Zestaw 1

1. Omów źródła prawa rodzinnego i opiekuńczego.

• Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy,

Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy

TYTUŁ I: MAŁŻEŃSTWO

1. Zawarcie małżeństwa

2. Prawa i obowiązki małżonków

3. Małżeńskie ustroje majątkowe

4. Ustrój majątkowy

5. Ustanie małżeństwa

6. Separacja

TYTUŁ II: POKREWIEŃSTWO I POWINOWACTWO (do 13 czerwca 2009 POKREWIEŃSTWO)[1]

1. Rodzice i dzieci

2. Pochodzenie dziecka

3. Macierzyństwo

4. Ojcostwo

5. Stosunki między rodzicami a dziećmi

6. Władza rodzicielska

7. Przysposobienie

8. Obowiązek alimentacyjny

TYTUŁ III: OPIEKA I KURATELA

1. Opieka nad małoletnim

2. Ustanowienie opieki

3. Sprawowanie opieki

4. Nadzór nad sprawowaniem opieki

5. Zwolnienie opiekuna i ustanie opieki

6. Opieka nad ubezwłasnowolnionym całkowicie

7. Kuratela

1. Co to jest osoba fizyczna i prawna.

Osoba fizyczna – prawne określenie człowieka w prawie cywilnym, od chwili urodzenia do chwili śmierci, w odróżnieniu od osób prawnych. Bycie osobą fizyczną pociąga za sobą zawsze posiadanie zdolności prawnej, czyli możliwość bycia podmiotem stosunków prawnych (praw i zobowiązań). Osoby fizyczne mają także zdolność do czynności prawnych, uzależnioną pewnych warunków zawartych w KC warunków.

Osoba prawna – to jeden z rodzajów podmiotów prawa cywilnego. Osobę prawną definiuje się zazwyczaj jako trwałe zespolenie ludzi i środków materialnych w celu realizacji określonych zadań, wyodrębnione w postaci jednostki organizacyjnej wyposażonej przez prawo (przepisy prawa cywilnego) w osobowość prawną.

1. Niepełnosprawność w aspekcie prawnym.

UCHWAŁA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 1 sierpnia 1997 r.

Karta Praw Osób Niepełnosprawnych

§ 1. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uznaje, że osoby niepełnosprawne, czyli osoby, których sprawność fizyczna, psychiczna lub umysłowa trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza lub uniemożliwia życie codzienne, naukę, pracę oraz pełnienie ról społecznych (…)

Zestaw 2

1. Charakterystyka podstawowych zasad prawa cywilnego.

Prawo cywilne cechują określone zasady którymi prawo to się posługuje. Są to:

1. Zasada ochrony osoby ludzkiej - czyli przypisująca każdemu człowiekowi zdolność prawną.

2. Zasada ochrony dziecka poczętego - przyznająca mu zdolność prawną.

3. Zasada równości - przyznająca wszystkim obywatelom równość wobec prawa.

4. Zasada praw podmiotowych - czyli zespół norm ochraniających prawa jednostki.

5. Zasada autonomii woli stron - czyli samodzielność w kształtowaniu stosunków prawnych osób fizycznych bądź prawnych.

6. Zasada ochrony dobrej wiary - chroniąca osobę której działanie obarczone jest błędem nie wynikającym z jej złej woli.

7. Zasada łagodzenia - czyli dążność stron do jak najmniejszej destabilizacji porządku prawnego.

8. Zasada jednakowej ochrony każdej własności - czyli ochrona interesów bez względu na pochodzenie tytułu własności (prywatna, komunalna).

9. Zasada odpowiedzialności cywilnej - czyli odpowiedzialność za długi całym swym majątkiem.

10. Zasada odpowiedzialności za szkodę - czyli obowiązek naprawienia szkody przez osobę która ją wyrządziła.

11. Zasada dziedziczenia - czyli przejście majątku na spadkobiercę.

2. Omów składki płacone przez pracodawcę i pracownika.

RODZAJE UBEZPIECZENIEŃ	PRACOWNIK	PRACODAWCA	RAZEM
UBEZPIECZENIE SPOŁECZNE EMERYTALNE	9,76%	9,76%	19,52%
RENTOWE	1,50%	4,5%	6%
CHOROBOWE	2,45%	----------------	2,45%
WYPADKOWE	------------------------	1,67%	1,67%
FUNDUSZ PRACY (F P		2,45%	2,45%
FUNDUSZ GWARANTOWANY świadczenia pracownicze	-------------------	0,10%	0,10%
FUNDUSZ EMERYTALNY pomostowy	-------------------------	1,50%	1,50%
13,71%	19,98%	33,69%

2. Wyjaśnij pojęcie normy prawnej oraz zdarzenia prawnego.

Norma prawna - to najmniejszy stanowiący sensowną całość element prawa. Stworzona na podstawie przepisów prawnych, ustanowiona przez kompetentny organ władzy w odpowiednim trybie, reguła postępowania zewnętrznego, ogłoszona i chroniona przez państwo aparatem przymusu.

Zdarzenie prawne - zdarzenie niezależne od woli i zachowania się podmiotów prawa, wywołujące skutek prawny. Przykładami zdarzeń prawnych są:

• urodzenie i śmierć,

• zjawiska naturalne (atmosferyczne, astronomiczne itp.),

• upływ czasu.

Zestaw 3

1. Charakterystyka organów wymiaru sprawiedliwości.

Sądy:

• sądy powszechne (rozstrzygają wszelkie sprawy z zakresu prawa karnego, cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, które nie są zastrzeżone dla innych sądów):

  • sądy rejonowe,

  • sądy okręgowe,

  • sądy apelacyjne,

• Sąd Najwyższy (sprawowania nadzoru nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych, Rozpoznawania protestów wyborczych oraz stwierdzania ważności wyborów do Sejmu i Senatu oraz wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, a także ważności referendum ogólnokrajowego i referendum konstytucyjnego, opiniowania ustaw i innych aktów normatywnych),

• sądy administracyjne (wojewódzkie sądy administracyjne i Naczelny Sąd Administracyjny),

• sądy wojskowe (wojskowe sądy garnizonowe i wojskowe sądy okręgowe),

Trybunały:

• Trybunał Konstytucyjny,

• Trybunał Stanu.

1. Omów akt prawny i normatywny.

Akt prawny – rezultat tworzenia prawa przez właściwy organ państwowy lub organ do tego upoważniony

Podział aktów prawnych ze względu na zakres obowiązywania:

• Akty powszechnie obowiązujące - wiążą nieograniczony podmiotowo kręg adresatów,

• Akty wewnętrznie obowiązujące - dotyczą ograniczonego podmiotowo kręgu adresatów.

Budowa aktu prawnego:

• część nieartykułowana:

  • określenie rodzaju aktu prawnego,

  • data uchwalenia,

  • nazwa i tytuł aktu,

  • preambuła.

• część artykułowana:

  • przepisy ogólne – zakres stosunków społecznych normowanych przez akt,

  • przepisy szczegółowe – konkretne normy regulujące stosunki społeczne,

  • przepisy przejściowe i dostosowujące – regulacja wpływu nowego prawa na obowiązujące już normy,

  • przepisy końcowe - przepisy dotyczące terminu wejścia aktu w życie i wygaśnięcia mocy prawnej,

Akt normatywny – tekst zawierający sformułowane w języku prawnym i zapisane w postaci przepisów normy prawne.

Budowa aktu normatywnego:

• tytuł,

• przepisy merytoryczne,

• przepisy nowelizujące,

• przepisy przejściowe i dostosowujące,

• przepisy końcowe.

1. Charakterystyka zdolności do czynności prawnych.

Zdolność do czynności prawnych – w prawie cywilnym zdolność do dokonywania we własnym imieniu czynności prawnych, czyli do przyjmowania i składania oświadczeń woli mających na celu wywołanie powstania, zmiany lub ustania stosunku prawnego.

Pełną zdolność do czynności prawnych mają pełnoletnie osoby fizyczne[1] oraz wszystkie osoby prawne

Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają osoby małoletnie, które ukończyły 13 lat oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo, a także osoby, w stosunku do których obowiązuje postanowienie o ustanowieniu doradcy tymczasowego, wydane przez sąd w trakcie postępowania o ubezwłasnowolnienie.

Zestaw 4

1. Omów źródła i system prawa.

Źródła:

• powszechnie obowiązujące (Konstytucję, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia oraz akty prawa miejscowego),

• wewnętrznie obowiązujące (uchwały i zarządzenia Rady Ministrów).

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej – najważniejszy akt prawny (ustawa zasadnicza) Rzeczypospolitej Polskiej, uchwalony 2 kwietnia 1997 roku przez Zgromadzenie Narodowe, zatwierdzony w ogólnonarodowym referendum 25 maja 1997 roku.

Ustawa – akt prawny o charakterze powszechnie obowiązującym, najczęściej obecnie uchwalany przez parlament.

Rozporządzenie – akt normatywny wydany na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania.

Uchwała – akt woli ciała kolegialnego (organu państw., samorządowego, organizacji społ. lub polit.).

1. Charakterystyka prawa spadkowego.

Prawo spadkowe to gałąź Kodeksu Cywilnego.

Dziedziczenie nie musi się wiązać jednak z postępowaniem sądowym. Lepiej jest rozwiązać całą sprawę na podstawie testamentu. Niezwykle sprawny jest podział majątku na bazie testamentu notarialnego. Określa on kto i w jakich częściach dziedziczy majątek i o ile spełnia wszystkie wymogi formalne, nie podważa się go. Jeśli ktoś nie ma jednak ochoty na wizytę u notariusza, może spisać testament własnoręcznie, oczywiście w języku mu znanym, i opatrzyć go datą, by było pewne, że w czasie spisywania testamentu spadkodawca miał pełną zdolność do czynności prawnych.

Spadkobiercami są zazwyczaj krewni. Jeśli określa ich testament, nazywa się ich spadkobiercami testamentowymi. Może to być nawet jeszcze nienarodzone dziecko, o ile wiadomo, że się urodzi. Jeśli testament nie został sporządzony, ustawa określa spadkobierców ustawowych: małżonka, wstępni, zstępni, rodzeństwo i ich zstępni. Jeśli nie można ustalić ich tożsamości, spadek otrzymuje gmina, w której ostatnio zamieszkiwał spadkodawca, chyba, że nie da się określić stąd pochodził, wtedy całość przejmuje Skarb Państwa.

Kodeks cywilny zezwala na inne formy przekazywania majątku. Jest to darowizna, czyli przeniesienie majątku lub jego części z darczyńcy na obdarowanego lub też umorzenie długu. Członkowie rodziny spadkodawcy, którzy zostali pominięci w testamencie mają prawo do zachowku. Są to zstępni, małżonek i rodzice i mają oni uprawnienie do otrzymania przysługującej im kwoty pieniędzy. Niestety spadek nie musi oznaczać majątku, bo stanowią go czasem długi. Wtedy najlepiej odrzucić spadek. W chwili przyjęcia spadku warto natomiast pamiętać o obowiązku zapłaty podatku od spadku – najwięcej płacą osoby spoza rodziny, a najmniej najbliżsi krewni.

1. Omów pomoc udzielaną przedsiębiorcom zatrudniającym osoby niepełnosprawne.

§ 3. 1. Warunkiem udzielenia pomocy, o której mowa w § 1, jest ponoszenie podwyższonych kosztów zatrudniania osób niepełnosprawnych.

2. Przez podwyższone koszty zatrudniania osób niepełnosprawnych rozumie się:
1) obciążenia wynikające z niższej produktywności osób niepełnosprawnych:
a) zwiększony czas wykonywania czynności pracy przez zatrudnione osoby niepełnosprawne,
b) dodatkowy urlop wypoczynkowy i skrócony czas pracy,
c) zwolnienia od pracy w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym,
d) 15-minutowa przerwa w pracy na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek,
e) zwolnienia od pracy w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, a także w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy, jeżeli czynności te nie mogą być wykonane poza godzinami pracy,
f) zwiększona absencja chorobowa,
g) zwiększone zużycie materiałów i surowców,
2) koszty zatrudniania pracowników dotyczące czasu przeznaczonego wyłącznie na pomoc w pracy pracownikowi lub pracownikom niepełnosprawnym,
3) koszty adaptacji pomieszczeń,
4) koszty adaptacji lub nabycia urządzeń przeznaczonych do użytku osób niepełnosprawnych.
- które są kosztami dodatkowymi względem kosztów, które przedsiębiorca poniósłby, jeżeli zatrudniałby pracowników niebędących osobami niepełnosprawnymi, przez każdy okres, przez który pracownik lub pracownicy niepełnosprawni są w rzeczywistości zatrudniani.

3. W przypadku pracodawcy, o którym mowa w § 1, prowadzącego zakład pracy chronionej, zatrudniającego co najmniej 50 % pracowników zaliczonych do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności oraz pracowników psychicznie chorych, z epilepsją i z upośledzeniem umysłowym zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności, przez podwyższone koszty zatrudniania osób niepełnosprawnych rozumie się dodatkowo koszty:
1) budowy, instalacji lub rozbudowy danego zakładu,
2) administracyjne,
3) transportowe
- które wynikają z zatrudnienia osób niepełnosprawnych.

4. Koszty, o których mowa w ust. 2 pkt 1, przedsiębiorca wylicza w odniesieniu do pracownika niepełnosprawnego, a koszty, o których mowa w ust. 2 pkt 2-4 i ust. 3, przedsiębiorca wylicza w odniesieniu do pracownika niepełnosprawnego lub pracowników niepełnosprawnych, których dotyczą podwyższone koszty.

§ 4. 1. Maksymalna wielkość pomocy wynosi:
1) 130 % najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności,
2) 110 % najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności,
3) 50 % najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności,
oraz 100 % kwoty odpowiadającej składce należnej od pracownika na ubezpieczenie emerytalne i chorobowe oraz składce należnej od pracodawcy na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i wypadkowe od wynagrodzenia pracownika niepełnosprawnego, nie więcej jednak niż 100 % rzeczywistych podwyższonych kosztów zatrudniania osób niepełnosprawnych, o których mowa w § 3 ust. 2 i 3.

2. W przypadku osób niepełnosprawnych, u których stwierdzono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe lub epilepsję oraz niewidomych, maksymalną wielkość pomocy, o której mowa w ust. 1 pkt 1-3, zwiększa się o 75 % najniższego wynagrodzenia.
2a. Maksymalna wielkość ryczałtowo ustalonych podwyższonych kosztów zatrudniania osób niepełnosprawnych, zwanych dalej "ryczałtem", wynosi:
1) 90 % najniższego wynagrodzenia - w odniesieniu do osób zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności,
2) 70 % najniższego wynagrodzenia - w odniesieniu do osób zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności,
3) 40 % najniższego wynagrodzenia - w odniesieniu do osób zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności,
a także 100 % kwot odpowiadających składkom na ubezpieczenia społeczne, o których mowa w art. 25 ust. 3 ustawy.

2b. Kwoty, o których mowa w ust. 2a pkt 1-3, ulegają zwiększeniu o 55 % najniższego wynagrodzenia w odniesieniu do osób, u których stwierdzono upośledzenie umysłowe, chorobę psychiczną lub epilepsję, oraz do osób niewidomych.

