Głównym celem rachunkowości jest pomiar wyników działalności gospodarczej, które warunkują pomnażanie kapitału. Rachunkowość jest uniwersalnym i elastycznym system informacyjno-kontrolnym odzwierciedlającym dokonania i potencjał gospodarczy jednostek. W związku z tym przedmiotem rachunkowości jest proces reprodukcji zasobów jednostek gospodarczych realizowany przez działalność gospodarczą.
-> Uniwersalność rachunkowości polega na:
możliwości dostosowania do specyficznych warunków działalności różnych podmiotów,
zdolności do jednoczesnego pełnienia różnych funkcji i zadań szczegółowych,
przydatności do tworzenia liczbowego obrazu opartego na wielkościach rzeczywistych oraz przewidywanych,
możliwości zastosowania różnych form i technik obliczeniowych.
-> Elastyczność rachunkowości to możliwość jej stosowania w każdej jednostce gospodarczej bez względu na jej wielkość oraz możliwość dostarczania przez nią informacji ekonomicznych o różnym stopniu szczegółowości.
1.1. Przez informację ekonomiczną można rozumieć zbiór przetworzonych pojedyńczych danych dotyczących zjawisk ekonomicznych występujących w konkretnym przedsiębiorstwie i w jego otoczeniu, a w szczególności dot. jego majątku i to zarówno od strony rzeczowej (postaci wyst.), jak i źródeł jego finansowania. Dane te obejmują również wszelkie zmiany zachodzące w majątku przedsiębiorstwa mające swe podłoże w prowadzonej działalności.
1.2. Rachunkowość stanowi główny moduł ogólnego systemu informacji ekonomicznej w przedsiębiorstwie bez względu na jego rozmiary i strukturę organizacyjną. Wynika to ze stosowania specyficznych metod rejestracji operacji gosp., a w szczególności tych, które dotyczą stanu wyceny składników majątku przeds. (zarówno od strony rzeczowej, jak i finansowej) oraz osiąganych przychodów i ponoszonych kosztów, a w konsekwencji osiąganiu wyniku finansowego (zysku lub straty).
1.3. W procesie przetwarzania informacji ekonomicznej od pojedynczych danych (dot. poszczególnych operacji gosp.) do zagregowania zbiorów wynikających z tego przetworzenia można wyodrębnić cztery etapy:
2.1. Funkcja informacyjna: polega na dostarczaniu informacji do podejmowania decyzji w procesie zarządzania.
Informacje te powinny być dostosowane pod względem treści, czasu i stopnia szczegółowości do potrzeb zarządzania jedn. gosp. (głównymi odbiorcami tej inf. są osoby kierujące przeds.).
Rachunkowość współuczestniczy w zarządzaniu jednostką gospodarczą oferując wsparcie w podejmowaniu takich decyzji, które umożliwiają osiąganie korzystnych wyników rzeczowych i finansowych oraz najbardziej efektywne wykorzystanie zasobów jedn. gosp.
Ponadto jest ona ważnym źródłem inf. dla organów zewnętrznych, takich jak banki, organy skarbowe, władze lokalne, właściciele oraz społeczeństwo. Informacje uzyskiwane dzięki rachunkowości, które są przekazywane urzędom statystycznym stanowią podstawę obliczeń wykorzystywanych do sterowania gospodarką narodową.
2.2. Funkcja kontrolna: polega na ochronie mienia i obejmuje:
zabezpieczenie majątku przed przywłaszczeniem i zniszczeniem,
oddziaływanie na racjonalne wykorzystanie majątku,
zapobieganie marnotrawstwu.
W związku z tym funkcja kontrolna ma dwa aspekty:
bierną ochronę mienia przed kradzieżą i zniszczeniem (jest to możliwe przez wypracowane i usankcjonowane przepisami prawa zasady emitowania, sprawdzania, akceptowania oraz archiwizowania dokumentów,
aktywne oddziaływanie na taki przebieg działalności gospodarczej, który umożliwia osiąganie najkorzystniejszych wyników pracy przy jednoczesnym eliminowaniu niegospodarności i marnotrawstwa (wyraża się to współdziałaniem rachunkowości w wyznaczaniu strat spowodowanych przestępczością, zaniedbaniami i niegospodarnością oraz aktywnym uczestnictwem w zarządzaniu działalnością gospodarczą).
2.3. Analityczna: polega na interpretacji danych liczbowych za pomocą dodatkowych czynności analitycznych.
Inf. zawarte na kontach księgowych są zbiorowo prezentowane w postaci sprawozdań, mają one określoną treść i formę, która odpowiednio zinterpretowana pozwala na ocenę działalności jedn. gosp.
Jest to funkcja ściśle powiązana z funkcją kontrolną i informacyjną.
2.4. Stymulacyjna: należy ją rozumieć jako pobudzanie podmiotów gospodarczych do aktywnego działania.
Oznacza to aktywny udział rachunkowości w racjonalizacji działania przedsiębiorstw realizującej się poprzez rachunkowość ekonomiczną.
Aktywne stanowisko rachunkowości wobec rzeczywistości gosp. można osiągnąć poprzez takie modelowanie tego systemu, by uzyskać rozwiązania systemowe o działaniu motywacyjnym.
2.5. K. Sawicki wyróżnia także piątą funkcję rachunkowości: optymalizacyjną znajdującą wyrażenie w opracowaniu wariantów rozwiązań i wyborze najbardziej korzystnego z punktu widzenia realizacji celu ustalonego przez jednostkę.
Można wskazać trzy zasadnicze przekroje strukturalne współczesnej rachunkowości:
Funkcjonalny
Przedmiotowy
Formalny
Rachunkowość finansowa jest obszarem rachunkowości, który jest przede wszystkim nastawiony na zaspokajanie zewnętrznych potrzeb informacyjnych. Rachunkowość ta jest w wysokim stopniu regulowana przez różne akty prawne. W rachunkowości finansowej stosowane są jednolite zasady wyceny, działania odbywają się według obowiązujących zasad rachunkowości, cechuje ją okresowość, sprawozdania mają zakres i formę ustaloną w odnośnych aktach prawnych, również występuje wysoki poziom standaryzacji.
