przyrodniczym

Przejawy kierowniczej roli nauczyciela:

1. planowanie pracy dydaktyczno- wychowawczej realizacja zaplanowanych zadań

2. interakcja nauczyciela z uczniami

3. kontrola i ocena efektów kształcenia

ad.a

planowanie ma czworaki wymiar:

1. planowanie i dobór celów kształcenia

2. planowanie treści nauczani

3. planowanie warunków uczenia się ucznia

4. planowanie strategii nauczania i uczenia się ucznia

2) CELE KSZTAŁCENIA OGÓLNEGO

1) Cele kształcenia ogólnego i pojęcie celów.

teleologia- nauka o celach

aksjologia- nauka o wartościach

Nie można podać jednoznacznej definicji celów, gdyż zależy ona od ich kategorii.

A. Janowski. „Uczeń w trakcie życia szkolnego”

Cele w pedagogice powinny być formułowane w języku naukowym pedagogiki tj. W języku psychologii, filozofii i socjologii.

1. W jezyku psychologii cele formułowane w języku osobowości tj. kategorii postaw, cech i dyspozycji

2. Cele formułowane w języku filozofii są to cele dalekie, perspektywistyczne np. Raport J. Delorsa, Edukacja jest w niej ukryty skarb, Raport JBA, Bliskie i dalekie cele wychowania.

3. Cele formułowane w języku socjologii to opis celów w języku ról np. rola nauczyciela, rola ucznia, rola obywatela

Kategorie celów:

Cele bezpośrednie Opis cech, postaw, dyspozycji i zachować wychowanka Odnoszą się bezpośrednio do osoby wychowanka/ ucznia Cele statyczne (można je w pełni osiągnąć, uważać za zrealizowane i zamknięte np. umiejętności intelektualne(czytanie, pisanie), i moralne.) Cele bliskie Cele ogólne (odnoszą się do pewnej grup sprawności cech i dyspozycji oraz zachowań np. kształtowanie postawy społecznej, umiejętność czytania) Cele ostateczne (nauczyciel pomaga odczytać uczniowi jego przeznaczenie)

cele pośrednie nie odnoszą się do osoby ucznia, tylko do np. sytuacji zewnętrznej, w której się on znajduje (pedagogika społeczna) cele dynamiczne (otwarte) - w pełni ich nie realizujemy, ale zapoczątkowujemy. Źródła dynamiki celów: wartości: dobro- prawda- piekno (triada pedagogiczna)- są niezmienne, ponadczasowe osobowość wychowanka- człowiek rozwija się do końca swojego życia zmieniające się środowisko cele dalekie cele szczegółowe (np. umiejętność czytania ze zrozumieniem) cele etapowe (np. kształtowanie postaw patriotycznych- zaczyna się już w przedszkolu)

Systematyka celów w pedagogice

IDEAŁ WYCHOWANIA I NAUCZANIA

Cele ogólne nauczania i wychowania ( cechy i postawy)

Cele kierunkowe (dyspozycje intelektualne, emocjonalne, wolicjonalne- motywacyjne)

Cele etapowe (psychologia rozwoju jako postawa celów etapowych)

Cele operacyjne (zadanie do wykonania)

2) Planowanie i dobór celów kształcenia

Planowanie i dobór celów kształcenia to działania nauczyciela świadczące o jego kierowniczej roli w procesie kształcenia.

Udział nauczyciela w planowaniu celów jest znaczący, (zwłaszcza po reformie `98r.- wcześniej postrzegany był jako realizator celów na które nie miał większego wpływu)

K. Denek. Wartości i cele edukacji szkolnej

Aksjologia- dział filozofii zajmujący się wartościami

Różnice między filozofią a ideologią:

• ideologia to praktyczne zastosowanie filozofii; spreparowana na użytek władzy filozofia.

Pedagogiki nie można oderwać od aksjologii, ale nie można jej rozpatrywać w kwestii ideologii.

Sytuacja po reformie jest o wiele lepsza. Nauczyciel może tworzyć programy autorskie formułowane jedynie według własne aksjologii(muszą nadal poruszać się w pewnym obszarze, ale o wiele swobodniej)

3) J. Delorse. Raport dla UNESCO. Cz. 2, rozdz.4

Cele ogólne- dalekie

Cele kształcenia opisywane są w języku psychologii osobowości za pomocą takich pojęć jak:

• 
  postawy

• cechy osobowości

• dyspozycje

• zachowania(reakcje)

Możemy je także wyrażać w języku filozofii- mają wówczas postać bardziej ogólną- są to cele perspektywistyczne- dalekie- odległe- ogólne.

Cele ujęte w języku filozofii odnoszą się do kategorii ogólnych(miejsce człowieka w świecie, istota człowieka).

J. Delorse sformułował 4 filary edukacji(są to cele edukacji) opierające się na podstawie edukacji permanentnej (uczenie się przez całe życie):

1. uczyć się aby wiedzieć -poszedł w kierunku nie tyle filozofii co psychologii. Wychodzi z założenia, że bardzo trudno jest wiedzieć czego młodzież uczyć. Można jedynie odpowiedzieć na pytanie jakie zdolności trzeba rozwinąć, aby uczyć młodzież rzeczy koniecznych. Zdolności te to

• pamięć

• spostrzeganie

• wyobraźnia

• uwaga

• myślenie

Jest to cel bardzo ogólnie określony. Przesłanie - wiedza jest wartością samą w sobie. Nie można używać pojęcia :przekazywanie wiedzy”. Nauczyciel jedynie organizuje warunki zdobywania wiedzy prze uczącego się.

2. uczyć się aby działać- chodzi tu o wiedzę praktyczną, zamianę wiedzy teoretycznej (deklaratywne) na praktyczną(generacyjną),; wiedza teoretyczna powinna przyjąć postać umiejętności, sprawności, oraz w wielu przypadkach nawyków. Do tego potrzebny jest czas i ćwiczenia (problem nie tylko szkoły polskiej). Troską każdego pedagoga powinno być doprowadzenie do sytuacji kiedy wiedza deklaratywna przekształcona jest w wiedze werbalną (praktyczną). Problem: uczeń uczy się na pamięć, nie rozumiejąc czego się uczy.