2c. Dla pracodawców, o których mowa w art. 26a ust. 2 ustawy, ryczałt wynosi:
1) % kwoty ustalonej na podstawie ust. 2a pkt 1-3,
2) % kwoty ustalonej na podstawie ust. 2a pkt 1-3 i ust. 2b, w odniesieniu do osób, u których stwierdzono upośledzenie umysłowe, chorobę psychiczną lub epilepsję, oraz do osób niewidomych,
a także 100 % kwot odpowiadających składkom na ubezpieczenia społeczne, o których mowa odpowiednio w art. 25 ust. 2 albo art. 25 ust. 3a ustawy.

3. Maksymalna wielkość pomocy, o której mowa w ust. 1-2b, nie może przekroczyć 100 % kosztów płacy zatrudnionej osoby niepełnosprawnej.
4. Przez najniższe wynagrodzenie, o którym mowa w ust. 1-2b, rozumie się najniższe wynagrodzenie, o którym mowa w art. 2 pkt 1 ustawy.

§ 5. 1. Pomoc, o której mowa w § 1, może być udzielana łącznie z każdą pomocą przeznaczoną na zatrudnienie osób niepełnosprawnych i nie może przekroczyć podwyższonych kosztów zatrudnienia osób niepełnosprawnych, pod warunkiem że są to koszty dodatkowe w stosunku do tych, które przedsiębiorca poniósłby w przypadku zatrudnienia osób niebędących osobami niepełnosprawnymi w okresie, na który osoba lub osoby niepełnosprawne są faktycznie zatrudnione.

2. Pomoc, o której mowa w rozporządzeniu, może być udzielana łącznie z pomocą na zatrudnienie oraz inną pomocą w rozumieniu art. 87 (1) Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, jak i z innym wsparciem ze środków Wspólnoty Europejskiej, w odniesieniu do tych samych kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą, i nie może ona łącznie przekroczyć 100 % kosztów zatrudnienia w okresie, na jaki osoby niepełnosprawne zostały faktycznie zatrudnione.

3. Pomoc, o której mowa w rozporządzeniu, może być udzielana przedsiębiorcy, jeżeli w okresie kolejnych 3 lat uzyskał on pomoc, o której mowa w rozporządzeniu, nieprzekraczającą równowartości 15 mln euro brutto.

§ 6. 1. Pomoc, o której mowa w § 4, jest przekazywana w formie zaliczki lub ryczałtu na rekompensatę podwyższonych kosztów zatrudniania osób niepełnosprawnych

Zestaw 5

1. Omów kartę praw osób niepełnosprawnych.

Karta praw osób niepełnosprawnych określa ich prawa takie jak:

• dostępu do dóbr i usług umożliwiających pełne uczestnictwo w życiu społecznym,

• dostępu do leczenia i opieki medycznej, wczesnej diagnostyki, rehabilitacji i edukacji leczniczej, a także do świadczeń zdrowotnych uwzględniających rodzaj i stopień niepełnosprawności, w tym do zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze, sprzęt rehabilitacyjny,

• dostępu do wszechstronnej rehabilitacji mającej na celu adaptację społeczną,

• nauki w szkołach wspólnie ze swymi pełnosprawnymi rówieśnikami, jak również do korzystania ze szkolnictwa specjalnego lub edukacji indywidualnej,

• pomocy psychologicznej, pedagogicznej i innej pomocy specjalistycznej umożliwiającej rozwój, zdobycie lub podniesienie kwalifikacji ogólnych i zawodowych,

• pracy na otwartym rynku pracy zgodnie z kwalifikacjami, wykształceniem i możliwościami oraz korzystania z doradztwa zawodowego i pośrednictwa, a gdy niepełnosprawność i stan zdrowia tego wymaga - prawo do pracy w warunkach dostosowanych do potrzeb niepełnosprawnych,

• zabezpieczenia społecznego uwzględniającego konieczność ponoszenia zwiększonych kosztów wynikających z niepełnosprawności, jak również uwzględnienia tych kosztów w systemie podatkowym,

• życia w środowisku wolnym od barier funkcjonalnych, w tym:

• dostępu do urzędów, punktów wyborczych i obiektów użyteczności publicznej,

• swobodnego przemieszczania się i powszechnego korzystania ze środków transportu,

• dostępu do informacji,

• możliwości komunikacji międzyludzkiej,

• posiadania samorządnej reprezentacji swego środowiska oraz do konsultowania z nim wszelkich projektów aktów prawnych dotyczących osób niepełnosprawnych,

• pełnego uczestnictwa w życiu publicznym, społecznym, kulturalnym, artystycznym, sportowym oraz rekreacji i turystyce odpowiednio do swych zainteresowań i potrzeb.

1. Charakterystyka przedstawicielstwa ustawowego i pełnomocnictwa.

Przedstawicielstwo polega na tym, że czynność prawna dokonywana zostaje przez osobę zwaną przedstawicielem, w imieniu osoby zwanej dalej reprezentowanym, oraz że pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego. Przedstawicielstwo może opierać się na ustawie (przedstawicielstwo ustawowe) lub na oświadczeniu reprezentowanego (pełnomocnictwo). Przykładowo: przedstawicielem ustawowym małoletnich dzieci są ich rodzice, natomiast prokurent jest pełnomocnikiem przedsiębiorcy podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców.

Pełnomocnictwo – czynność prawną, której treścią jest oświadczenie woli mocodawcy upoważniające osobę lub osoby do dokonywania w jego imieniu czynności prawnych określonych w pełnomocnictwie. Na podstawie tego umocowania pełnomocnik jest upoważniony do reprezentowania (zastępstwa) mocodawcy, w zakresie określonym w pełnomocnictwie, w stosunkach prawnych z innymi podmiotami prawa

1. Omów stosunki prawne między małżonkami.

Stosunki prawne między małżonkami reguluje Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy.

• małżonkowie rozstrzygają wspólnie o istotnych sprawach rodziny; w braku porozumienia każdy z nich może zwrócić się o rozstrzygnięcie do sądu,

• oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli,

• jeżeli prawo do mieszkania przysługuje jednemu małżonkowi, drugi małżonek jest uprawniony do korzystania z tego mieszkania w celu zaspokojenia potrzeb rodziny. Przepis ten stosuje się odpowiednio do przedmiotów urządzenia domowego,

• oboje małżonkowie są odpowiedzialni solidarnie za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny,

• z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków,

• zgoda drugiego z małżonków jest niezbędna w wykonywaniu niektórych czynności prawnych.

Obowiązki małżonków:

1. niemajątkowe

   1. wspólnego pożycia (polega na duchowej, fizycznej i gospodarczej łączności małżonków),

   2. wzajemnej pomocy (pomoc materialna, moralna),

   3. wierności,

   4. współdziałania dla dobra rodziny,

2. majątkowe:

   1. przyczynianie się do zaspokajania potrzeb rodziny.

Zestaw 6

1. Co to jest ubezwłasnowolnienie? Podaj przykłady.

Ubezwłasnowolnienie - częściowe lub całkowite pozbawienie osoby fizycznej zdolności do czynności prawnych. Ubezwłasnowolnienie następuje w formie orzeczenia sądowego.

Zdolność do czynności prawnych – w prawie cywilnym zdolność do dokonywania we własnym imieniu czynności prawnych, czyli do przyjmowania i składania oświadczeń woli mających na celu wywołanie powstania, zmiany lub ustania stosunku prawnego.

Pełną zdolność do czynności prawnych mają pełnoletnie osoby fizyczne[1] oraz wszystkie osoby prawne

Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają osoby małoletnie, które ukończyły 13 lat oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo, a także osoby, w stosunku do których obowiązuje postanowienie o ustanowieniu doradcy tymczasowego, wydane przez sąd w trakcie postępowania o ubezwłasnowolnienie.

Art. 13.

§ 1. Osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem.

§ 2. Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską.

Art. 14.

§ 1. Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych, jest nieważna.

§ 2. Jednakże gdy osoba niezdolna do czynności prawnych zawarła umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych.

Art. 15. Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają małoletni, którzy ukończyli lat trzynaście, oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo.

Art. 16.

§ 1. Osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw.

§ 2. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę.

Art. 17. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do ważności czynności prawnej, przez którą osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem, potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego.

Art. 18.

§ 1. Ważność umowy, która została zawarta przez osobę ograniczoną w zdolności do czynności prawnych bez wymaganej zgody przedstawiciela ustawowego, zależy od potwierdzenia umowy przez tego przedstawiciela.

§ 2. Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może sama potwierdzić umowę po uzyskaniu pełnej zdolności do czynności prawnych.

§ 3. Strona, która zawarła umowę z osobą ograniczoną w zdolności do czynności prawnych, nie może powoływać się na brak zgody jej przedstawiciela ustawowego. Może jednak wyznaczyć temu przedstawicielowi odpowiedni termin do potwierdzenia umowy; staje się wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu.

Art. 19. Jeżeli osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych dokonała sama jednostronnej czynności prawnej, do której ustawa wymaga zgody przedstawiciela ustawowego, czynność jest nieważna.

Art. 20. Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego.

Art. 21. Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego rozporządzać swoim zarobkiem, chyba że sąd opiekuńczy z ważnych powodów inaczej postanowi.

1. Charakterystyka prawa rzeczowego.

Prawo rzeczowe - dział prawa cywilnego regulujący powstanie, treść, zmianę i ustanie prawa własności i innych praw do rzeczy (w wyjątkowych sytuacjach także nie do rzeczy - np. użytkowanie prawa).

Cechy praw rzeczowych:

1. Mają charakter praw bezwzględnych.

2. Skutkują względem wszystkich (erga omnes).

3. Z praw rzeczowych wynika dla każdego obowiązek powstrzymania się od czynienia czegokolwiek, co mogłoby godzić w ich treść.

4. Większość współczesnych prawodawstw przyjęło zasadę zamkniętej listy (numerus clausus) praw rzeczowych: zainteresowani mogą ustanowić jedynie takie prawo rzeczowe i tylko w takim kształcie, w jakim dopuszcza je dany system prawny.

5. Prawa rzeczowe "idą za rzeczą" (są związane z rzeczą) - mogą być realizowane bez względu na to, w czyim ręku rzecz się znajduje.

6. Zasadniczo nie polegają na obowiązku czynnych świadczeń (facere) - wyjątek: ciężary realne, przy których właściciel zobowiązany był do pozytywnych działań.

7. Uprawniony ma bezpośrednie władztwo nad rzeczą (wyjątkiem zastaw bez dzierżenia).

8. Jawność i trwałość praw rzeczowych.

1. Omów wykładnię prawa.

Wykładnia prawa polega na wyjaśnieniu sensu przepisów prawnych, ustaleniu właściwego ich rozumienia, przypisaniu im odpowiedniego znaczenia, bądź wyznaczeniu ich zakresu. Przez wykładnię rozumie się określone czynności podjęte w celu ustalenia znaczenia i zakresu wyrażeń języka prawnego.

Przedmiotem interpretacji jest język, za pomocą którego zakodowane są teksty prawne. W przypadku wykładni naczelną zasadę pełni zasada clara non sunt interpretanda, zgodnie z którą to co jest zrozumiałe i jasne nie wymaga interpretacji.

Do dokonywania wykładni niezbędne jest posługiwanie się dyrektywami interpretacyjnymi, które pozwalają na prawidłowe odczytanie przepisu. Dyrektywy interpretacyjne są to bowiem wskazówki, zalecenia dotyczące sposobów ustalenia znaczenia i zakresu zwrotów języka prawnego. Wyróżnia się dyrektywy:

• I stopnia - zalecają, w jaki sposób powinny być interpretowane przepisy prawa

• II stopnia - wskazują: jakimi dyrektywami I stopnia należy się posługiwać; ustalają kolejność posługiwania się tymi dyrektywami; ustalają kryteria wyboru jednego spośród rozbieżnych znaczeń uzyskanych za pomocą dyrektyw I stopnia.

Przyczyny powodujące konieczność stosowania wykładni:

• błędy językowe powstałe przy formułowaniu przepisów;

• zmiany społeczno-gospodarcze lub polityczne;

• zbyt ogólny charakter normy prawnej.

Rodzaje wykładni to sposoby dokonywania wykładni. Oto trzy podstawowe rodzaje wykładni:
1. Wykładnia językowa
2. Wykładnia systemowa
3. Wykładnia funkcjonalna

Wykładnie językową przeprowadza się w pierwszej kolejności. Ze względu na to, że sama nauka o języku byłaby niewystarczająca, do pełnej interpretacji stosuje się też reguły wypracowane przez nauki prawnicze, tzw. dyrektywy wykładni językowej.
Wykładnia systemowa polega na ustaleniu znaczenia interpretowanej normy w kontekście całego systemu prawa.

Wykładnia funkcjonalna. Jest to wykładnia, w której obrębie ustalamy interpretowanej normy przez uwzględnienie całego , bardzo złożonego, kontekstu funkcjonalnego. W jego skład wchodzą takie elementy, jak ustrój ekonomiczny,
społeczno – polityczny, kultura społeczna oraz ideologie propagowane przez decydentów.

Zestaw 7

1. Charakterystyka opiekuna prawnego i kurateli.

Opiekun, opiekun prawny – osoba powołana do ochrony interesów osobistych i majątkowych innej osoby, gdy ta takiej opieki potrzebuje (osoby małoletnie, osoby całkowicie ubezwłasnowolnione). Opiekun powinien zadbać o potrzeby życiowe osoby oddanej mu pod opiekę, powinien dbać także o jej majątek. Opiekun jest również przedstawicielem ustawowym swojego podopiecznego, czyli może dokonywać czynności prawnych w jego imieniu.

Stosunek prawny łączący opiekuna z podopiecznym nazywamy opieką lub opieką prawną. Opieka została uregulowana w tytule III Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (art. 145-177). Zadania opiekuna prawnego wobec innej osoby:

• zarządza jej majątkiem,

• reprezentuje w dokonywaniu czynności prawnych i składaniu oświadczeń woli.

Sąd opiekuńczy powinien interesować się losem osoby pozostającej pod opieką, a w szczególności kontrolować, czy opiekun odpowiednio wywiązuje się ze swych zobowiązań.

Kuratela - instytucja zbliżona do opieki. Jest to ustanawiana sądownie forma ochrony osób bądź praw majątkowych osób, które nie mogą same prowadzić swoich spraw (dziecka poczętego, małoletniego, osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie lub częściowo, osoby niepełnosprawnej lub osoby nieobecnej). Kuratelę sprawuje kurator ustanowiony przez sąd.

Funkcje kurateli:

• chroni interesy majątkowe osoby niepełnosprawnej, osoby częściowo ubezwłasnowolnionej, a także dziecka poczętego,

• doraźna ochrona osoby w określonej sprawie dla dokonania czynności prawnej lub wystąpienia w postępowaniu prawnym.

• funkcje ochronne nie wprost w odniesieniu do osoby, lecz do majątku, którego przynależność jest jeszcze nieznana.

1. Omów funkcjonowanie prawa rodzinnego.

Prawo rodzinne - wyspecjalizowany dział prawa cywilnego regulujący stosunki prawne w rodzinie zarówno niemajątkowe i majątkowe, jej istnienie i funkcjonowanie, stosunki wewnątrz rodziny jak i z osobami trzecimi.