Rachunkowość zarządcza (kluczowe cechy):
jest nastawiona na zaspokojenie wewnętrznych potrzeb informacyjnych,
nie jest regulowana za pomocą konkretnych aktów prawnych,
w zależności od problemu posługuję się różnymi metodami wyceny,
oprócz działań wykonywanych okresowo, często zachodzi konieczność przeprowadzania określonych analiz w trybie …………………… (……………………) w zależności od potrzeb,
zakres i forma sprawozdań są ustalane przez dane przedsiębiorstwo,
nie obowiązują odgórnie ustalone formalne standardy,
oprócz analizowania działań przeszłych rachunkowość ta często zajmuje się prognozowaniem działań przyszłych.
Rynkowy sposób gospodarowania uwidacznia cel rachunkowości, którym jest właściwy, wieloprzekrojowy pomiar wyniku finansowego. Pomiar ten jest możliwy w ramach rachunku zasobów, który w sferze ewidencji księgowej jest realizowany na kontach bilansowych służących do ujęcia poszczególnych składników aktywów i pasywów jednostki, zaś w sprawozdawczości finansowej ma postać bilansu.
Rachunek zasobów jest pierwszą podstawową płaszczyzną rachunkowości. Płaszczyzna ta została rozwinięta przez pomiar wyniku finansowego w ramach rachunku strumieni. Strumień, który jest realizowany w ewidencji księgowej na kontach wynikowych ujmujących strumienie przychodów kosztów, a także zysków i strat nadzwyczajnych. W sprawozdawczości finansowej rachunek ten ma postać rachunku zysków i strat.
Rachunek strumieni należy traktować jako drugą płaszczyznę rachunkowości.
Trzecią coraz bardziej widoczną płaszczyzną rachunkowości jest rachunek czynników. Przejawia się on w sferze ewidencji księgowej w postaci kont ewidencjonujących czynniki lub siły przyśpieszające bądź opóźniające proces tworzenia wyniku finansowego. Konta te rejestrują zapisy dotyczące zdarzeń lub rezultaty badań analitycznych w tym zakresie. W sprawozdawczości finansowej siły sprawcze wyniku finansowego zawiera rachunek przepływów środków pieniężnych.
Formalną strukturą rachunkowości jest plan kont, który stanowi usystematyzowany zbiór urządzeń księgowych przeznaczonych do ewidencji majątek, źródeł jego pochodzenia oraz procesów gospodarczych i ich rezultatów. Plan kont obejmuje również komentarz dotyczący zasad funkcjonowania kont i powiązań między nimi.
Obecnie obowiązująca ustawa o rachunkowości nie przewiduje centralnego regulowania treści planu kont, w tym zakresie przyznania jednostkom gospodarczym swobodę, której ramy wyznaczają jedynie ogólne wskazówki określające zasady budowy zakładowego planu kont mogą wykorzystać wzorcowy plan kont opracowany przez Ministerstwo Finansów.
Konta wzorcowego planu kont są uporządkowane według grup (zespołów):
zespół 0 – majątek trwały
zespół 1 – środki pieniężne i rachunki bankowe
zespół 2 – rozrachunki i roszczenia
zespół 3 – materiały i towary
zespół 4 – koszty wg rodzaju i ich rozliczenie
zespół 5 – koszty wg typów działalności i ich rozliczenie
zespół 6 – produkty i rozliczenia międzyokresowe
zespół 7 – przychody i koszty związane z ich osiągnięciem
zespół 8 – kapitały (fundusze), fundusze specjalne, rezerwy i wynik finansowy.
Podstawy prawne polskiej rachunkowości. Aby ułatwić korzystanie ze sprawozdań finansowych oraz zapewnić ich porównywalność należy je sporządzić i prezentować wg jednolitych zasad. Podstawy prawne rachunkowości, sprawozdawczości i rewizji finansowej obejmują:
Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (MSR) – ang. IAS oraz Międzynarodowe Standardy Rewizji Finansowej:
Komitet Międzynarodowych Standardów Rachunkowości został założony w 1973 r. przez 16 organizacji zawodowych z dziedziny rachunkowości z 9 krajów. Organizacja ta aktualnie skupia 122 asocjacje zawodowe z 91 krajów. Od momentu powstania Rada Komitetu wydała do 2001 r. 41 MSR, wiele z nich uległo w tym czasie zmianom, niektóre połączono z innymi.
Pojęcia standardy rachunkowości i standaryzacji rachunkowości nie są ściśle zdefiniowane. Najogólniej przez pojęcie standardy rachunkowości i standaryzacja rozumie się normę prawną rachunkowości w znaczeniu klasycznym, a także normy, zasady i procedury rachunkowości, które są zabezpieczone sankcjami różnych instytucji i organizacji, np. zawodowych.
Standardy rachunkowości nie mają charakteru przepisów prawa i norm nadrzędnych nad przepisami w danym kraju, są one przede wszystkim wzorcami, które mogą być wykorzystywane w celu zapewnienia porównywalności rachunkowości.
Dyrektywy UE:
W wyniku podjętych prac związanych z harmonizacją rachunkowości Rada Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej wydała kilka dyrektyw. Dla harmonizacji zasad rachunkowości największe znaczenie mają trzy dyrektywy:
IV dyrektywa nr 78/660/EWG z 25 lipca 1978 r. w sprawie rocznych sprawozdań finansowych spółek
VII dyrektywa nr 83/349/EWG z 13 czerwca 1983 r. w sprawie skonsolidowanych sprawozdań finansowych spółek
VIII dyrektywa z dnia 10 kwietnia 1984 r. w sprawie kwalifikacji osób i firm powierniczych rachunkowości uprawnionych do badania ksiąg rachunkowych.
Dyrektywy EWG i KE mają podobny charakter do standardów rachunkowości, chociaż istnieją większe możliwości ich zastosowania. Zobowiązały one bowiem wszystkie kraje członkowskie do dostosowania praw krajowych do postanowień poszczególnych dyrektyw.
Ustawa o Rachunkowości:
Zgodnie z art. 9 ustęp 3 ustawy o rach. w sprawach nieregulowanych przepisami ustawy przyjmując zasady (politykę rachunkowości) jednostka może stosować krajowe standardy rachunkowości, a w przypadku ich braku MSR.
Rozpoczynając proces reformowania polskiej rachunkowości wydano w 1991 r. rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie zasad prowadzenia rachunkowości, które częściowo uwzględniało MSR oraz dyrektywy EWG i obowiązywało przez 4 lata. Zostało zastąpione uchwaloną 29 września 1994 r. ustawą o rach., której znowelizowane regulację obowiązują od 1 stycznia 2002 r. Dzięki temu rachunkowość zyskała w Polsce rangę ustawową upoważniającą do używania określenia „polskie prawo bilansowe”. Jest to jedyny akt prawny regulujący zasad prowadzenia rachunkowości oraz tryb badania sprawozdań finansowych w naszym kraju.