3. uczyć się aby żyć we współpracy- umiejętność działania w grupie, kształtowanie umiejętności współdziałania, współżycia w grupach wielokulturowych bez względu na jakiekolwiek różnice (światopoglądowe, pochodzeniowe, rasowe). Do tej pory we wszystkich dziedzinach życia (naukowe, techniczne) nie było tak wysokiego stopnia współdziałania jak dzisiaj. Np. w szkole SA tak wysokie wymagania, ze niemożliwe jest, żeby jeden nauczyciel to wszystko opanował. W pojedynkę niczego się nie zrealizuje.

4. uczyć się aby być- o tym w swoich pracach pisał B. Suchodolski => wiedza przenosi nas w inny wymiar rzeczywistości, ten kto zdobywa wiedze widzi i rozumie Więcek i szerzej. Taka wiedz kształtuje jego sposób myślenia. Wiedza którą człowiek posiada jest wartością niezniszczalną; jest warunkiem lepszego zrozumienia świata i miejsca w tym świecie.

4) Franciszek Bereźnicki.

Cele kształcenia ogólnego

• Organizuje je szkoła ogólna (klasy I-klasa maturalna)

• Cele podstawowe kształcenia ogólnego:

1. Kształtowanie przez uczniów wiedzy ogólnej o świecie. (świat w procesie edukacji postrzegany jest w 2 wymiarach:

• Świat przyrody (natura)

• Świat społeczny (kultura)

Wiedza jaką uczeń poznaje ma charakter obiektywny- to założenie kłóci się postawą modernistyczną wedle której wiedza ma charakter subiektywny. Każdy kto poznaje świat to przedmiot poznający. Źródłem wiedzy nie jest podmiot poznający. Wiedza istnieje obiektywnie- opisuje istniejący obiektywnie świat społeczny. Główne zadanie szkoły-utrzymanie wysokiego poziomu kształcenia. Nauczyciel uczy dobrze kiedy uczeń wynosi coś z lekcji.)

2. Stosowanie wiedzy w praktyce (zamiana wiedzy deklaratywnej w wiedze werbalną)

3. Rozwijanie zdolności poznawczych (pamięć, spostrzeganie, myślenie, wyobraźnia, uwaga)

4. Kształtowanie zainteresowań (J. F. Herbart po raz pierwszy problem zainteresowań postawił w centrum swojej pedagogiki; są punktem dojścia i celem, a nie tylko punktem wyjścia w procesie kształcenia. Zainteresowania pojawiają się dopiero na skutek zdobycia wiedzy

5. Kształtowanie postaw moralno- społecznych (stosunek do kultury; nauczyciel nie ma czasu na wychowanie na lekcji, dlatego musi dawać przykład swoim zachowaniem- np. nie spóźniać się)

6. Kształtowanie światopoglądu ucznia (ogólna widza o świecie, ogląd świata jaki kształtujemy w świadomości ucznia)

7. Przygotowanie do życia w społeczeństwie (określenie miejsca w społeczeństwie

• Zrównoważyć postawy egocentryczne

• Przygotować do życia społecznego

3) TREŚCI NAUCZANIA, PROCES NAUCZANIA

Gagne

Nauczanie- uporządkowany zbiór działań, które ułatwiają uczącym się uczenie się. Nauczanie z udziałem nauczyciela jest tylko jedną z form skutecznego uczenia się.

Cel planowania uczenia: pomoc osobom uczącym się w osiągnięciu możliwie pełnego indywidualnego rozwoju.

Uczenie się- proces zmian zachodzących w zachowaniu ludzi i ich możliwościach w wyniku doświadczenia uzyskanego w określonych sytuacjach. Sytuacja uczenie się składa się z 2 części:

1. Zewnętrzna- jest przedmiotem projektowania dydaktycznego

2. Wewnętrzna- jak się zdaje pochodzi z zawartości pamięci ucznia (pamięć, myślenie, spostrzeganie, wyobraźnia, uwaga)

Zdolność uczenia się zależy od pamięci (Gagne)

Ogólny proces uczenia się wg. R. M. Gagne

1. Przyciąganie uwagi w celu recepcji zmysłów

2. wywołanie odpowiedniego nastawienia u uczniów, dzięki poinformowaniu ich w celu uczenia się

3. pobudzenie do przypominania wcześniej opanowanej wiedzy (odzyskiwanie z pamięci długotrwałej)

4. jasne i wyraźne przedstawienie nowego materiału w celu poprawnej percepcji

5. dostarczanie wskazówek jak się uczyć, dokonując właściwego kodowania semantycznego

6. wywolywanie czynności (reakcja)

7. dostarczanie informacji zwrotnej odnośnie wykonywanej czynności

8. ocena czynności, korekta

9. zorganizowanie urozmaiconych ćwiczeń w celu wspomagania w przyszłości procesu pozyskiwania informacji oraz transferu.

Treści nauczania (Franciszek Bereźnicki)

Treści nauczania- treści realizowane w poszczególnych przedmiotach, określa je program nauczania.

Program nauczania- dokument urzędowy zawierający cele, metody (programy autorskie) i przewidywane efekty ucznia. Po reformie `98r. nauczyciele mogą być samodzielnymi twórcami programów; nie istnieje program ale reforma programowa. Do tej pory nauczyciele byli jedynie posłusznymi realizatorami celów (Polska socjalistyczna). Dziś jest duża swoboda i nauczyciele mogą z tymi celami polemizować.

