Zag. 17

oprac. Kasiek

KOMEDIA SPOŁECZNA

• Panujący w pozytywizmie typ komedii wysokiej

• Pod wieloma względami odpowiednik powieści tendencyjnej

• Temat wyraźnie osadzony w aktualności, odnosił się do zjawisk, które uważano za doniosłe w skali społecznej

• Postacie najczęściej konstruowane były ze względu na swą reprezentatywność dla pewnych środowisk czy postaw. (większość należąca do sfer posiadających i inteligencji)

• Satyra poważna

• Fabuła na linii pieniądz- prestiż społeczny- miłość

• Sprawy miłosne (choć niejednokrotnie decydują o rozwiązaniu akcji) traktowano znacznie pobieżniej niż dwa pozostałe czynniki

• Ze względu na cele dydaktyczne posługiwano się szeroko dialogiem charakteryzującym, w który ujawniał moralno-intelektualne cechy postaci;

• Obciążenia dydaktyczne starano się uatrakcyjnić błyskotliwością ripost dialogowych ale przede wszystkim miała je rekompensować zajmująca fabuła- na tyle zawikłana by utrzymać w napięciu zaciekawienie odbiorcy ale na tyle przejrzysta by nie powodować trudności w odbiorze. Była to zazwyczaj jakaś intryga udaremniona w końcowych scenach utworu.

BUDOWA

Akt 1. Zgodnie z tradycja poświęcony był ekspozycji i zawiązaniu węzła dramatycznego

Akt drugi i dalsze. Ukazywały zmienne perypetie akcji

Akt ostatni. Rozwiązanie konfliktu i finał, zazwyczaj pomyślany dla bohatera pozytywnego albo nawróconego, w każdym razie każący dla postaci negatywnych.

• Zazwyczaj silne efekty -niespodzianki umieszczano na w zakończeniu każdego aktu stawiały znak zapytania nad dalszą akcją

• W akcje przedostatnim budowano wielką scenę zbiorową, gromadzącą wszystkich bohaterów sztuki punkt kulminacyjny, napięcie sięga szczytu. Następuje wówczas konfrontacja sił przeciwstawnych lub najtrudniejszy moment dla głównego bohatera, ew. nieoczekiwany wypadek- zwrot akcji przesądzający o zakończeniu.

• Józef Narzymski

• Kazimierz Zalewski Przed Ślubem

• Pomysłowość i umiejętność stopniowania efektów

• Edward Lubowski

• Zwracał uwagę przede wszystkim na szczegółowe wymodelowanie postaci

• Mniej dbał o dopracowanie konstrukcji fabularnej

• Zygmunt Sarnecki

• Głównym obiektem ataku satyrycznego był wzorzec życiowy, w którym wartości naczelne to majątek, prestiż pochodzenia i tytułu rodowego

• KS (komedia społeczna a nie jakiś tam ksiądz ;p) atakuje z jednej strony arystokratyczne przesądy, z drugiej- mieszczański snobizm zafascynowany tytułem rodowym

• Podobnie jak powieść tendencyjna, tak i KS głosiła ideały pracy organicznej, użytecznej i uczciwej, a opromienionej spokojnym szczęściem u domowego ogniska

A tu macie od CIOCI-WIKIPEDI która powołuje się na bardzo mądrą książkę Markiewicza, której niestety nie posiadam

Komedia społeczna – typ komedii, odnoszącej się do ważnych zjawisk społecznych, uprawiany w Polsce głównie w II poł. XIX w.

Komedia społeczna wzorowana była na pomysłach i technice zawartych w sztukach Emile'a Augiera, Aleksandra Dumasa (syna) i Victoriena Sardou. Jej początki w Polsce sięgają schyłku lat 50. XIX w. (Jan Chęciński, Wacław Szymanowski), a największy rozwój przypadł na lata 70. Głównymi twórcami komedii społecznych byli wtedy: Edward Lubowski, Józef Narzymski, Zygmunt Sarnecki, Kazimierz Zalewski. Komedię społeczną próbowali również uprawiać Adam Asnyk i Henryk Sienkiewicz.

Komedia społeczna pełniła podobną funkcję jak w prozie powieść tendencyjna. Tematy sztuk odnosiły się do aktualnych zjawisk, uznawanych za ważne społecznie. Bohaterowie byli najczęściej nosicielami postaw lub cech charakterystycznych dla określonych środowisk. Zwykle wywodzili się z inteligencji i sfer posiadających. Bohaterowie ludowi byli nieobecni.

Satyra w komedii społecznej miała charakter poważny, przechodzący w tonację dramatyczną lub sentymentalną, zaś wątki komediowe pojawiały się na drugim planie. Rzadziej wykorzystywano inne konwencje komediowe (komedia fredrowska, komediofarsa). Fabuła opierała się na konfliktach wartości pieniądz – prestiż społeczny – miłość, przy czym wątki uczuciowe traktowano najbardziej pobieżnie. Komedia z jednej strony piętnowała arystokratyczne przesądy, z drugiej – snobizm dorobkiewiczów. Propagowała też program pracy organicznej.

Wybrane komedie społeczne

• Edward Lubowski: Gonitwy (1877), Przesądy (1876)

• Józef Narzymski: Epidemia (1871), Pogodzeni z losem, (1878), Pozytywni (1872)

• Zygmunt Sarnecki: Dworacy niedoli, Ferbris aurea (1881)

• Kazimierz Zalewski: Górą nasi, Przed ślubem (1875), Z postępem (1874)