PSYCHOLOGIA PROCESÓW POZNAWCZYCH – KSIĘDZUUU!

15.02.2011r.

PROCESY POZNAWCZE

1. Procesy poznawcze = procesy związane z czynnościami umysłowymi człowieka

• umysł – pojęcie odzwierciedlające mózg na podstawie procesów poznawczych (percepcja, pamięć, wyobraźnia, myślenie, uwaga, rozumowanie, wnioskowanie, użycie języka [Chromsky], rozwiązywanie problemów [Kahnemann, Tversky]),

• żywy organizm reaguje na bodźce zewnętrzne poprzez zmysły (np. słuch, wzrok), wrażenia zmysłowe (słyszenie, widzenie); zmysły są kanałami informacyjnymi o świecie i jego właściwościach,

• człowiek reaguje nie na pojedyncze bodźce, lecz na układy bodźców, które wchodzą w skład procesów psychicznych (nie widzimy barwy, lecz barwny przedmiot),

• podstawowymi procesami psychicznymi, dzięki którym orientujemy się w świecie są procesy poznawcze,

• procesy poznawcze (def.) = „Przez procesy poznawcze rozumiemy procesy aktywnego przetwarzania informacji, wymagające wykorzystywania dotychczasowej wiedzy lub też prowadzące do uzyskania nowej wiedzy.”,

• pp charakteryzują się aktywnością, dynamizmem

By przetwarzać informacje trzeba mieć jakiś materiał = dotychczasową wiedzę.

Wynikiem procesów poznawczych jest zwiększenie, bądź uszczegółowienie dotychczasowej wiedzy.

1. Do procesów poznawczych zaliczamy wyższe procesy umysłowe człowieka:

1. spostrzeganie

2. uwaga

3. pamięć

4. kategoryzacja pojęć

5. wyobraźnia

6. myślenie

7. rozwiązywanie problemów

8. wydawanie sądów

9. podejmowanie decyzji

W tym rozumieniu jednostka, u której zachodzą procesy poznawcze ujmowana jest jako samodzielny podmiot, który przyjmuje wobec rzeczywistości aktywną postawę badawczą.

Procesy poznawcze określa się jako dialektyczny związek różnych procesów psychicznych tzn. nie występują one w świadomości w izolacji od wyobrażeń i procesów poznania abstrakcyjnego.

1. Rozumienia procesów poznawczych:

1. szerokie – jeśli chcemy rozumieć i przewidywać zachowanie jednostki, musimy najpierw zrozumieć jej sposób odbierania i rozumienia świata; w zachowaniu istotną rolę odgrywają motywy, zamiary i emocje, które wpływają na nasze myślenie i zachowanie (rozumienie to ujawnia się u Markus – 1998),

2. wąskie – procesy poznawcze to procesy przetwarzania informacji, które polegają na analizowaniu i ewentualnym przekształceniu napływających danych w celu tworzenia nowej wiedzy lub zamierzonego działania

Interpretacja napływających danych może odbywać się na różnych poziomach, od prostych (np. przedmiot jest użyteczny dla mnie) do złożonych zadań poznawczych wymagających myślenia i rozwiązania skomplikowanych dylematów (np. analizowanie strategii giełdowych).

1. Procesy poznawcze – metafora komputerowa (przetwarzanie informacji)

plusy i minusy:

• paca umysłu nie jest tożsama z pacą komputera (Rumelhart, McClleland, Searle) – człowiek ma emocje, cele, motywacje,

• wszystkie procesy poznawcze są zabarwione emocjonalnie – myślenie pociąga za sobą emocje (debata Zajonc – Lazarus)

1. Rola procesów poznawczych w funkcjonowaniu człowieka:

1. dzięki procesom poznawczym jednostka jest w stanie poznawczo ująć rzeczywistość i przejść od chaosu do porządku,

2. Chlewiński (1999) – przejście opiera się na selekcji istotnych elementów środowiska, na ich abstrahowaniu, wykrywaniu interesujących relacji między nimi, kodowaniu wyróżnialnych cech przedmiotów i zdarzeń, tworzeniu poznawczej reprezentacji rzeczywistości, a także „wychodzeniu poza dostarczone informacje” (zob. Bruner)

podmiot stara się uchwycić szerszy kontekst

1. PP umożliwiają:

1. przetwarzanie informacji – dokonywanie szeregu operacji umysłowych, mających na celu zbudowanie spójnej całości

