Mapa geograficzna jest to zmniejszony, zgeneralizowany, matematycznie okreslony obraz powierzchni Ziemi lub jej czesci, przedstawiony za pomocą umownych znaków graficznych.

Mapa analogowa jest to model rzeczywistosci geograficznej przedstawionej w postaci graficznej z zastosowaniem skali i symboliki kartograficznej zrozumialej dla uzytkownika

Mapa elektroniczna (komputerowa, cyfrowa)jest to model rzeczywistosci geograficznej przedstawionyw postaci cyfrowej i przystosowany do komputerowego przetwarzania danych geograficznych w postaci cyfrowejoraz generowania map analogowych okreslonego rodzaju

Skala mapy stosunek dlugosci linii odczytanej na mapie do odpowiadajacej jej linii w rzeczywistosci lub jest to stopien kartograficznego zmniejszenia terenu

1/m=d/D

gdzie:

m – mianownik skali mapy;

d – dlugosc odcinka na mapie;

D – dlugosc odcinka w terenie.

Inne sposoby przedstawiania skali:

za pomoca podzialki transwersalnej

za pomoca podzialki liniowej

za pomoca podzialki zlozonej

Siatka kartograficzna to odwzorowanie na plaszczyznie siatki poludników i równolezników ziemskich. Ze wzgledu na rodzaj znieksztalcen odwzorowania można podzielic na:

- wiernoodleglosciowe;

- wiernokatne;

- wiernopolowe;

- posrednie (umowne).

W zaleznosci od ksztaltu powierzchni na która odwzorowuje sie fragment kuli ziemskiej wyróznia sie:

a) plaszczyznowe (azymutalne);

b) stozkowe;

c) walcowe.

Ze wzgledu na usytuowanie powierzchni odniesienia wyrózniamy odwzorowania:

a) normalne zwane biegunowymi;

b) poprzeczne zwane równikowymi;

c) ukosne zwane horyzontalnymi.

W grupie odwzorowan azymutalnych wyróznia sie odwzorowania:

a) gnomoniczne

b) stereograficzne

c) ortograficzne

Odwzorowanie stozkowe to odwzorowanie na pobocznice stozka stycznego lub siecznego

do powierzchni Ziemi.

Odwzorowanie Merkatora – walcowe, normalne, wiernokatne

Odwzorowanie Merkatora charakteryzuje sie tym, ze:

- powierzchnia rzutowania w ksztalcie walca styka sie z powierzchnia Ziemi wzdluz równika;

- poludniki i równolezniki przecinaja sie pod stalym katem;

- odleglosci miedzy poludnikami sa stale;

- siatka kartograficzna jest siatka prostokatna;

- pola powierzchni zwiekszane sa w miare wzrostu szerokosci geograficznej;

- loksodroma jest linia prosta, która przecina południki pod tym samym katem;

- ortodroma jest krzywa „wygieta” w kierunku blizszego bieguna.

Mapy morskie

sa mapami tematycznymi obrazujacymi powierzchnie oceanów, mórz lub ich czesci wraz z przyleglymi do nich czesciami ladu. Wykonane sa w okreslonej skali i określonym odwzorowaniu kartograficznym. Przeznaczone sa do wykorzystania w procesie prowadzenia jednostki plywajacej.

Podzial map morskich ze względu na przeznaczenie:

- morskie mapy nawigacyjne;

- morskie mapy specjalne;

- morskie mapy informacyjne i pomocnicze oraz diagramy.

Podzial morskich map nawigacyjnych :

- mapy generalne (skala od 1:500 000 do 1:5 000 000);

- mapy drogowe (skala od 1:50 000 do 1:500 000);

- mapy brzegowe (skala od 1:25 000 do 1:50 000);

- plany (skala od 1:1 000 do 1:25 000).

Morskie mapy specjalne

przeznaczone sa do graficznego rozwiazywania zadań i problemów zeglugi przy wykorzystaniu specjalnych urzadzen technicznych lub podczas zeglugi w warunkach szczególnych (np. ciesniny, szkiery).