Podstawa programowa- w każda z nich zawiera opis celów i proponowane metody

Plany nauczania- układ przedmiotów dla poszczególnych etapów kształcenia (klas) , ilość godzin danego przedmiotu ogólnie i tygodniowo. Zasadniczy kanon został ukształtowany na przełomie XIX/XX w. Kanon powinien być jednolity dla jednakowego typu szkoły (licea ogólnokształcące, zawodowe, gimnazja)

Zasady wg. których należy dobierać treści:

Problemem jest przeładowanie programu, nad którym nie nadążają uczniowie. Psychologia odnotowuje, ze jeśli porównamy uczniów tej samej klasy dziś i 10 lat temu następuje przyspieszenie rozwoju (agcelenacja), co nie znaczy, że przyspieszony rozwój nadąża nad powiększeniem rozwoju wiedzy.

Bruner- w latach 70. Zaproponowano rozwiązanie tego problemu (pozorne) =>w zakresie każdego przedmiotu ograniczyć się do struktury danego przedmiotu i zlikwidować nadmiar materiału. Problem: a które treści są najważniejsze ?

Piaget: szwajcarski psycholog- w swojej książce postulował by twórcami programu nie byli profesorowie uniwersytetu, ale psychologowie, nauczyciele danych przedmiotów- profesorowie mają tylko czuwać nad ich poprawnością.

1. Zasada naukowości- norma wymagająca by treści proponowane w programach były zgodne z osiągnięciami współczesnej nauki

2. Zasada integracji (korelacji treści)- treści nauczania w ramach poszczególnych przedmiotów powinny być zintegrowane-powinny być ze sobą powiązane a nie ustalone w sposób luźny.

Korelacja- treści matematyczne, fizyczne, chemiczne powinny ze sobą korelować- wcześniej na matematyce wprowadzić treści potrzebne na fizyce

3. Zasada dostosowania treści do poziomu rozwoju ucznia- zasada psychologii rozwojowej (fizyki nie nauczamy w pierwszej klasie)

4. Zasada aksjologiczno- kulturowa (nieprzestrzeganie tej zasady- np.niektórzy Niemcy uważają, ze Kopernik był niemieckim odkrywcą)

5. Zasada społeczno- politycznej zgodności treści- by treści niektórych problemów nie były wywrotowe

6. Zasada ideologiczna

Teorie uczenia się.

D. Fontaine. Psychologia nauczania.

Współcześnie istnieją 2 komplementarne (uzupełniające się) teorie uczenia się:

1. Behawioralna (Skinner B. F.)- istotą uczenia się jest proces warunkowania sprawczego czyli przebiega według modelu behewioralnego. Bodziec ===> Reakcja. Żeby zaistniało uczenie się, musza zaistnieć 3 możliwe do zidentyfikowania czynniki

• musi wystąpić bodziec (sytuacja)

• musi wystąpić reakcja (zachowanie)

• wzmocnienie

Pojęcie podmiotu poznającego w ogóle tu nie występuje

2. Teoria kognitywna - konstruktywizm poznawczy (opiera się na psychologii J. Brunnera)- poprzednia teoria nie wyjaśnia skomplikowanych procesów uczenia się pojęciowego -gdzie wiedza zawarta jest w pojęciach i słowach. Jego podejście oparte jest na teorii kognitywnej, pojmowanej w sposób bardziej złożony. Uczenie się jest postrzegane jako aktywny proces w którym uczący się podmiot i jego subiektywne podejście odgrywa ogromną rolę. Uczenie się nie jest pasywnym zachowaniem się przez bodziec, nie jest czymś co przydarza się jednostkom, jest procesem wywoływanym przez podmiot uczący się.

Ucznie się jest to złożona aktywność która wyraża się w trzech procesach:

1. Zdobywanie informacji

2. Transformacja informacji

3. Testowanie i sprawdzanie adekwatności tej informacji

Każdy bodziec jest indywidualnie poznawany przez jednostkę, zależy od całokształtu całego doświadczenia jednostki.

Informacje odbierane przez podmiot uczący się podlegają 3 rodzajom transformacji

1. Formie systemu działaniowego - najprostszym sposobem odbierania informacji jest działanie

2. Formie obrazowej - posługiwanie się wyobraźnią, przy małym posługiwaniu się słowem

3. Formie symbolicznej - wykracza daleko poza działąnie, język jest najtrudniejszym sposobem transformacji informacji.

Bruner zwraca uwagę na fakt że model warunkowania sprawczego może dobrze wyjaśnić uczenie się działaniowe, ale jest już zawodne jeśli chodzi o oczenie się obrazowe oraz symboliczne. W uczeniu się musimy uwzględnić 3 czynniki:

1. nature podmiotu poznającego - uczącego się

2. nature wiedzy

3. nature procesu uczenia się

Konstruktywizm to teoria nawiązująca do psychologii Pieget'a, Brunera, Wygockiego, Mówi ona że świat nie może być poznawany bezpośrednio lecz za pośrednictwem obserwacji poznawczych za pomocą pojęć

Podstawowe twierdzenia konstruktywistyczne:

1. Wiedza aktywnie konstruowana przez podmiot poznający

2. Dochodzenie do wiedzy jest procesem adaptacyjnym w którym następuje organizacja doświadczenia świata

Szczegółowe założenia konstruktywizmu:

1. Wiedza nie jest poza nami i nie czeka aby ją odkryto. Rzeczywistość nie istnieje niezależnie od obserwatora. Obserwator tworzy znaczenie tego co widać, tworzy swiat epistomalogiczny

2. opierając się na filozofii współczesnej oraz psychologii i antropologii, konstruktywizm opisuje wiedze adeforminowalną (wiedza jest zmienna jest ciągłym procesem)

Proces nauczania i uczenia się ucznia- zorganizowany, zaplanowany ciąg działań edukacyjnych przebiegający w określonym czasie, zmierzający do realizacji celów kształcenia.

