Inwestycje w przedsiębiorstwie
Podjęcie i prowadzenie działalności gospodarczej wymaga posiadania bądź pozyskiwania, a zwłaszcza dysponowania kapitałem.
Kapitał jest bowiem potrzebny do finansowania niezbędnego majątku trwałego, determinującego zdolność wytwórczą przedsiębiorstwa
Celem działalności gospodarczej realizowanej przez zarząd jest powiększanie wartości przedsiębiorstwa ( utożsamianej z kapitałem właścicieli).
Lokowanie środków finansowych w różne rodzaje aktywności gospodarczej jest utożsamiane z inwestowaniem
Inwestowanie jest różnie definiowane zarówno w literaturze jak i w praktyce gospodarczej. Najczęściej występują dwa podejścia:
Od strony pieniądza ( znaczenie monetarne)- jako proces wydatkowania środków finansowych na dobra materialne i niematerialne długotrwałego użytkowania
Od strony rzeczowej, tj. zapewnienia przyrostu i odtworzenia kapitału rzeczowego i obrotowego, czyli tworzenia majątku w wyniku realizacji procesu inwestycyjnego
Inwestycja , to proces w którym inwestor przeznacza posiadane środki finansowe na różne rodzaje aktywności gospodarczej, które mają przyczynić się do osiągania w przyszłości korzyści i powiększania wartości przedsiębiorstwa. Może to być przykładowo lokowanie środków finansowych w: nabywanie papierów wartościowych, zakup dzieł sztuki, biżuterii lub budowa wraz z zakupem dóbr inwestycyjnych oraz innych przedsięwzięć prowadzących do przyrostu i/lub odtworzenia kapitału rzeczowego przedsiębiorstwa
Przykładem uproszczonego pojęcia inwestycji jest definicja ograniczająca inwestycje do przeznaczania kwot pieniędzy na tworzenie i powiększanie środków trwałych przeznaczonych do długotrwałego użytkowania
Konieczność pozyskania i dysponowania środkami finansowymi na realizację inwestycji, które zazwyczaj są procesami długimi oraz niepewność ich odzyskania w odległym czasie , powodują, że coraz większego znaczenia nabierają aspekty finansowe.
Inwestowanie jest intratnym źródłem motywacji do lokowania nadwyżek finansowych poprzez poszukiwanie efektywnych działań do zwiększonego oszczędzania, a więc nie konsumowania wszystkich wytworzonych produktów. Zaangażowanie się decydentów- nie tylko przedsiębiorców ale i poszczególnych osób społeczeństwa- w czerpanie korzyści z lokat kapitałowych jest podstawową siłą napędową rozwoju podmiotów gospodarczych i gospodarek.
Traktując inwestycje jako różne formy lokowania pieniędzy i ich odzyskiwania, możemy je pogrupować na:
Inwestycje finansowe, a więc zakup akcji, obligacji, czy lokaty bankowe itp., pozwalając na czerpanie bezpośrednich korzyści np. w formie dywidend, procentu, zmiany kursu walut, notowań giełdowych itp.,
Inwestycje rzeczowe, to zakup, budowa, modernizacja budowli i budynków, ich wyposażenie w maszyny, urządzenia i sprzęt biurowo -handlowo - magazynowy itp., podejmowane w celu pośredniego czerpania korzyści, to jest na drodze uzyskiwania wpływów za sprzedane produkty ( wyroby , towary, usługi) oraz świadczenia, a także oszczędności, np. czynników wytwórczych, obsługi itd.,
Inne, zwłaszcza o charakterze niematerialnym, np. szkolenie kadr, promocja i reklama nowych produktów, ochrona środowiska – bez których niemożliwym byłoby prowadzenie działalności gospodarczej
Proces inwestowania, to czas w którym dokonywana jest zamiana majątku płynnego na majątek trwały.
Drogą, na jakiej przedsiębiorstwo pozyskuje środek trwały jest bądź to zakup- co wymaga wydania odpowiedniej kwoty pieniędzy, bądź jest to wytworzenie dobra na swój użytek – co wymaga poniesienia pieniężnych wydatków na jego wytworzenie. W obu przypadkach zachodzi finansowanie, tj., przekształcanie posiadanych kwot ( majątku płynnego) w majątek długotrwałego użytkowania, zwany majątkiem trwałym.
Powyższe rozważania pozwalają uściślić definicje inwestowania, traktując inwestycje jako wydatkowanie środków finansowych celem pozyskania określonych obiektów, papierów wartościowych bądź dóbr niematerialnych służących realizacji procesów gospodarczych, a pozwalających na odzyskiwanie kapitału oraz czerpanie dodatkowych korzyści w przyszłości, co jest obciążone znacznym ryzykiem.
