Leki nootropowe
Poprawiają funkcje poznawcze, takie jak pamięć, uczenie się, myślenie.
Nazwa „nootropowe” pochodzi z greckiego noos – dusza, duch, myśl, świadomość.
Wyróżniamy 2 grupy tych leków:
Właściwe leki nootropowe, które normalizują metabolizm neuronów poprzez zmniejszenie zapotrzebowania na tlen
Leki poprawiające przepływ krwi, co przyczynia się do lepszego zaopatrzenia tkanki mózgowej w tlen.
Pod względem chemicznym leki nootropowe są głównie pochodnymi
Pirolidonu i aminoetanolu
Pochodne pirolidonu
Jako pierwszy lek nootropowy wprowadzono do lecznictwa piracetam
2-okso-1-pirolidynoacetamid
Działanie piracetamu:
Usprawnia metabolizm komórek nerwowych,zwiększa ich odporność na niedotlenienie,zwiększa syntezę i wykorzystanie związków wysokoenergetycznych, w wyniku czego następuje poprawa zdolności uczenia się, zapamiętywania i koncentracji uwagi
Zastosowanie:
W zaburzeniach pamięci i koncentracji uwagi w podeszłym wieku
W udarze mózgu, zawrotach głowy pochodzenia ośrodkowego, osłabienie OUN po operacjach neurochirurgicznych
U dzieci z zaburzeniami zachowania i trudnością czytania
W przewlekłym i ostrym alkoholizmie, w przewlekłych i ostrych zatruciach narkotykami, w zatruciu tlenkiem węgla
Nieprawidłowa budowa krwinek czerwonych
Zaburzenia czynności OUN przez miażdżycę
Pochodne aminoetanolu
Estry aminoetanolu uważane są za prekursory acetylocholiny. Nasilają one procesy fosforylacji oksydatywnej i wnikanie glukozy do neuronów. Wskazania do ich stosowania są podobne jak w przypadku piracetamu.
Deanol
Deanol stosowany jest m.in. w postaci diwodorofosforanu i 4-acetamino-benzoesanu (BIMANOL). Zwiększa przewodnictwo międzyneuronowe, poprawia nastrój, zwiększa napęd psychoruchowy, działa przeciwdepresyjnie. Deanol stosuje się również w przewlekłych zaburzeniach emocjonalnych, nerwicach depresyjnych, w niektórych postaciach schizofrenii, w encefalopatii miażdżycowej.
U dzieci jest stosowany w leczeniu zaburzeń koncentracji uwagi, trudności uczenia oraz w przewlekłych stanach zmęczenia i moczeniu nocnym. Jest w miarę bezpieczny w stosowaniu.
Meklofenoksat
Meklofenoksat przeciwdziała niedotlenieniu mózgu powstałemu wskutek niedostatecznego zaopatrzenia w tlen, jak również w wyniku zaburzeń w procesach wykorzystania tlenu.
Poprawia również wykorzystanie glukozy przez mózg, przez co ułatwia utrzymanie bilansu energetycznego przy niedostatecznej podaży tlenu i starzeniu się komórek mózgu. Rozszerza naczynia mózgowe, zwłaszcza w substancji szarej.
Meklofenoksat zwiększa siłę skurczu mięśnia sercowego, przyśpiesza wentylację płuc, podnosi ciśnienie krwi. Znosi stan senności i znużenia. Stosowany jest w śpiączce pourazowej, po zabiegach chirurgicznych na mózgu, w narkolepsji, w chorobie Alzheimera i Parkinsona, w niedotlenieniu noworodków, w zaburzeniach uczenia się i adaptacji do środowiska dzieci, w moczeniu nocnym u dzieci, w zaburzeniach pamięci i kojarzenia u osób starszych, w leczeniu alkoholizmu, w zatruciach barbituranami i tlenkiem węgla, w stanach wyczerpania umysłowego.
Przeciwwskazany w przypadku padaczki i schizofrenii.
Uznawany jest za lek bezpieczny.
c. Pirisudanol
Pirisudanol (bursztynian dimetyloaminoetanolu i witaminy B6) stymuluje układ siatkowaty, poprawia hemodynamiczne i metaboliczne warunki funkcjonowania neuronów, zwiększa zużycie glukozy i uwrażliwia krążenie mózgowe na działanie CO2.
Pirisudanol jest stosowany w leczeniu upośledzenia pamięci, trudności koncentracji uwagi, w opóźnieniu rozwoju psychomotorycznego u dzieci.