• początek tego pojęcia w cybernetyce (Wiener, 1948) oraz teorii informacji (Shannon, Weaver, 1949) odnosił się do redukcji niepewności, później pojęcie to przybrało szersze znaczenie – wszystkie operacje, dzięki którym bodźce są transformowane, przekształcane, redukowane, wzmacniane, zachowywane, przywoływane lub wykorzystywane w jakikolwiek inny sposób (Neisser, 1967),

• relacje mózg-umysł,

• człowiek jako „skąpiec poznawczy” (Fiske, Taylor, 1991)

1. zapewnienie jedności poznania i działania – każdy akt poznania albo sam jest aktem działania albo też jest podporządkowany działaniu; jako przykład można podać zachowania eksploracyjne polegające na aktywnym poszukiwaniu informacji w otoczeniu, niekoniecznie na konkretne zapotrzebowanie np. bezinteresowna ciekawość; w psychologii rozwojowej mówimy o interioryzacji

*DSM-IV = Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders – klasyfikacja zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego – APA

*ICD 10 = Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych (ang. International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems) opracowana przez WHO

testy IQ Weschlera

22.02.2011r. Cechy procesów poznawczych: intencjonalność (Brentan) – wszystkie procesy poznawcze odnoszą się do jakiegoś obiektu poza sobą; spostrzeganie jest zawsze spostrzeganiem czegoś (np. choinki); myślenie przybiera postać myślenia o czymś

procesy poznawcze

jednostka obiekt

1. procesy poznawcze = stan psychiczny (przeżycie świadomości)

poszczególne przeżycia wiążą się ze sobą w sposób ciągły tak, iż można powiedzieć, że procesy poznawcze są elementami jamesowego strumienia świadomości (W. James)

czego tak naprawdę doświadczamy?

co się dzieje, gdy myślę?

1. Wspólne założenia dla procesów poznawczych:

1. informacje dopływające do człowieka nie mogą być w pełni przetworzone przez umysł, albowiem cechuje się on ograniczoną pojemnością; konsekwencją jest selekcja napływających informacji,

2. wybór właściwych strategii przetwarzania informacji, będący z reguły świadomy, uwzględnia specyficzne wymogi zadania stojącego przed jednostką; modyfikacja tych strategii jest możliwa tylko w trakcie wykonywania zadania,

3. strategie poznawcze stosowane wielokrotnie przez jednostkę mogą tworzyć bardziej stabilne struktury poznawcze,

4. poszczególne części umysłu jednostki tworzą względnie spójny system działający w sposób zorganizowany

5. system poznawczy posiada charakter wielopoziomowy, w którym np. informacja może być reprezentowana w sposób abstrakcyjny lub obrazowy,

6. przetwarzanie występujące na każdym z poziomów uzależnione jest od oddziaływania kontekstu, który wpływa obok spostrzegania także na procesy uwagi, pamięci, czy myślenia,

7. przetwarzanie informacji na różnych poziomach jest wzajemnie powiązane (ma charakter interakcyjny)

dlaczego mąż zostawił żonę?

M Ż

	Poziom I	Stwierdzenie zaistniałej sytuacji – mąż zostawił żonę (dlaczego?)
	Poziom II	Analiza zachowania obu małżonków – Ż: zazdrość, M: zdrada
	Poziom III	Szukanie głównych przyczyn

1. procesy poznawcze mają zawsze charakter aktywny (dynamiczny), reprezentacje tworzone są przez jednostką wg jej potrzeb i wymogów danego zadania.

PROCESY POZNAWCZE ZAPEWNIAJĄ FUNKCJONOWANIE JEDNOSTKI W ŚRODOWISKU!

Testy psychologiczne – 3 sfery interpretacji psychologicznej:

• poznawcza,

• emocjonalna,

• społeczna.