W polskim systemie prawnym prawo rodzinne wyodrębnione jest w osobną gałąź prawa.
Podstawowe zasady prawa rodzinnego określone są w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym (w skrócie k.r. i o.). Do tych podstawowych zasad zaliczyć należy:

1. zasada równości małżonków, w myśl której kobieta ma równe prawa z mężczyzną we wszystkich dziedzinach życia,

2. zasada trwałości małżeństwa, polegająca na tworzeniu warunków sprzyjających trwałemu pożyciu małżonków i eliminowaniu możliwości zawierania małżeństw pochopnych,

3. zasadę zabezpieczenia losów dzieci, polegająca na tym, że władza rodzicielska musi być wykonywana tak, jak tego wymaga dobro dziecka, a rozwiązanie małżeństwa może nastąpić tylko wtedy, gdy dobro dzieci nie stoi temu na przeszkodzie,

4. zasadę równouprawnienia dzieci pozamałżeńskich z dziećmi zrodzonymi z małżeństwa.

Zasadniczym źródłem prawa rodzinnego jest u nas kodeks rodzinny i opiekuńczy z 1964 r. (wielokrotnie nowelizowany; ostatnia zmiana z dnia 24 lipca 1998 r. – Dz. U. nr 117, poz. 757), a ponadto prawo o aktach stanu cywilnego z 1986 r. (wielokrotnie nowelizowane)

1. Co to jest własność i współwłasność? Podaj przykłady.

Własność – najszersze, podstawowe prawo rzeczowe, pozwalające właścicielowi korzystać z rzeczy i rozporządzać nią z wyłączeniem innych osób (w jego ramach właściciel korzysta z maksimum uprawnień względem rzeczy). Oznaką korzystania z rzeczy są uprawnienia do posiadania, używania, pobierania pożytków i innych dochodów z rzeczy (pożytki rzeczy – naturalne, np. płody, jabłka z sadu i cywilne, np. czynsz z tytułu dzierżawy lub najmu, odsetki od pożyczki albo leasingu itp.) oraz dysponowania faktycznego rzeczą (przetwarzanie rzeczy, zużycie, a nawet zniszczenie).

Współwłasność – stanowi jedną z postaci własności podzielonej. Własność może być podzielona:

• czasowo, co obecnie polskie prawo dopuszcza tylko w stosunku do rzeczy ruchomych,

• według zakresu uprawnień przysługujących poszczególnym współwłaścicielom – właściwa współwłasność, regulowana obecnie przez art. 195-221 Kodeksu cywilnego.

Art. 195. Własność tej samej rzeczy może przysługiwać niepodzielnie kilku osobom (współwłasność).

Rodzaje współwłasności:

• współwłasność w częściach ułamkowych,

• współwłasność łączną.

Współwłasność w częściach ułamkowych, w której każdemu współwłaścicielowi przysługuje udział w prawie własności określony ułamkiem, jest samoistnym stosunkiem prawnym, regulowanym wyłącznie przez prawo rzeczowe.

Współwłasność łączna, w której nie wyróżnia się udziałów, jest zawsze stosunkiem prawnym związanym z innym stosunkiem prawnym – jego prawną konsekwencją (np. małżeńska wspólność majątkowa i wspólność majątku wspólników spółki cywilnej).

Zestaw 8

1. Omów prawa i obowiązki małżonków.

Stosunki prawne między małżonkami reguluje Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy.

• małżonkowie rozstrzygają wspólnie o istotnych sprawach rodziny; w braku porozumienia każdy z nich może zwrócić się o rozstrzygnięcie do sądu,

• oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli,

• jeżeli prawo do mieszkania przysługuje jednemu małżonkowi, drugi małżonek jest uprawniony do korzystania z tego mieszkania w celu zaspokojenia potrzeb rodziny. Przepis ten stosuje się odpowiednio do przedmiotów urządzenia domowego,

• oboje małżonkowie są odpowiedzialni solidarnie za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny,

• z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków,

• zgoda drugiego z małżonków jest niezbędna w wykonywaniu niektórych czynności prawnych.

Obowiązki małżonków:

1. niemajątkowe

   1. wspólnego pożycia (polega na duchowej, fizycznej i gospodarczej łączności małżonków),

   2. wzajemnej pomocy (pomoc materialna, moralna),

   3. wierności,

   4. współdziałania dla dobra rodziny,

2. majątkowe:

   1. przyczynianie się do zaspokajania potrzeb rodziny.

1. Na czym polega obowiązek alimentacyjny. Podaj przykłady.

Obowiązek alimentacyjny to obowiązek dostarczania środków utrzymania innej osobie.

Zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym wyróżnić możemy następujące obowiązki alimentacyjne :

• obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dzieci (dotyczy dzieci, które nie są stanie utrzymać się samodzielnie),

• obowiązek alimentacyjny dzieci względem rodziców (uprawnionym jest rodzic, który pozostaje w niedostatku),

• obowiązek alimentacyjny współmałżonka (obowiązek dostarczania środków utrzymania drugiemu współmałżonkowi),

• obowiązek alimentacyjny wobec rodzeństwa.

1. Istota nabycia i utraty własności.

Nabycie i utrata własności:

1. Sposoby nabycia własności:

   1. Pierwotne sposoby nabycia własności:

      • zawłaszczenie (własność rzeczy ruchomej niczyjej nabywa się przez jej objęcie w posiadanie samoistne),

      • zasiedzenie (nabycie własności wskutek upływu czasu-20 lat),

      • przemilczenie (nabycie wskutek braku zgłoszenia się właściciela),

      • odłączenie pożytków naturalnych od rzeczy przez uprawnionego do ich pobierania,

      • przetworzenie, pomieszanie, połączenie rzeczy ruchomych,

      • nacjonalizacja,

      • w drodze egzekucji sądowej,

   2. Pochodne sposoby nabycia własności:

      • przez dziedziczenie,

      • w drodze nadania przez władzę,

      • przez umowę przenoszącą własność.

Przeniesienie własności :

Przeniesienie przez umowy zobowiązujące do przeniesienia własności:

1. Do przeniesienia własności rzeczy oznaczonej co do tożsamości wystarczy sama umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy (np. umowa sprzedaży, zamiany czy darowizny).

2. Do przeniesienia własności rzeczy oznaczonej tylko co do gatunku lub rzeczy przyszłej potrzebne jest oprócz umowy zobowiązującej do przeniesienia własności rzeczy także przeniesienie posiadania rzeczy.

Zestaw 9

1. Charakterystyka form opodatkowania.

Podatek - przymusowe, nieodpłatne i bezzwrotne świadczenie pieniężne, pobierane przez państwo (urząd skarbowy) lub inny podmiot publiczny (samorząd terytorialny) od podatników. Niektóre z nich są zaliczane do kosztów (np. podatek od nieruchomości) inne (np. podatek dochodowy) są płacone z zysku (dochodu). Pobierane są najczęściej przez urzędy skarbowe.

Osoby fizyczne mają do wyboru cztery formy opodatkowania swoich dochodów z działalności gospodarczej: Opodatkowanie na zasadach ogólnych polega na prowadzeniu normalnej ewidencji zdarzeń związanych z osiąganiem przychodów, kosztów i w konsekwencji zysków/strat. W tej formie prowadzi się podatkową księgę przychodów i rozchodów, a dochód rozliczany jest tak samo jak w przypadku opodatkowania pracy.

Podatek liniowy 19%. podatek od dochodów z pozarolniczej działalności gospodarczej, dochód z działalności gospodarczej jest opodatkowany według 19% stawki(bez względu na wysokość dochodu).Ta forma stanowi bezpośrednią alternatywę wobec opodatkowania na zasadach ogólnych, aby ją wybrać należy złożyć pisemnie oświadczenie w urzędzie skarbowym, a dochodów opodatkowanych w ten sposób nie łączy się z dochodami z innych źródeł.

Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. W tej formie opodatkowaniu podlegają przychody osiągane przez osoby fizyczne z pozarolniczej działalności gospodarczej i niektórych innych zajęć o charakterze dorywczym ( np. wywóz drewna z lasu, przewóz uczniów do szkół), gdy są prowadzone w stosunkowo niewielkim rozmiarze. Ponadto w tej formie stosowana jest proporcjonalna skala podatkowa, a stawki są zróżnicowane ze względu na rodzaj prowadzonej działalności. Podatnicy, którzy wybrali ta formę opodatkowania mogą korzystać z ulg podatkowych, podobnie jak pozostali podatnicy podatku dochodowego. Są dwa sposoby odliczania ulg: od podstawy opodatkowania wyrażonej w kwocie przychodu lub od podatku. Zaletami tej formy opodatkowania jest brak występowania kategorii kosztów uzyskania przychodu oraz brak obowiązku prowadzenia ksiąg rachunkowych, a ewidencjonowaniu podlega tylko wielkość sprzedaży.

Karta podatkowa. Forma ta została uregulowana w odrębnej ustawie o ryczałcie z dnia 20 listopada 1998 r. Do podatników mogących opłacać podatek w formie karty podatkowej zaliczyć można osoby wykonujące pewne ściśle określone rodzaje działalności gospodarczej( np. ślusarstwo, stolarstwo), osoby fizyczne i spółki cywilne osób fizycznych . Wg ustawy podatnicy, którzy prowadzą działalność opodatkowaną w formie karty podatkowej są zwolnieni od obowiązku prowadzenia ksiąg, składania zeznań podatkowych, deklaracji o wysokości uzyskanego dochodu oraz wpłacania zaliczek na podatek dochodowy. Natomiast obowiązkiem podatników wydawanie na żądanie klienta rachunków i faktur, stwierdzających sprzedaż wyrobu, towaru lub wykonanie usługi, oraz przechowywanie w kolejności numerów kopie tych rachunków i faktur w okresie pięciu lat podatkowych, licząc od końca roku, w którym wystawiono rachunek lub fakturę.

1. Omów wydatki rodzinne.

Budżet domowy - plan finansowy, uwzględniający wszystkie dochody i wydatki gospodarstwa domowego.

Dochodami w gospodarstwie domowym nazywamy wszelkie wartości materialne wpływające do gospodarstwa domowego, zarówno w gotówce, jak i w naturze:

• z tytułu pracy

• z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej

• z tytułu posiadania kapitału:

  • papiery wartościowe,

  • lokaty bankowe,

  • lokaty rzeczowe,

  • dzierżawa, wynajem,

  • odsetki od pożyczek koleżeńskich,

• z tytułu świadczeń społecznych:

  • emerytury,

  • renty,

  • zasiłki rodzinne,

  • świadczenia przedemerytalne,

  • świadczenia pomostowe,

  • świadczenia z opieki społecznej,

  • alimenty,

• stypendia naukowe i inne,

• wygrane w konkursach i grach liczbowych.

Wydatkami gospodarstwa domowego nazywamy wartości materialne nabyte przez członków gospodarstwa domowego.

Wydatki możemy podzielić na:

1. konsumpcyjne:

• stałe, np.:

  • opłaty mieszkaniowe,

  • opłaty za media (energia elektryczna, gaz, woda),

  • żywność,

  • artykuły sanitarne i higieniczne,

• zmienne, np.:

  • remont,

  • zakup książek,

  • wycieczka,

2. inwestycyjne:

• stałe, np.:

  • edukacja (czesne),

  • opłacenie polisy,

• zmienne, np.:

  • zakup odzieży,

  • zakup obligacji,

  • kursy językowe.

Saldo – różnica pomiędzy dochodami a wydatkami.

Saldo może być:

• równe zeru, gdy dochody = wydatki,

• dodatnie, gdy dochody > wydatki ,

• ujemne, gdy dochody < wydatki.

Oszczędności, czyli nadwyżkę budżetową gospodarstwa domowe mogą ulokować np.:

• na lokatach bankowych,

• na giełdzie,

• w nieruchomościach i kosztownościach,

• w antykach,

• poprzez zakup jednostek udziałowych funduszy inwestycyjnych,

• poprzez zakup jednostek funduszy emerytalnych,

• poprzez ubezpieczenia.

W przypadku deficytu jedynym sposobem jego zmniejszenia są cięcia w wydatkach domowych. Cięcia polegają na zmniejszeniu wydatków w tych sferach, które nie są niezbędne do życia i funkcjonowania gospodarstwa domowego np. można zrezygnować z kupna zbędnych czasopism, kolejnej takiej samej bluzki, papierosów.

1. Istota finansowania świadczeń zdrowotnych.

UBEZPIECZENIA ZDROWOTNE

Ubezpieczenia zdrowotne są finansowane z obowiązkowych składek płaconych przez pracowników i przedsiębiorców. Wysokość składki w 2009 r. wynosi 9% podstawy wynagrodzenia. Z części tych pieniędzy finansowane jest funkcjonowanie służby zdrowia. Ubezpieczenie zdrowotne daje możliwość korzystania z bezpłatnej opieki lekarskiej i bezpłatnego leczenia szpitalnego.

W 1999 r. rozpoczęto reformę służby zdrowia. Jej celem miała być poprawa usług medycznych, większa dostępność do lekarza i wyspecjalizowanych usług medycznych.

Reformę rozpoczęto od utworzenia regionalnych kas chorych, których umowy zawierane z lekarzami (lekarz rodzinny – zapewnia stałą opiekę lekarską nad ubezpieczonym, decyduje o skierowaniu na leczenie specjalistyczne) i zakładami opieki zdrowotnej (szpitale, sanatoria, pracownie diagnostyczne, pogotowia ratunkowe, żłobki) miały na celu również poprawę efektywności ekonomicznej całego systemu opieki zdrowotnej. Od 1 kwietnia 2003 r. obowiązki kas chorych przejął Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ).

Świadczenia z ubezpieczenia zdrowotnego są powszechne (obejmują pracowników, pracodawców i ich rodziny) i wielozakresowe (gwarantują uzyskiwanie świadczeń pieniężnych, np. rent, i rzeczowych, np. leków).

Zestaw 10

1. Omów najważniejsze postanowienia prawa gospodarczego.

Prawo gospodarcze – zwyczajowe określenie dziedzin prawa regulujących działalność gospodarczą. Dzieli się na:

• prawo gospodarcze publiczne,

• prawo gospodarcze prywatne.

Publiczne prawo gospodarcze - prawo regulujące funkcje państwa w gospodarce:

• określenie zasad podejmowania działalności gospodarczej,

• określenie zasad podejmowania działalności gospodarczej przez przedsiębiorców zagranicznych,

• koncesjonowanie działalności gospodarczej,

• podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej przez Skarb Państwa oraz jednostki samorządu terytorialnego,

• nadzór organów państwa nad przedsiębiorcami,

• komercjalizację i prywatyzację,

• wyspecjalizowane dziedziny jak prawo ochrony konkurencji, prawo pomocy publicznej, prawo energetyczne, prawo telekomunikacyjne, prawo obrotu instrumentami finansowymi, a nawet nadzór bankowy.

Prawo gospodarcze prywatne - gałąź prawa prywatnego, regulująca stosunki prawne pomiędzy uczestnikami obrotu gospodarczego:

• podmiotowe - reguluje stosunki prawne z udziałem przedsiębiorców,

• przedmiotowo-funkcjonale - reguluje stosunki majątkowe w obrocie gospodarczym za pomocą metody cywilno-prawnej.

1. Charakterystyka struktury sądownictwa powszechnego.

Sądy powszechne – sądy rejonowe, okręgowe i apelacyjne. Sądy powszechne rozstrzygają wszelkie sprawy z zakresu prawa karnego, cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, które nie są zastrzeżone dla innych sądów.

Sąd rejonowy (skr. "SR") – w polskim systemie wymiaru sprawiedliwości sąd powszechny powołany do rozpoznawania wszystkich spraw należących do sądów powszechnych, z wyjątkiem spraw zastrzeżonych dla sądów wyższych instancji.