Zakres przedmiotowy rachunkowości finansowej wg ustawy o rachunkowości obejmuje:
obowiązujące zasady (polityka rachunkowości), na które składają się przyjęte przez jednostkę rozwiązania dot. w szczególności:
określenia roku obrotowego i wchodzących w jego skład okresów sprawozdawczych,
metod wyceny aktywów i pasywów oraz ustalenie wyniku finansowego w zakresie, w jakim ustawa pozostawia jednostce sposób wyboru,
sposobu prowadzenia ksiąg rachunkowych (zakładowy plan kont, wykaz ksiąg rach., opis systemu przetw. Danych).
Prowadzenie ksiąg rachunkowych na podst. dowodów księgowych ujmujących zapisy zdarzeń w porządku chronologicznym i systematycznym
Okresowe ustalanie i sprawdzanie w drodze inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów i pasywów;
Wycena aktywów i pasywów oraz ocena wyniku finansowego;
Sporządzenie sprawozdań finansowych;
Gromadzenie i przechowywanie opisu przyjętych zasad rachunkowości, ksiąg rachunkowych, dokumentów inwentaryzacyjnych i sprawozdań finansowych.
Wg obowiązującego w Polsce prawa bilansowego rachunkowość finansową muszą prowadzić wszystkie jednostki gospodarcze, w tym spółki handlowe organizacji, a także banki, zakłady ubezpieczeniowe, jednostki budżetowe oraz inne jednostki jeżeli otrzymują na realizację zadań dotacje lub subwencje z budżetu państwa, gminy lub z funduszy celowych, poza osobami fizycznymi i spółkami cywilnymi osób fizycznych, osiągającymi przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy powyżej 800.000 €.
Podstawowym warunkiem rachunkowości rozumianym jako niezależna cecha jakościowa jest zasada wiernego i rzetelnego obrazu „true and fair view”.
Zasada ta dotyczy głównie sprawozdań finansowych, które powinny przedstawiać zgodnie z prawdą stan majątkowy i finansowy oraz osiągnięte wyniki działalności jedn. gosp.
Wyróżnia się następujące zasady rachunkowości (dostosowania zasad zobowiązują przepisy ustawy o rach.):
Zasada kontynuacji działalności.
Jest oparta na założeniu, że działalność jednostki będzie kontynuowana w dającej się przewidzieć przyszłości w niezmiennym istotnie zakresie.
Zasada ta nie ma zastosowania, jeżeli stan faktyczny lub prawny podmiotu nie pozwala na uznanie go za kontynuujący działalność (np. likwidacja, wszczęcie postępowania upadłościowego, zmiana formy prawnej).
2. Zasada memoriału. Wg tej zasady:
W księgach rachunkowych i wyniku finansowym należy ująć wszystkie osiągnięte przypadające na jej rzecz przykłady i obciążające koszty związane z tymi przychodami dotyczące danego roku obrotowego niezależne od terminów ich zapłaty.
W celu zapewnienia współmierności przychodów i związanych z nimi kosztów do aktywów lub pasywów danego okresu sprawozdawczego należy zaliczyć koszty lub przychody dotyczące przyszłych okresów oraz przypadające na ten okres koszty, które nie zostały jeszcze poniesione (rozliczenia międzyokresowe).
Dla ułatwienia realizacji tej zasady termin sporządzenia rocznego sprawozdania finansowego został ustalony na 90 dni po zakończeniu roku obrotowego, co umożliwia otrzymanie dowodów dokumentujących operacje dotyczące roku obrotowego.
3. Zasada ciągłości.
Polega na tym, że przyjęte zasady rachunkowości należy stosować w sposób ciągły, tzn. jednakowo grupując w kolejnych latach obrotowych operacje gospodarcze na kontach jednakowo wyceniając pasywa, a także jednakowo ustalając wynik finansowy i sporządzając sprawozdania finansowe, np. należy konsekwentnie:
księgować w ten sam sposób jednakowe rodzaje operacji gospodarczych,
stosować takie same zasady wyceny,
ujmować majątek w ten sam sposób na koniec poprzedniego i na początek następnego roku obrotowego.
Jeżeli z ważnych i uzasadnionych przyczyn powinny być dokonywane zmiany dotychczasowych rozwiązań na inne przewidziane ustawą to mogą być one wprowadzone jedynie od początku roku obrotowego bez względu na datę podjęcia decyzji. Informacje o takich zmianach muszą być zamieszczone w informacji dodatkowej do sprawozdania finansowego.
4. Zasada ostrożności (lub ostatniej wyceny).
Nakazuje, by w wyniku finansowym bez względu na jego wysokość uwzględnić:
zmniejszenie wartości użytkowej lub handlowej składników aktywów, w tym również w postaci odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych,
wyłącznie niewątpliwie pozostałe przychody operacyjne i zyski nadzwyczajne,
wszystkie pozostały poniesione koszty operacyjne i straty nadzwyczajne,
rezerwy na nieznane jednostce ryzyko, grożące straty oraz skutki innych zdarzeń.
Stosowanie tej zasady nie oznacza jednak prawa do tworzenia nadmiernych rezerw, celowego zaniżania wartości aktywów lub przychodów albo podwyższania kosztów lub zobowiązań.
5. Zasada istotności.
Z zasady tej wynika obowiązek takiej organizacji ewidencji księgowej, aby zapewniła ona:
wyodrębnienie wartości poszczególnych operacji gospodarczych dotyczących składników bilansu oraz rachunku zysków i strat bez możliwości kompensowania wartości różnych rodzajowo pozycji bilansu lub elementów tworzących wynik bilansowy,
wydzielenie danych, które mają istotne znaczenie dla ustalenia stanu majątkowego, sytuacji finansowej, wyniku finansowego i rentowności majątku.
Oznacza to, że jednostki mogą stosować pewne uproszczenia w rachunkowości jedynie pod warunkiem, że nie zakłóci to zasady „true and fair value”.
6. Zasada periodyzacji.
Wymaga prowadzenia ewidencji operacji gospodarczych z podziałem na okresy sprawozdawcze, których nie dotyczą.