PODSTAWOWE POJĘCIA PSYCHOLOGII POZNAWCZEJ

1. reprezentacja poznawcza – umysłowy odpowiednik obiektów realnie istniejących, jak i hipotetycznych lub fikcyjnych; obiektem reprezentacji może być przedmiot, osoba, kategoria lub relacja

eksperymencik księżulka: kolor biały – co pije krowa?

r. poznawcza jest swoistym „odwzorcowaniem” w umyśle części rzeczywistości zewnętrznej lub własnego ja

reprezentacja poznawcza = zdjęcie rzeczywistości tkwiące w naszym umyśle

rolą reprezentacji poznawczej jest uporządkowanie pewnej wiedzy, zapamiętanie (na zasadzie skojarzeń)

1. przetwarzanie informacji –dokonywanie szeregu operacji umysłowych, mających na celu zbudowanie spójnej całości

termin „przetwarzać” ozn. dokonywać sekwencji przekształceń, operacji umysłowych, selekcji, modyfikacji informacji zarówno ze środowiska zewnętrznego, jak i wewnętrznego (pamięć)

1. pojęcie – podstawowa struktura poznawcza, która reprezentuje uogólnioną klasę obiektów (przedmiotów, czynności, cech, relacji) podobnych do siebie pod pewnym względem

Z. Chlewiński – „Umysł – dynamiczna organizacja pojęć” – całe nasze rozumowanie, myślenie, funkcjonowanie, działanie możliwe jest dzięki pojęciom

rodzaje pojęć:

1. klasyczne – strukturę stanowi zbiór cech istotnych (koniecznych) i zarazem wystarczających, które przysługują określonym przedmiotom,

2. naturalne – strukturę stanowi zbiór cech, które w różnym stopniu przysługują egzemplarzom danej klasy, mamy tu tzw. prototyp,

3. operacyjne – służą do przeprowadzania operacji umysłowych, ustalania związków pomiędzy zachodzącymi procesami.

1. schematy – umysłowe reprezentacje świata, zawierające zbiór wyobrażeń o świecie, elementy wiedzy o nim, pamięciowo zakodowane fakty i przekonania

schematy ulegają modyfikacji, mogą być różne w zależności od konkretnych sytuacji i zdarzeń – ludzie posiadają różne rodzaje schematów

schematy społeczne = schematy dotyczące danych osób (np. policjanta, księdza)

schematy działają na zasadzie soczewek, za pomocą których jednostka filtruje nadchodzące do niej informacji

Zasady budowy schematów:

1. zasada prototypowości – na dowolny schemat składają się:

• zmienne charakteryzujące egzemplarze schematu (np. rzeczy, osoby),

• typowe relacje występujące między zmiennymi,

• prototyp, czyli zbiór najbardziej typowych wartości przybieranych przez schematy,

1. zasada hierarchiczności – każdy schemat składa się z podschematów, aż do schematów pierwotnych

hierarchiczny schemat może opierać się albo na relacji część – całość (np. dom – dach – ściany) albo ogólności (np. kupowanie – kupowanie domu – kupowanie domu z ogrodem).

08.03.2011r.

ELEMENTY PERCEPCJI

1. Elementy percepcji:

1. bodziec dystalny – bodziec działający z pewnej odległości, będący dowolnym bodźcem występującym poza organizmem i oddziaływującym na narządy zmysłu np. kartka papieru i długopis (wzrok), muzyka (słuch).

2. bodziec proksymalny – bodziec pojawiający się w bezpośrednim kontakcie bodźca dystalnego z narządem zmysłu np. obraz kartki papieru i długopisu obecny na siatkówce oka, drgania błony bębenkowej wywołane muzyką.

3. wrażenia - proces będący wynikiem stymulacji narządów zmysłu i przesyłania przez nie informacji do ośrodkowego układu nerwowego (mózgu i rdzenia kręgowego). Stymulacja ta ma charakter mechaniczny i pochodzi z różnych źródeł, takich jak światło, dźwięk, substancje chemiczne.

4. spostrzeżenie – obraz przedmiotu, tj. wszystkich dostępnych cech rejestrowanych za pomocą zmysłów. Jest ono wynikiem aktywności pól czuciowych kory mózgowej.

1. Percepcja (spostrzeganie) - proces, dzięki któremu wrażenia zostają odpowiednio zorganizowanie i zinterpretowane tworząc wewnętrzną reprezentację świata. Nie ma charakteru mechanicznego. Spostrzeganie jest uzależnione nie tylko od wrażenie, ale i od uczenia się, nastawienia. Jest to aktywny proces, poprzez który człowiek nadaje sens własnym wrażeniom.

