Temat: „Klimaty Średniowiecza-architektura gotyku”

Uczestnicy: klasa II gimnazjum

Czas: 120 min.

Miejsce: muzeum

Prowadzący: Beata Hałys

Cele lekcji:

• Zapoznanie grupy z atmosferą Średniowiecza

• Kształcenie umiejętności rozpoznawania zabytków gotyckich

• Uczeń rozpoznaje na fotografiach elementy charakterystyczne dla sztuki gotyckiej: rozety, pinakle, maswerki, kolumny

• Utrwalenie pojęć: transept, ambit, nawa, prezbiterium, portal, witraż, sklepienie kolebkowe i krzyżowo-żebrowe, pinakle, maswerki

• Wychowawcze: rozwój wrażliwości estetycznej i emocjonalnej oraz budzenie szacunku dla osiągnięć twórców kultury dawnej i współczesnej

• Rozwijanie umiejętności czytania symboli kulturowych

Metody:

• Rozmowa dydaktyczna w oparciu o galerię ilustracji

• Dyskusja

• Praca z tekstem

• Notowanie wniosków interpretacyjnych

• Praca w grupach

• Warsztaty artystyczne

Materiały:

• nagranie utworu: „Stary zamek”- M. Musorgskiego

• kserokopie tekstów: J. Przybosia „Notre Dame”, T. Różewicza „Gotyk

• krzyżówki

• płyta z prezentacją o etapach powstawania średniowiecznej księgi

• papier czerpany

Przebieg:

1. Czynności organizacyjno-porządkowe

2. Wprowadzenie w nastrój słuchając utworu Musorgskiego

3. Krótka opowieść o średniowiecznym zamku przy wskazywaniu na ilustracje:

W Polsce Kazimierz wielki starał się wzmocnić system obronny kraju. Stare grody otoczone wałami z drewna i ziemi nie zapewniały już skutecznej obrony w czasie wojny. Dlatego król popierał budowę zamków warownych z cegły i kamienia. Za jego panowania wzniesiono ich ok. pięćdziesięciu, zwłaszcza na granicy ze Śląskiem. Zamek był symbolem potęgi rodu, usytuowany zazwyczaj w trudno dostępnym miejscu

i obwarowany murami obronnymi.

Najczęściej życie mieszkańców koncentrowało się w wielkiej, skromnie umeblowanej sali. Bardzo często pomieszczenia mieszkalne mieściły się w wieży. W okresie pokoju życie w zamkowych murach biegło ustalonym rytmem: rano udawano się na poranną mszę świętą, około południa jadano pierwszy posiłek, następnie wypoczywano i bawiono się. Mężczyźni spędzali czas na polowaniach, wizytach u sąsiadów, a kobiety przy krosnach i haftowaniu. Życie umilano sobie na słuchaniu opowieści o przygodach i romansach, a także na grą w kości czy szachy. Wieczorem zasiadano do najważniejszego posiłku-późnego obiadu.

Po obiedzie i wieczornych zabawach rozchodzono się do sypialni. Ściany komnat sypialnych ocieplano kobiercami, a na podłogę sypano słomę, sitowia i wonne zioła. W kominku rozpalano tylko w czasie wizyt gości. Urozmaiceniem codzienności były jarmarki, dni sądowe i festyny połączone z turniejami.

Kształt zamku gotyckiego zależał od ukształtowania terenu, na którym budowla powstawała. Bardziej malowniczo i zarazem groźniej prezentowały się zamki wznoszone na terenach górzystych. Zamki na szczycie skały nazywano „orlim gniazdem”.

1. Analiza ilustracji- omówienie cech konstrukcji gotyckiej katedry poprzez dyskusję. Ocena wypowiedzi uczniów

2. Praca w grupach – jak współcześni poeci patrzą na sztukę gotyku? Analiza

i interpretacja wierszy Różewicza „Gotyk i Przybosia „Notre Dame”. Zadania dla grup:

Przyboś „Notre Dame” (podać cytaty):

Które elementy katedry dostrzega, eksponuje poeta?

Czy nawiązuje do symboliki katedry?

