GEOGRAFIA EKONOMICZNA – WYKŁADY.

Wykład z dnia 28.11.2010 r.

Tempo przyrostu ludności świata.

Ludność świata w milionach	Rok	Przyrost
1 – 10	ok. 10 000 p. n. e
5 – 20	ok. 5000 p. n. e
27	ok. 2000 p. n. e
50	ok. 1000 p. n. e
170 – 400	ok. 1 n. e
190 – 206	ok. 500 n. e
254 – 345	ok. 1000
400 – 416	ok. 1250
425 – 540	ok. 1500
629 – 961	ok. 1750
1000	ok. 1820
2000	ok. 1930	( 1 miliard po 110 latach)
3000	ok. 1960	(1 miliard po 30 latach)
4000	ok. 1974	(1 miliard po 14 latach)
5000	ok. 1988	(1 miliard po 14 latach)
6000	ok. 1999	(1 miliard po 11 latach)
7000	ok. 2012	(1 miliard po 13 latach)
8000	ok. 2026	(1 miliard po 14 latach)
9000	ok. 2043	(1 miliard po 17 latach)

Najludniejsze kraje świata.

	Ludność w mln Dane z lipca 2010 r.
Lp.	Kraj
1	Chiny
2	Indie
3	USA
4	Indonezja
5	Brazylia
6	Pakistan
7	Bangladesz
8	Nigeria
9	Rosja
10	Japonia

1. Czynniki społeczno- ekonomiczne i demograficzne

Czynniki te wpływają na siebie wzajemnie. Determinują one w znaczącym stopniu rozmieszczenie ludności na Ziemi.

Wśród cech demograficznych bardzo ważna jest struktura wieku i płci.

Tereny pionierskie, pierwszy raz zasiedlane, mają wyższy odsetek mężczyzn w społeczności(mężczyźni częściej podejmują trud osadnictwa), w wyniku tego na terenach, z których ludność emigruje, większość stanowią kobiety.

Odsetek danej płci na danym obszarze ma wpływ m.in. na rozmieszczenie ekonomicznej działalności. W miejscach, gdzie większość stanowią mężczyźni będą powstawać przede wszystkim zakłady przemysłu ciężkiego, a tam gdzie prym wiodą kobiety, będzie się rozwijał przemysł lekki.

W krajach wysoko rozwiniętych jak np. Niemcy, Wielka Brytania, Francja czy USA, w wyniku zwiększania się poziomu wykształcenia wśród obywateli, podaż pracy prostej przerosła popyt na nią. Ludzie mający coraz wyższe kwalifikacje nie są zainteresowani taką pracą, gdyż nie przynosi im ona oczekiwanych profitów oraz satysfakcji.

W wyniku tego, na rynkach pracy krajów wysoko rozwiniętych występuje olbrzymie zapotrzebowanie na pracowników słabiej wykształconych, skłonnych do wykonywania mniej ambitnych zajęć. Rynek musi się wówczas otworzyć na imigrantów, głównie z krajów biednych i słabiej rozwiniętych, na przykład migracje ludności z Meksyku do USA, czy też Polaków do Wielkiej Brytanii, Niemiec i Francji.

Ponadto w krajach wysoko rozwiniętych wysoki udział ma ludność w wyższej klasie wieku, natomiast w państwach rozwijających się- niższa. Państwa bogate mają lepszą opiekę zdrowotną- trwanie życia wydłuża się, ale z drugiej strony występuję tam niski przyrost naturalny, gdyż ludność ogranicza swoją płodność.

Na rozkład ludności na naszym globie wpływ mają również migracje. Podstawową przyczyną ich istnienia jest poszukiwanie lepszej pracy, zarobków, czyli po prostu aspekt ekonomiczny

Przykładem mogą być badania przeprowadzone w USA, gdzie 85% migracji było spowodowanych nadzieją na spełnienie swoich ambicji zarobkowych. Pozostałymi przyczynami migracji są motywy: polityczny(wojny domowe, przesiedlenia), religijny, etniczny, językowy, rodzinny.

Ludność charakteryzująca się największą mobilnością, są osoby z przedziału 15-30 lat. W skutek tego na terenach odpływowych następuje tzw. drenaż siły roboczej i drenaż mózgów. Migracje mają charakter ciągły, ale nie systematyczny.

Ze względu na coraz większy napływ ludności z wsi do miast, potrzebowały one dużo więcej przestrzeni. W roku 1950 ludność miast stanowiła 28% ogółu ludności świata. W 1970r. było to już 37%, a w 1985 ok. 40%. Procesy urbanizacyjne spowodowały łączenie się sąsiadujących ze sobą miast i wchłanianie okolicznych obszarów. Powstały w ten sposób tzw. aglomeracje miejskie (metropolie).