Spostrzeganie jako czynność poznawcza skierowane jest na przedmiot materialny. Jest uświadomieniem sobie obecności przedmiotu fizycznego wraz z jego właściwościami. Spostrzeganie jest procesem złożonym, w którym biorą udział takie elementy poznawcze jak:

• wrażenia,

• wyobrażenia,

• myślenie,

• doświadczenie (wzrokowe, słuchowe i dotykowe).

Spostrzeganie posiada pierwiastek myślowy, który odróżnia ludzi od zwierząt.

1. Fazy procesu spostrzegania

• rejestracja sensoryczna – następuje tu zmiana bodźca zewnętrznego na impuls nerwowy,

• faza oceny emocjonalnej – bodźce oceniane są w kategoriach wartościowania emocjonalnego, jako przyjemne lub nieprzyjemne, korzystne lub niekorzystne, zanim jeszcze jednostka zdąży się zorientować, czego one dotyczą (tzw. „pierwsze wrażenie”),

• faza rozpoznania treści bodźca – następuje rozpoznanie bodźca, czyli określenie kategorii, do której należy ten bodziec. Mamy tu do czynienia z porównaniem danych sensorycznych z kategoriami już posiadanymi w pamięci,

• faza oceny znaczenia metaforycznego – wyraża ludzką umiejętność do dostrzegania innego sensu odbieranych bodźców w zależności od swego nastawienia, czy doświadczenia. Dowodzi to, że spostrzeganie nie jest procesem wyłącznie zmysłowym, ale zawierającym procesy wnioskowania, odwołujące się do systemu znaczeń indywidualnych osób.

1. Procesy „bottom-up” oraz „top-down”

W spostrzeganiu uczestniczą dwa rodzaje procesów:

• procesy dół – góra – są zapoczątkowane przez odbiór informacji zmysłowych przez narządy zmysłowe, następnie informacje te podlegają analizie na wyższych piętrach układu nerwowego, łącznie analizą na poziomie kory mózgowej. „Droga” pobudzenia przebiega zatem od zmysłów do mózgu.

• procesy góra – dół – pojawiają się wtedy, gdy większą rolę w spostrzeganiu zaczynają spełniać procesy pamięciowe ukierunkowujące poszukiwanie i interpretację danych zmysłowych. Występują one wtedy, gdy informacja sensoryczna jest niepełna, tzn. nie posiadamy wystarczających danych do prawidłowej oceny zjawiska czy obiektu (np. oglądam w telewizji wiadomości z obrad sejmu i znajomość nazwisk polityków pozwala mi rozpoznać poszczególne osoby).

Główne zasady teorii BOTTOM – UP:

• Proste elementy obiektów łączą się ze sobą, tworząc złożony obraz spostrzeganego obiektu.

• Informacja dostępna na poziomie receptorów – analizowana na wyższych piętrach układu nerwowego.

• Rozpoznawanie przez porównanie z wzorcem (poznawczą reprezentacją w pamięci).

• Detekcja niezmienników, czyli stałe właściwości spostrzeganego obiektu.

Główne zasady teorii TOP – DOWN:

• W procesie spostrzegania zaangażowane są wyższe procesy poznawcze, takie jak pamięć, myślenie, czy podejmowanie decyzji.

• Osoba spostrzegająca konstruuje poznawcze rozumienie bodźca wykorzystując nie tylko informację zmysłową, ale posługując się także innymi źródłami informacji (wiedza, doświadczenie).

• Człowiek ma dostęp do świata poprzez utworzone reprezentacje poznawcze, za ich pośrednictwem poznaje świat.

• Wiedza zakodowana w strukturach poznawczych człowieka stanowi kontekst organizujący spostrzeganie.