Sąd rejonowy dzieli się na wydziały (w zależności od potrzeb):

• cywilny,

• karny,

• rodzinny i nieletnich (sąd rodzinny),

• pracy (pracy i ubezpieczeń społecznych w sądach rejonowych mieszczących się w miastach będących siedzibami sądów okręgowych, w których utworzono wydziały ubezpieczeń społecznych),

• ksiąg wieczystych,

• gospodarczy (w sądach rejonowych mieszczących się w miastach będących siedzibami sądów okręgowych),

Sąd okręgowy (skr. "SO") – w Polsce sąd powszechny orzekający zarówno w pierwszej jak i drugiej instancji.

Sąd okręgowy dzieli się na wydziały:

• cywilny,

• karny,

• penitencjarny i nadzoru nad wykonywaniem orzeczeń sądowych,

• pracy.

• ubezpieczeń społecznych, (jeśli liczba spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych, rozpatrywanych przez sąd okręgowy jest niewielka to zamiast tego wydziału i odrębnego wydziału pracy, tworzy się wspólny wydział pracy i ubezpieczeń społecznych)

• gospodarczy.

Sąd apelacyjny – organ wymiaru sprawiedliwości powołany do rozstrzygania w II instancji spraw z zakresu:

• prawa cywilnego, gospodarczego oraz rodzinnego i opiekuńczego,

• prawa karnego,

• prawa pracy i ubezpieczeń społecznych

z obszaru działania co najmniej dwóch podległych mu sądów okręgowych (obszar apelacji).

11 Sądów apelacyjnych

45 Sądów okręgowych

323 Sądy rejonowe

1. Na czym polega istota orzeczenia sądowego. Podaj przykłady.

Orzeczenie sądowe – władcza i decyzyjna czynność procesowa dokonywana przez sąd w postępowaniu. Do orzeczeń zaliczane są (zarówno na gruncie procesu karnego, jak i procesu cywilnego):

• wyroki,

• postanowienia,

• nakazy zapłaty.

Zestaw 11

1. Charakterystyka zasobów finansowych.

Zasoby finansowe obejmują:
- zasoby pieniężne
- instrumenty kapitałowe wyemitowane przez inne jednostki (akcje)
- prawo do udzielania środków pieniężnych (udzielone pożyczki)
- prawo do wymiany instrumentów finansowych z inną jednostką na korzystnych warunkach (opcje kupna i sprzedaży)

Z zasobami pieniężnymi związane są finanse to znaczy ich sposób pozyskiwania oraz sposób wydatkowania. Aby dobrze zainwestować swoje środki pieniężne musimy podejmować właściwe decyzje finansowe, które musza być poparte wcześniejszą analiza rynku finansowego. W podejmowaniu decyzji finansowych mogą nam pomóc specjaliści, którzy zajmują się rynkiem finansowym. Obecnie na rynku mamy szereg firm, które zajmują się doradztwem finansowym. Firmy te zatrudniają wyspecjalizowane osoby, które zajmują się analiza rynku finansowego, aby w jak najkorzystniejszy sposób przyszły klient mógł zainwestować zgromadzone środki pieniężne w sposób właściwy. Doradcy finansowi mogą zaproponować klientom indywidualnym lub firmą, co w danej przyniesie korzyści finansowe lub w co ulokować zgromadzone środki pieniężne. Obecnie bardzo popularną formą inwestowania są fundusze inwestycyjne, fundusze emerytalne, zakup nieruchomości, zakup papierów wartościowych. Biura doradców finansowych pomogą nam również w wyborze właściwego kredytu na przykład na zakup domu, mieszkania lub samochodu.

1. Omów cechy i funkcje weksla.

Weksel - rodzaj papieru wartościowego, imiennego lub na zlecenie, w którym wystawca weksla (trasant) zobowiązuje się bezwarunkowo, że inna osoba (trasat) dokona na rzecz odbiorcy weksla (remitenta) zapłaty określonej sumy pieniężnej (weksel trasowany), albo sam przyrzeka, że zapłaci sumę wekslową odbiorcy weksla (weksel własny, sola weksel).

Funkcje weksla:

• funkcja kredytowa – weksel w roli pieniądza jako zapłata za towar lub usługę (forma kredytu handlowego - kupieckiego),

• funkcja płatnicza – weksel jako surogat pieniądza, można nim dokonywać zapłaty, może powodować umorzenie długu pokrytego wekslem albo zabezpieczyć zapłatę weksla w przyszłości,

• funkcja gwarancyjna – weksel może stanowić zabezpieczenie zobowiązań pieniężnych istniejących w chwili ich wystawienia i przyszłych,

• funkcja obiegowa (przedmiot obrotu) – wierzytelność wekslowa może być przenoszona w drodze indosu na inne osoby,

• funkcja refinansowa – przedstawienie weksla do dyskonta w banku pozwala posiadaczowi weksla uzyskać sumę wekslową, pomniejszoną o prowizję banku przed terminem płatności weksla (przez niektórych autorów nie jest uważana za samodzielną funkcję, a jedynie za jeden z przejawów funkcji kredytowej) .

Dla ważności weksla trasowanego niezbędne jest zamieszczenie w nim poniższych elementów:

nazwę "weksel" w samym tekście dokumentu, w języku, w jakim go wystawiono;

polecenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej;

nazwisko osoby, która ma zapłacić (trasata);

oznaczenie terminu płatności;

oznaczenie miejsca płatności;

nazwisko osoby, na której rzecz lub na której zlecenie zapłata ma być dokonana;

oznaczenie daty i miejsca wystawienia weksla;

podpis wystawcy weksla.

1. Charakterystyka wydajności pracy.

Wydajność pracy – suma produktów lub usług wykonanych w określonej jednostce czasu, przypadająca na jednego zatrudnionego. Czynniki wydajności pracy:

• kwalifikacja i doświadczenie pracowników,

• stan techn.. maszyn i narzędzi,

• dobra organizacja pracy,

• motywacyjny system płac i nagród.

Zestaw 12

1. Wyjaśnij i omów pojęcie spadku.

Spadek jest to ogół praw i obowiązków zmarłego, które przechodzą na spadkobierców w momencie otwarcia spadku czyli śmierci spadkodawcy. Spadkodawca może za życia spisać testament i w nim ustanowić spadkobierców. Jeżeli tego nie uczyni, ma miejsce dziedziczenie ustawowe. Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy. Moment ten wyznacza również nabycie majątku spadkowego przez spadkobiercę. W skład spadku wchodzą prawa i obowiązki zmarłego, zgromadzony przez niego majątek.

Spadkobiercami są:

• spadkobiercy testamentowi — osoby wskazane przez spadkodawcę w testamencie,

• spadkobiercy ustawowi — osoby wyznaczone przez ustawę (gdy spadkodawca nie skorzystał z możliwości powołania spadkobierców) na podstawie ich związku rodzinnego ze spadkodawcą opartego na więzi krwi (pokrewieństwo) lub więzi prawnej (małżeństwo, przysposobienie).

1. Charakterystyka ksiąg wieczystych

Księgi wieczyste można zdefiniować jako rodzaj dokumentu urzędowego, w którym ujawnia się właściciela nieruchomości, ograniczone prawa rzeczowe, inne prawa obciążające nieruchomość, umowy sprzedaży oraz prawa przysługujące każdoczesnemu właścicielowi nieruchomości. Treścią księgi wieczystej są wpisy dotyczące nieruchomości, dla której została założona.
Księgi są prowadzone w specjalnych Wydziałach Ksiąg Wieczystych przy sądach rejonowych. Dla każdej nieruchomości zakładana jest oddzielna księga wieczysta. Ustalenie stanu prawnego nieruchomości jest podstawą bezpieczeństwa obrotu nieruchomościami oraz zabezpieczenia kredytu hipotecznego.
Księga składa się z czterech działów:

1. Dział pierwszy charakteryzuje nieruchomość pod względem faktycznym, jej położenie z powołaniem się na plan, rodzaj zabudowy, przeznaczenie nieruchomości; zawiera również prawa rzeczowe ustanowione na korzyść danej nieruchomości (np. służebności gruntowe przysługujące każdoczesnemu właścicielowi nieruchomości jako nieruchomości władnącej.

2. Do działu drugiego wpisuje się właściciela nieruchomości i użytkownika wieczystego. Jeżeli nieruchomość ma kilku współwłaścicieli, wpisuje się każdego z nich z zaznaczeniem jego udziału.

3. Dział trzeci poświęcony jest wpisom praw rzeczowych obciążających nieruchomość z wyjątkiem hipoteki. Ponadto ujawnia się ograniczenia w rozporządzaniu nieruchomością.

4. Dział czwarty przeznaczony jest na wpisy dotyczące hipotek

3. Prawa osób niepełnosprawnych w świetle obowiązkowych przepisów

1.dostępu do dóbr i usług umożliwiających pełne uczestnictwo w życiu społecznym,

2. dostępu do leczenia i opieki medycznej, wczesnej diagnostyki, rehabilitacji i edukacji leczniczej, a także do świadczeń zdrowotnych uwzględniających rodzaj i stopień niepełnosprawności, w tym do zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze, sprzęt rehabilitacyjny,

3. dostępu do wszechstronnej rehabilitacji mającej na celu adaptację społeczną,

4.nauki w szkołach wspólnie ze swymi pełnosprawnymi rówieśnikami, jak również do korzystania ze szkolnictwa specjalnego lub edukacji indywidualnej,

5.pomocy psychologicznej, pedagogicznej i innej pomocy specjalistycznej umożliwiającej rozwój, zdobycie lub podniesienie kwalifikacji ogólnych i zawodowych,

6. pracy na otwartym rynku pracy zgodnie z kwalifikacjami, wykształceniem i możliwościami oraz korzystania z doradztwa zawodowego i pośrednictwa, a gdy niepełnosprawność i stan zdrowia tego wymaga - prawo do pracy w warunkach dostosowanych do potrzeb niepełnosprawnych,

7. zabezpieczenia społecznego uwzględniającego konieczność ponoszenia zwiększonych kosztów wynikających z niepełnosprawności, jak również uwzględnienia tych kosztów w systemie podatkowym,

8. życia w środowisku wolnym od barier funkcjonalnych, w tym:

dostępu do urzędów, punktów wyborczych i obiektów użyteczności publicznej,

swobodnego przemieszczania się i powszechnego korzystania ze środków transportu,

dostępu do informacji,

możliwości komunikacji międzyludzkiej,

9.posiadania samorządnej reprezentacji swego środowiska oraz do konsultowania z nim wszelkich projektów aktów prawnych dotyczących osób niepełnosprawnych,

10.pełnego uczestnictwa w życiu publicznym, społecznym, kulturalnym, artystycznym, sportowym oraz rekreacji i turystyce odpowiednio do swych zainteresowań i potrzeb.

Zestaw 13

1. Charakterystyka wyniku finansowego jednostki gospodarczej.

Prowadząc działalność gospodarczą, przedsiębiorstwo może osiągnąć dodatni (pozytywny) wynik finansowy, kiedy przychody będą wyższe od kosztów lub też może osiągać wartość ujemną (negatywną), wówczas, kiedy to koszty osiągną wyższą wartość. Tylko dodatni wynik finansowy jest zyskiem, natomiast wynik ujemny jest stratą.

Wynik finansowy stanowi, wyrażony w mierniku pieniężnym, rezultat działalności jednostki gospodarczej osiągnięty w pewnym okresie. Rezultat ten może być dodatni (zysk bilansowy) lub ujemny (strata bilansowa). Na wielkość wyniku finansowego wpływają:

• wyniki na działalności gospodarczej,

• wyniki działalności finansowej,

• straty i zyski nadzwyczajne powstałe na różnej działalności jednostki.

1. Omów istotę rozwiązywania konfliktów.

Konflikt jest pojęciem występującym w rozmaitych kontekstach znaczeniowych. Najczęściej mianem tym określa się sytuację, w której występuje różnica zdań, zachodzi sprzeczność interesów jednostek lub grup społecznych i możliwość rozmaitych rozwiązań. Konflikt można rozwiązać przez:

• walkę,

• ustępstwo,

• negocjacje.

Walka – kończy się zwykle narzuceniem własnego zdania i jest zwycięstwem tylko jednej ze stron. Nie jest to jednak najkorzystniejszy sposób likwidacji konfliktu, gdyż strona pokonana nie rezygnuje i często ponownie dochodzi do konfliktu.

Ustępstwa – wszystkich stron są charakterystyczne dla kompromisy, gdyż każda ze stron rezygnuje z części swych pretensji i żądań.

Negocjacje – czyli prowadzenie rokowań, mogą doprowadzić do nowego, trzeciego rozwiązania, a nie jednego z dwóch wzajemnie się wykluczających.

1. Praca w życiu człowieka.

Praca w życiu człowieka . Ogólnie ujmując "praca" to celowa (świadoma) działalność człowieka, polegająca na przekształcaniu dóbr przyrody i przystosowaniu ich do zaspokajania potrzeb ludzkich:

zapewnia materialne warunki realizacji i decyduje o jego rozwoju i ukierunkowaniu w życiu,

• jest jedną z podstawowych działalności człowieka, czyli takim działaniem, któremu nadaje pewien wyższy poziom wartości i ważności,

• ma wpływ na moralny rozwój człowieka i dzięki niej następuje współpraca i współdziałanie wzajemne ludzi i grup ludzkich,

• powoduje powstanie dóbr materialnych, tworzenie wartości kulturowych i społecznych,

• gwarantuje konieczny człowiekowi kontakt społeczny oraz realizację jego różnorodnych potrzeb,

• jest stymulatorem do zaspokajania potrzeb intelektualnych, a także źródłem egzystencji ludzkiej, czyli tworzenia jego własnego życia.

Zestaw 14

1. Testament i jego formy.

Testament to czynność prawna, w której przyszły spadkodawca dokonuje rozrządzenia swym majątkiem na wypadek swej śmierci. Testament, dopóki spadkodawca żyje, nie wywołuje żadnych skutków i zawsze można go odwołać w całości lub tylko w części, co wynika z zasady swobody testowania. Nie można się skutecznie zobowiązać, że nie zmieni się, nie odwoła, nie sporządzi nowego testamentu, gdyż sprzeciwia się to prawu.
Ważny testament można sporządzić, jeśli tylko testator posiada pełną zdolność do czynności prawnych, jest w pełni władz umysłowych i wyraził swą wolę świadomie i swobodnie , a także nie działał pod wpływem istotnego błędu uzasadniającego przypuszczenie, iż gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, to nie sporządziłby testamentu tej treści, ani nie działał pod wpływem groźby, w wyniku której mógł się obawiać, iż jemu samemu bądź innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe.
Testament może być sporządzony tylko w formie przewidzianej ustawą.

Formy testamentu:

Testament należy sporządzić w przewidzianej prawem formie, gdyż w przeciwnym razie nie będzie on ważny i po śmierci spadkodawcy nie wywoła skutków prawnych, co oznacza, że dziedziczenie odbywać się będzie według reguł przewidzianych w Kodeksie cywilnym.

Do form zwykłych testamentu należy zaliczyć:

1. testament własnoręczny (tzw. holograficzny),

2. testament w formie aktu notarialnego,

3. testament allograficzny.
   Do form szczególnych testamentu należy zaliczyć:

1. testament ustny,

2. testament podczas podróży na polskim statku morskim lub powietrznym,

3. testament wojskowy.

2. Charakterystyka stosunku pracy.

Stosunek pracy – pojęcie z zakresu prawa pracy oznaczające więź prawną łączącą pracownika i pracodawcę.