Z badań przeprowadzonych w 2000r. wynika, że największą metropolią na świecie było Tokio z 26,4 mln mieszkańców, w Polsce najpotężniejsza była aglomeracja katowicka- 3,5 mln mieszkańców.

Dziesięć największych światowych aglomeracji miejskich w roku 2000

Lp.	Kraj	Ludność w mln
1	Tokio	26,4
2	Mexico	18,1
3	Bombaj	18,0
4	Sao Paulo	17,8
5	Nowy Jork	16,6
6	Lagos	13,4
7	Los Angeles	13,1
8	Kalkuta	12,9
9	Szanghaj	12,9
10	Buenos Aires	12,6

Wśród 200 państw świata: 140 to kraje słabo rozwinięte, pozostałe to średnio i wysoko rozwinięte. Z 6mld ludzi, 1,2mld przypada średnio i wysoko rozwinięte, natomiast 4,8mld na kraje słabo rozwinięte.

Europa

Europa z 724 mln (stan 2005) mieszkańców jest trzecim co do liczby ludności kontynentem po Azji i Afryce i należy do najgęściej zaludnionych części naszej planety.

Średnia gęstość zaludnienia

W Europie wynosi ok. 70 mieszkańców/km². Największą gęstość zaludnienia na kontynencie mają kraje Europy zachodniej, środkowej i południowej, maleje ona na północy i wschodzie kontynentu (kraje skandynawskie i Rosja).

Prognozy ludnościowe

Prognozy na przyszłość są takie, iż przyrost naturalny będzie malał. W chwili obecnej przyrost ten na świecie wynosi około 13‰, a za 40- 50 lat będzie wynosił około 4‰. W Europie przyrost naturalny będzie ujemny- -6‰, w Afryce będzie to około 10‰, w Ameryce Południowej i Środkowej będzie oscylował w granicach 5‰.

W skutek tego w latach 2040- 2050 liczba ludności krajów rozwiniętych będzie ciągle taka sama, ale z tendencjami spadkowymi. Z kolei państwa słabo rozwinięte będą skupiały 8mld ludzi. W związku z tym podziały będą jeszcze głębsze, a sfera ubóstwa coraz większa.

1. Problemy żywnościowe ludności świata

Gdyby zebrać wszystkich głodnych na świecie w jedno miejsce, okazałoby się że powstał nowy kontynent, a liczebność mieszkańców przerosła by w sumie liczbę ludności Am. Północnej i Europy Zach.

W jednym z ostatnich sprawozdań ONZ stwierdza, że liczba głodujących sięga 830 milionów ludzi.

Przyczyn jest wiele. Są to klęski wywołane przez żywioły, walki wojenne, a przede wszystkim jest to rosnące wraz ze stopniem globalizacji powszechne ubóstwo, którego piętnem jest narastające niedożywienie.

Na świecie żyje 830 milionów ludzi niedożywionych.
40% ludności świata, czyli ok. 2,5 miliarda osób, nie ma dostępu do elektryczności.
Jeden dorosły na czterech jest niepiśmienny (nigdy nie umiał pisać ani czytać - analfabeta - albo umiał, ale zapomniał).

Co tydzień ludność miejska powiększa się o milion osób.
47% osób na świecie żyje za mniej niż 2 dolary dziennie.
33% dzieci poniżej 5. roku życia cierpi z powodu niedożywienia

Jedna osoba na pięć nie ma dostępu do nowoczesnej opieki medycznej.
4,9 miliarda, czyli 80% ludzkości, to mieszkańcy krajów rozwijających się.
95% osób chorych na AIDS żyje w krajach rozwijających się.

Aż 791 milionów wśród w/w liczby głodujących to ludzie zamieszkujący kraje rozwijające się. Około ¼ tej liczby (200 milionów) stanowią dzieci, które ni osiągnęły jeszcze wieku pięciu lat.

Każda minuta przynosi śmierć 76 osób, w tym 57 dzieci. Każdego dnia liczba ta osiąga wielkość miasta takiego jak Hiroszima.

Liczba chronicznie niedożywionych na świecie (w mln):

Nasuwa się następujący wniosek, że wojny, rewolucje i morderstwa przez ostatnie 150 lat nie przyniosły takiego żniwa i nie były przyczyną śmierci tylu istnień ludzkich, ile zebrał głód przez minione pięć lat.