1. Prawa percepcji:

• prawo bliskości - elementy położone blisko siebie w porównaniu z innymi, bardziej oddalonymi elementami tworzą figurę,

|| || ||

• prawo podobieństwa – obiekty podobne do siebie są spostrzegane jako nawzajem do siebie przynależące, tj. tworzące figurę,

x o x o

x o x o

x o x o

x o x o

• prawo domykania – system percepcyjny dodaje brakujące elementy i zamyka kształt niekompletnej figury,

• prawo „dobrej figury” lub „dobrej kontynuacji” - polega na tym, że widzimy serię punktów lub przerywanych linii jako pewną całość,

• prawo „wspólnej drogi” - elementy poruszające się w tym samym kierunku są spostrzegane razem i tworzą jedną figurę.

1. Złudzenia

• Złudzenie torów kolejowych – polega na błędnym postrzeganiu długości dwóch poziomych odcinków. Pomyłka ta spowodowane jest poprzez elementy otaczające, w tym wypadku tory kolejowe, które pokazane są w perspektywie. Poddają nam one sugestie, że dwa odcinki, które mieliśmy oceniać, również ujęte są w perspektywie, a co za tym idzie, ten umieszczony w głębi, mimo tego samego rozmiaru, wydaje się większy niż drugi odcinek położony "bliżej" obserwatora.

• Pokój Amesa – schemat pokoju ma kształt trapezoidalny, jednak jest spostrzegany jako prostokątny. Doświadczenie wytwarza w reprezentacji poznawczej schemat standardowego pokoju.

• Złudzenie Muellera-Lyera – nasze doświadczenie z narożnikami pomieszczeń lub budynków przyczynia się do spostrzegania linii pionowej budynku po lewej stronie jako bliższej, a zatem krótszej. Linia pomieszczenia po lewej stronie wydaje się natomiast bardziej oddalona, a więc dłuższa.

15.03.2011r.

PAMIĘĆ

1. Pamięć:

1. przypominanie,

2. rozpoznawanie,

3. jeden z najważniejszych procesów poznawczych, decyduje o funkcjonowaniu człowieka na płaszczyźnie poznawczej, emocjonalnej, behawioralnej,

4. „Pamięć jest pewnym procesem odpowiedzialnym za rejestrowanie, przechowywanie, odtwarzanie doświadczenia.”

5. informacje w pamięci dotyczą:

• biologicznych struktur organizmu (pamięć komórkowa) -> kontrowersyjne,

• indywidualnej przeszłości jednostki,

• właściwości świata, w jakim jednostka żyje.

podstawą pamięci są komórki nerwowe w mózgu – neuroprzekaźniki

1. Pamięć jako zdolność i proces.

• zdolność – większa waga cech/różnic indywidualnych,

• proces – zwracamy uwagę na uniwersalne cechy pamięci.

Rozróżnienie to wpływa na rozumienie pamięci w różnych kategoriach, chociaż mamy na myśli ten sam proces.

Pamięć jako proces:

1. sposób kodowania doświadczenia; uniwersalna właściwość człowieka,

2. faza przetwarzania informacji,

3. faz jest wiele, ich liczba zmienia się w zależności od stopnia szczegółowości opisu; można doskonalić niektóre fazy (np. fazę odtwarzania).

Pamięć jako zdolność:

1. element psychicznego wyposażenia jednostki, wykazujący duże różnice indywidualne,

2. składnik inteligencji,

3. składa się z wielu zdolności specyficznych (np. wzrokowcy, słuchowcy),

4. pamięć można doskonalić w trakcie treningu.

1. Obszary pamięci:

1. pamięć proceduralna – odtwarzanie czynności o dość prostym charakterze (móżdżek),

2. pamięć odtwórcza – zdolność zapamiętywania obrazu lub twarzy od pierwszego spojrzenia (kora mózgowa),

3. pamięć krótkotrwała – pamięć robocza (kora mózgowa, płaty czołowe),

4. pamięć epizodyczna (wydarzeniowa) – element pamięci autobiograficznej (kora czołowa, hipokamp, wzgórze),

5. pamięć semantyczna - zatrzymanie pojęć, niezależnie od kontekstu (kora mózgowa).

1. Pamięć a mózg:

2. Rodzaje pamięci:

1. pamięć deklaratywna – jawna, jej treści są w stanie być uświadamiane i zwerbalizowane; „wiem, że…”

• pamięć semantyczna – dotyczy faktów; wiedza ogólna,

• pamięć epizodyczna - dotyczy zdarzeń, osobistych doświadczeń,

1. pamięć niedekleratywna - umożliwia wykonywanie pewnych czynności w określonym kontekście sytuacyjnym; ma charakter utajniony; „wiem, jak…”

• zdolności proceduralne – wiedza o sposobach robienia rzeczy; pamięć umiejętności.

