KOSZTY PRACY W RACHUNKOWOŚCI
WYKŁAD 1
23-10-2010
Egzamin – na ostatnich zajęciach (1 część teoria – test 1krotny wybór P-2pkt, F-1pkt,
brak odp.-0 pkt.; 2 część zadania – suma punktów).
1) Krajewska „Koszty i produktywność pracy w Polsce w kontekście integracji z UE” 2007;
2) Rotkiewicz „Optymalizacja kosztów pracy” W-wa 2009.
Wszystkie czynniki jakie zaangażowane są w działalność mają określoną wartość i można podzielić je na 3 grupy:
Środki pracy (maszyny, urządzenia)
Przedmioty pracy (surowce)
Siła robocza
Czynnik ludzki stanowi podstawowy element przedsiębiorstwa i jest niezależny od jego liczebności. Koszty pracy to wartość pracy zużyta w celu wytworzenia wyrobów gotowych (świadczenie usług). Koszty pracy po raz pierwszy zostały zdefiniowane w 1925 r. „nie tylko płace, ale również inne nakłady poniesione przez pracodawców są istotnym parametrem decyzyjnym branym pod uwagę w rachunku ekonomicznym”.
* wg Halamy (?) 1962 r. (?) jako „ogół kosztów, jakie ponosi przedsiębiorstwo w związku z zatrudnieniem pracowników umysłowych i fizycznych”.
Pojęcie to obejmowało więc wydatki związane z pracą ponoszone na szczeblu przedsiębiorstwa . Kontynuatorem był S. Sudoł. Jego opracowane stało się 1 studium metodologicznym. Zwrócił on uwagę na zasadniczą różnicę pomiędzy kosztami pracy a kosztami płac, nie reprezentujących pełnych nakładów z tytułu zaangażowania siły roboczej. Koszty pracy są pojęciem szerszym, ujmującym pozostałe konieczne nakłady.
* Kolejne badania przeprowadził Kordaszewski ’70 lata - „ogół wydatków podmiotu gospodarczego ponoszone na rzecz swoich pracowników, ich rodzin oraz uczniów”
* Kolejne badania przez K. Górka i S. Chomątowski – koszty pracy rozumieli jako „ogół nakładów finansowych oraz kosztów związanych z zatrudnieniem pracowników w określonej jednostce gospodarczej”.
Wyróżnione zostały również w ramach kosztu pracy nakłady związane z:
- BHP
- polityką socjalną
- rekrutacją
Porównując powyższe definicje najbardziej trafna jest propozycja Kordaszewskiego.
W przytoczonych definicjach autorzy używają zamiennie określeń: koszt, wydatek, nakład.
Pierwsze badania kosztów pracy w Polsce zostały przeprowadzone przez GUS w 1993 r. Od 1997 r. badania są przeprowadzane metodą reprezentacyjną co 4 lata przy pomocy formularza r-02. Zgodnie z definicją GUS-u ujmowane w statystyce dane dot. kosztu zatrudnienia zawierają koszty ponoszone przez pracodawcę na rzecz pozyskania, wykorzystania, utrzymania i doskonalenia zasobów pracy.
W literaturze przedmiotów stosuje się następujące synonimy:
- koszty zatrudnienia
- koszty siły roboczej
- koszty osobowe
- nakłady osobowe
- koszty czynnika ludzkiego
Koszty pracy to wydatki, które ponosi organizacja na zatrudnienie i rozwój personelu. Określając koszty pracy należy uwzględnić wydatki wykraczające poza ściśle określające nakłady w formie środków rzeczowych na pracę żywą.
Koszty pracy obejmują: płacę i jej opodatkowanie, nagrody i odszkodowania, składki ubezpieczeniowe, podróże służbowe, dojazdy do pracy.
Koszty zatrudnienia to część kosztów pracy, które podzielić można na: BEZPOŚREDNIE I POŚREDNIE. Są one uwzględnione w procesie wyliczenia kosztu zapełnienia wakatu.
Koszty bezpośrednie obejmują: ogłoszenia, opłaty firm rekrutacyjnych, przekazywanie charakterystyk kandydatów, koszty egzaminu, testów w procesie rekrutacji, koszty porozumiewania się, koszty działu personalnego, podpisanie beneficjentów.
Koszty pośrednie obejmują m.in. niższą produktywność, bezpieczeństwo, zakłócenia regularnych funkcji przedsiębiorstwa, nadgodziny.
Koszty pracy stanowią sumę:
- wynagrodzeń brutto
- składek ubezpieczeń społecznych płacone przez pracodawcę
- wydatki poza płacowe na kształcenie i przekwalifikowanie kadr, realizacja przepisów BHP, ochrona zdrowia personelu, działalność bytowo-socjalna.
Rodzaje i klasyfikacja kosztów pracy:
Składniki płacowe
Składniki poza płacowe
Źródłem kosztów poza płacowych są: ubezpieczenia społeczne itd., jak wyżej.
Czynniki zewnętrzne: wypływające z otoczenia ogólnego przedsiębiorstwa – prawne i ekonomiczno-finansowe rozwiązania obowiązujące w danym kraju oraz tendencje występujące na lokalnym rynku pracy.
Czynniki wewnętrzne występujące w samym przedsiębiorstwie.