Powiększona szerokość w siatce kartograficznej Merkatora

to odległość na mapie Merkatora od równika do równoleżnika o żądanej szerokości geograficznej, wyrażona w minutach długości geograficznej.

Odwzorowanie poprzeczne Merkatora - Układ UTM (Universal Transverse Mercator)

Stosowany jest dla map topograficznych i planów opracowywanych na obszar zainteresowania NATO. Oparty jest na tych samych zasadach matematycznych jak odwzorowanie Gaussa-Krugera, z różnicami.

Kierunek jest linią prostą przechodzącą przez dwa punkty na powierzchni Ziemi tj.:

- punkt w którym znajduje się obserwator (pozycja obserwatora, okrętu), którego położenie jest znane i opisane współrzędnymi geograficznymi;

- punkt leżący na widnokręgu do którego zmierzamy.

Kompas żyroskopowy

1.Podstawowym częścią żyrokompasu jest czuły element składający się z jednego lub dwóch żyroskopów.

2.Oś główna elementu czułego wskazuje kierunek południka.

3.Wskazania są przekazywane do wskaźników zwanych repetytorami.

4.Jest obarczony błędami niwelowanymi poprawką żyrokompasu (∆Ż).

Poprawka Żyrokompasu (∆Ż). Przyczyny powstawania poprawki m.in.:

- występowanie sił tarcia w urządzeniu;

- występowanie sił przyśpieszeń wywołanych ruchem okrętu.

Żyrokompas na skutek podanych powyżej przyczyn odchyla się od północnej części linii N-S rzeczywistej o kąt poprawki żyrokompasu.

Kurs żyrokompasowy (KŻ)

Jest to kąt zawarty pomiędzy północną częścią linii N – S żyrokompasu, a płaszczyzną symetrii okrętu.

Namiar żyrokompasowy (NŻ)

Jest to kąt zawarty pomiędzy północną częścią linii N – S żyrokompasu, a linią namiaru.

Linia namiaru to linia łączącą obserwatora z namierzanym obiektem

Kąt kursowy to kąt zawarty między linią kursu a linią namiaru

KR=NŻ+(±∆Ż) NR= NŻ+(±∆Ż)

KŻ=KR-(±∆Ż) NŻ=KR-(±∆Ż)

kąt K=NR-KR kąt K=NŻ-KŻ

Kompas magnetyczny

1. Działa na zasadzie ustawienia się igły kompasowej zgodnie z kierunkiem przebiegu linii sił pola magnetycznego Ziemi.

2. Na okręcie oprócz pola magnetycznego Ziemi, na różę kompasową (układ magnesów) oddziaływują pola magnetyczne wytworzone przez metalowe elementy jednostki pływającej i pola wytworzone przez inne urządzenia okrętowe.

3. Układ magnesów róży kompasowej wskazuje inny kierunek niż rzeczywisty.

Deklinacja magnetyczna (d)

Jest to kąt leżący w płaszczyźnie horyzontu pozornego zawarty między północną częścią linii N - S rzeczywistej, a wektorem natężenia pola magnetycznego Ziemi T.

- deklinację magnetyczną liczymy od północnej części południka rzeczywistego na wschód i na zachód w przedziale 000º-180º.

- deklinacja jest dodatnia (+), czyli wschodnia, gdy kierunek igły magnetycznej jest odchylony na wschód od północnego kierunku rzeczywistego;

- deklinacja jest ujemna (-), czyli zachodnia, gdy kierunek igły magnetycznej jest odchylony na zachód od północnego kierunku rzeczywistego;

Deklinacja magnetyczna jest zmienna Deklinacja magnetyczna i jej uaktualnianie Zmiany deklinacji mogą być:

- okresowe;

- przypadkowe.

Zmiany okresowe to:

-zmiany dobowe będące zmianami niewielkimi;

- zmiany roczne, zależne od pór roku także nieznaczne;

- zmiany wiekowe spowodowane przemieszczeniem się biegunów magnetycznych.