Wiedza, którą uczeń poznaje ma charakter obiektywny. Stanowi treść kształcenia

Bereźnicki. Model procesu kształcenia (ogniwa procesu kształcenia)

1. Stworzenie ładu zewnętrznego i wewnętrznego (motywowanie lub aktywizowanie uczniów)

2. Uświadamianie uczniom celów kształcenia (niezwykle ważny czynnik motywujący; motywy- uświadomione pobudki działania)

3. Wprowadzenie nowej wiedzy (może być połączone z następnym ogniwem )

4. Kształtowanie pojęć naukowych (abstrakcyjnych)- operuje pojęciem naukowym kiedy trafnie podać prawidłową definicje)

5. Wiązanie wiedzy teoretycznej z praktyką (bezwartościowa jest wiedza teoretyczna, jeśli uczeń nie potrafi przełożyć jej na praktykę- przekształcić wiedze deklaratywną na werbalną)

6. Kształtowanie umiejętności, sprawności i nawyków (ćwiczenie- przechodzenie od umiejętności do zastosowania)

7. Utrwalenie zdobytej wiedzy (można tego dokonać za pomocą metod słownych, poglądowych i praktycznych)

8. Kontrola i ocena efektywności procesu kształcenia

Zasady projektowania dydaktycznego. R. M. Gagne

„Ludzie nauczają po to, żeby wspomóc uczenie się innych ludzi” Głównym celem tej książki jest opisanie właściwości, którymi charakteryzuje się nauczanie skuteczne (realizujące optymalnie założone cele).

Nauczyciel wspomaga uczenie się ucznia, ten kto nie chce się nauczyć, musi uczyć się sam. Arends mówi o kierowniczej roli nauczyciela, która polega na:

• Planowaniu pracy

• Realizowaniu założonych celów (interakcja nauczyciel- uczeń)

• Kontroli i ocenie

Gagne opiera się na teorii behawioryzmu (Skinnera)- istotą uczenia się jest warunkowanie)

1. Zasada styczności- bodziec musi być prezentowany jednocześnie z pożądaną reakcją

2. Zasada powtórzeń- należy powtarzać sytuację bodźcową wraz z reakcję (nie ograniczać się do jednorazowego działania- nauczanie jest wówczas bardziej trwałe)

3. Zasada efektu- uczenie się nowej czynności jest wzmocnione wówczas gdy występuje po niej stan zadowolenia- nagroda

Model procesu uczenia się wg. R. M. Gagne

1. Bodźce zewnętrzne

1. Aktywizując receptory ucznia

2. Zostają przekazane do centralnego układu nerwowego

3. Informacje zostają zapisane w którymś z rejestratorów danych sensorycznych i przetwarzane na rozpoznawalne szablony

4. Docierają do pamięci krótkotrwałej

5. W pamięci krótkotrwałej zachodzi transformacja zwana percepcja wybiórcza/ nadawanie znaczenia, odczytywanie symboli

• Czas przebywanie w informacji krótkotrwałej jest bardzo krótki (mniej niż 20s)- chyba, że będzie się je powtarzało.

• Pamięć krótkotrwała ma bardzo ograniczona pojemność (4 istotne pozycje)

2. Informacja która ma zostać zapamiętana jest powtórnie przetwarzana dzięki procesowi zw. Kodowaniem semantycznym w formie, w której wchodzi do pamięci długotrwałej

3. Po zakodowaniu informacja nabiera znaczenia w pamięci długotrwałej przyjmując najczęściej postać twierdzeń tj. elementów językowych (u dzieci jest to pamięć obrazowa)

4. Można wracać do pamięci krótkotrwałej dzięki procesowi odzyskiwania- taka pamięć nazywana jest czynną, gdyż dzięki niej dochodzi do uczenia się

5. Informacja zaczerpnięta z pamięci czynnej czy długotrwałej przechodzi do generatora reakcji i przybiera postać działania. Działanie to pozwala zewnętrznie stwierdzić obserwatorowi czy ucząc się rzeczywiście się nauczył

Gagne- c.d.

Warunki zewnętrzne i wewnętrzne

Warunki zewnętrzne nauczyciel musi zaprojektować. Przedmiotem projektowania są:

• Cele (ogólne, operacyjne, etapowe, pośrednie)

• Treści, które zamierza zrealizować- na tej lub następnych lekcjach

• Zasady pedagogiczne

• Metody, środki dydaktyczne,

• Czas niezbędny do wykonania odpowiednich działań przez uczniów

• Formy organizacyjne procesu nauczania (zdecydować jak będzie realizował cele i treści nauczania- czy w formie indywidualnej, grupowej, masowej (całą klasą)

• Oczekiwane efekty procesu kształcenia

• Projektowanie warunków wewnętrznych

Pamięć w procesie nauczania

• jest genetycznie uwarunkowana i szkoła tego nie poszerza.

• Dużą wagę przywiązuje się do pamięci czynnej- korzysta z zasobów pamięci długotrwałej, w odpowiednim momencie aktywizuje ją. Wówczas pamięć długotrwała zamienia się na czynną, która zawiera 5 zasadnych teorii, które można określić jako uprzednio wyuczone zdatności (to czego uczy szkoła):

1. Umiejętności intelektualne pozwalające uczącemu się operować symbolami (materialnymi, pojęciami biologicznymi, geograficznymi, humanistycznymi.)

są swoiste dla odrębnych dzidzin przedmiotów uczenia się; są konieczne do rozwiązywania problemów z danej dziedziny. O rozwiązaniu problemu należy myśleć jak o czynności łączenia posiadanych reguł i pojęć, nie zaś jak o umiejętności wytwarzania. Najczęściej zdobywanymi umiejętnościami w szkole są:

1. Rozróżnianie(odróżnianie)- zdatności do odmiennego reagowania na na bodźce różniące się między sobą jednym lub więcej wymiarem (cecha, właściwość). Np. odróżnianie sacrum od profanum, trójkąta od kwadratu, jeziora od morza.

2. Posługiwania się pojęciami konkretnymi, na wyższym poziomie-abstrakcyjnym

3. Opanowanie reguł prostych

4. Opanowanie reguł złożonych

5. Umiejętność rozwiązywania problemów specyficznych dla poszczególnych przedmiotów.

2. Strategie poznawcze- zarządzające własnym procesem uczenia się ucznia, procesami zapamiętywania i myślenia. Od nich zależy jakość przetwarzanych informacji.