Cechą charakterystyczną stosunku pracy jest to, że pracownik zobowiązuje się świadczyć na rzecz pracodawcy pracę w miejscu i czasie przez niego określonym i pod jego kierownictwem, a pracodawca zobowiązuje się do zapłaty odpowiedniego wynagrodzenia.

Stosunek pracy może powstać na podstawie:

• umowy o pracę (nawiązywany jest na czas: określony, nieokreślony, zastępstwa lub wykonywania określonej pracy. W ten sposób zatrudnionych jest większość pracowników),

• powołania (zatrudnia się w ten sposób np. skarbnika gminy, dyrektora firmy),

• wyboru (w ten sposób nawiązuje się stosunek pracy z osobami wyłonionymi w wyborach, np. z wójtem, burmistrzem, starostą),

• mianowania (nominacji) (zatrudniani są tak przede wszystkim urzędnicy lub nauczyciele z odpowiednim stażem pracy),

• spółdzielczej umowy o pracę (w ten sposób nawiązywany jest stosunek pracy np. z członkami spółdzielni).

3. Istota odpowiedzialności cywilnej

Odpowiedzialność cywilna – ujemne konsekwencje ponoszone przez podmioty prawa w związku z zaistnieniem zdarzeń negatywnie ocenianych przez prawo. Jest to możliwość zastosowania przymusu państwowego w postaci egzekucji majątkowej, wobec określonej osoby fizycznej lub prawnej, celem realizacji ciążącego na niej obowiązku.

Odpowiedzialność najczęściej występuje w powiązaniu z długiem, chociaż mogą zdarzyć się przypadki, gdy dłużnik nie ponosi odpowiedzialności (zobowiązanie naturalne), jak również sytuacje, gdy określona osoba odpowiada mimo braku długu (np. dług gruntowy w prawie niemieckim). Na gruncie polskiego kodeksu rodzinnego i opiekuńczego istnieje możliwość zaspokojenia wierzyciela z majątku wspólnego małżonków lub majątku osobistego dłużnika.

Zestaw 15

1. Charakterystyka wykonywania zobowiązania.

Wykonanie zobowiązania – polega na spełnieniu przez dłużnika świadczenia, do którego był on zobowiązany. Oczywiście zobowiązanie zostanie wykonane wtedy, gdy świadczenie zostanie spełnione w sposób należyty.

Zasady obowiązujące przy wykonaniu zobowiązań:

• zasada realnego wykonania zobowiązania,

• zasada należytej staranności,

• zasada odpowiedniej jakości świadczenia,

• zasada osobistego wykonania zobowiązania,

• zasada niedopuszczalności odmowy przyjęcia świadczenia częściowego.

Skutki niewykonania zobowiązania:

• obowiązek naprawienia szkody,

• nieprzyjęci świadczenia,

• nabycie rzeczy na koszt dłużnika,

• wykonanie zastępcze na koszt dłużnika.

Zobowiązanie – jest to stosunek prawny, w której jedna strona zwana wierzycielem może żądać od drugiej strony zwanej dłużnikiem określonego zachowania się, zwanego świadczeniem. Na dłużnika spoczywa obowiązek spełnienia tego świadczenia.

2. Omów znane ci umowy o pracę.

Elementy umowy o pracę

• data zawarcia umowy

• określenie rodzaju umowy

• określenie stron umowy

• określenie rodzaju pracy

• określenie czasu pracy

• określenie wynagrodzenia

• określenie miejsca pracy

1. Umowy bezterminowe:

• na czas nieokreślony.

2. Umowy terminowe:

• na czas określony

• na okres próbny

• na czas wykonania określonej pracy

• na zastępstwo

Umowa na czas nieokreślony

Najkorzystniejsza dla pracownika podstawa zatrudnienia, stwarza najdalej idącą ochronę trwałości stosunku pracy. Umowa o pracę na czas nieokreślony zakłada istnienie stałej więzi prawnej między pracodawcą a pracownikiem.  Umowa ta daje pracownikowi poczucie stabilizacji. W przypadku chęci rozwiązania umowy o pracę przez pracodawcę, musi on zachować określone wymogi formalne:

• wskazanie przyczyn wypowiedzenia,

• w razie występowania w zakładzie pracy organizacji związkowej konieczna będzie również konsultacja z taką organizacją.

Termin wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony wynosi 3 miesiące.

Umowa na czas określony

Jest to umowa zawierająca termin końcowy stosunku pracy. Zawierana jest w celu wykonania zadań oznaczonych w czasie, np. ze względu na okresowy charakter pracy pewnych grup zawodowych bądź dla zapewnienia obsady stanowisk w okresach wzmożonego zapotrzebowania na pracę. Umowa na czas określony rozwiązuje się z mocy prawa po upływie okresu na jaki została zawarta. Przepis art. 25 § 1 kodeksu pracy ogranicza możliwość zawarcia umowy na czas określony tylko do dwóch umów, natomiast trzecia zawarta na czas określony przekształca się z mocy prawa w umowę na czas nieokreślony, jeśli przerwa pomiędzy kolejnymi umowami nie przekracza 1 miesiąca. Kodeks nie przewiduje wyraźnych ograniczeń co do długości trwania umowy na czas określony. Jednak zawarcie umowy na okres bardzo długi nie odpowiada społeczno - gospodarczemu przeznaczeniu umowy na czas określony. Umowa o pracę zawarta na czas określony jest w chwili obecnej najczęściej zawieraną umową. Zawarcie takiej umowy jest korzystne z punktu widzenia pracodawcy, ze względu na krótszy okres wypowiedzenie (2 tygodnie ) oraz brak obowiązku wskazywania przyczyny wypowiedzenia.

Umowa na okres próbny

Jest to jedna z umów terminowych, która różni się od innych umów terminowych swoim szczególnym przeznaczeniem, jakiemu służy. W szczególności jest to sprawdzenie przez pracodawcę przydatności pracownika do pracy w zakładzie a także poznanie przez pracownika warunków pracy w jednostce go zatrudniającej. Okres próbny nie może przekroczyć 3 miesięcy. Umowa ta nie może również być ponowiona. Dopuszczalne jest wcześniejsze rozwiązanie takiej umowy. Okres wypowiedzenia wynosi trzy dni, jeżeli umowa na okres próbny nie przekracza dwóch tygodni wówczas okres wypowiedzenia wynosi jeden dzien. Jeżeli strony zechcą kontynuować zatrudnienie po okresie próbnym powinny zawrzeć nową umowę o pracę (z zastrzeżeniem , że nie może to być kolejna umowa na okres próbny).

 Umowa na czas wykonania określonej pracy

Jest odmianą terminowej umowy o prace, zawieranej w celu świadczenia przez pracownika pracy wchodzącej w zakres pewnego oznaczonego i z góry ustalonego w czasie zadania (np. budowy mostu, zbioru truskawek, itp.). Umowy tego rodzaju nie wskazują dnia zakończenia pracy, jest ono uzależnione od zdarzenia przyszłego w postaci zakończenia określonej pracy.

 Umowa na zastępstwo

Jest odmianą umowy na czas określony. Zostaje ona zawarta na czas usprawiedliwionej nieobecności pracownika zastępowanego i rozwiązuje się z chwilą jego powrotu do pracy. Przykładami usprawiedliwionej nieobecności pracownika, są : urlop macierzyński, urlop wychowawczy, urlop bezpłatny. Dopuszczalne jest również wypowiedzenia takiej umowy. Pracownice zatrudnione na podstawie umowy na czas zastępstwa nie korzystają ze szczególnej ochrony trwałości stosunku pracy wobec kobiet w ciąży (umowa zawarta na czas zastępstwa nie ulega przedłużeniu z mocy prawa do dnia porodu).

2. Prawo administracyjne a akt administracyjny

Prawo administracyjne – gałąź prawa obejmująca zespół norm regulujących sytuację prawną podmiotów prawnie niepodporządkowanych organom administracji publicznej. Normy te oddziałują zarówno bezpośrednio poprzez ustanawianie w nich obowiązków i uprawnień, których realizacja podlega kontroli organów administracji publicznej jak i pośrednio przez stosowanie norm w drodze decyzji administracyjnej organu. Jedną z charakterystycznych cech norm prawa administracyjnego jest możliwość zastosowania przymusu państwowego w celu jego wykonania.

Akt administracyjny - jedna z prawnych form działania administracji publicznej; jednostronne, władcze oświadczenie woli organu administracji publicznej rozstrzygające w sposób prawnie wiążący o sytuacji indywidualnie określonego podmiotu prawa w konkretnej sprawie, wydane przez ten organ w toku postępowania administracyjnego, na podstawie przepisów proceduralnego prawa administracyjnego (i w wykonaniu przepisów materialnego prawa administracyjnego).

Najczęściej stosowaną formą aktu administracyjnego jest decyzja administracyjna, aktami administracyjnymi są także

• postanowienia,

• nakazy,

• licencje,

• koncesje,

• pozwolenia etc.

Zestaw 16

1. Charakterystyka systemu kar

Przestępstwem może być tylko czyn zabroniony pod groźbą kary. Katalog kar znajduje się w Kodeksie karnym. Zgodnie z Kodeksem karnym są nimi:

1. grzywna (od 1 września 1998 r. wymierza się ją w stawkach dziennych, określając liczbę stawek oraz wysokość jednej stawki),

2. ograniczenie wolności (od 1 do 12 miesięcy),

3. pozbawienie wolności (od 1 miesiąca do 15 lat),

4. 25 lat pozbawienia wolności,

5. dożywotnie pozbawienie wolności.

Środki karne:
Kodeks karny przewiduje też obok lub zamiast kar tzw. środków karnych, do których należą:

1. pozbawienie praw publicznych,

2. zakaz zajmowania określonego stanowiska, określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej,

3. zakaz prowadzenia pojazdów,

4. przepadek przedmiotów,

5. obowiązek naprawienia szkody,

6. nawiązka,

7. świadczenie pieniężne,

8. podanie wyroku do publicznej wiadomości.

2. Omów podstawowe funkcje i zadania Rzecznika Praw Obywatelskich

Zadania Rzecznika praw obywatelskich:

• stoi na straży wolności, praw człowieka i obywatela,

• kontroluje a także podejmuje stosowne czynności jeśli stwierdzi, że z powodu celowego działania lub zaniechania przez organa, organizacje albo instytucje zobowiązane do przestrzegania i realizacji wolności człowieka i obywatela nastąpiło naruszenie prawa oraz zasad współżycia i sprawiedliwości społecznej.

Funkcje:

• prewencyjną,

• diagnostyczną,

• kontrolną,

• kreującą.

3. Wyjaśnij pojęcia: prokura, notariat, adwokatura, radcy prawni

Prokura – specjalny rodzaj pełnomocnictwa dla osoby fizycznej posiadającej pełną zdolność do czynności prawnych (prokurenta), którego udzielić może każdy przedsiębiorca podlegający wpisowi do rejestru przedsiębiorców (w Krajowym Rejestrze Sądowym). Prokura upoważnia do dokonywania wszelkich czynności (sądowych i pozasądowych) związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Z czynności tych wyłączone jest zbywanie i obciążanie przedsiębiorstwa i nieruchomości, co do których konieczne jest pełnomocnictwo szczególne. Prokury nie można przenieść na inną osobę, prokurent może natomiast udzielić innej osobie pełnomocnictwa szczególnego do poszczególnej czynności

Notariat – instytucja pomocy prawnej, która ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa obrotu prawnego i jego zgodności z obowiązującym prawem.

Adwokaturę – stanowi ogół adwokatów i aplikantów adwokackich. Powołana jest do:

€€€€€ • udzielania pomocy prawnej

€€€€€ • współdziałania w ochronie praw i wolności obywatelskich oraz

€€€€€ • współdziałania w kształtowaniu i stosowaniu prawa.

Radca prawny – prawnik świadczący pomoc prawną podmiotom gospodarczym, jednostkom organizacyjnym oraz osobom fizycznym, która polega przede wszystkim na udzielaniu porad prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych oraz występowaniu przed sądami i urzędami.

Zestaw 17

1. Istota rozwiązywania umowy o pracę.

• wypowiedzenie musi mieć formę pisemną,

• może je złożyć zarówno pracodawca, jak i pracownik,

• jeśli umowę z pracownikiem rozwiązuje pracodawca, to wypowiedzenie musi zawierać pouczenie o przysługującym prawie odwołania się do sądu pracy,

• w przypadku umowy na czas nieokreślony pracodawca dodatkowo musi wskazać jego przyczynę oraz przeprowadzić konsultacje z właściwą organizacją związkową reprezentującą pracownika.

Wypowiedzenie następuje z zachowaniem okresu wypowiedzenia, który wynosi odpowiednio:

• w przypadku umowy na czas nieokreślony:

  • 2 tygodnie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy,

  • 1 miesiąc, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy,

  • 3 miesiące, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 3 lata,

• w przypadku umowy zawartej na okres próbny:

  • 3 dni robocze, jeżeli okres próbny nie przekracza 2 tygodni,

  • 1 tydzień, jeżeli okres próbny jest dłuższy niż 2 tygodnie,

  • 2 tygodnie, jeżeli okres próbny wynosi 3 miesiące,

• w przypadku umowy na czas określony strony mogą ustalić w umowie 2-tygodniowy okres wypowiedzenia, pod warunkiem wszakże, że umowa zawarta jest na okres dłuższy niż 6 miesięcy,

• w przypadku umowy zawartej na zastępstwo: 3 dni robocze.

1. Na czym polega ustanie małżeństwa.

Ustanie małżeństwa jest omówione w dziale IV Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego. Ustanie małżeństwa następuje gdy:

• jeden z małżonków zostaje uznany za zmarłego,

• nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia.

1. Ochrona pracy kobiet i młodocianych.

Ochronę pracy kobiet i młodocianych opisuje Kodeks Pracy.

Rozdział VIII

Uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem.

• nie wolno zatrudniać kobiet przy pracach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla

zdrowia,

• pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży, a

także w okresie urlopu macierzyńskiego pracownicy, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające

rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy i reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja

związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy,

• pracownicy w ciąży nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani w porze

nocnej, nie wolno bez jej zgody delegować poza stałe miejsce pracy ani zatrudniać w innym systemie czasu pracy,

• pracodawca zatrudniający pracownicę w porze nocnej jest obowiązany na okres jej ciąży

zmienić rozkład czasu pracy w sposób umożliwiający wykonywanie pracy poza porą nocną,

• pracodawca zatrudniający pracownicę w ciąży lub karmiącą dziecko piersią obowiązany jest przenieść pracownicę do innej pracy, a jeżeli jest to niemożliwe, zwolnić ją na czas niezbędny z obowiązku świadczenia pracy,

• pracownicy takiej nie można zmienić wysokości wynagrodzenia z powodu zmiany stanowiska lub godzin pracy,

• pracownicy przysługuje urlop macierzyński w zależności od ilości urodzonych dzieci przy jednym porodzie,

• pracownica ma prawo do urlopu macierzyńskiego w przypadku urodzenia martwego dziecka lub śmierci dziecka do 8 tygodni lub zachowania prawa do urlopu macierzyńskiego w przypadku zgonu dziecka po 8 tygodniach.

Art. 190.

§ 1. Młodocianym w rozumieniu kodeksu jest osoba, która ukończyła 16 lat, a nie

przekroczyła 18 lat.

Art. 191.