Determinanty inwestowania w przedsiębiorstwie
Realizacja strategii rozwoju przedsiębiorstwa odbywa się w głównej mierze poprzez inwestycje
W zasadzie jedynie inwestycje mogą tworzyć niezbędne moce wytwórcze( produkcyjne), usługowe, bankowe, handlowe, rekreacyjne itp. Inwestowanie w przedsiębiorstwie jest niezbędnym wymogiem ich funkcjonowania i rozwoju. Pociąga ono za sobą określone zmiany w bazie materialno-technicznej a także w sterowaniu realizacją procesów gospodarczych.
Każda inwestycja , bez względu na rozmiary nakładów inwestycyjnych oraz oczekiwanych korzyści , źródła finansowania, miejsca posadowienia i czas realizacji itp. – wymaga analitycznego i indywidualnego traktowania
Z uwagi na ryzyko lokaty kapitału, nieodzownym jest bardzo dokładne zbadanie wszelkich zamierzeń inwestycyjnych, a po ich pozytywnej ocenie powiązanie ich z planami gospodarczymi firmy.
Zważywszy, że bez inwestowania nie jest trwałe funkcjonowanie przedsiębiorstwa, to istotne znaczenie w strategii i taktyce rozwoju przedsiębiorstwa ma polityka inwestycyjna, rozumiana jako..: zespół długookresowych i doraźnych działań przedsiębiorstwa, mających na celu określenie potrzeb inwestycyjnych przedsiębiorstwa i dążenie do ich zaspokojenia oraz modyfikowania potrzeb w zależności od warunków i możliwości realnego oddziaływania na otoczenie
Wprawdzie procesy inwestycyjne mogą się nieco różnić, w zależności od specyfiki i rozmiarów nakładów inwestycyjnych itp., to zwykle obejmują one następujące etapy:
Ustalanie potrzeb inwestycyjnych,
Identyfikacja zamierzeń i programów rozwojowych lub restrukturyzacyjnych,
Wybór projektów inwestycyjnych do realizacji,
Scalenie planu inwestycyjnego z pozostałymi planami ekonomiczno-finansowymi przedsiębiorstwa,
Wykonawstwo przedsięwzięć inwestycyjnych,
Przyjęcie obiektu na stan majątkowy i do użytkowania oraz rozliczenie i kontrola skutkowania inwestycji,
Cechy inwestowania:
- długotrwałe lokowanie środków pieniężnych,
- wyznaczona przydatność jego cechami fizycznymi i użytkowymi,
- nikłe widoki na upłynnienie (poza produkcją) bez strat,
- duża jego , w stosunku do całego majątku, wartość pieniężna,
- sprawiają, że dzisiejsze decyzje inwestycyjne przedsiębiorstwa są decyzjami dalekosiężnymi, a skutki ich realizacji ujawniać się będą przez długie lata przyszłej działalności eksploatacyjnej.
Decyzje inwestycyjne podejmuje przedsiębiorstwo( a konkretniej jego właściciel) z myślą o korzyściach jakie z tego będzie w przyszłości czerpał. Korzyści te są mierzone miernikiem opłacalności inwestycji.
Graficzne obrazy okresu życia projektu uwzględniającego w/w formy inwestowania przedstawiają poniższe trzy rysunki.
Jak wynika z zamieszczonych rysunków forma inwestowania ma znaczenie istotne i powinna być uwzględniana przy ostatecznym wyborze inwestycji do realizacji.
Ocena efektywności inwestycji
Kilka zasad oceny efektywności inwestycji:
W podejmowaniu decyzji inwestycyjnych posługujemy się analizą strumieni pieniężnych, gdyż wszystkie rozważane przychody i koszty muszą mieć postać pieniężną ( wszystkich dostarczycieli kapitału, takich jak akcjonariusze zwykli, akcjonariusze uprzywilejowani, posiadacze obligacji i właściciele walorów zamiennych, interesują wolne przepływy gotówkowe- free cash flows – FCF).
Pojęcie FCF odnosi się do przepływów generowanych przez działalność gospodarczą przedsiębiorstwa. Zatem konieczne jest zneutralizowanie pozycji finansowych w procesie przekształcania zysku po opodatkowaniu w FCF ( dlatego też mimo, że zysk po opodatkowaniu obejmuje odsetki jako wydatek, obliczając FCF dodajemy z powrotem koszty z tytułu odsetek po opodatkowaniu.
Korekta zysku po opodatkowaniu ze względu na obciążenia finansowe pozwala rozłożyć wycenę firmy na :
Wycenę gospodarczej strony przedsiębiorstwa metodą dyskontowania FCF;
Wycenę finansowej strony przedsiębiorstwa.
Rachunek może być sporządzony w cenach stałych lub w cenach zmiennych( bieżących).
a, Jeśli jest sporządzony w cenach stałych, to do dyskontowania musi być przyjęta realna stopa dyskontowa,
b, Jeśli natomiast rachunek teraźniejszej wartości netto sporządzony jest w cenach bieżących, to do dyskontowania należy przyjąć stopę nominalną.