3. Zdatności werbalne- wiadomości, wiedza, informacje zachowana w pamięci za pomocą pojęć, które ustrukturyzowane i zorganizowane w postaci wiedzy o świecie (przyrody, społecznym, duchowym).

Informacje werbalne są przechowywane w pamięci w postaci siatki sądów i pozostają w zgodzie z regułami danego języka (wiedza deklaratywna).

Uczenie się wiadomości słownych obejmuje uczenie się nazw, faktów i wiedzy zorganizowanej

4. postawy- stan wewnętrzny, który wpływa na dokonywany przez człowieka wybór własnego działania wobec pewnych przedmiotów, ludzi, zdarzeń

5. umiejętności motoryczne- koordynowanie ruchów w celu wykonania zmierzonych czynności.

4) ZASADY DYDAKTYCZNE

Zasady pedagogiczne (nauczania i wychowania)

1. zasada polityki oświatowej- ogólne normy, które określają istotę polityki oświatowej danego państwa, są zapisane konstytucyjnie. Np. w Polsce są to:

• zasada powszechności oświaty

• zasada bezpłatności

• zasada jednolitości sytemu oświaty (programy nauczania w danym typie szkół, na danym etapie powinny być jednakowe)

• zasada drożności systemu (wymaga, żeby uczeń mógł przechodzić z niższego do wyższego szczebla nauki bez jakiejkolwiek straty nauki)

zasada doboru treści kształcenia (budowy programów kształcenia)

program może być:

• Program liniowy - typowy dla przedmiotów ścisłych np. Matematyki, nie ma w nim cofania , po pewnym czasie sprawdzian wiadomości.

• Koncentryczny - J. Dewey'a typowy dla klas I-III, nie ma podziału na przedmioty tylko zagadnienia

• spiralny - powtarzanie niektórych partii materiału np. Biologia, historia, j. Polski

3) zasada nauczania umysłowego (dotyczy pracy nauczyciela z uczniami na lekcji i poza lekcją

4) zasady wychowania)- są to najbardziej ogólne normy działania pedagogicznego określające optymalne warunki przebiegu tego procesu oraz realizacji założonych celów

Zasady = Normy

Normy pedagogiczne

Standardy Dyrektywy działania

cele pedagogiczne, normy działania (szczegółowe)

dydaktyczne zasady (ogólne)

Są to najbardziej ogólne normy w pedagogice, ich ogólny charakter wyraża się w tym, że:

1. nie zależą od szczegółowych celów kształcenia (zarówno przy wprowadzaniu nowej wiedzy jak i ćwiczeniu umiejętności kształtowania określonych postaw obowiązują te same zasady. Zasady zależą od ogólnego ideału, który realizujemy w danym systemie pedagogicznym (ideałem naszej pedagogiki jest wszechstronny rozwój)

2. nie zależą od szczegółowych treści, które realizujemy w procesie nauczania lub wychowania (bez względu na temat jaki reazliujemy na lekcji-zasady postępowania z uczniami obowiązują bezwzględnie; nie są zależne od treści)

3. ich stosowanie nie zależy od wieku ucznia(te same zasady obowiązują w przedszkolu i na uniwersytecie. Np. zasada indywidualności, stopniowania trudności, aktywności)

4. stosowanie ich nie zależy od instytucji oświatowo-wychowawczej, w której realizowany jest proces nauczania i wychowania.(nie tylko w szkole, ale również na kołach zainteresowań, lekcji tańca, w domu dziecka, na koloniach, obozach)

• Teoretyczne podstawy zasad pedagogicznych: Kanon jest bardzo prosty. Czerpiemy je z :psychologii, teorii pedagogicznej, praktyki pedagogicznej, socjologii

Zasady dydaktyczne ( kształcenia, nauczania i uczenia się ucznia) => karteczka

5) METODY I PODZIAŁ METOD NAUCZANIA

A.

Są to normy typu dyrektywy, określające dość szczegółowo sposób postępowania, czyli pracy ucznia , prowadzący do realizacji założonych celów.

Powinna opisać rodzaj czynności, oraz kolejność czynności które uczeń musi wykonać.

Metody są to przepisy na wykonanie pewnych czynności.

W ramach metody możemy mieć jeszcze szczegółowe przepisy i reguły.

Metoda jest pojęciem węższym niż zasada, ale szerszym niż reguła.

Podział metod wg. źródła wiedzy:

• słowne (słowo pisane lub mówione; opowiadanie, pogadanka, wykład)

• poglądowe - naturalne procesy i zjawiska, albo ich zamienniki; filmy, plansze, literatura

• praktyczne - działanie umysłowe lub fizyczne

Dobór metod zależy od wieku ucznia, od celu szczegółowego. Zależą one również od treści nauczania, oraz od rodzaju instytucji w której realizowane są cele dydaktyczne.

Metody laboratoryjne to takie na podstawie których dochodzimy do teorii - metoda dedukcji

Metody praktyczne - od teorii do praktyki zasada indukcji

Podział metod wg. struktur procesów nauczania:

1. Zdobywanie wiedzy przez ucznia

2. Utrwalanie wiedzy

3. Kontrola i ocena zdobytej wiedzy

B.