Jakie emocje, przeżycia wywołuje spotkanie z katedrą?

Z miliona złożonych do modlitwy palców wzlatująca przestrzeń!

Lecz zdjęło mnie z iglicy jak z haka Wnętrze - przerażenie.

Wyszydzony i opluty wśród poczwar rozdziawionych deszczem
wiem: Co znaczę ja żywy o krok od filarów!
Te mury z odrąbanych skał - jak łby ponade mnie
zmartwychwstają z sarkofagu.

Kto wstrząsnął tą ciemnością, nagiął -
i ogarnął?

Wiem. Obciążone Jezusami krzyże
trzeba wyostrzyć w piony budowniczych drabin
i swoją wolę, zrównaną z niezgłębionym lazurem,
swoją śmierć
z ostrołuku
trafić -

- tam na klucz sklepienia
drga zamknięty pęd strzał -


I trwać pod hurgotem głazów szybujących wyżej i wyżej,
aż je, nie skończone, nagły zawrót
stoczy ze szczytu
w dwie wieże, urwane dna.

Kto pomyślał tę przepaść i odrzucił ją w górę.

Elementy katedry - Strzeliste wieże , iglice, filary-kolumny, rzeźby, pionowość, przepaść, wielkość, ogrom katedry, wyostrzone sklepienia

Symbolika – wysokie wieże jako wyraz dążenia do Boga, modlitwa skierowana do Boga, przez budowlę mówi człowiek, miliony ludzi

Emocje - Zdziwienie, zachwyt, przerażenie ogromem przestrzeni, poczucie własnej małości, podziw dla budowniczych, którzy unieśmiertelnili się w świątyni

Różewicz „Gotyk 1954”

Które elementy katedry dostrzega, eksponuje poeta?

Czemu służy motyw katedry? Czy Różewicz odwołuje się do jej symboliki? Jak ocenia współczesny świat poeta?

Żebra umarłego Boga
sklepione
nad słowami
wierzących
ślepo

Bóg
jeż niebieski
nabity na tysiąc iglic wież
katedr banków
ocieka krwią
ludzi
nie własną

z worem złota u szyi
ciągną go
na swoje dno
skazani

Żebra umarłego Boga – sklepienia, tysiące iglic wież

Nie odwołuje się do symboliki, wieże tylko po to, by pokazać śmierć Boga – pretekst do oceny współczesności

Świat – w którym nie ma Boga bo ludzie sami go zabili odwracając się od niego jak Judasz, świat wartości materialnych, interesuje ich czysta konsumpcja, wartości chrześcijańskie się w nim gubią, zagubili wartość najwyższa - sacrum

1. Pokaz multimedialny, prezentujący kolejne etapy powstawania średniowiecznej księgi.

W zaaranżowanym, średniowiecznym skryptorium uczniowie poznają warsztat pisarski i malarski, zdobywają umiejętności zestawiania barwników, używania złota, „komponowania” karty księgi itp.

Uczestnicy własnoręcznie zdobią stronę papieru czerpanego posługując się zaprezentowanym krojem gotyckiego pisma

np. piszą własne imię i gustownie ozdabiają inicjał

1. Utrwalenie poznanych wiadomości:

Krzyżówka:

Hasło: ROZETA

1. Okienna kompozycja obrazowa z kolorowych szybek (witraż)

2. Malowidło składające się z wielu kwater (poliptyk)

3. Twierdza stawiana na szczycie skały, rodzaj zamku warownego(gniazdo)

4. Malowidło na tynku (fresk)

5. Malowidło składające się z trzech kwater (tryptyk)

6. Zew. wzmocnienie ściany gotyckiej (skarpa)

„Skrzynka pytań”- każdy uczeń podchodzi i wyciąga z niej pytanie na które ma odpowiedzieć, np:

Wymień budowle, które wznoszono w Średniowieczu?

Co to jest witraż?

Jakie materiały zaczęto stosować w budownictwie?

Co to jest maswerk?

Wymień przyczyn powstawania budowli świeckich w Średniowieczu?

Jak powstawały freski?

itp.

8. Uczta na zamku- słodki poczęstunek

9. Podsumowanie i pożegnanie