1. Stadia (typy) pamięci:

1. sensoryczna – bodziec wpada, jest rejestrowany, na krótko przechowywany (0,5s – 4s),

2. robocza (krótkotrwała) – informacje przechowywane są ok. 1min, po czym zanikają,

3. długotrwała - względnie trwałe przechowywanie informacji.

1. Procesy pamięci:

• kodowanie – nabywanie nowych informacji,

• przechowywanie – utrzymywanie, mimo upływu czasu,

• wydobywanie – odnajdywanie informacji i przywrócenie jej świadomości; świadome lub nieświadome.

1. Cechy pamięci:

• szybkość zapamiętywania – zależny od doświadczenia, zainteresowań, wieku, skupieniu uwagi, warunków pracy,

• trwałość pamięci – wzrasta w miarę częstotliwości powtarzania i operowania wyuczonym materiałem; zależna od uwagi i atrakcyjności materiału,

• wierność pamięci – odtwarzanie bez zniekształceń lub dodatków; zależy od dokładności,

• gotowość pamięci – umiejętność szybkiego przypominania sobie tego, co w danym momencie jest potrzebne.

22.03.2011r.

PAMIĘĆ – C.D.

1. Magazynowa koncepcja pamięci

Model modalny (Atkinson, Shiffrin, 1968)

ZANIKANIE ZAPOMINANIE

Pamięć krótkotrwała STM:

• efekt pierwszeństwa:

• informacje podawane na początku są lepiej zapamiętywane,

• jest interpretowany jako skutek przeniesienia materiału do LTM,

• obniżony przez przyśpieszenie ekspozycji,

• niwelowany jest przez interferencję proaktywną (przez nakładanie się).

• efekt świeżości:

• informacje podawane na końcu są lepiej zapamiętywane,

• niwelowany przez odroczenie odtworzenia,

• niwelowany jest przez zapełnienie STM (interferencja retroaktywna),

• bywa wzmacniany przez przyśpieszenie ekspozycji (odwrotność do efektu pierwszeństwa).

1. Model pamięci operacyjnej

(Baddeley, 1974/200)

Model zawiera cztery podstawowe struktury:

• Centralny ośrodek wykonawczy – koordynuje funkcjonowanie uwagi i kieruje reakcjami. Kieruje on pracą dwóch pozostałych systemów, które pełnią funkcje podrzędne.

System ten odbiera informacje pochodzące z rożnych zmysłów, np. wzrokowych i słuchowych. Przemieszcza elementy do i od pamięci krótkotrwałej, a także integruje informacje. Sprawuje nadzór nad całością.

• Pętla fonologiczna - jest to „głos wewnętrzny”. Składa się z dwóch składników: centralnego systemy artykulacyjnego (utrzymywanie mowy wewnętrznej w celu zrozumienia werbalnego) i magazynu fonologicznego (przechowuje informacje w postaci cichych wypowiedzi ok. 1,5-2 sek.).

• Notes wzrokowo-przestrzenny – działa podobnie jak i pętla, z tym, że operuje informacjami wzrokowymi. Można go określić jak „wewnętrzne oko”. Zawiera informacje wykorzystywane np. podczas czytania, chodzenia po Instytucie Psychologii.

• Bufor sensoryczny – główną funkcją jest czasowe przechowywanie złożonej informacji pochodzącej z kilku modalności.

1. Model Cowana:

• Istnieje konkurencyjny dla modelu Baddeleya model pamięci roboczej.

• Autorem tego modelu jest Cowan – jego zdaniem, istotą pracy pamięci roboczej jest poziom aktywacji (pobudzenia).

• Zgodnie z tym modelem informacjom aktualnie przetwarzanym towarzyszy wysoki poziom pobudzenia.

• Dzięki temu informacje znajdują się w ognisku uwagi – są one zatem dostępne świadomości.

• Pozostałe informacje znajdują się poza ogniskiem uwagi, ale mogą zostać do niego przeniesione, jeśli uzyskają odpowiedni poziom aktywacji.