(…) § 5. Minister Pracy i Polityki Socjalnej w porozumieniu z Ministrem Edukacji Narodowej może w

drodze rozporządzenia określić przypadki, w których wyjątkowo jest dopuszczalne:

1. zatrudnianie młodocianych, którzy nie ukończyli gimnazjum,

2. zwolnienie młodocianych nie posiadających kwalifikacji zawodowych od odbycia przygotowania zawodowego,

3. zatrudnianie osób niemających 16 lat, które ukończyły gimnazjum,

4. zatrudnianie osób niemających 16 lat, które nie ukończyły gimnazjum.

Rozdział IV

Szczególna ochrona zdrowia.

Art. 201.

§ 1. Młodociany podlega wstępnym badaniom lekarskim przed przyjęciem do pracy oraz

badaniom okresowym i kontrolnym w czasie zatrudnienia.

§ 2. Jeżeli lekarz orzeknie, że dana praca zagraża zdrowiu młodocianego, pracodawca jest

obowiązany zmienić rodzaj pracy, a gdy nie ma takiej możliwości, niezwłocznie rozwiązać umowę o pracę i wypłacić odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. Przepis art. 51 § 2 stosuje się odpowiednio.

§ 3. Pracodawca jest obowiązany przekazać informacje o ryzyku zawodowym, które wiąże się z

pracą wykonywaną przez młodocianego, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami również

przedstawicielowi ustawowemu młodocianego.

Art. 202.

§ 1. Czas pracy młodocianego w wieku do 16 lat nie może przekraczać 6 godzin na dobę.

§ 2. Czas pracy młodocianego w wieku powyżej 16 lat nie może przekraczać 8 godzin na dobę.

§ 3. Do czasu pracy młodocianego wlicza się czas nauki w wymiarze wynikającym z obowiązkowego

programu zajęć szkolnych, bez względu na to, czy odbywa się ona w godzinach pracy.

§ 31. Jeżeli dobowy wymiar czasu pracy młodocianego jest dłuższy niż 4,5 godziny, pracodawca jest

obowiązany wprowadzić przerwę w pracy trwającą nieprzerwanie 30 minut, wliczaną do czasu pracy.

§ 4. (skreślony).

Art. 203.

§ 1. Młodocianego nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej.

§ 11. Pora nocna dla młodocianego przypada pomiędzy godzinami 22⁰⁰ a 6⁰⁰. W przypadkach

określonych w art. 191 § 5 pora nocna przypada pomiędzy godzinami 20⁰⁰ a 6⁰⁰.

§ 2. Przerwa w pracy młodocianego obejmująca porę nocną powinna trwać nieprzerwanie nie mniej

niż 14 godzin.

§ 3. Młodocianemu przysługuje w każdym tygodniu prawo do co najmniej 48 godzin nieprzerwanego

odpoczynku, który powinien obejmować niedzielę.

Art. 204.

§ 1. Nie wolno zatrudniać młodocianych przy pracach wzbronionych, których wykaz ustala w

drodze rozporządzenia Rada Ministrów.

§ 2. (skreślony).

§ 3. Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, może zezwolić na zatrudnianie młodocianych w wieku

powyżej 16 lat przy niektórych rodzajach prac wzbronionych, jeżeli jest to potrzebne do odbycia

przygotowania zawodowego, określając jednocześnie warunki zapewniające szczególną ochronę zdrowia młodocianych zatrudnionych przy tych pracach.

Zestaw 18

1. Omów zdolność do czynności prawnych.

Zdolność do czynności prawnych – w prawie cywilnym zdolność do dokonywania we własnym imieniu czynności prawnych, czyli do przyjmowania i składania oświadczeń woli mających na celu wywołanie powstania, zmiany lub ustania stosunku prawnego.

Pełną zdolność do czynności prawnych mają pełnoletnie osoby fizyczne[1] oraz wszystkie osoby prawne

Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają osoby małoletnie, które ukończyły 13 lat oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo, a także osoby, w stosunku do których obowiązuje postanowienie o ustanowieniu doradcy tymczasowego, wydane przez sąd w trakcie postępowania o ubezwłasnowolnienie.

Art. 13.

§ 1. Osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem.

§ 2. Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską.

Art. 14.

§ 1. Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych, jest nieważna.

§ 2. Jednakże gdy osoba niezdolna do czynności prawnych zawarła umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych.

Art. 15. Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają małoletni, którzy ukończyli lat trzynaście, oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo.

Art. 16. § 1. Osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw.

§ 2. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę.

Art. 17. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do ważności czynności prawnej, przez którą osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem, potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego.

Art. 18.

§ 1. Ważność umowy, która została zawarta przez osobę ograniczoną w zdolności do czynności prawnych bez wymaganej zgody przedstawiciela ustawowego, zależy od potwierdzenia umowy przez tego przedstawiciela.

§ 2. Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może sama potwierdzić umowę po uzyskaniu pełnej zdolności do czynności prawnych.

§ 3. Strona, która zawarła umowę z osobą ograniczoną w zdolności do czynności prawnych, nie może powoływać się na brak zgody jej przedstawiciela ustawowego. Może jednak wyznaczyć temu przedstawicielowi odpowiedni termin do potwierdzenia umowy; staje się wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu.

Art. 19. Jeżeli osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych dokonała sama jednostronnej czynności prawnej, do której ustawa wymaga zgody przedstawiciela ustawowego, czynność jest nieważna.

Art. 20. Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego.

Art. 21. Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego rozporządzać swoim zarobkiem, chyba że sąd opiekuńczy z ważnych powodów inaczej postanowi.

1. Najważniejsze postanowienia prawa karnego.

Prawo karne – zespół przepisów prawnych normujących kwestie odpowiedzialności karnej człowieka za czyny zabronione pod groźbą kary. Prawo karne dzieli się wg kryterium przedmiotu regulacji na:

• prawo karne materialne, zwane także prawem karnym sensu stricto, będące zespołem przepisów prawnych normujących:

  • czyny będące przestępstwami,

  • zasady odpowiedzialności za te czyny,

  • środki prawne stosowane wobec ich sprawców,

• prawo karne procesowe, określane także jako prawo karne formalne, będące zespołem przepisów prawnych normujących postępowanie w sprawach o czyny zabronione przez prawo karne materialne,

• prawo karne wykonawcze będące zespołem przepisów prawnych normujących wykonywanie:

  • kar,

  • środków karnych i zabezpieczających oraz innych rozstrzygnięć wydawanych w sprawach karnych,

Prawo karne bywa również dzielone wg kryterium zakresu zastosowania na:

• prawo karne powszechne zawierające normy dotyczące wszystkich dziedzin życia społecznego oraz wszystkich osób

• prawo karne indywidualne (prawo karne specjalne), zwane również szczególnym, zawierające normy chroniące szczególną sferę interesów (prawo karne skarbowe) lub dotyczące szczególnej grupy osób (prawo karne wojskowe).

Podstawowymi źródłami aktualnie obowiązującego w Polsce pisanego prawa karnego są ustawy:

• Kodeks Karny,

• Kodeks Postępowania Karnego,

• Kodeks Karny Wykonawczy,

• Kodeks Karny Skarbowy.

W doktrynie wyróżnia się następujące funkcje prawa karnego:

• sprawiedliwościową – oznacza zaspokojenie poczucia sprawiedliwości i osoby pokrzywdzonej, i tzw. społecznego poczucia sprawiedliwości;

• ochronną – ma na celu ochronę dóbr, mających istotne znaczenie dla rozwoju jednostki i funkcjonowania społeczeństwa, przed atakami osób naruszających normy karne; realizowana jest na płaszczyźnie prewencyjnej, represyjnej i zabezpieczającej;

• gwarancyjną – ma zabezpieczać jednostkę przed ingerencją w jej prawa przez władzę pod pretekstem wykonywania funkcji ochronnej.

1. Na czym polega pojęcie przestępstwa? Podaj przykłady.

Przestępstwo na gruncie polskiego prawa karnego jest to czyn zabroniony pod groźbą kary jako zbrodnia albo występek, przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia, bezprawny, zawiniony i społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy. Przestępstwem jest na przykład:

• zabicie człowieka,

• przerwanie ciąży z naruszeniem ustawy,

• spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.

Zestaw 19

1. Omów cechy dobrej grupy społecznej.

• stopień wewnętrznego zintegrowania

• integracja normatywna (zgodność uznawanych norm i wartości)

• integracja komunikacyjna (intensywność kontaktów)

• integracja funkcjonalna (stopień zależności między jednostkami)

1. Istota i treść wypełnienia dokumentacji biurowej.

2. Charakterystyka spółki jawnej i komandytowej.

Spółka jawna i komandytowa należą do spółek osobowych.

Spółka jawna – osobowa spółka prowadząca przedsiębiorstwo pod własną firmą i nie będąca inną spółką handlową. Spółka jawna posiada ułomną osobowość prawną. Posiada swój majątek, który stanowią wkłady wniesione do spółki oraz mienie nabyte przez spółkę w czasie jej istnienia.

Spółka komandytowa – spółka osobowa mającą na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą. Za zobowiązania spółki wobec wierzycieli odpowiada w sposób nieograniczony co najmniej jeden wspólnik (komplementariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika jest ograniczona (komandytariusz).

Zestaw 20

1. Co to jest i na czym polega odpowiedzialność cywilna.

Odpowiedzialność cywilna - ujemne konsekwencje ponoszone przez podmioty prawa w związku z zaistnieniem zdarzeń negatywnie ocenianych przez prawo. Jest to możliwość zastosowania przymusu państwowego w postaci egzekucji majątkowej, wobec określonej osoby fizycznej lub prawnej, celem realizacji ciążącego na niej obowiązku. Rodzaje odpowiedzialności:

• odpowiedzialność osobista – dłużnik odpowiada całym swoim majątkiem teraźniejszym i przyszłym za wyrządzoną szkodę,

• ograniczona odpowiedzialność osobista – odpowiedzialność sprowadza się do określonej cześci majątku lub całości,

• odpowiedzialność rzeczowa – dłużnik odpowiada jedynie określoną rzeczą - zastaw albo hipoteka.

1. Wyjaśnij pojęcie przestępstwa.

Przestępstwo na gruncie polskiego prawa karnego jest to czyn zabroniony pod groźbą kary jako zbrodnia albo występek, przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia, bezprawny, zawiniony i społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy. Przestępstwem jest na przykład:

• zabicie człowieka,

• przerwanie ciąży z naruszeniem ustawy,

• spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.

1. Omów stosunki prawne między małżonkami.

Stosunki prawne między małżonkami reguluje Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy.

• małżonkowie rozstrzygają wspólnie o istotnych sprawach rodziny; w braku porozumienia każdy z nich może zwrócić się o rozstrzygnięcie do sądu,

• oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli,

• jeżeli prawo do mieszkania przysługuje jednemu małżonkowi, drugi małżonek jest uprawniony do korzystania z tego mieszkania w celu zaspokojenia potrzeb rodziny. Przepis ten stosuje się odpowiednio do przedmiotów urządzenia domowego,

• oboje małżonkowie są odpowiedzialni solidarnie za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny,

• z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków,

• zgoda drugiego z małżonków jest niezbędna w wykonywaniu niektórych czynności prawnych.

Zestaw 21

1. Istota funkcjonowania instytucji ubezwłasnowolnienia i jej prawnych następstw.

Ubezwłasnowolnienie - częściowe lub całkowite pozbawienie osoby fizycznej zdolności do czynności prawnych. Ubezwłasnowolnienie następuje w formie orzeczenia sądowego.

Kodeks cywilny:

Art. 13.

§ 1.

Osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem.

§ 2. Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską.

Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie:

• czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych, jest nieważna.

• gdy osoba niezdolna do czynności prawnych zawarła umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych.

Art. 16.

§ 1. Osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw.

§ 2. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę.

Osoba ograniczona w zdolnościach prawnych:

• dokonała sama jednostronnej czynności prawnej, do której ustawa wymaga zgody przedstawiciela ustawowego, czynność jest nieważna,

• może bez zgody przedstawiciela ustawowego zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego,

• może bez zgody przedstawiciela ustawowego rozporządzać swoim zarobkiem, chyba że sąd opiekuńczy z ważnych powodów inaczej postanowi.

Sprawy o ubezwłasnowolnienie należą do właściwości sądów okręgowych. Wniosek o ubezwłasnowolnienie może zgłosić małżonek osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, jej krewni w linii prostej oraz rodzeństwo, jej przedstawiciel ustawowy, prokurator.

1. Omów gałęzie prawa.

• Prawo wewnętrzne:

  • Prawo konstytucyjne – zespół norm prawnych określających ustrojowe zasady funkcjonowania państwa, treść i sposoby zagwarantowania praw człowieka i obywatela oraz zaspokajania potrzeb społecznych, sposób tworzenia prawa, hierarchię źródeł prawa a także kompetencje i wzajemne relacje pomiędzy organami władzy państwowej.

  • Prawo cywilne – reguluje relacje między podmiotami prawa w relacji poziomej, czyli żaden z podmiotów pozostających w stosunku prawnym nie jest władny narzucić swojej woli drugiej stronie.

  • Prawo pracy – reguluje stosunki między pracodawcą a pracownikiem, a także organizacjami pracowników (związki zawodowe) metodą w zasadzie cywilnoprawną, jednak z dużym zakresem norm semiimperatywnych służących wyznaczeniu minimalnego poziomu ochrony pracownika. Zobacz też: Kodeks pracy.

  • Prawo karne – jest zbiorem norm mających na celu eliminację zachowań aspołecznych najcięższej wagi poprzez zastosowanie sankcji kary. (karnoprawna metoda regulacji).

  • Prawo administracyjne – reguluje relacje między podmiotami w stosunku pionowym, tj. wówczas gdy jeden z podmiotów może władczo kształtować sytuację prawną drugiego podmiotu.

  • Prawo rodzinne i opiekuńcze – wyspecjalizowany dział prawa cywilnego regulujący stosunki prawne w rodzinie zarówno niemajątkowe i majątkowe, jej istnienie i funkcjonowanie, stosunki wewnątrz rodziny jak i z osobami trzecimi.

  • Prawo finansowe – normuje gospodarkę finansową państwa.

• Prawo międzynarodowe – jedna z gałęzi prawa, obejmująca zespół norm prawnych regulujących stosunki między państwami, organizacjami międzynarodowymi, a także innymi podmiotami prawa międzynarodowego.

1. Istota funkcjonowania praworządności. Podaj przykłady.

Praworządność - ścisłe stosowanie prawa przez wszystkie organy państwowe oraz przestrzeganie prawa przez inne podmioty.

Przykładem praworządności może być:

• zwalczanie handlu ludźmi,

• zapobieganie przemocy.

Najważniejsze cechy państwa prawa to:

• zabezpieczenia wolności

  • prawa zasadnicze wyznaczają linię graniczną działań państwa,

  • ograniczanie wolności możliwe jest wyłącznie poprzez państwowe unormowania prawne,

• równość wobec prawa

  • zniesienie podziałów stanowych,

• pewność prawa

  • istnienie prawa formalnego (postępowanie sądowe przebiega zgodnie z nim),

  • nadrzędność ustaw w stosunku do innych aktów prawnych,

  • sądowa ochrona prawna,

  • ochrona przed samowolnym uwięzieniem,

  • zakaz stanowienia ustaw działających wstecz,

• trójpodział władzy

  • egzekutywa,

  • legislatywa,

  • sądownictwo (judykatywa).