Czynniki zewnętrzne-nakazowe:
-kodeks pracy
- składki na ubezpieczenia społeczne
- składka na fundusz pracy
- składka na FGŚP
- składka na ZFŚS
Podstawowe rodzaje czynników wewnętrznych:
- wielkość zatrudnienia
- struktura zakładowo-kwalifikacyjna załogi
- system wynagrodzeń – polityka płac
- wielkość przedsiębiorstwa i siła związków zawodowych
- jakość i nowoczesność produkcji
- nowoczesność stosowanych technologii
- tempo wzrostu technicznego w branży
Dokładny pomiar kosztów pracy nie jest prosty, gdyż rachunkowość nie tworzy odpowiedniego konta na którym gromadzona by była ewidencja wszystkich składników kosztów pracy. Wiąże się z tym szereg problemów związanych z kwestią ich umiejscowienia w sprawozdawczości finansowej. Przyjmując jako kryterium spraw. fin. koszty pracy można podzielić na :
- koszty pracy występujące w rachunku kosztów (?)
- koszty pracy występujące w rachunku wyniku
Czynnik wpływające na poziom kosztów pracy w przedsiębiorstwie.
1) czynnik zewnętrzne:
Uregulowania prawne zobowiązujące przedsiębiorstwo do ponoszenia określonych rodzajów kosztów (podatek dochodowy, wysokość płacy minimalnej).
Charakter i struktura rynku pracy – dostęp do pracowników o określonych kompetencjach – pozom płac w otoczeniu.
2) czynnik wewnętrzne:
- liczba zatrudnionych
- charakter działalności
- rodzaj produkcji
- stosowane technologie
Zakładowy koszt pracy to kategoria ekonomiczno-społeczna obejmująca nakłady związane z wykorzystaniem przez przedsiębiorstwo czynnika pracy o określonej strukturze i ilości.
Typowe dla warunków polskich składniki kosztów pracy:
- płace obciążające koszty działalności
- składki na ubezpiecz. społ.
- składki na fundusz pracy
- składki na FGŚP
- składki na zakładowy FŚRS (?)
- składki na FRON
- karty BHP, kształcenia i doskonalenia zawodowego
- koszty dojazdu, dowozu, zakwaterowania
- rzeczowe koszty administracji personalnej
- roczne nagrody pieniężne
- odpisy uzupełniające na ZFŚS
- wynagrodzenia w naturze
- inne nakłady na czynniki pracy
Płaca to korzyść materialna jaką otrzyma pracownik w zamian za swój wkład i efekt pracy. Stanowo ok. 60 % sumy kosztów pracy.
Płacę można podzielić na:
- ekonomiczną
- socjalną – uprawnienie pracownicze wynikające ze stosunku pracy i niezależne od świadczonej pracy. Przykładem może być dodatek socjalny, odprawa emerytalna.
Wynagrodzenie dzieli się na:
- osobowe
- nie osobowe
Do elementów wynagrodzeń zalicza się:
- wynagrodzenie zasadnicze
- dodatki i dopłaty
- wynagrodzenie brutto
- potrącenia obligatoryjne (sądowe, ZUS, podatek)
- potrącenia dobrowolne
- wynagrodzenia netto
- zasiłki
- kwota do wypłaty
Minimalne wynagrodzenie za pracę 2009 – 1276 zł.
W 2010 od stycznia – 1317 zł brutto.
Składki ZUS płacone przez pracownika i pracodawcę:
1. składki płacone przez pracownika:
Emerytalna 9,76 %
Rentowa 1,5 %
Chorobowa 2,45 %
2. składki spłacone przez pracodawcę
Emerytalna 9,76 %
Rentowa 4,5 %
Wypadkowa 0,67 % - 3,33 %
Fundusz pracy 2,45 %
FGŚP 0,10 %
Odpisy na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych
Odpis na 1 zatrudnionego w normalnych warunkach - 1047,84 zł
Odpis na 1 zatrudnionego w uciążliwych warunkach – 1397,13
Odpis na pracownika młodocianego:
w pierwszym roku nauki - 139,71 zł,
w drugim roku nauki - 167,66 zł,
w trzecim roku nauki - 195,60 zł.
Koszty kształcenia i doskonalenia kadr związane są nie tylko ze zmianami w działalności i wynikającymi stąd potrzebami w zakresie klasyfikacji i umiejętności wykorzystania realizowanych procesów.
Koszty BHP obejmują koszty związane z:
- prawem pracownika do powstrzymywania się od wykonywania pracy
- zapewnieniem bezpiecznych i higienicznych warunków podczas używania maszyn i urządzeń
- zapewnienie bezpiecznych warunków pracy w obiektach budowlanych, podczas stosowania substancji chemicznych
- zapewnienia pracownikom w warunkach uciążliwych odpowiednich posiłków i napojów
- koszty związane z wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi
- świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych
- szkolenia w zakresie BHP
Koszty ZSZdrowotnych – to koszty opieki zdrowotnej świadczonej i finansowanej przez zakład pracy a także koszty zakupu polis ubezpiecz. dla pracowników.
Koszty dojazdu, dowozu i zakwaterowania pracowników – to obciążające pracodawcę koszty utrzymania środków transportu służących do dowozu pracowników a także koszty administracji hoteli pracowniczych.
Rzeczowe koszty administracji personalnej obejmują nakłady na dobór i rekrutację personelu, koszty wstępnych badań lekarskich a także koszty świadczeń z tyt. odszkodowań w przypadku redukcji zatrudnienia.
Roczne nagrody pieniężne – wypłacane są tradycyjnie pracownikom w postaci trzynastej pensji.