Podające Poszukujące
Pogadanka dyskusja
Pokaz d. punktowa
Wykład metaplan
Praca z książką drzewo decyzyjne
Opowiadanie ścieżka edukacyjna
Opis stabilny praca z mapą
Konwersatorium ćwiczenia
Metody prakt.dział.
Metody oparte na słowie:
1. Opowiadanie - polega na zaznajomieniu uczniów z jakimiś rzeczami, zjawiskami w formie ich słownego opisu. Wykorzystywane jest w młodszych klasach szkoły podstawowej, dlatego musi być obrazowe.
2. Wykład - służy przekazywaniu uczniom jakiś informacji z zakresu różnych dziedzin naukowych. Stosowany jest najczęściej w szkolnictwie wyższym. Wymaga od słuchaczy myślenia hipotetyczno-dedukcyjnego.
a. Wykład konwencjonalny - treść jest bezpośrednio przekazywana przez nauczyciela w gotowej formie do zapamiętania.
b. Wykład problemowy jest ilustracją jakiegoś problemu naukowego lub praktycznego
c. Wykład konwersatoryjny - polega na przeplataniu fragmentów mówionych wykładu z wypowiedziami słuchaczy.
3. Pogadanka - jej istota polega na rozmowie kierowanej przez nauczyciela z uczniami. Nauczyciel zmierzając do osiągnięcia sobie znanego celu stawia pytania uczniom, na które oni udzielają odpowiedzi. Jest to najstarsza metoda dydaktyczna, stosowana już przez Sokratesa. Jest ona przede wszystkim wykorzystywana w niższych klasach szkoły podstawowej.
4. Dyskusja - polega na wymianie poglądów na określony temat, można wykorzystać ją dopiero w najwyższych klasach szkoły podstawowej oraz w szkole średniej. Dyskusja, bowiem wymaga specjalnego przygotowania uczestników.
5. Praca z książką - jeden z najważniejszych sposobów zarówno poznawania jak i utrwalania nowych wiadomości. Samodzielne korzystanie z książek przez uczniów może mieć formę - uczenia się z podręcznika, - sporządzania notatek, - lektury uzupełniającej.


►Metody oglądowe - oparte na obserwacji
Pokaz - demonstrowanie uczniom czegoś, to metoda oparta na obserwacji. Pokaz bywa metodą towarzyszącą, która występuje z inną.
►Metody oparte na działalności praktycznej:
1. Metoda laboratoryjna - polega na tym, że uczeń samodzielnie przeprowadza eksperyment (np. na chemii). Może występować w dwóch odmianach:
a. tradycyjna - uczniowie samodzielnie wykonują eksperyment pod okiem nauczyciela
b. problemowa - uczniowie samodzielnie wykonują eksperyment, nie wiedząc, z jakim skutkiem
2. Metoda zajęć praktycznych - stosowana na zajęciach praktycznych, ma miejsce wtedy, gdy uczniowie wykonują czynności związane z zawodem (szkoły zawodowe)
►Metody problemowe - inaczej gry dydaktyczne.
Gry dydaktyczne pierwszy uporządkował i przeniósł z zachodniej dydaktyki Kraszewski. Są to metody z grupy aktywizującej np. gry komputerowe.
Gry dydaktyczne to rodzaj metod nauczania - należących do grupy metod problemowych, które organizują treści kształcenia w modele rzeczywistych zjawisk, sytuacji, w celu zbliżenia procesu poznawczego ucznia do poznania bezpośredniego, dzięki dostarczeniu okazji do manipulowania modelem.
Podział gier dydaktycznych:
1. Burza mózgów - ta metoda przeznaczona jest do samodzielnego, szybkiego wymyślania przez uczniów zbioru hipotez przy wykorzystaniu myślenia intuicyjnego.
2. Metoda sytuacyjna - zwana metodą przypadków - polega na bardzo dokładnym rozpatrzeniu jakiegoś przypadku, tak skonstruowanego, że jest on typowy, często wykorzystujemy w szkolnictwie medycznym, wojskowym.
3. Metoda symulacyjna - inaczej inscenizacja - to udawanie kogoś np. nauczyciela, robi się wszystko tak jakby się nim było. Uczeń jest aktywny.

6) OCENIANIE

Istota i kryteria oceniania. B. Niemierko

• Istota oceniania nie może być sankcjonowanie ucznia. Ocena jest to wyrażenie wyników kontroli w formie cyfr lub opisu.

• Socjologowie zwracają uwag na fakt, iż oceny wykorzystywane są do segregacji uczniów. Segregacja jest związana z miejscem jakie zajmie uczeń w przyszłości (oceny warunkują przyszłość). Radlińska udowodniła, że uczniowie, którzy powtarzają klasę nie mają mniej horyzontalnej inteligencji lecz pochodzą z uboższych rodzin.

• Ocena jest bardzo czułym instrumentem, jeżeli nauczyciel bezrefleksyjnie stawia oceny może skrzywdzić ucznia. Ocena powinna być

• obiektywna(nie bierze pod uwagę rodzaju środowiska z jakiego pochodzi uczeń jaki wkład włożył- żadnych okoliczności prócz wyniku),

• trafna (mierzy to co jest ustalone w postaci celów operacyjnych, najczęściej jest adekwatna do założonych celów operacyjnych)

• sprawiedliwa(pozwala nauczycielowi na manewr- zamiast dołować- postawić plus i dodać skrzydeł)

• rzetelna(jej warunkiem jest kilkakrotne sprawdzenie określonych umiejętności, wiadomości i ponowne wystawianie oceny, która powinna zgadzać się z pierwszą)

7) MODELE LEKCJI

1) Nauczanie problemowe- wg. J. Deweya (Nauczanie poszukujące i dyskusja)

WSTĘP

Założenia pragmatyzmu pedagogicznego (powstał w I. połowie XX w- przełom XIX i XX w- Wiliams James i Charl Peirce)

Założenia pragmatyzmu filozoficznego (L. Chmaj. Prądy i kierunki w pedagogice XX w):

• obraz świata przejąć z filozofii

• jaka jest istota człowieka?

• Jakie jest miejsce człowieka/ jego rola w świecie

Po przyjęciu odpowiedzi na te pytania, możemy przystąpić do realizacji rozwiązania problemu pedagogicznego. Każdy system pedagogiczny musi odpowiedzieć na pytanie:

• jaka jest istota wychowania

• jaki jest ideał, do którego zmierzamy w wychowaniu

• elementem systemu są cele ogólne

• w oparciu o jakie treści realizowane są cele wychowania

• jakie są zasady pedagogiczne w danym systemie

• do jakich metod i śrdoków dany system pedagogiczny się odwołuje

• jakie proponowane są formy organizacyjne wychowania

filozofia pragmatyzmu

1. zakłada, że świat jest pluralistyczny, zmienny, znajduje się w ciągłym ruchu, jest w ciągłym procesie tworzenia

3. przypisuje ogromną rolę działaniu ludzkiemu- świat jest taki jakim go człowiek stworzył, człowiek jest kreatorem świata i ma ogromny wływ na jego kształt i rozwój.