Zestaw 22

1. Omów prawo rzeczowe i jego podstawowe cechy.

Prawo rzeczowe – dział prawa cywilnego regulujący powstanie, treść, zmianę i ustanie prawa własności i innych praw do rzeczy.

Cechy praw rzeczowych:

• mają charakter praw bezwzględnych,

• skutkują względem wszystkich,

• z praw rzeczowych wynika dla każdego obowiązek powstrzymania się od czynienia czegokolwiek, co mogłoby godzić w ich treść,

• prawa rzeczowe „idą za rzeczą” (są związane z rzeczą) – mogą być realizowane bez względu na to, w czyim ręku rzecz się znajduje,

• uprawniony ma bezpośrednie władztwo nad rzeczą (wyjątkiem zastaw bez dzierżenia),

• jawność i trwałość praw rzeczowych.

1. Istota użytkowania wieczystego.

Użytkowanie wieczyste - specyficzne dla polskiego prawa cywilnego prawo podmiotowe dotyczące nieruchomości gruntowej, jeden z trzech rodzajów praw rzeczowych, obok własności i praw rzeczowych ograniczonych. Polega na oddaniu w użytkowanie nieruchomości gruntowej będącej własnością skarbu państwa, województwa, powiatu bądź gminy lub związku tych jednostek osobie fizycznej lub prawnej na czas określony 99 lat (wyjątkowo krócej, lecz nie mniej niż 40 lat). Dotyczy głównie gruntów położonych w granicach administracyjnych miast.

1. Na czym polega odpowiedzialność cywilna. Podaj przykłady.

Odpowiedzialność cywilna - ujemne konsekwencje ponoszone przez podmioty prawa w związku z zaistnieniem zdarzeń negatywnie ocenianych przez prawo. Jest to możliwość zastosowania przymusu państwowego w postaci egzekucji majątkowej, wobec określonej osoby fizycznej lub prawnej, celem realizacji ciążącego na niej obowiązku. Rodzaje odpowiedzialności:

• odpowiedzialność osobista – dłużnik odpowiada całym swoim majątkiem teraźniejszym i przyszłym za wyrządzoną szkodę,

• ograniczona odpowiedzialność osobista – odpowiedzialność sprowadza się do określonej cześci majątku lub całości,

• odpowiedzialność rzeczowa – dłużnik odpowiada jedynie określoną rzeczą - zastaw albo hipoteka.

Zestaw 23

1. Charakterystyka podstawowych rodzajów przedsiębiorstw.

Spółki osobowe:

• spółka jawna – osobowa spółka prowadząca przedsiębiorstwo pod własną firmą i nie będąca inną spółką handlową. Spółka jawna posiada ułomną osobowość prawną. Posiada swój majątek, który stanowią wkłady wniesione do spółki oraz mienie nabyte przez spółkę w czasie jej istnienia.,

• spółka partnerska – tworzą ja wspólnicy (partnerzy) w celu wykonywania wolnego zawodu w spółce prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną firmą.,

• spółka komandytowa – spółka osobowa mającą na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą. Za zobowiązania spółki wobec wierzycieli odpowiada w sposób nieograniczony co najmniej jeden wspólnik (komplementariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika jest ograniczona (komandytariusz).,

• spółka komandytowo-akcyjna – spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której za zobowiązania spółki wobec wierzycieli co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem. Akcjonariusz nie odpowiada za zobowiązania spółki..

Spółki kapitałowe:

• spółka z ograniczoną odpowiedzialnością – liczba wspólników posiadających udziały w spółce może być dowolna, jednak w przypadku gdy istnieje tylko jeden wspólnik i dokonuje on czynności prawnej z własną spółką czynność ta wymaga formy aktu notarialnego. Wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki, a ich "ograniczoną" odpowiedzialność można co najwyżej odnieść do ryzyka ekonomicznego związanego z inwestycją w spółkę. Spółka posiada osobowość prawną (od momentu wpisu do rejestru sądowego). Spółka ta składa się z zarządu, zgromadzenia wspólników, rady nadzorczej.

• spółka akcyjna – kapitał zakładowy składa się z wkładów założycieli, którzy stają się współwłaścicielami spółki (akcjonariuszami). Akcjonariusze nie odpowiadają za zobowiązania spółki, ryzyko ponoszą jedynie do wysokości wniesionego kapitału oraz czerpią zyski. Organami spółki są: zarząd (powoływany maksymalnie na 5 lat, reprezentujący spółkę na zewnątrz i prowadzący jej sprawy), rada nadzorcza (wykonująca stały nadzór nad zarządem, składa się z minimum 3 członków, w spółkach publicznych - minimum 5 osób, powoływanych i odwoływanych przez zgromadzenie akcjonariuszy), walne zgromadzenie.

1. Omów funkcjonowanie Giełdy Papierów Wartościowych.

Giełda Papierów Wartościowych – instytucja publiczna mająca na celu zapewnienie możliwości obrotu papierami wartościowymi (takimi jak akcje, obligacje, prawa poboru, itp.) dopuszczonymi do obrotu giełdowego.

Na giełdzie papierów wartościowych odbywają się notowania, w czasie których ustalany jest kurs każdego z emitowanych papierów wartościowych. Są to notowania ciągłe i notowania w systemie kursu jednolitego.

Najwyższym organem giełdy jest Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy Giełdy. Prawo do udziału w walnym zgromadzeniu mają wszyscy akcjonariusze giełdy. Do kompetencji walnego zgromadzenia należy m.in. dokonywanie zmian w statucie oraz wybór członków Rady Giełdy.

Dwunastoosobowa Rada Giełdy nadzoruje działalność giełdy, decyduje o nadaniu lub cofnięciu statusu członka giełdy. Rada składa się z przedstawicieli banków, domów maklerskich, instytucji finansowych, izb gospodarczych i emitentów.

Zarząd giełdy kieruje bieżącą działalnością giełdy, dopuszcza do obrotu giełdowego papiery wartościowe, określa zasady wprowadzania papierów wartościowych do obrotu, nadzoruje działalność maklerów giełdowych i członków giełdy w zakresie obrotu giełdowego. Zarząd giełdy składa się z czterech osób. Pracami zarządu kieruje prezes zarządu wybrany przez walne zgromadzenie.

1. Charakterystyka programu rozwoju służby zdrowia.

• przekształcanie szpitali w spółki oraz pomoc finansowa dla samorządów, które zdecydują się na przekształcenie szpitali w spółki prawa handlowego.

Zestaw 24

1. Charakterystyka systemu emerytalnego.

W Polsce państwowa emerytura przysługuje osobom, które osiągnęły wiek emerytalny i mają udokumentowany wymagany okres zatrudnienia (dotyczy tylko tzw. starej emerytury, a więc osób, które urodziły się przed 1949 rokiem). W nowym systemie staż pracy jest nieistotny, wymagany jest natomiast odpowiedni poziom indywidualnego konta ubezpieczonego. Innymi słowy – emerytura zależy od wysokości kapitału zgromadzonego przez całe życie.

W Polsce wiek emerytalny wynosi obecnie 60 lat dla kobiet i 65 dla mężczyzn. Świadczenia społeczne są obsługiwane oddzielnie dla rolników (KRUS) oraz dla reszty pracujących (ZUS).

Polski system emerytalny dzieli się na tzw. 3 filary:

I filar – Fundusz Ubezpieczeń Społecznych obsługiwany przez ZUS (obowiązkowy):

Wypłacane emerytury finansowane są ze składek osób aktualnie pracujących. Za obowiązkowe składki ZUS w wysokości 19,52% (w przypadku posiadania II filaru 12,22%) wynagrodzenia brutto nabywane są uprawnienia emerytalne, które nie są dziedziczone.

II filar – Otwarty fundusz emerytalny (w skrócie OFE) (obowiązkowy):

Zgodnie ze zmianą w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r., nr 205, poz. 1585, z późn. zm.), do otwartego funduszu emerytalnego będzie przekazywana część składki na ubezpieczenie emerytalne wynosząca 2,3% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne należnej za okres od dnia wejścia w życie ustawy do dnia 31 grudnia 2012 r. Przed powyższa zmianą, do otwartego funduszu emerytalnego przekazywano część składki w wysokości 7,3% podstawy wymiaru składki. Od dnia 1 stycznia 2013 r. przekazywana część składki wzrośnie do 2,8% podstawy wymiaru składki, od dnia 1 stycznia 2014 r. do dnia 31 grudnia 2014 r. będzie to 3,1% podstawy wymiaru składki, za okres od dnia 1 stycznia 2015 r. do dnia 31 grudnia 2016 r. będzie to 3,3% podstawy wymiaru składki, a docelowo, od 1 stycznia 2017 r. będzie to 3,5% podstawy wymiaru składki.

III filar – np. Indywidualne konto emerytalne (w skrócie IKE) (dobrowolny):

Obejmuje pracownicze programy emerytalne (PPE) oraz indywidualne konta emerytalne (IKE). Mianem III filaru określa się także wszelkie inne dobrowolne formy oszczędzania na emeryturę.

1. Omów formalności związane z rozpoczęciem działalności gospodarczej.

Pierwszym ważnym krokiem przy zakładaniu własnej Irmy jest dobór odpowiedniej formy prawno-organizacyjnej. Do wyboru są następujące formy:

• osoba fizyczna,

• spółka cywilna,

• spółki handlowe osobowe:

  • spółka jawna,

  • spółka partnerska,

  • spółka komandytowa,

  • spółka komandytowo-akcyjna,

• spółki kapitałowe:

  • spółka z ograniczoną odpowiedzialnością,

  • spółka akcyjna.

Aby założyć własną działalność należy dopełnić następujących formalności:

1. Rejestracja firmy we właściwym Urzędzie Gminy w wydziale Ewidencji Działalności Gospodarczej.

2. Uzyskanie REGONU w Urzędzie statystycznym.

3. Założenie rachunku bankowego.

4. Wyrobienie pieczątki.

5. Zgłoszenie w Urzędzie Skarbowym.

6. Zgłoszenie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych.

7. Zgłoszenie w Inspekcji Sanitarnej.

8. Ubieganie się o dotacje.

Ad. 1. REJESTRACJA FIRMY

Osoba fizyczna rejestruje swoją działalność w Urzędzie Gminy w Ewidencji Działalności Gospodarczej. Ciągu kilku do kilkunastu dni powinno się otrzymać zaświadczenie o wpisie firmy do ewidencji działalności gospodarczej.

Ad. 2. UZYSKANIE REGONU

O REGON należy ubiega się Urzędzie Statystycznym. Do składanego wniosku należy dołączyć wypis, wyciąg z rejestru lub zaświadczenie potwierdzające powstanie podmiotu lub podjęcie działalności gospodarczej albo zmianę cech objętych wpisem do rejestru podmiotów.

Ad. 3. BANK

Przedsiębiorca musi wybrać bank, który zajmie się prowadzeniem rachunku jego firmy. Można mieć kilka rachunków bankowych, ale w tym wypadku zgłoszeniom w Urzędzie Skarbowych, ZUS i innych podlegają wszystkie rachunki. Przepisy nie zobowiązują przedsiębiorcy do zakładania rachunku bankowego, jednakże część rozliczeń można dokonać wyłącznie za pośrednictwem banku.

Ad. 4. WYROBIENIE PIECZĄTKI

Wyrobienie pieczątki nie wynika z żadnych przepisów z tym, że może okazać się niezbędne podczas załatwiania niektórych spraw np. związanych z założeniem własnej firmy, korzystania z usług innych firm itp.

Ad. 5. ZGŁOSZENIE W URZĘDZIE SKARBOWYM

Wszyscy przedsiębiorcy są zobowiązanie do zgłoszenia w Urzędzie Skarbowym. Do rejestracji firmy będą potrzebne uwierzytelnione lub urzędowo poświadczone kserokopie niektórych dokumentów. W przypadku osób fizycznych są to:

• wypełniony formularz NIP-1,

• zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej,

• REGON,

• umowa rachunku bankowego,

• akt notarialny własności lokalu lub umowa najmu lokalu,

w przypadku spółek cywilnych:

• wypełniony formularz NIP-2,

• zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej,

• REGON,

• umowa rachunku bankowego,

• akt notarialny własności lokalu lub umowa najmu lokalu,

• umowa spółki cywilnej, zarejestrowanej w US,

natomiast w przypadku innych spółek:

• wypełniony formularz NIP-1,

• REGON,

• akt notarialny o założeniu spółki,

• postanowienie sądu rejonowego o zarejestrowaniu spółki,

• wypis z rejestru handlowego,

• umowa rachunku bankowego,

• akt notarialny własności lokalu lub umowa najmu lokalu.

Ad. 6. ZGŁOSZENIE W ZAKŁADZIE UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

Zgłoszenia w ZUS należy dokonać w terminie 7 dni od daty założenia działalności. W zależności od formy organizacyjnej oraz od innych tytułów korzysta się z odpowiednich formularzy zgłoszeniowych. Składając formularz należy okazać się kopiami dokumentów rejestracyjnych firmy oraz dowodem osobistym.

Ad. 7. ZGŁOSZENIE W INSPEKCJI SANITARNEJ

Przedsiębiorca powinien zawiadomić na piśmie (w ciągu 14 dni) Państwowego Inspektora Sanitarnego w Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej o miejscu, rodzaju i zakresie prowadzonej działalności oraz o przewidywanej liczbie pracowników. Jeżeli nie zamierza zatrudniać pracowników nie jest to konieczne.

Ad. 8. ZGŁOSZENIE W PAŃSTWOWEJ INSPEKCJI PRACY

Należy powiadomić Państwową Inspekcję Pracy o istnieniu firmy (w ciągu 30 dni) dopiero z chwilą zatrudnienia przez nią pierwszego pracownika.

1. Charakterystyka budżetu rodzinnego.

Budżet domowy - plan finansowy, uwzględniający wszystkie dochody i wydatki gospodarstwa domowego.

Dochodami w gospodarstwie domowym nazywamy wszelkie wartości materialne wpływające do gospodarstwa domowego, zarówno w gotówce, jak i w naturze:

• z tytułu pracy

• z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej

• z tytułu posiadania kapitału:

  • papiery wartościowe,

  • lokaty bankowe,

  • lokaty rzeczowe,

  • dzierżawa, wynajem,

  • odsetki od pożyczek koleżeńskich,

• z tytułu świadczeń społecznych:

  • emerytury,

  • renty,

  • zasiłki rodzinne,

  • świadczenia przedemerytalne,

  • świadczenia pomostowe,

  • świadczenia z opieki społecznej,

  • alimenty,

• stypendia naukowe i inne,

• wygrane w konkursach i grach liczbowych.

Wydatkami gospodarstwa domowego nazywamy wartości materialne nabyte przez członków gospodarstwa domowego.

Wydatki możemy podzielić na:

1. konsumpcyjne:

• stałe, np.:

  • opłaty mieszkaniowe,

  • opłaty za media (energia elektryczna, gaz, woda),

  • żywność,

  • artykuły sanitarne i higieniczne,

• zmienne, np.:

  • remont,

  • zakup książek,

  • wycieczka,

2. inwestycyjne:

• stałe, np.:

  • edukacja (czesne),

  • opłacenie polisy,

• zmienne, np.:

  • zakup odzieży,

  • zakup obligacji,

  • kursy językowe.

Saldo – różnica pomiędzy dochodami a wydatkami.

Saldo może być:

• równe zeru, gdy dochody = wydatki,

• dodatnie, gdy dochody > wydatki ,

• ujemne, gdy dochody < wydatki.