Ewidencja ta powinna umożliwiać terminowe:
sporządzenie zestawienia obrotów i sald kont księgi głównej (do dnia 15 następnego miesiąca) oraz wszystkich wymaganych sprawozdań opartych na danych ewidencji księgowej,
złożenie obowiązujących jednostkę deklaracji podatkowych i in.,
przeprowadzenie rozliczeń finansowych.
7. Zasada wiernego obrazu.
Informację o rachunkowości należy uzupełnić o inne informacje, jeżeli rachunkowość nie jest w stanie przedstawić prawidłowo, rzetelnie i jasno sytuacji majątkowo-finansowej oraz wyniku finansowego.
8. Zasada zakazu kompensat.
Zgodnie z tą zasadą, nie można kompensować różnych co do rodzaju aktywów i pasywów, przychodów i związanych z nimi kosztów.
9. Zasada wyższości treści nad formą.
Wymaga ona, aby operacje gospodarcze były ujęte i wykazane zgodnie z treścią i prawdą materialną, nawet jeśli ich forma będzie się różnić od poprzednio stosowanej.
| Rodzaj elementu i jego określenie w polskim prawie bilansowym | Charakterystyka, wymogi i zadania |
|---|---|
1. Zakładowy plan kont (rozdział 1, art. 10) |
Obejmuje wykaz ksiąg księgi głównej (ewidencji syntetycznej), przyjęte zasady księgowania na nich operacji gospodarczych, zasady klasyfikacji zdarzeń, a także zasady prowadzenia kont księgowych pomocniczych (ewidencji analitycznej) i ich powiązania z kontami księgi głównej). |
2. Dokumenty księgowe (rozdział 2, art. 21,22) |
Utrwalony na piśmie przebieg operacji gospodarczej; podstawą zapisu operacji gospodarczych są wyłącznie dowody księgowe; podstawą zapisów mogą być również dowody sporządzone przez jednostkę (wewnętrzne):
Dowód księgowy powinien być: rzetelny, wolny od wymazywań i przeróbek, a także kompletny, zawierający co najmniej:
|
3. Księgi rachunkowe (rozdział 2, art. 13) |
Urządzenia księgowe służące do zapisywania udokumentowanych operacji gosp., obejmują one dziennik, księgę główną, księgi pomocnicze, zestawienia obrotów i sald kont księgi głównej oraz sald kont pomocniczych, wykaz składników aktywów i pasywów (inwentarz). |
| 4. Dziennik (rozdział 2, art. 14) | Służy do wstępnego ujęcia i zapisywania w porządku chronologicznym kolejno numerowanych operacji gosp. |
5. Konta księgi głównej (rozdział 2, art. 15) |
Służą do zapisywania operacji w porządku syntetycznym (według kont syntetycznych ustalonych w zakładowym planie kont), a więc z uwzględnieniem ich treści ekonomicznej, według zasady podwójnego zapisu; na konta księgi głównej wprowadza się pod datą otwarcia ksiąg rachunkowych salda początkowe aktywów i pasywów, a następnie dokonuje się za kolejne miesiące zapisów zarejestrowanych uprzednio lub równocześnie w dzienniku. |
| 6. Konta ksiąg pomocniczych | Są to konta analityczne służące uszczegółowieniu i uzupełnieniu dokonanych w porządku systematycznym zapisów na kontach księgi głównej. Konta ksiąg pomocniczych mogą być prowadzone:
Konta ksiąg pomocniczych prowadzi się przede wszystkim dla:
Konta ksiąg pomocniczych dla określonych składników majątku mogą być prowadzone w formie ewidencji
|
7. Zestawienie obrotów i sald (rozdział 2, art. 18) |
Jest to zestawienie sporządzone w celu uzgodnienia zapisów księgi głównej oraz dziennika, które zawiera:
Narastające od początku roku obrotowego obroty w zestawieniu obrotów i sald księgi głównej powinny być zgodne z narastającymi od początku roku obrotami dziennika; natomiast na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych sporządza się zestawienie sald wszystkich kont ksiąg pomocniczych, a na dzień inwentaryzacji – zestawienia sald inwentaryzowanych składników majątkowych. |
Inwentaryzacja obejmuje ogół czynności zmierzających do ustalenia faktycznego stanu poszczególnych składników aktywów i pasywów jednostki na określony dzień.
1. Podstawowym celem inwentaryzacji jest:
doprowadzenie danych wynikających z ksiąg rachunkowych do zgodności ze stanem rzeczywistym,
rozliczenie osób materialnie odpowiedzialnych za powierzone im składniki majątku,
ocena przydatności gospodarczej składników majątku objętych inwentaryzacją,
przeciwdziałanie stwierdzonym w czasie spisu nieprawidłowościom w gospodarce majątkiem jednostki.
2. Przedmiotem inwentaryzacji rzeczowych składników majątku są:
środki będące własnością jednostki bez względu na miejsce ich znajdowania się, nawet jeśli nie zostały objęte ewidencją księgową,
przedmioty stanowiące obcą własność znajdujące się stale lub przejściowo w gestii jednostki.
3. Inwentaryzacja może być przeprowadzana okresowo (inwentaryzacja pełna lub częściowa) w sposób ciągły lub wyrywkowo.
Inwentaryzacja okresowa jest prowadzona jest w sposób powtarzalny w z góry określonych terminach. Jej przedmiotem mogą być wszystkie (inwentaryzacja pełna) lub wybrane składniki majątkowe.
Inwentaryzacja ciągła jest przeprowadzana według planu (zwykle rocznego) umożliwiającego spis z natury wszystkich składników majątku określonych w ustawie o rachunkowości. Znajduje zastosowanie przede wszystkim w dużych przedsiębiorstwach, w których powinno się unikać przerw w działalności z powodu czynności inwentaryzacyjnych;
Inwentaryzacja wyrywkowa obejmuje wybrane składniki i jest najczęściej przeprowadzana w celu weryfikacji spisu z natury lub stwierdzenia istnienia atrakcyjnych, szczególnie wartościowym towarów, produktów lub środków pieniężnych.
4. Rozróżnia się następujące formy inwentaryzacji:
Spis z natury ilości składników majątkowych i ich wycena:
Porównanie danych ilościowych spisu z natury z danymi ilościowo-wartościowymi w księgach rachunkowych – ustalenie ewentualnych różnic, wyjaśnienie ich przyczyn i określenie sposobu rozliczenia tych różnic w księgach rachunkowych roku, w którym przeprowadzono spis z natury.
