1.4. Działanie Islamskiego sektora bankowego w Teorii:
W ostatnich latach wraz ze wzrostem popularności i wartości aktywów gromadzonych przez Islamskie banki, zaczęło pojawiac się coraz więcej zarzutów, kierowanych w stronę islamskiego systemu bankowego, zarówno ze strony ortodoksyjnych muzułmanów jak i osób neutralnych, mówiących o tym, że współczesna bankowość islamska odchodzi od swoich pryncypiów1
Islamski system bankowy powstał jako konstrukcja teoretyczna. Przedstawione wyżej prawa Islamu były podstawą od której zostały wyprowadzone założenia, mające umożliwiać działanie bankowości.
Trzeba pamiętać, że koncepcja Islamskiej bankowości wywodzi się z religii. System nie został stworzony z myślą o maksymalizacji zysku oraz korzyści ekonomicznych. Centralne miejsce w Islamskiej Bankowości zajmuje sprawiedliwość2 W teoretycznym modelu brane są pod uwagę aspekty moralne, etyczne oraz religijne. Islamska bankowość jest systemem, który w dużej mierza zakłada przestrzeganie przez uczestników rynku zasad religijnych.3 Z tego powodu część założeń modelu, będzie miało charakter utopijny i nierealistyczny.
Faktycznie stosowane rozwiązania, mogę się różnić, od założeń Z tego powodu wydaje się zasadne przedstawienie teoretycznego modelu, według którego idealny islamski bank powinnien działać.
Wraz z powstaniem koncepcji islamskiego banku, wiadome było, że sektor bankowy kierujcy się zasadami islamu, będzie działał inaczej niż konwencjonalny. Narzucone na niego przez Islam ograniczenia, wymuszają rezygnację z pewnych rodzajów usług oraz zmianę funkcjonowania innych – w tym kredytowo-depozytowych, co wpływa nie tylko na same banki, ale również na wszystkie podmioty z nich korzystające. Warto zwrócić szczególną uwagę na zmiany dotyczące deponujących środki.
Pieniądze są przechowywane w bankach z dwóch zasadniczych powodów. Pierwszym jest przeświadczenie o bezpieczeństwie jakie instytucja ta zapewnia oszczędzającym. Drugim chęć uzyskania dodatkowych dochodów, co jest możliwe dzięki oprocentowaniu depozytów. Lokaty o stałym, znanym wcześniej oprocentowaniu, są niezgodne z przedstawionymi wyżej zasadami, w związku z tym nie mogę być zachętą do deponowania oszczędności w bankach. Jednocześnie, jeśli jedynym motywem przemawiającym za przechowywaniem pieniędzy w bankach będzie bepieczeństwo, ich klienci będą domagać się maksymalnego ograniczenia akcji kredytowej, która mogłaby narazić ich na potencjalne straty. Powstaje pytanie jak wobec tego zachęcić do powieżania oszczędności bankom.
Zaskakujący może być fakt, że w założeniach systemu bankowości Islamskiej problem ten w ogóle nie istnieje4. Dobry muzułmanin musi przeznaczyć nadwyżkę dochodu na sfinansowanie projektów gospodarczych, które wytworzą dobra i usługi zapewniające jak najwyższą użyteczność dla całej społczności. W teori osoba deponująca środki w islamskim banku nie będzie szukała możliwości inwestycyjnych zapewniających najwyższą stopę zwrotu przy preferowanym poziomie ryzyka5. Wręcz przeciwnie, będzie w stanie zaakceptować nawet ujemną stopę zwrotu, w sytuacji gdy inwestycja przysłuży się innym.
W konwencjonalnym systemie bankowym, bank jest pośrednikiem między podmiotami posiadającymi nadwyżkę kapitału a podmiotami poszukującymi kapitału. W rzeczywistości nie dochodzi do osobistego zetknięcia się dwóch stron. Nie ma też takiej potrzeby. Warunki są ogólnie ustalone, a cena po jakiej pieniądze są przekazane jest znana. Bank też oceniając wniosek kredytobiorcy, ogranicza się w zasadzie do oceny prawdopodobieństwa spłaty. Bank posiada również możliwość inwestowania zebranych przez siebie środków – nie jest ograniczony do działalności depozytowo-kredytowej.
W teoretycznym systemie bankowości islamskiej rzecz ma się zupełnie inaczej. Zadaniem islamskiego bankiera jest znalezienie i wyselekcjonowanie spośród poszukujących kapitał tych, których plany są najbardziej obiecujące, a także najcenniejsze z perspektywy społeczeństwa .6 ( stwierdzenie bardzo dyskusyjne wymaga rozwinięcia, szukam dalszych źródeł), a następnie przedstawienie tych projektów posiadaczom kapitału. Przekazanie środków nie odbywa się oczywiście za darmo. Według klasycznych założeń, zdeponowanie pieniędzy w banku, sprowadza się do przekazania ich konkretnej osobie i jest jednoznaczne z nabyciem udziałów w konkretnym przedsięwzięciu.7 Po po upływie określonego czasu, dochodzi do podziału zysku, jakie przedsięwzięcie to przyniosło we wcześniej ustalonym stosunku. Jeśli zysku nie udało się osiągnąć, inwestor nie może liczyć na żadne korzyści związane z przekazaniem swojego kapitału. Jednocześnie potencjalny zysk inwestora jest teoretycznie nieograniczony.8
W praktyce taki system niemógłby funkcjonować – okres na jaki pieniądze byłyby deponowane w banku musiałby bezwzględnie równać się okresowi jaki potrzebowałoby przedsiębiorstwo na realizacje inwestycji. W związku z tym proces został podzielony na dwie odrębne transakcje. Najpierw deponując pieniądze w banku podmiot nabywa jego udziały, a więc zysk z lokaty będzie powiązany z zyskami banku.Natomiast bank nabywa udziały w konkretnych przedsięwzięciach, od których będzie zależeć jaki zysk uda się wypracować bankowi.9
Łatwo zauważyć, że taka konstukcja w zasadzie eliminuje możliwość zaciągnięcia kredytów konsumpcyjnych. ( dodać akapit na ten temat?). Od banku wymaga się również, aby przed rozpoczęciem finansowania, upewnił się, że przekazane pieniądze, zostaną wykorzystane w projektach materialnych zgodnych z Islamem. W tej koncepcji islamski bank nie może pożyczać nadwyżek na rynku międzybankowych, obracać walutami lub kupować bonów pieniężnych. Można stwierdzić, że bank jest ograczniony tylko i wyłącznie do finansowania działalności gospodarczej przedsiębiorstw10.
Maher Hasan, Jemma Dridi – The effects of the global Crisis on Islamic and Conventional Banks – A Comparative Study IMFWP/10/201 – 2010 s.7↩
http://www.islamic-banking.com/islamic-finance.aspx↩
MOHAMMAD NEJATULLAH SIDDIQI ISLAMIC BANKING AND FINANCE IN THEORY AND PRACTICE: A SURVEY OF STATE OF THE ART↩
Beng Soon Chong , Ming-Hua Liu“Islamic banking: Interest-free or interest-based?” Pacific-Basin Finance Journal 17 (2009) s.128↩
MOHAMMAD NEJATULLAH SIDDIQI ISLAMIC BANKING AND FINANCE IN THEORY AND PRACTICE: A SURVEY OF STATE OF THE ART↩
Tamże↩