Cholina
Po co nam cholina?
Cholina, zwana witaminą Bt, jest witaminą ożywiającą umysł. Już w okresie niemowlęctwa dzięki cholinie znajdującej się w mleku matki rozwija się mózg i cały system nerwowy. Podczas przemiany materii z choliny wytwarza się także acetylocholina, która jest odpowiedzialna za prawidłowe funkcjonowanie mózgu i układu nerwowego. Dzięki temu jesteśmy w stanie skoncentrować się przy wytężonym działaniu i wykazać pomysłowością. Jeżeli jednak brakuje w organizmie choliny, stany takie są krótkotrwałe
Niedobór choliny może powodować:
obniżenie sprawności umysłu, nerwów, pamięci oraz koncentracji,
stany lękowe, rozdrażnienie, bezsenność,
dolegliwości sercowe, krążeniowe, bóle głowy,
szum w uszach,
nagromadzenie się tłuszczu w wątrobie,
obstrukcje.
Cholinę próbuje się wykorzystywać w leczeniu:
choroby Huntingtona,
dyskinezy, zaburzeń pracy układu nerwowego związanych z niskim poziomem acetylocholiny w mózgu:
- choroba Alzheimera,
- niezdolność do uczenia się,
- utrudnione uczenie się mowy
- opóźnienie funkcji motorycznych.
Estry choliny
Citocolina
Gliatilina
Stosowana jest w zaburzeniach ukrwienia mózgowego. Citicolina stymuluje syntezę fosfolipidów i przeciwdziała obrzękom w oun. Przypuszczalnie zwiększa tolerancję mózgu na niedotlenienie oraz zmniejsza zaburzenia neurologiczne wywołane niedokrwieniem.
Lecytyna
Lecytyna (fosfolipid) zawiera głownie fosfatydylocholinę, fosfatydyloetanoloaminę, fosfatydyloserynę i fosfatydyloinozytol oraz inne substancje tj. triacyloglicerole, wolne kwasy tłuszczowe i węglowodany.
W lecznictwie stosowane są preparaty lecytyny m.in.
BUERLECITHIN, LECITAN (zawiera lecytynę sojową),
LECITHIN (zawiera lecytynę sojową + olej sojowy) oraz preparaty złożone lecytyny z dodatkiem glukozy i witamin
preparaty zawierające niektóre składniki lecytyny, np. GLIATILIN (zawiera alfosceran choliny), BROS (zawiera fosfatydyloserynę), FOSFORINA (zawiera diwodorofosforan L-seryny).
Składniki lecytyny wchodzą w skład błon komórkowych, co stwarza przesłanki do stosowania lecytyny (lub jej składników) w procesach zwyrodnieniowych oun. Ponadto preparaty lecytyny stosowany są w okresie rekonwalescencji, w stanach wyczerpania, a także w hiperlipidemii i leczeniu niewydolności oddechowej u wcześniaków, spowodowanej niedoborem surfaktantu
Leki nootropowe i stymulujące o innej budowie
Pirytynol
Pirytynol (pochodna bisulfidowa witaminy B6) działa korzystnie w zaburzeniach pamięci (działanie występuje dopiero po dłuższym okresie) oraz wykazuje działanie przeciwzapalne.
Jest stosowany w stanach wyczerpania nerwowego, po urazach, udarach i zapaleniu mózgu, w zaburzeniach przemiany materii i krążenia mózgowego, migrenie, neuralgii nerwu trójdzielnego, opóźnieniu umysłowym i psychicznym u dzieci, w reumatoidalnym zapaleniu stawów.
Przeciwskazania:
nadwrażliwość na pirytynol
stany chorobowe przebiegające z pobudzeniem ruchowym
niewydolność nerek, choroby nerek z białkomoczem lub krwiomoczem
niewydolność wątroby
u pacjentów ze zmianami w obrazie krwi
toczeń rumieniowy układowy
nużliwość mięśni
ciężkie schorzenia skóry (pęcherzyca)
I trymestr ciąży
Fipeksyd – analog amfetaminy
Fipeksyd działa pobudzająco na oun, ale nie wykazuje działania amfetaminowego. Uważa się, że zmniejsza liczbę receptorów serotoninowych podczas długotrwałego stosowania. Fipeksyd stosowany jest w stanach wyczerpania psychofizycznego na tle czynnościowym.