Uzyskanie potwierdzenia prawidłowości wykazanego w księgach rachunkowych stanu środków pieniężnych na rachunkach bankowych, a także należności i zobowiązań (z wyjątkiem dotyczących pracowników oraz należności dochodowych na drodze sądowej lub objętych postępowaniem egzekucyjnym).
Weryfikacja realności pozostałych nieobjętych spisem z natury lub potwierdzeniem sald pozycji aktywów i pasywów w drodze porównania danych ksiąg rachunkowych z odpowiednimi dokumentami.
| Lp | Przedmiot inwentaryzacji | Forma | Częstotliwość lub termin | Objaśnienia |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Środki trwałe | Spis z natury | Raz na cztery lata, rozpoczęcie spisu nie wcześniej niż 3 m-ce przed końcem roku obrotowego do 15 dnia nowego roku | |
| 2 | Wartości niematerialne i prawne | Porównanie danych księgowych z dokumentacją | Raz w roku | |
| 3 | Zapasy | Spis z natury | Raz na dwa lata, rozpoczęcie 3-mce przed końcem roku obrotowego, zakończenie do 15 dnia nowego roku | |
| 4 | Należności | Pisemne potwierdzenie prawidłowości stanu | Raz na rok | Rozpoczęcie 3-mce przed końcem roku obrotowego, zakończenie do 15 dnia nowego roku |
| 5 | Rzeczowe składniki znajdujące się poza jednostką | Pisemne potwierdzenie prawidłowości stanu od kontrahenta | Raz na rok | Rozpoczęcie 3-mce przed końcem roku obrotowego, zakończenie do 25 dnia nowego roku |
5. Kategorie cen stosowane w rachunkowości.
Stopień rozbieżności między rezultatami wyceny bilansowej, a realną wartością poszczególnych aktywów i pasywów bywa różny, co jest spowodowane względnością pomiaru ekonomicznego.
W celu ograniczenia rozbieżności w procesie wyceny bilansowej aktywów i pasywów konieczne jest stosowanie różnych cen dostosowane do przedmiotu wyceny. Do wyceny aktywów i pasywów wykorzystuje się:1
Cenę nabycia
Koszty wytworzenia
Cenę sprzedaży
Cenę sprzedaży netto
Wartość godziwą
Skorygowaną cenę nabycia
Wartość nominalną
Kwotę wymaganej zapłaty
Zasadnicze znaczenie w prawidłowym ustaleniu wartości składników bilansowych mają także dodatkowe parametry, takie jak kurs waluty obcej i trwała utrata wartości.
Ad. 1. Cena nabycia.
Ad. 2. Koszty wytworzenia:
Stosuje się w wycenie produktów przeznaczonych do sprzedaży (zarówno gotowych, jak i znajdujących się w toku wytwarzania) oraz wytwarzanych na własne potrzeby (np. środki trwałe i materiały).
|
Koszty pozostające w bezpośrednim związku z danym produktem | Koszty zużycia materiałów bezpośrednich |
|---|---|---|
| Koszty pozyskania i przetworzenia związane bezpośrednio z produktem (np. koszty wynagrodzeń lub zużycia narzędzi specjalnych) | ||
| Inne koszty poniesione w związku z doprowadzeniem produktu do postaci i miejsca, w jakich znajduje się w dniu wyceny (np. koszty obróbki obcej) | ||
| Uzasadniona część kosztów pośrednio związanych z wytworzeniem produktu | Zmienne pośrednie koszty wytworzenia produktu (np. materiały pomocnicze) | |
| Słabe koszty pośrednio produkcyjne odpowiednio poziomowi tych kosztów przy normalnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych (np. koszty utrzymania maszyn i przegląd) | ||
| Koszty finansowania zewnętrznego (w uzasadnionych przypadkach) |
Nie zalicza się do tych kosztów:
kosztów działania jednostki jako całości (koszty zarządu),
kosztów sprzedaży produktów,
kosztów magazynowania wyrobów,
nieuzasadnionej części kosztów pośredniej produkcji.
Ad. 3. Cena sprzedaży.
Jest ceną rynkową bez podatku VAT możliwą do uzyskania ze sprzedaży na dany dzień, którą należałoby zapłacić za nabycie określonego przedmiotu lub prawa uwzględniając jednocześnie stan i stopień zużycia oraz czas i miejsce postawienia przedmiotu transakcji do dyspozycji nabywcy.
Cena sprzedaży jest zatem ceną pochodzącą z rynku o charakterze potencjalnym, która zostałaby zrealizowana w sytuacji gdyby transakcja doszła do skutków. Stosuje się ją wówczas, gdy nie jest możliwe ustalenie ceny nabycia oraz kosztu wytworzenia. Na to miejsce np. przy bezpłatnym otrzymaniu składnika lub otrzymaniu go na drodze darowizny.
Ad. 4. Cena NETTO.
Cena sprzedaży netto podobnie jak cena sprzedaży pochodzi z rynku i ma potencjalny charakter. Jest wykorzystywana do wyceny prowadzonej na dzień bilansowy. Ustalając wartość bilansową aktywów przeznaczonych do sprzedaży należy porównać cenę księgową opartą na cenie nabycia bądź koszcie wytworzenia z ceną sprzedaży netto. Cena sprzedaży netto służy zatem do weryfikacji (urealnienia) wartości aktywów przeznaczonych do sprzedaży.
Jest ceną rynkową bez podatku VAT możliwą do uzyskania ze sprzedaży na dany dzień, którą należałoby zapłacić za nabycie określonego przedmiotu lub prawa uwzględniając jednocześnie stan i stopień zużycia oraz czas i miejsce postawienia przedmiotu transakcji do dyspozycji nabywcy.
Ad. 5.Wartość godziwa.
Jest specyficzną kategorią ceny wykorzystywaną do ustalenia wartości aktywów. Można ją definiować jako kwotę, za jaką dany składnik majątku mógłby zostać wymieniony, a zobowiązanie uregulowane na warunkach transakcji rynkowej pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi niepowiązanymi ze stronami. Wartość godziwą może odzwierciedlać cena sprzedaży pochodząca z rynku. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie wartości aktywów za pomocą ceny sprzedaży należy określić ją szacunkowo we własnym zakresie lub przy pomocy rzeczoznawców.
Ad. 6. Skorygowana cena nabycia.