1. Model modalny, a pamięć robocza

Model modalny	Pamięć robocza
Pamięć operacyjna jest utożsamiana z pamięcią krótkotrwałą.	Pamięć operacyjna stanowi część pamięci długotrwałej, natomiast zawiera pamięć krótkotrwałą.
Pamięć krótkotrwała jest odrębna od długotrwałej.	Metafora trzech kul ułożonych koncentrycznie: LTM>WM>STM.
Elementy przenoszone między magazynami pamięci.	Elementy są aktywizowane przez WM z LTM do STM.
Akcentowanie struktury.	Akcentowanie funkcji.

Pomimo popularności w psychologii terminu „pamięć operacyjna”, wiele niespecjalistycznych badań często odwołuje się do modelu magazynowego.

1. Pamięć autobiograficzna

1. Jest to pamięć indywidualnych doświadczeń życiowych. Jest to pamięć deklaratywna.

2. Obejmuje fakty z naszego życia.

3. Formy pamięci autobiograficznej (Conway, 1996):

• Pamięć okresów życia (okres nauki szkolnej wyjazdy z rodzicami). Pamięć ta ma charakter schematyczny i bardzo ogólny.

Zawiera raczej wiedzę na temat własnego życia niż zapis pamięciowy faktycznych doświadczeń.

• Pamięć zdarzeń ogólnych (kolokwia, egzaminy). Obejmuje ona zdarzenia, które cyklicznie powtarzają się co pewien czas lub zdarzenia, które obejmują szerszą kategorię, np. uroczystość zakończenia szkoły podstawowej przypomina coroczną uroczystość rozdania świadectw, ale występuje tylko raz w życiu.

• Pamięć zdarzeń specyficznych (pierwsza miłość). Odnosi Siudo wydarzeń mających duży ładunek emocjonalny i bardzo ważnych dla konkretnego człowieka.

Dotyczy szczególnie tych zdarzeń, które posiadają znaczenie z jakiegoś powodu.

Zapamiętywanie, a znaczenie bodźca

JA

Zapamiętujemy bodźce, które mają dla nas jakieś szczególne znaczenie (działamy wybiórczo), np. spośród wielu obrazków, łatwiej zapamiętamy obrazek psa niż kota, mając psa w domu. (jakoś tak to księdzuuu kroczek padoł)

Lepiej zapamiętujemy to, co ważniejsze, a nie to, co atrakcyjniejsze.

22.03.2011r., 29.03.2011r.

POJĘCIE UWAGI

1. Uwaga odgrywa istotną rolę wielu sytuacja indywidualnego i społecznego życia człowieka. Od natężenia uwagi zależny skuteczność i powodzenia wykonania codziennych czynności, a także osiągnięcie zamierzonych celów.

Z poznawczego punktu widzenia, uwaga odnosi się do selektywności przetwarzania informacji, w trakcie którego dokonujemy wyborów pomiędzy różnego rodzaju bodźcami.

Na poziomie metaforycznym, uwaga przypomina mechanizm „wybierania kanału telewizyjnego przez widza”, który w zależności od indywidualnych potrzeb, preferencji i wymagań środowiska.

1. Rozumienie uwagi:

• Definicja: „Uwaga jest mechanizmem redukcji nadmiaru informacji” (Nęcka, 2000, s.77).

• System poznawczy człowieka, na wskutek ograniczeń wynikających z jego struktury i sposobu działania, może przetworzyć tylko ułamek tego, co potencjalnie jest mu dostępne w otaczającym środowisku. W związku z tym system jest zmuszony do kontrolowania procesów odbioru i przetwarzania napływających informacji, gdyż w przeciwnym razie nastąpiłoby „przeładowanie systemu” prowadzące do negatywnych konsekwencji dla organizmu.

• Uwaga jest mechanizmem, dzięki któremu spostrzegamy tylko część bodźców docierających do organów zmysłów, przypominamy tylko część treści przechowywanych w pamięci, uruchamiamy tylko jeden z możliwych procesów myślenia oraz podejmujemy tylko jedno z potencjalnie dostępnych działań.