Działanie jest rozumiane jako źródło wiedzy, metoda poznania i przekształcania świata oraz jako kryterium prawdziwości wiedzy.

Dewey- twórca pragmatyzmu dokonał przewrotu w pedagogice- obmyślił istotę uczenia się- jako rozwiązywanie problemów (książka pt. „jak myślimy”). Wpłynął na zmianę poglądów na temat uczenia i rozumienia. Uczymy się w toku działania i rozwiązywania problemu. (istotą jest działanie). Problem w.g. Deweya to nowa sytuacja w której znalazł się człowiek, oraz sytuacja trudna. Nowa bo człowiek nie spotkał się z nią wcześniej, nie wie jak rozwiązać, trudność ma wymiar obiektywny bo każdy jest inny (zależy od indywidualnych predyspozycji). Wyróżnił 6 etapów na drodze uczenia się (struktura lekcji problemowej):

1. uświadomienie trudności

2. nazwanie (określenie) istoty trudności

3. poszukiwanie rozwiązań (formułowanie hipotez, które prowadziłyby do wyjścia z trudnej sytuacji)

4. weryfikacja hipotez

5. przyjęcie jakiejś hipotezy jako rozwiązanie problemu

6. sprawdzenie i zastosowanie

• uczenie się ma miejsce wtedy kiedy następuje rozwiązanie problemu. Rozwiązywanie sytuacji problemowej oznacza zdobycie nowej wiedzy (droga przejścia od niewiedzy do wiedzy- droga twórcza, indywidualna, emocjonalna).

• Ta metoda używana jest w nauczaniu klas 1-3 (integrowanym) i w nauczaniu specjalnym.

• Nauczanie ma same plusy poza jednym minusem, który wszystko przekreśla=> CZAS. Żeby taką lekcje poprowadzić trzeba połączyć 2 45-minutowe lekcje' nauczyciel może pozwolić sobie na ich realizowanie tylko okazjonalnie.

• Syntaksa lekcji poszukującej

1 Przedstawianie celów i wywołanie nastawienia

2. Ukierunkowanie dyskusji

3. Prowadzenie dyskusji

4. Zakończenie dyskusji

5. Omówienie dyskusji.

• Nauczanie problemowe wymaga przedstawienia uczniom sytuacji problemowej i podjęcia przez nich samodzielnych badań prowadzących do samodzielnych rozwiązań.

• Cele nauczania są trojakie: wyrobić w uczniach umiejętności badawcze i rozwiązywania problemów; dać uczniom okazję do odegrania ról ludzi dorosłych; umożliwić uczniom uzyskanie wiary we własne zdolności umysłowe i samodzielne kierowanie uczeniem się.

• Środowisko dydaktyczne charakteryzuje otwartość, aktywność uczniów i atmosfera intelektualnej swobody.

• Dyskurs i dyskusja odgrywają kluczową rolę w rozwijaniu myślenia uczniów oraz w scalaniu poznawczej i społecznej strony uczenia się. Najważniejsze zadania podczas lekcji to: nakierowanie dyskusji na właściwy temat; utrzymanie kierunku dyskusji; rejestrowanie dorobku dyskusji; skłonienie uczniów do wysłuchiwania odpowiedzi; zapewnienie właściwego czasu wyczekiwania.

• Nauczyciel powinien pomagać uczniom w dopracowaniu pomysłów, rozważaniu pomysłów konkurencyjnych oraz nazywaniu procesów myślowych.

2) Nauczanie podające:

• Nauczyciel pełni funkcję kierowniczą. Musi ustalić cele, potem metody, zweryfikować je.

• Zadania nauczyciela:

1. Ustalenie celów i zadań uczenia się. Formułowanie celów może mieć charakter ogólny, bądź szczegółowy.. Bardzo ogólne => średnio ogólne => operacyjne

2. Planuje przebieg i metody realizacji tych zadań Dobór modelu lekcji zależy od planowania przebiegu zajęć. Interakcje nauczyciel => uczeń, uczeń => zespół. Klasa jako środowisko uczenia się. Trzeba umieć zagospodarować czasem i zachować dyscypline, wiedzieć jak podnieść poziom motywacji uczniów

3. Musi stworzyć warunki do uczenia się

4. Powinien umieć oceniać i kontrolować.

• Syntaksa (przebieg) lekcji podającej

1. Przedstawianie celów i wywołanie nastawienia

2. Przedstawienie czynników organizującego materiał

3. Przedstawienie materiału nauczania

• Podawanie gotowych wiadomości może zawierać od 1/4 do 1/6 lekcji, lecz nie w każdym przypadku, tylko wtedy gdy nauczyciel decyduje się na taki model.

• Nauczyciel jest tutaj aktywny a uczeń bierny.

• Nauczanie obywa się drogą werbalną.

• Ten model lekcji jest współcześnie krytykowany. Można wybrać tą metodę gdy przeważa materiał informacyjny, a nie treści problemowe.

• Ciężar przeprowadzenia lekcji spada na nauczyciela. Nauczyciel musi umieć przedstawić ważne fakty, wybrać je i przedstawić w szerszym zakresie. Musi dokonać strukturyzacji materiału.

• Wg. Brunera trzeba ograniczać się do struktury przedmiotu i wyrzucić niepotrzebne treści. Lekcja podająca powinna być podstawą wiedzy praktycznej. Wymaga od nauczyciela znajomości psychologii poznawczej.