Jest stosunkiem do wyceny aktywów i zobowiązań o charakterze finansowym, takim jak udzielone pożyczki lub zaciągnięte zobowiązania finansowe.
Cena ta opiera się na różnych poziomach dyspozycyjności pieniądza – im jednostka gospodarcza ma wcześniejszy dostęp do środków finansowych, tym ich wartość aktualna jest większa (i na odwrót).
Zmiany wartości pieniądza uzależnione od upływu czasu powinny zostać uwzględnione w wycenie przeprowadzonej na dzień bilansowy. Jest to możliwe dzięki zastosowaniu dyskonta opartego na stopie dyskontowej.
Przez skorygowaną cenę nabycia rozumie się początkową cenę nabycia po jakiej aktywa lub zobowiązania finansowe wycenione w momencie wprowadzenia ich po raz pierwszy do ksiąg rachunkowych pomniejszoną o spłaty ich wartości nominalnej oraz powiększoną lub pomniejszoną o oczekiwany strumień przyszłych płatności pieniężnych wynikających z posiadania aktywów lub zobowiązań finansowych (przyszłe przepływy pieniężne wynikają np. ze spłaty rat, wykupu papierów wartościowych o charakterze pożyczkowym przez emitenta). Strumień przyszłych płatności pieniężnych jest dyskontowany na dzień bilansowy za pomocą efektywnej stopy procentowej.
Ad. 7.WartośCi nominalnE.
Są to kwoty pieniężne uwidocznione na dokumentach potwierdzających wykonanie określonych czynności prawnych.
Wartość ta jest uwidoczniona m.in. na banknotach i monetach, wystawionych czekach i wekslach, papierach wartościowych oraz umowach potwierdzających utworzenie podmiotów gospodarczych i wniesienie kapitału przez wspólników.
Najczęściej stosuje się ją do wyceny środków pieniężnych znajdujących się w dyspozycji jednostki gospodarczej, jej kapitałów własnych oraz rozrachunków z tytułu dostaw i usług z chwilą ich powstania.
Ad. 8. Kwota Wymaganej zapłaty.
Kwoty wymaganej zapłaty maja zastosowanie w wycenie na dzień bilansowy rozrachunków z tytułu dostaw i usług.
Kwota wymaganej zapłaty wyraża wartość należności, której zapłaty oczekuje wierzyciel (lub z drugiej strony – wartość zobowiązania do spłaty przez dłużnika). W związku z tym, kwota ta może odzwierciedlać wartość nominalną rozrachunku, jeżeli wierzyciel nie rości w stosunku do dłużnika o odsetki za zwłokę w zapłacie lub wartość nominalną rozrachunku powiększoną o odsetki, jeżeli takowe roszczenie ma miejsce.
Definicje kosztów.
Koszty należy definiować jako wyrażone wartościowo celowe zużycie zasobów materialnych i niematerialnych oraz pracy żywej, a także pewne wydatki odzwierciedlające zużycia poniesione w pewnym okresie w celu osiągnięcia bieżących lub przyszłych korzyści.
Z powyższej definicji wynikają następujące cechy charakterystyczne kosztów:
ujęcie mierników pieniężnych,
koszt odzwierciedla celowe zużycie zasobów wynikające z prowadzonej przez daną jednostkę działalności,
koszt powinien dawać efekt postaci mierzalnych korzyści, np. wytworzenie pełnowartościowego wyrobu w realizacjach zlecenia zgodnie z jego założeniami,
koszt jest silnie związany z okresem (sprawozdawcze).
Ustawa o rachunkowości określa, że ilekroć jest mowa o kosztach i stratach rozumie się przez to uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie sprawozdawczym o wiarygodnie określonej wartości w formie zmniejszenia wartości aktywów, albo zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw, które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia jego niedoboru w inny sposób niż wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli.
Według międzynarodowych standardów rachunkowości koszty oznaczają zmniejszenia przyszłych korzyści ekonomicznych związane ze zmniejszeniem stanu aktywów lub zwiększeniem stanu zobowiązań, których wielkość można wiarygodnie ustalić.
Pojęciami bliskoznacznymi z kosztem są wydatek, nakład i starta.
Wydatek oznacza każda zmniejszenie stanu środków pieniężnych jednostki bez względu na cel. W związku z tym wydatek może być równy kosztowi, ale nie musi, np.:
zakup towarów, za które płaci się gotówką oznacza nabycie aktywów obrotowych. Kosztem stanie się dopiero wtedy, kiedy towary zostaną sprzedane;
rozliczenia międzyokresowe kosztów (zapłata za najem lokalu „z dołu” za kilka miesięcy spowoduje, że koszty będą księgowane wcześniej niż wydatki);
są koszty, które nie pociągają za sobą wydatku, np. amortyzacja aktywów trwałych;
jest wiele wydatków, które nie są kosztami, np. spłata rat kapitałowych kredytu, zapłata podatku dochodowego (CIT).
Nakład stanowi odzwierciedlenie fizyczne zużycia zasobów, w związku z czym z reguły jest wyrażony w odpowiedniej jednostce miary (np. kilogram, litr, robocza godzina, kilowatogodzina). Nakład wyrażony wartościowo staje się kosztem.
Straty odzwierciedlają sytuacje, w których następuje wykorzystanie zasobów jednostki, lecz nie zostały spełnione warunki, w świetle których można uznać je za koszt, np. nie ma użytecznego efektu, zużycie przekracza przyjęte normy, zużycie nie jest celowe, tzn. nie jest związane z celami prowadzenia działalności.
Strata nadzwyczajna jest to ujemny skutek finansowy zdarzeń trudnych do przewidzenia powstających poza działalnością operacyjną jednostki i niezwiązanych z ogólnym ryzykiem jej prowadzenia.
Straty nadzwyczajne są traktowane jako utrata zasobów lub powstanie zobowiązania bez otrzymania z tego tytułu ekwiwalentu spowodowane działaniem siły wyższej lub innych czynników losowych niezależnych od jednostki.
- oznacza podział ogólnej sumy kosztów na elementy składowe i grupowanie tych elementów według odpowiednio dobranych kryteriów.
Klasyfikacja kosztów umożliwia poznanie struktury kosztów oraz stanowi podstawę budowy rachunku kosztów.