Zmiany przypadkowe to:

- burze magnetyczne;

- anomalie magnetyczne

Zmiany okresowe to:

-zmiany dobowe będące zmianami niewielkimi;

- zmiany roczne, zależne od pór roku także nieznaczne;

- zmiany wiekowe spowodowane przemieszczeniem się biegunów magnetycznych.

Deklinacja magnetyczna i jej zmiana roczna na danym akwenie morskim jest naniesiona na mapie morskiej w celu uwzględnienia jej w procesie prowadzenia nawigacji

Kurs magnetyczny (KM)

Jest to kąt zawarty pomiędzy północną częścią linii N – S magnetycznej, a dziobową częścią linii symetrii jednostki pływającej

Namiar magnetyczny (NM)

Jest to kąt zawarty pomiędzy północną częścią linii N – S magnetycznej, a linią namiaru

KR=KM+(±d) NR=NM+(±d)

KM=KR-(±d) NM=NR-(±d)

Dewiacja kompasu magnetycznego (δ)

Jest kąt zawarty między północną częścią południków magnetycznego i kompasowego. Może przyjmować wartości w przedziale <000 - 180º>. Dewiacja jest równa 0º jeżeli południk kompasowy i magnetyczny pokrywają się. Dewiacja kompasu jest dodatnia (+) jeżeli południk kompasowy jest odchylony na wschód (w prawo) od południka magnetycznego. Dewiacja kompasu jest ujemna (-) jeżeli południk kompasowy jest odchylony na zachód (w lewo) od południka magnetycznego.

Przyczyny występowania dewiacji:

- Kadłuby współczesnych jednostek pływających zbudowane są ze stali;

- maszyny i urządzenia okrętowe tworzą pola elektryczne; Skutek:

-Wektor natężenia pola magnetycznego okrętu na ogół nie pokrywa się z kierunkiem wektora natężenia pola magnetycznego Ziemi; - Róża kompasowa ustawia się w kierunku wypadkowym działania siły składowej H i składowej poziomej S pola magnetycznego Ziemi

Przeciwdziałanie dewiacji:

- Kompensacja dewiacji: wyeliminowanie wpływu sił pola magnetycznego okrętu na różę kompasową poprzez wprowadzenie sił magnetycznych o działaniu przeciwnym;

- Określanie dewiacji: ustaleniu jej wartości dla poszczególnych kursów kompasowych oraz sporządzeniu tabeli i wykresu dewiacji w funkcji kursu jednostki;

- Kontrola dewiacji: systematyczne sprawdzanie wartości dewiacji w danym miejscu i czasie.

Kurs kompasowy (KK)

Jest to kąt zawarty pomiędzy północną częścią linii N – S kompasowej, a dziobową częścią linii symetrii jednostki pływającej

Namiar kompasowy (NK)

Jest to kąt zawarty pomiędzy północną częścią linii N – S kompasowej, a linią namiaru

Zależności pomiędzy namiarami i kursami rzeczywistym, magnetycznym i kompasowym oraz deklinacją i dewiacją

KM=KK+(±δ) ΚΚ=ΚΜ−(±δ)

NM=NK+(±δ) ΝΚ=ΝΜ−(±δ)

KR=KK+(±cp) KK=KR-(±cp)

NR=NK+(±cp) NK=NR-(±cp)

(±cp)= (±δ)+(±cp)

Współczynnik korekcyjny logu

Jest to stosunek drogi przebytej w rzeczywistości do drogi zmierzonej przez log

Dziennik nawigacyjny Jest dokumentem prawnym, do którego należy wpisywać dane, niezbędne do odtworzenia przebytej drogi okrętu, warunków pływania okrętu oraz obserwacje i wyniki obliczeń służące do zapewnienia bezpieczeństwa nawigacyjnego okrętu. W dzienniku należy:

- pisać czysto

- czytelnie

- zapisy prowadzić długopisem.

Kategorycznie zabrania się:

- wyskrobywania, skreślania, wycierania przerobionych zapisów;

- wpisywania miedzy wierszami i poza ich obrębem,

- pozostawiania wolnych miejsc dla późniejszych zapisów.