Każdy rok, to śmierć od 35 do 40 mln ludzi, czego powodem jest głód i niedożywienie.

Liczba ludności na świecie rośnie systematycznie a wraz z nią w sposób proporcjonalny wzrasta zapotrzebowanie na żywność.

Obecnie światowa produkcja żywności na świecie osiągnęła taki poziom, że każdy mieszkaniec Ziemi może spożyć więcej niż trzy tysiące kcal w ciągu jednej doby.

Pomimo tego przeważająca liczba mieszkańców Afryki cierpi z powodu głodu.

Dzieje się tak dlatego, że nie ma pokrycia największych obszarów zapotrzebowania żywnościowego z największymi regionami produkowania tej żywności.

FAO zalicza do głodujących tę ludność, której dzienna dieta nie przekracza 2200 kalorii. Taki poziom wyżywienia dotyczy głównie mieszkańców Afryki Czarnej.

Kraje znane z największej produkcji żywności to Stany Zjednoczone, Kanada, Australia, Nowa Zelandia, kraje Europy Zachodniej, Argentyna i Brazylia.

Produkcja żywności osiąga tam taki poziom, że kraje te mogą gromadzić nadwyżkę produkcyjną w postaci zapasów.

Jednocześnie kraje te znane są z największego eksportu żywności na świecie.

Ostatnie lata to spadek produkcji rolnej i produkcji żywności dla krajów rozwiniętych ze względów ekonomicznych.

W krajach o niskim stopniu rozwoju i rozwijających się, rozwój rolnictwa przebiega bardzo dynamicznie.

Coraz więcej pożywienia produkuje się w Azji Południowo-Wschodniej i Wschodniej, nieco mniej w krajach Ameryki Łacińskiej oraz na północy kontynentu afrykańskiego.

Pozostałe obszary Czarnego Lądu objęte są regresem produkcji rolniczej.

Dzieje się tak wskutek niesprzyjających warunków klimatu, nadmiernej eksploatacji i erozji gleb, pastwisk i gruntów, oraz wyjaławianie gleb przez prowadzenie polityki monokultur, głównie w celach eksportowych.

Ilość produkowanej w Afryce żywności utrzymuje się poniżej przyrostu liczby mieszkańców, stąd powiększający się niedobór produkcji rolnej.

Co dwa lata ma miejsce sesja ONZ ds. FAO, czyli wyżywienia i rolnictwa.

Jest to najważniejsze zgromadzenie ONZ, podejmujące decyzje dotyczące programu i budżetu, oraz ma na celu przegląd sytuacji rolnictwa na świecie, leśnictwa i rybołówstwa a także problemu wyżywienia i programu walki z głodem.

W tym celu FAO prowadzi badania i opracowuje wyniki, które są wyjściową do podejmowanych decyzji.

Obecnie przyjęte przez FAO normy dotyczące wyżywienia, to:

1. Dostarczanie organizmowi minimalnej energii od 2300 do 2700 kcal na dobę;

2. Spożycie białka w ilości 80 gram/dobę, w tym zawartość około 35% białek pochodzenia zwierzęcego.

Normy te są ruchome i zależą od szerokości geograficznej (czyli od klimatu) w jakiej się żyje, od wykonywanej pracy, a także od płci i wieku.

FAO oszacowało, że aż 25% ludności na świecie jest niedożywionych i cierpi z powodu głodu utajonego, przy czym 10% tej liczby to ludzie głodujący

Ze względu na normy żywienia, istnieje podział krajów na świecie. Kraje dzieli się na:

1. Kraje obfitego wyżywienia, gdzie na dobę średnio spożywa się więcej niż 2700 kcal i ponad 80 gram białka;

2. Kraje skromnego wyżywienia, wystarczającego - gdzie na dobę średnio spożywa się od 2300 do 2700 kcal oraz od 50 do 80 gram białka;

3. Kraje niedostatecznego wyżywienia i głodowego, gdzie średnio na dobę spożywa się poniżej 2300 kcal, oraz poniżej 50 gram białka.

Wśród najważniejszych problemów mieszkańców krajów rozwijających się, jest problem zapewnienia własnym rodzinom odpowiedniej ilości jedzenia.

Jednak nie tylko ilość jest ważna, priorytetowa jest także jakość pokarmu. W podstawowej diecie powinna znaleźć się odpowiednia ilość węglowodanów (które przede wszystkim występują w zbożu i ziemniakach), białka zwierzęcego i roślinnego, oraz tłuszczów, soli mineralnych i witamin.