Do podstawowych przekrojów klasyfikacji kosztów stosowanych w różnym zakresie w ewidencji jednostki gospodarczej należą podziały kosztów według:
1. Rodzaju zużytych zasobów.
2. Typów działalności gospodarczej. Podział kosztów według typów działalności gospodarczej opiera się na podziale tej działalności na dwa główne działy:
działalność operacyjna – umożliwia realizację podstawowego celu, dla którego dana jednostka została utworzona
zasadnicza działalność operacyjna (zwana również podstawową) – to działalność wytwórcza lub handlowa. Działalność wytwórcza obejmuje wytwarzanie przez przedsiębiorstwo wyrobów gotowych, usług. Działalność handlowa polega na zakupie i sprzedaży towarów.
pozostała działalność operacyjna – to działalność wykonywana sporadycznie, pośrednio związana z działalnością zasadniczą.
działalność finansowa – polega przykładowo na dzieleniu i zaciąganiu pożyczek, zaciąganiu i obsłudze kredytów, zakupie i sprzedaży walut obcych. Działalność ta może być więc źródłem przychodów, jak również kosztów.
Koszty zasadniczej działalności operacyjnej obejmują koszty działalności produkcyjnej, działalności handlowej i usługowej.
Do pozostałych kosztów operacyjnych zalicza się koszty niezwiązane bezpośrednio ze zwykłą działalnością gospodarczą, np. koszty sprzedaży lub likwidacji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych (w tym przede wszystkim nieumorzona wartość księgowa tych środków), przekazanie darowizny, przedawnione, umorzone lub nieściągalne należności, wszelkie zapłacone kary, grzywny, odszkodowania oraz koszty postępowania spornego.
Koszty działalności finansowej – są kosztami operacji finansowych prowadzonych przez jednostkę. Zalicza się do nich przede wszystkim zapłacone prowizje od otrzymanych kredytów i pożyczek, opłacone odsetki od kredytów i pożyczek, dyskonto przy sprzedaży weksli oraz ujemne różnice kursowe.
3. Odmian działalności: Podział według odmian działalności opiera się na wyróżnieniu w ramach zasadniczej (podstawowej) działalności operacyjnej określonych funkcji lub faz tej działalności. Przykładowo w ramach działalności produkcyjnej można wyodrębnić: koszty zaopatrzenia czyli koszty zakupu materiałów, koszty produkcji obejmujące zużycie czynników produkcji, koszty zarządzania związane z zarządzaniem i administracją przedsiębiorstwa, koszty sprzedaży czyli koszty pośrednie i bezpośrednie związane ze sprzedażą produktów, np. transport do odbiorców, prowizje dla przedstawicieli handlowych.
4. Miejsc powstawania kosztów: Jako miejsce powstawania kosztów traktuje się organizacyjnie wyodrębnione działy, oddziały lub stanowiska pracy. Przykładowo w przedsiębiorstwie produkcyjnym da się wyodrębnić następujące miejsca powstawania kosztów:
wydziały produkcyjne, w ramach których występują wydziały produkcji podstawowej zajmujące się wytworzeniem dóbr i usług na sprzedaż oraz wydziały produkcji pomocniczej, których produkty są przeznaczone głównie na zaspokajanie potrzeb innych jednostek przedsiębiorstwa, np. transport wewnętrzny, laboratorium, itp.
komórki zaopatrzenia
komórki sprzedaży
komórki zarządzania i administracji
Zgodnie ze specyfikacją komórek organizacyjnych wykorzystywaną w układzie kosztów według miejsc powstawania wyróżnia się tzw. koszty w układzie funkcjonalnym.
| Układ funkcjonalny kosztów |
|---|
| Obszary kosztów według funkcji |
| Koszty zakupu |
| Koszty działalności podstawowej (produkcyjnej) |
| Koszty wydziałowe |
| Koszty działalności pomocniczej |
| Koszty ogólnego zarządu |
| Koszty sprzedaży |
| Warianty ewidencji kosztów działalności podstawowej |
|---|
| Wariant |
| I |
| II |
| III |
5. Pozycji kalkulacyjnych: W podziale kosztów według pozycji kalkulacyjnych odzwierciedla się struktury jednostkowe kosztu wytworzenia. Podstawą podziału kosztów w układzie kalkulacyjnym jest wyodrębnienie kosztów bezpośrednich i pośrednich.
Koszty bezpośrednie – to elementarne składniki wyrobów gotowych wytwarzanych w danej jednostce. Zwykle są to koszty, które można przyporządkować do produktu na podstawie odpowiednich dokumentów księgowych. Są to głównie: materiały bezpośrednie, wynagrodzenia bezpośrednie wraz z narzutami ubezpieczeń społecznych, inne koszty bezpośrednie, np. określone usługi obce (obróbka obca), narzędzia specjalne.
Przez koszty pośrednie należy rozumieć koszty, które na zasadzie pomiaru lub dokumentacji księgowej nie dają się zaliczyć bezpośrednio do kosztów poszczególnych jednostek produktu. W związku z tym rozlicza się je na produkty za pomocą np. kluczy podziałowych. Przykładami kosztów pośrednich są: amortyzacja aktywów trwałych wykorzystywanych w produkcji, ubezpieczenia i podatki majątkowe aktywów trwałych wykorzystywanych w produkcji, koszty mediów energetycznych, np. prąd, gaz, okresowe przeglądy techniczne i konserwacja.
Koszt wytworzenia produktu obejmuje koszty bezpośrednie oraz uzasadnioną część kosztów pośrednich związanych z produkcją danego wyrobu, przy czym w myśl standardów rachunkowości na wytwarzane produkty należy rozliczać jedynie tę część kosztów pośrednich, która jest związana z normalnym poziomem działalności wytwórczej, w związku z tym nie należy rozliczać na wytworzone wyroby, np. kosztów wynikających z niewykorzystanych mocy wytwórczych.
Roczne sprawozdania finansowe sporządza się na dzień kończący rok obrotowy, czyli rok kalendarzowy lub inny okres trwający 12 kolejnych m-cy kalendarzowych, stosowany również do celów podatkowych.
Struktura rocznego sprawozdania finansowego zależy od znaczenia podmiotu sporządzającego sprawozdanie w środowisku gospodarczym, z tego punktu widzenia jednostki gospodarcze dzielą się na dwie grupy.