1. Rodzaje uwagi:

1. mimowolna – wywołana bez udziału dążenia i woli, gdy zjawiska pojawiające się w otoczeniu nieświadomie przyciągają uwagę jednostki (np. odruch orientacyjny – reakcja na głos).

Przyczyny leżą w cechach przedmiotów i zjawisk (np. czarna owca w stadzie owiec białych) lub też wypływają z naszych uprzednich przeżyć lub doświadczeń (np. osoba głodna dostrzega szybko pożywienie. Uwaga mimowolna jest zjawiskiem rozwojowo wcześniejszym (np. reakcje mimowolne u dzieci). W oparciu o nią, pod wpływem nauki, ćwiczenia i doświadczenia, wykształca się dopiero uwaga dowolna.

1. dowolna – podlega świadomej regulacji, zamierzonemu kierownictwu na wybrane przedmioty lub czynności. Towarzyszy temu wysiłek poznawczy.

Wywołanie utrzymania uwagi dowolnej uzależnione jest od siły woli oraz regulujących czynności człowieka. Funkcjonowanie uwagi dowolnej polega na umiejętnym koncentrowaniu się na dowolnym przedmiocie.

4. Cechy uwagi:

1. Koncentracja uwagi – określa, w jakim stopniu jednostka skupia się na określonych bodźcach. Zależy od poziomu aktywacji organizmu i mobilizacji ośrodkowego układu nerwowego. Stopień zaangażowania uwagi nazywamy napięciem uwagi. Najwyższe napięcie uwagi następuje przy udziale w czynnościach, które mogą być groźne dla życia lub zdrowia.

2. Dynamika uwagi (giętkość lub przerzutność uwagi) – sprawność polegająca na szybkim przenoszeniu się uwagi z jednych przedmiotów na inne, niekiedy bardzo różniące się od siebie. Podstawą ruchliwości uwagi jest ruchliwość procesów nerwowych w ośrodkach kory mózgowej (pobudzenie i hamowanie, które wiąże się z myśleniem). Silne bodźce uboczne (hałas, wonie) wyczerpuje energię procesów nerwowych osłabiając trwałość uwagi.

3. Zakres uwagi (pojemność uwagi) – mierzymy na podstawie liczby elementów, jakie jednostka potrafi jednocześnie ująć jednym aktem uwagi w odcinku czasu. Przedmioty mieszczące się w świadomości i wyróżniane nazywamy polem uwagi, zaś mieszczące się w świadomości, lecz niewyróżniane – przedpolem uwagi. Eksperymenty wykazały, że w ciągu 1/100 s można wzrokowo i słuchowo objąć uwagą jednorazowo od 5 do 6 przedmiotów. Ich zwiększenie powoduje płynny (oscylujący)charakter uwagi – przy zmniejszeniu skupienia.

4. Wybiórczość uwagi – chodzi tu o zdolność do wyodrębnienia pewnych cech, sygnałów i bodźców, występujących na niezróżnicowanym, szerszym tle. W przypadku prostych cech wybiórczość nie jest istotna, lecz w przypadku cech złożonych albo komunikatów zawierających dużą liczbę informacji, wybiórczość odgrywa znaczną rolę (np. znalezienie określonej informacji w wielostronicowym magazynie).

5. Stabilność uwagi – zdolność koncentrowania się na jedynym przedmiocie bez przerwy w ciągu dłuższego lub mniejszego okresu czasu. Gdy przedmiot obserwacji nie zmienia się, a człowiek obserwując nie wykonuje w tym czasie żadnej pracy, wówczas uwaga kieruje się na inny przedmiot. Głównym warunkiem uwagi jest sensowne powiązanie różnorodnej i dynamicznej treści w zorganizowany system skupiony wokół danego przedmiotu (przydatna jest w pracy korektorów, drukarzy) (Maruszewski 1996, s. 111).

6. Podzielność uwagi – zdolność jednoczesnego obserwowania kilku czynności (przedmiotów). Związana jest ściśle z pojemnością uwagi. Jest też ważną cechą przy wykonywaniu różnych zawodów (np. kierowca). Podzielność uwagi zależy od stopnia powiązania z sobą różnych przedmiotów i stopnia automatyzacji różnych czynności (ściślejsze powiązanie = większa automatyzacja). Podatna jest również na uczenie się.