Gdy któregoś składnika zabraknie, albo organizm otrzyma go w niewłaściwej proporcji, może to być początkiem poważnego schorzenia.

Ważnymi składnikami w pokarmie są witaminy. Ilości, które powinny być codziennie dostarczane do organizmu są niewielkie, ale skutki ich niedoboru - ogromne.

• Podstawowe składniki mineralne niezbędne tak samo jak witaminy, to przede wszystkim: wapń, magnez, fosfor, żelazo, jod, fluor.

Mieszkańcy w krajach rozwiniętych odżywiają się pokarmem bogatym w białka i tłuszcz zwierzęcy. Więcej niż 50% dziennego zapotrzebowania na tłuszcz zwierzęcy i białka, bierze się z jaj, mleka i mięsa. Kraje rozwijające się mogą pozwolić sobie na o wiele niższe spożycie produktów zwierzęcych. Jest to tylko 14% wszystkich spożywanych białek i tłuszczów

Oprócz białek i tłuszczów, w krajach rozwiniętych spożywa się także dużo produktów zbożowych. Jest to ilość pięć razy większa niż w krajach które się dopiero rozwijają.

Większa część z tego zboża jest wykorzystywana na pokarm dla zwierząt hodowlanych. Dopiero gdy zbożem tym nakarmi się krowy, świnie i inne zwierzęta, jest ono spożywane przez ludzi w mięsnej postaci.

Kraje objęte głodem:

• Angola

• Zambia

• Zimbabwe

• Mozambik

• Malawi

• Lesoto

• Suazi

SPOSOBY NA ROZWIĄZNIE PROBLEMU

Od około 40 lat trwają działania na świecie mające na celu rozwiązanie problemu głodu w krajach rozwijających się. Jednak były to zawsze działania doraźne polegające na imporcie żywności na obszary głodu.

Nasuwa się tu myśl, że jeżeli kraj którego mieszkańcy cierpią głód i nie mają środków na zaspokojenie swoich podstawowych potrzeb, nie będzie potrafił wygospodarować środków finansowych na kupno pożywienia poza swoimi granicami.

Taka doraźna pomoc z krajów bogatych, może odnieść negatywny skutek w krajach głodujących.

Z tego względu tak potrzebna reforma rolnictwa i całej gospodarki

Produkcję żywności można zwiększyć w Afryce poprzez powiększanie obszarów rolniczych zagospodarowując pustynne nieużytki, osuszając bagna i budując zabezpieczenia przeciwpowodziowe.

Jednak na polu tych rozważań znowu pojawia się przeszkoda trudna do pokonania, którą są wysokie koszty realizacji tych planów.

Poza tym, że działania te są niezwykle kosztowne, mogą spowodować niekorzystne zmiany w naturalnym środowisku przyrodniczym.

Wycinka tropikalnego lasu deszczowego w celu powiększenia obszarów rolniczych, może doprowadzić do ekologicznej katastrofy, ponieważ zdobyty kawałek ziemi nie wykazuje się zbytnią żyznością, zawarte w niej substancje pokarmowe i tak są wymywane przez opady intensywne opady deszczu.

Inny sposób na rozwiązanie problemu żywnościowego na świecie, to maksymalizacja wydajności na polach istniejących.

Na przykład w Japonii wprowadzono naukowe metody upraw, poprzez sztuczne procesy nawadniania, nawożenia oraz zastosowania nowoczesnych narzędzi i maszyn rolniczych.

1. Struktura demograficzna

Raport UNFPA: "Sytuacja Ludności Świata 2005.
Obietnica równości: równość płci, zdrowie reprodukcyjne i Milenijne Cele Rozwoju"

To jest proste, lecz bardzo ważne przesłanie: równość płci zmniejsza ubóstwo, ratuje życie ludzi oraz poprawia jego jakość.

Projekt Milenijny Organizacji Narodów Zjednoczonych, angażujący ponad 250 ekspertów z całego świata, stwierdza, że nierówność płci jest jednym z podstawowych przyczyn ubóstwa i wykluczenia społecznego.

Raport "Obietnica równości: rowność płci, zdrowie reprodukcyjne i Milenijne Cele Rozwoju" bada stopień, w jakim społeczność międzynarodowa realizuje obietnice złożone najbardziej zubożałym i marginalizowanym ludom.

Analizuje poczyniony postęp, ukazuje niedociągnięcia i bada powiązania pomiędzy ubóstwem, równością płci, prawami człowieka, zdrowiem reprodukcyjnym, konfliktami oraz przemocą wobec kobiet i dziewcząt