Do grupy podmiotów o dużym znaczeniu zalicza się:
banki oraz zakłady ubezpieczeń,
jednostki działające na podstawie przepisów o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funkcjach powierniczych oraz przepisów o funkcjach inwestycyjnych,
jednostki działające na podstawie przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych,
spółki akcyjne,
pozostałe jednostki o znacznym rozmiarze działalności wyznaczonym wartościami trzech parametrów: średnioroczne zatrudnienie; suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego; przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów i operacji finansowych za rok obrotowy. Wartości tych parametrów ustala się na podstawie danych za poprzedni rok obrotowy (np. obecnie wynoszą one: średnioroczne zatrudnienie co najmniej 50 os., suma aktywów bilansu co najmniej 2,5 mln euro, przychody netto co najmniej 5 mln euro w przeliczeniu na pln).
Sprawozdania finansowe tej grupy podmiotów są obowiązkowo badane przez biegłych rewidentów i podawane do publicznej wiadomości.
Do grupy podmiotów o mniejszym znaczeniu z punktu widzenia sprawozdawczości finansowej należą pozostałe jednostki gospodarcze prowadzące księgi rachunkowe.
Zasadniczo sprawozdanie finansowe składa się z następujących elementów:
bilans,
rachunek zysków i strat,
informacja dodatkowa, która obejmuje wprowadzenie do sprawozdawczości finansowej oraz dodatkowe informacje i objaśnienia.
Jednostki gospodarcze o dużym znaczeniu dla środowiska gospodarczego sporządzają ponadto:
zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym,
rachunek przepływów pieniężnych.
Sprawozdanie finansowe powinno zawierać informacje w zakresie i o stopniu szczegółowości ustalonym przepisami ustawy o rach. Sporządza się je w języku i walucie polskiej. Jeżeli nie zniekształca to obrazu jednostki gospodarczej dane w sprawozdaniu mogą być wykazane w zaokrągleniu do tysięcy złotych. Informacje zawarte w sprawozdaniu mogą być wykazywane ze szczegółowością:
przewidzianą we wzorach ustawowych,
większą niż określa ustawa stosownie do potrzeb i specyfiki jednostki,
mniejszą niż przedstawia ustawa w przypadku jednostek o niewielkim rozmiarze działalności.
Bilans jest zasadniczą częścią sprawozdania finansowego o wartości poznawczej. W informacjach w nim zawartych przesądzają cechy jakościowe sprawozdania finansowego traktowane również jako ZASADY BILANSOWE.
Zupełność bilansu przejawia się w tym, że ujęte w bilansie składniki aktywów i pasywów są ukształtowane pod wpływem wszystkich zdarzeń gospodarczych, które wystąpiły w danym okresie, a także tych, które wystąpiły po dniu bilansowym, jeśli mają wpływ na sytuację majątkową i finansową jednostki.
Rzetelność bilansu to zgodność informacji w nim zawartych z prawdą materialną.
Sprawdzalność bilansu polega na tym, że informacje w nim ujęte mogą być porównane z danymi odpowiednich dokumentów księgowych.
Zasada ciągłości dotyczy formy i treści bilansu. Ciągłość formalna polega na zachowaniu tej samej formy bilansów sporządzanych na kolejne momenty bilansowe. Ciągłość merytoryczna polega na stosowaniu tych samych z roku na rok metod wyceny składników aktywów i pasywów oraz ustalaniu wyniku finansowego.
Zasada przejrzystości znajduje wyraz we właściwym układzie pozycji bilansowych, ich grupowaniu wg treści ekonomicznej w ujęciu ułatwiającym orientację w sytuacji majątkowej i finansowej jednostki. Podstawą szeregowania grup i pozycji w bilansie jest kryterium: płynności dla aktywów oraz wymagalności dla pasywów.
Rachunek zysków i strat informuje o strukturze wyniku finansowego netto oraz o źródłach jego powstania. Wynik ten wykazany w bilansie jako informacja syntetyczna w rachunku zysków i strat przyjmuje postać rozwiniętą. Rachunek zysków i strat pozwala ustalić pięć kategorii wynik finansowego:
wynik ze sprzedaży,
wynik z działalności operacyjnej,
wynik z działalności gospodarczej,
wynik brutto,
wynik netto.
Pierwsza kategoria wyniku finansowego jest różnicą pomiędzy przychodami ze sprzedaży produktów (wyrobów, półproduktów i usług), towarów i materiałów, a kosztami uzyskania tych przychodów.
Przychody ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów są to kwoty należne, a także otrzymane przez sprzedającego od nabywcy. Ustawowa definicja przychodu jest następująca: „uprawdopodobnione powstanie w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych o wiarygodnie określonej wartości w formie zwiększenia wartości aktywów albo zmniejszenia zobowiązań, które doprowadzą do wzrostu kapitału własnego lub zmniejszenia jego niedoboru w inny sposób niż wniesienie środków przez udziałowców lub właścicieli”.
Rachunek zysków i strat może być prezentowany w dwóch wariantach:
1. W wariancie kalkulacyjnym koszty przedstawia się w podziale na:
koszt wytworzenia sprzedanych produktów,
wartość sprzedanych towarów i materiałów,
koszty sprzedaży,
koszty ogólnego zarządu.
2. W wariancie porównawczym rachunku zysków i strat koszty operacyjne przedstawia się w przekroju rodzajowym tj.: amortyzacja, zużycie materiałów i energii, usługi obce, podatki itd. Koszty w układzie rodzajowym mogą częściowo dotyczyć produktów przeznaczonych na własne potrzeby jednostki, stąd koszty rodzajowe są wielkością nieporównywalną z przychodami ze sprzedaży produktów. Fakt ten wynika również z tego, że koszty rodzajowe mogą być częściowo związane z innymi okresami działalności. Ustalenie wyniku ze sprzedaży wymaga doprowadzenia kosztów do porównywalności z przychodami. Porównywalność kosztów rodzajowych z przychodami uzyskuje się poprzez korektę kosztów o:
zmianę stanu produktów,
koszt wytworzenia produktów na własne potrzeby.
Drugą kategorią wyniku finansowego jest wynik z działalności operacyjnej. Ustala się go poprzez dodanie do zysku ze sprzedaży pozostałych przychodów operacyjnych i odjęcie od pozostałych kosztów operacyjnych.
Pozostałe koszty i przychody operacyjne są to koszty i przychody związane bezpośrednio z działalnością operacyjną jednostki w szczególności dot. działalności socjalnej, zbycia aktywów trwałych, odpisania należności i zobowiązań, dotacji itp.
Art. 28 i 30 ustawy o rachunkowości↩