• Nauczanie pojęć

• Syntaksa lekcji podającej:

1 Przedstawianie celów i wywołanie nastawienia

2. Przedstawieni przykładów i nie przykładów

3.Sprawdzenie przyswojenia

4.Analiza myślenia i scalania efektów ucznia się

• Pojęcia stanowią podstawową jednostkę organizującą myślenie i porozumiewanie się ludzi. Wyróżniamy pojęcia koniunkcyjne, dysjunkcyjne i stosunkowe. Model nauczania pojęć służy głównie przyswajaniu przez uczniów wiedzy konceptualnej zawartej w przedmiotach nauczania i stworzeniu podstaw dla myślenia wysoko zorganizowanego.

• Głównym celem tej lekcji jest nauczanie myślenia. Jest to proces tworzenia wiedzy i organizowania jej struktury poznawczej. Należy uczyć posługiwania się pojęciami i rozumienia symboli.

• Pojęcie - uogólniony opis zjawiska istoty zjawiska.

Dwa rodzaje pojęć:

• konkretno-obrazowe - przed 11 r ż

• obrazowe po 11 r ż.

• Nauczanie pojęć tzn podać ich definicje metodą indukcyjną, od szczegółu do ogółu.

Pojęcia koniunkcyjne i dysfunkcyjne. Uczymy odróżniania pojęć przez podawania przykładów i anty przykładów.

• Przygotowując się do tego modelu nauczyciel powinien wybrać pojęcia kluczowe. Musi wyczuć które pojęcia moga być znane przez uczniów. Powinien opracować tą część lekcji w której dokonuje analizy pojęć, oraz różnicowania, porównywania, syntezy, abstrahowania czyli umiejętności oderwania się od konkretnych pomocy naukowych i zastosowania tego pojęcia do innych rzeczy zaliczanych do tej definicji. Następnie następuje uogólnienie. Lekcja ta nie może być tylko dyskusją werbalną. Należy wprowadzić pomoce naukowe np. Film. Najnowsze środki techniczne są niezastąpione w procesie uczenia się ucznia.

• Arends podkreśla przedstawienie przykładów i antyprzykładów. Obojętne czy wykorzystuje do tego metode indukcji czy dedukcji.

• Nauczyciel musi jasno i klarownie posługiwać się i operować pojęciami, powinien sam je rozumieć.

3) Nauczanie bezpośrednie:

• Syntaksa:

1 Przedstawianie celów i wywołanie nastawienia

2. Pokaz wiedzy/umiejętności

3. Ćwiczenia pod kierunkiem

4. Sprawdzanie opanowania umiejętności i wiadomości

5. Rozbudowanie ćwiczenia i transfer

• Funkcje.

Model nauczania bezpośredniego ukierunkowany jest przede wszystkim na wspomaganie uczenia się wiedzy proceduralnej (umiejętności) oraz wiedzy deklaratywnej, którą można zorganizować w łańcuch i nauczać krok po kroku.

• Warunki efektywności nauczania

1. Wzorcowa czynność musi być pokazana bezbłędnie

2. Ćwiczenia pod kierunkiem

3. Zadawanie rozsądnych niewielkich ćwiczeń. Metoda krok po kroku, ćwiczyć aż do przeuczenia.

Muszą być dobrze rozłożone w czasie. Ważna jest wstępna faza ćwiczeń. Trzeba wprowadzić elementy krytyki. Uwagi nauczyciela powinny być konkretne, informacja powinna być zwrotna.

4. Nauczyciel podczas oceniania nie powinien domniemywać intencji ucznia, charakteryzować go, tylko mówić o skutkach zachowania

4) Uczenie się we współpracy

• Model ten różni się od innych modeli nauczania tym, że w celu wywołania uczenia się posługuje się odmiennymi strukturami zadania dydaktycznego i nagród. Struktura zadania wymaga, aby uczniowie współpracowali ze sobą w małych grupach.

• Cele modelu wykraczają poza uczenie się treści programowej i obejmują wzajemną akceptację ludzi z różnych grup społecznych, opanowanie umiejętności społecznych i grupowych oraz zachowań kooperacyjnych.

• Syntaksa:

- podania celów i wywołania nastawienia

- podanie wiadomości

- zorganizowanie zespołów

- praca w zespołach wspomagana w miarę potrzeb przez nauczyciela

- sprawdzenie rezultatów

- skwitowanie osiągnięć.

• Model opiera się na demokratycznej tradycji pedagogicznej, idei aktywnego uczenia się i współpracy; uczniowie podejmują odpowiedzialność za naukę.

• Zmianie ulega rola nauczyciela: nie jest już centralną postacią na scenie, ale reżyserem pracy w małych grupach.

• Ocena nie opiera się na podejściu rywalizacyjnym, jak w przypadku poprzednich modeli, lecz łączy nagrody indywidualne z zespołowymi i wprowadza nowe formy kwitowania pracy i jej wyników.

8) REFORMA

Reforma została uchwalona w 1997(rzad Buzka) a realizacja jej miala miejsce w 1998r.

Jej celami było unowocześnienie szkoły i przystosowanie do współczesnego życia (UE)

Kolejnym celem ref. Miało być podniesienie poziomu wychowania.

Nauczanie zintegrowane w kl. 1-3 polega na zlikwidowaniu podziału na odrębne przedmioty w nauczaniu początkowym.

Miano zmienić proporcję między wiedza praktyczną a teoretyczna na resz praktycznej.

Przed ref. Byłpodział na przedmioty, po reformie utw. Bloki przedmiotowe.

Reforma zmieniła też zasady awansowania nauczycieli.

Fazy awansu zawodowego nauczycieli:

1. Faza kształcenia zawodowego (praktyka w szkole, studia nauczycielskie)

2. Faza adaptacji zawodowej (nauczyciel kontraktowy, nauczyciel stażysta)

3. Faza dojrzałości zawodowej (nauczyciel mianowany)

4. Faza mistrzostwa zawodowego (profesor, nauczyciel dyplomowany)

Stopnie awansu zawodowego nauczyciela:

Stażysta (9miesięcy)kontraktowy(2 lata 9 mies., staż skrócony od 9mies do 2 lat i 9 mies)mianowany(2 l i 9m, staż skrócony 9mies, rok i 9 mies)nauczyciel dyplomowany.

---