Konieczne jest przyjęcie do rachunku dochodu ujmowanego w kategoriach strumieni pieniężnych, a nie dochodu rachunkowego występującego jako wynik bilansowy. Dochodem netto w rachunku ujmowanym w kategoriach strumieni pieniężnych jest zysk netto powiększony o te elementy kosztów z którymi nie są związane strumienie wydatków pieniężnych. Zatem DN =ZN + A. Ponadto w rachunku powinny być uwzględnione jedynie te strumienie dochodów i wydatków, które powstają jako bezpośredni wynik rozpatrywanego projektu.
Nie należy uwzględniać:
Kosztów przesądzonych ( utopionych),
Kosztów odsetek przy określaniu wolnych przepływów pieniężnych dla projektu ( koszty odsetek , które mogą być pokrywane przy finansowaniu projektu są uwzględniane przy obliczaniu kosztu kapitału).
Należy włączyć do rachunku:
Koszty utraconych możliwości (koszt alternatywny)wykorzystywanych zasobów,
Zewnętrzne skutki oddziaływania projektu na przepływy finansowe, czyli wpływ projektu na pozostałe operacje firmy,
Rachunek powinien uwzględniać zakładany czas życia dla inwestora. Może być on czasem zamkniętym albo czasem otwartym. W przypadku czasu zamkniętego ( arbitralnie wyznaczony , lub określony ekonomicznie uzasadnionym czasem życia podstawowych zasobów projektu), rachunek musi uwzględniać wartość likwidacyjną obiektu na koniec okresu obliczeniowego. W przypadku czasu otwartego przyjmuje się umowny czas prognozy rachunku od 5 – 10 lat , nie uwzględniając wartości likwidacyjnej obiektu.
Nakłady inwestycyjne netto stanowią początkowe nakłady pieniężne związane z projektem ( jeśli działalność gospodarcza wymaga inwestycji w majątek trwały, to środków tych nie można użyć do wypłacenia gotówki dostarczycielom kapitały, więc obliczając FCF należy je odejmować).nakłady inwestycyjne netto składają się z:
Aktywów podlegających amortyzacji,
Wartości umorzeniowej netto po okresie używania starych aktywów,
Wszelkich zmian w kapitale obrotowym netto.
Objaśnienia:
Ad a. Aktywa podlegające amortyzacji oblicza się według formuły:
Cena zakupu + koszty zakupu + koszty instalacji
Uwaga: Tej wartości nie koryguje się o szacunkową wartość aktywów na koniec życia projektu inwestycyjnego.
Ad b. Wartość umorzeniowa netto projektu: jest to szacunkowa wartość aktywów na koniec życia projektu inwestycyjnego wyrażona wielkością przychodów ze sprzedaży tych aktywów, skorygowanych o podatek dochodowy. Efekty podatkowe wystąpią, jeśli wartość rynkowa ( MV) różni się od wartości księgowej (BV), lub zdeprecjonowanej wartości aktywów. Możliwe są cztery przypadki:
Jeśli wartość księgowa jest równa wartości rynkowej (BV = MV), to nie występuje efekt podatkowy a wartość umorzeniowa netto jest równa przychodom ze sprzedaży.
Jeśli wartość księgowa jest większa niż wartość rynkowa (BV > MV), to pozostałe ( stare) aktywa zostały sprzedane ze stratą. Różnica MV-BV stanowi stratę operacyjną brutto. Po odliczeniu podatku dochodowego, strata netto obniża zysk po opodatkowaniu. Ta redukcja podatku zwiększa wpływy pieniężne.
Wartość umorzeniowa netto =MV + T(BV –MV)
Przykład: MV =10.000; BV = 17.000; T = 40%
To WUN = 10.000 + 0,40(17.000 – 10.000) = 10.000 + 2.800 = 12.800
Jeżeli wartość księgowa jest mniejsza niż wartość rynkowa (BV < MV), to stare aktywa sprzedane są z zyskiem. Różnica MV – BV jest zyskiem operacyjnym, więc podlega opodatkowaniu.
Wartość umorzeniowa netto = BV + (1-T)(MV –BV)
Przykład: BV = 10.000; MV = 17.000; T = 40%
To WUN = 10.000 + (1 + 0,40)(17.000 – 10.000)=
10.000 + 0,6 x 7.000 = 14.200
Jeżeli wartość rynkowa przewyższa początkowy koszt nabycia (0C) aktywów (MV >0C>BV), to kwota kosztu nabycia pomniejszona o wartość księgową jest traktowana jako zysk operacyjny i przyrost wartości rynkowej powyżej kosztu nabycia stanowi zyski kapitałowe.
Wartość umorzeniowa netto = BV + (1 – G)(MV – 0C) + (1 –T)(0C – BV); gdzie G jest stopą podatku od dochodów kapitałowych.
Przykład: BV = 10.000; MV = 17.000; 0C = 12.000;
T = 40%; G = 20%
To WUN = 10.000 + (1 – 0,20)x(17.000-12.000) +(1 – 0,40)x(12.000 – 10.000) = 10.000 +4.000 + 1.200 = 15.200