Oszczędności, czyli nadwyżkę budżetową gospodarstwa domowe mogą ulokować np.:

• na lokatach bankowych,

• na giełdzie,

• w nieruchomościach i kosztownościach,

• w antykach,

• poprzez zakup jednostek udziałowych funduszy inwestycyjnych,

• poprzez zakup jednostek funduszy emerytalnych,

• poprzez ubezpieczenia.

W przypadku deficytu jedynym sposobem jego zmniejszenia są cięcia w wydatkach domowych. Cięcia polegają na zmniejszeniu wydatków w tych sferach, które nie są niezbędne do życia i funkcjonowania gospodarstwa domowego np. można zrezygnować z kupna zbędnych czasopism, kolejnej takiej samej bluzki, papierosów.

Zestaw 25

1. Omów rynek świadczeń zdrowotnych.

Prawo do ochrony zdrowia oraz prawo do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych to podstawowe prawa zagwarantowane w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Odpowiedzialność za zapewnienie obywatelom równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych spada

na władze publiczne.

W Ustawie zdefiniowane są także zasady i tryb finansowania świadczeń oraz zasady ubezpieczenia zdrowotnego, którego podstawą jest solidaryzm społeczny. Oznacza to, że każdy ubezpieczony, bez względu na to, jak wysoka jest składka,

którą płaci, otrzymuje takie same świadczenia opieki zdrowotnej.

Podstawową instytucją, wskazaną w ustawie, zapewniającą i finansującą świadczenia opieki zdrowotnej dla ubezpieczonych oraz osób uprawionych do świadczeń opieki zdrowotnej jest Narodowy Fundusz Zdrowia. W jego skład wchodzą Centrala oraz 16 oddziałów wojewódzkich:

1. Dolnośląski OW NFZ

2. Kujawsko-Pomorski OW NFZ

3. Lubelski OW NFZ

4. Lubuski OW NFZ

5. Łódzki OW NFZ

6. Małopolski OW NFZ

7. Mazowiecki OW NFZ

8. Opolski OW NFZ

9. Podkarpacki OW NFZ

10. Podlaski OW NFZ

11. Pomorski OW NFZ

12. Śląski OW NFZ

13. Świętokrzyski OW NFZ

14. Warmińsko-Mazurski OW NFZ

15. Wielkopolski OW NFZ

16. Zachodniopomorski OW NFZ

„Świadczeniobiorcy mają, na zasadach określonych w ustawie, prawo do świadczeń opieki zdrowotnej, których celem jest zachowanie zdrowia, zapobieganie chorobom i urazom, wczesne wykrywanie chorób, leczenie, pielęgnacja oraz zapobieganie niepełnosprawności i jej ograniczanie” (art. 15. ust. 1. Ustawy).

Świadczenia opieki zdrowotnej finansowane ze środków publicznych obejmują:

Świadczenia zdrowotne, czyli wszelkie czynności służące zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia oraz inne działania medyczne wynikające z procesu leczenia lub odrębnych przepisów, a związane z:

• badaniem i poradą lekarską,

• leczeniem,

• rehabilitacją leczniczą,

• opieką nad kobietą ciężarną i dzieckiem,

• badaniami diagnostycznymi,

• pielęgnacją chorych i niepełnosprawnych, oraz opieką nad nimi,

• profilaktyką zdrowotną,

• z orzekaniem i opiniowaniem o stanie zdrowia,

• czynnościami technicznymi z zakresu protetyki i ortodoncji oraz

zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze.

Świadczenia zdrowotne rzeczowe – leki, wyroby medyczne, przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze związane z procesem leczenia.

Świadczenia towarzyszące – np. zakwaterowanie i wyżywienie w zakładzie opieki zdrowotnej całodobowej lub całodziennej, czy też usługi

transportu sanitarnego.

Finansowanie świadczeń.

Środki na świadczenia opieki zdrowotnej fi nansowane ze środków publicznych, które są udzielane osobom ubezpieczonym, pochodzą w większości ze składek na ubezpieczenie zdrowotne. Leczenie pozostałych osób, innych niż ubezpieczone, pokrywane jest z budżetu państwa.

Zapewnienie przez państwo prawa do ochrony zdrowia i dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej fi nansowanych ze środków publicznych nie jest równoznaczne z gwarancją realizowania wszystkich rodzajów świadczeń. Nie oznacza także ich pełnej bezpłatności.

Prawo do świadczeń

Konstytucja gwarantuje każdemu prawo do ochrony zdrowia, jednak nie każdy ma prawo do świadczeń opieki zdrowotnej fi nansowanych ze środków publicznych. Zgodnie z Ustawą, prawo do leczenia i korzystania ze świadczeń na zasadach w niej określonych mają ubezpieczeni, czyli:

• wszystkie osoby objęte powszechnym, obowiązkowym i dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym w Narodowym Funduszu Zdrowia,

• zgłoszeni do ubezpieczenia członkowie rodziny osoby ubezpieczonej:

  • dzieci własne, dzieci małżonka, dzieci przysposobione, wnuki, dzieci obce, dla których ustanowiono opiekę lub dzieci obce w ramach rodziny zastępczej – do ukończenia przez nie 18. Roku życia. Jeśli dziecko kontynuuje naukę po ukończeniu 18 lat, może być zgłoszone do ubezpieczenia jako członek rodziny, nie dłużej jednak niż do ukończenia 26. roku życia. Po tym czasie, o ile nie jest ubezpieczone z żadnego innego tytułu, powinno powiadomić szkołę lub uczelnię, która będzie zobowiązana zgłosić je do ubezpieczenia w NFZ. Dzieci posiadające orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub inne traktowane na równi mogą być zgłaszane do ubezpieczenia bez ograniczenia wieku.

  • małżonkowie – mąż, żona (ale nie konkubenci),

  • krewni wstępni (rodzice, dziadkowie) pozostający z ubezpieczonym we wspólnym gospodarstwie domowym.

Każda osoba ubezpieczona ma obowiązek zgłoszenia do ubezpieczenia zdrowotnego członków rodziny, jeśli nie mają oni innego tytułu do ubezpieczenia.

oraz:

• osoby nieubezpieczone (posiadające obywatelstwo polskie i zamieszkujące na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej):

  • które spełniają kryterium dochodowe do otrzymywania świadczeń z pomocy społecznej i otrzymały decyzję np. wójta, burmistrza,

  • dzieci i młodzież – do ukończenia 18. roku życia,

  • kobiety w okresie ciąży i połogu – do 42. dnia po porodzie,

• osoby bezrobotne zarejestrowane w urzędzie pracy – podlegają obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego niezależnie od tego, czy posiadają status członka rodziny,

• osoby uprawnione do świadczeń na podstawie przepisów o koordynacji – ubezpieczone w innym niż Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA), przebywające na terenie RP

Poza wymienionymi, do świadczeń mają również prawo następujące osoby:

• które były narażone na zakażenie poprzez kontakt z osobami zakażonymi lub materiałem zakaźnym – w zakresie badań w kierunku błonicy, cholery, czerwonki, duru brzusznego, durów rzekomych A, B i C, nagminnego porażenia dziecięcego,

• uzależnione od alkoholu – w zakresie leczenia odwykowego,

• uzależnione od narkotyków,

• z zaburzeniami psychicznymi – w zakresie psychiatrycznej opieki zdrowotnej,

• pozbawione wolności,

• cudzoziemcy umieszczeni w strzeżonym ośrodku lub przebywający w areszcie w celu wydalenia.

• posiadacze Karty Polaka, w zakresie korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej w stanach nagłych, chyba że umowa międzynarodowa, w której RP jest stroną, przewiduje zasady bardziej korzystne.

Przynależność do oddziału NFZ

Każda pacjent korzystający ze świadczeń zdrowotnych fi nansowanych ze środków publicznych jest przyporządkowany do oddziału wojewódzkiego NFZ. Przynależność do konkretnego oddziału zależy od miejsca zamieszkania i zgłoszenia. Czasowa zmiana miejsca pobytu nie pociąga za sobą konieczności jednoczesnej zmiany oddziału Funduszu. Jeżeli jednak osoba zmienia miejsce zamieszkania na stałe, powinna powiadomić o tym płatnika składki, który dokona stosownej zmiany.

Płatnikami składek są m.in.:

• dla rolników i ich domowników – KRUS,

• dla pracowników – pracodawca,

• dla bezrobotnych – urząd pracy,

• dla emerytów i rencistów – najczęściej ZUS lub KRUS,

• dla uczniów i studentów, którzy:

  • nie są nie są zgłoszeni jako członkowie rodziny lub,

  • nie podlegają ubezpieczeniu z innego tytułu i ukończyli 26 lat, szkoła lub uczelnia wyższa.

Wymienione instytucje zgłaszają do ubezpieczenia zdrowotnego osoby podlegające obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu oraz członków ich rodzin. Osoby, które na przykład:

• prowadzą pozarolniczą działalność gospodarczą,

• ubezpieczyły się dobrowolnie,

• są uprawnione do świadczeń alimentacyjnych na podstawie ugody sądowej lub prawomocnego orzeczenia sądu, zgłaszają się do ubezpieczenia zdrowotnego samodzielnie. Wszelkich zgłoszeń oraz aktualizacji dokonują w ZUS. Dane dotyczące zgłoszeń oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne ZUS i KRUS przekazują do Narodowego Funduszu Zdrowia.

1. Charakterystyka dochodów z kapitału.

2. Omów system ubezpieczeń społecznych.

Podstawową funkcją ubezpieczeń jest pokrycie strat powstałych w wyniku nieszczęśliwych zdarzeń losowych, zapewnienie środków na pokrycie kosztów leczenia lub zgromadzenie środków na starość, gdy zakończy się aktywność zawodowa obywatela. Realizacja ubezpieczenia następuje przez wypłatę odszkodowań i świadczeń z funduszu tworzonego ze składek osób ubezpieczonych. Dzięki temu ubezpieczenie pozwala na dzielenie się z innymi kosztami leczenia, emerytury lub renty.

Ubezpieczenia dzielimy na:

• obowiązkowe – ubezpieczenia, które powstają z mocy prawa; w Polsce u.o. są: ubezpieczenie od odpowiedzialności cyw. posiadaczy pojazdów mech. za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów oraz u.o. rolników i ubezpieczenie budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i in. zdarzeń losowych, np. ubezpieczenie środków transportu, zdrowotne pracowników,

• dobrowolne – ubezpieczenia powstające nie z mocy prawa, a na podstawie umowy między ubezpieczającymi i zakładem ubezpieczeń, np. majątkowe lub na życie.

Ubezpieczenia podzielić możemy także ze względu na cel ubezpieczenia:

• społeczne,

• zdrowotne,

• od odpowiedzialności cywilnej,

• majątkowe.

Ustawa z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. nr137) dotyczy pracowników w szerokim tego słowa znaczeniu oraz innych osób, np. prowadzących poza rolniczą działalność gospodarczą.
Ubezpieczenia społeczne obejmują:

• ubezpieczenie emerytalne, polegające na dożywotniej miesięcznej wypłacie pieniędzy dla osób, które osiągnęły wiek emerytalny (dla kobiet 60 lat, dla mężczyzn 65 lat),

• ubezpieczenie rentowe, polegające na wypłacie pieniężnej dla osób z tytułu nie zdolności do pracy, ich szkolenia i pielęgnacji oraz dla rodziny zmarłych ubezpieczonych,

• za urlop macierzyński,

• ubezpieczenie wypadkowe, polegające na wypłacie odszkodowań i zasiłków z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Ubezpieczeniami społecznymi z wszystkich przysługujących tytułów podlega się od dnia nawiązania stosunku pracy lub stosunku służbowego albo nabycia prawa z innych przyczyn do dnia ich ustania, na podstawie zgłoszenia. Zgłoszeń dokonuje tzw. płatnicy składek ubezpieczeniowych, którymi są pracodawcy w stosunku do szeroko pojętych pracowników i ubezpieczony zobowiązany do opłacenia składek na własne ubezpieczenia społeczne (osoba prowadząca działalność gospodarczą).
Stopy procentowe składek na ubezpieczenia społeczne wynoszą:

• 19,52% podstawy wymiaru na ubezpieczenia emerytalne,

• 6% podstawy wymiaru na ubezpieczenie rentowe,

• 2,45% podstawy wymiaru na ubezpieczenia chorobowe,

• od 0,67% do 3,60 % podstawy wymiaru na ubezpieczenie wypadkowe.

W latach 1999 i 2000 wszystkich płatników obowiązuje jednakowa stopa procentowa na ubezpieczenie wypadkowe przyjęte na poziomie 1,62% podstawy wymiaru.
Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych ustala następujące zasady finansowania składek na ubezpieczenia społeczne:

• składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe finansują z własnych środków w równych częściach ubezpieczeni i płatnicy składek,

• składki na ubezpieczenie chorobowe finansują z własnych środków ubezpieczeni,

• składki na ubezpieczenie wypadkowe finansują z własnych środków płatnicy składek.

Ponieważ osoby prowadzące działalność gospodarczą są równocześnie płatnikami i ubezpieczonymi, finansują oczywiście w całości, z własnych środków składki na ubezpieczenia społeczne.
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi głównie przychód ubezpieczonego w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Dla pracowników, w szerokim tego słowie znaczeniu, jest to wynagrodzenie (płaca uposażenie).

Zestaw 26

1. Charakterystyka ubezpieczeń majątkowych i osobowych.

Ubezpieczenia majątkowe.

To wyodrębniony w systemie prawnym dział ubezpieczeń gospodarczych, które mogą dotyczyć wyłącznie:

• mienia (własności i innych praw majątkowych) albo

• odpowiedzialności cywilnej

Odseparowany od ubezpieczeń osobowych dział regulowany jest przepisami Kodeksu cywilnego od art. 821 do art. 828.

Najpopularniejszymi rodzajami ubezpieczenia mienia są

• ubezpieczenia mieszkań, domów (por. dalsze pytania),

• ubezpieczenie autocasco AC,

• obowiązkowe ubezpieczenie budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego.

Ubezpieczenia te pozwalają nam zabezpieczyć składniki majątku na wypadek jego uszkodzenia, zniszczenia bądź utraty na skutek różnorodnych zdarzeń losowych (np. pożar, gradobicie, powódź). Zakres poszczególnych ubezpieczeń mienia regulowany jest bądź w umowie bądź w ustawie, które to precyzują treść warunków ubezpieczenia powszechnie w skrócie nazywanych o.w.u. W ramach ubezpieczeń majątkowych ubezpieczyć możemy przykładowo:

• mieszkania, domy, domki letniskowe, domy w budowie, magazyny, hale, inne budynki i budowle i ich wyposażenie,

• maszyny, urządzenia,

• surowce, towary, wyprodukowane przedmioty, uprawy, produkty rolne,

• ruchomości domowe (wyposażenie znajdujące się w domu, mieszkaniu),

• dzieła sztuki,

• środki płatnicze, papiery wartościowe, biżuterię,

• jachty, samoloty, statki, łodzie, skutery, rowery,

• zwierzęta domowe i hodowlane.

Natomiast ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej chronią nas w przypadku, gdy wyrządzimy komuś szkodę i jesteśmy zobowiązani do jej naprawienia. Szkoda może polegać na:

• uszkodzeniu,

• zniszczeniu,

• spowodowaniu utraty należących do innej osoby składników majątku (szkoda na mieniu lub majątkowa),

• spowodowaniu u innej osoby śmierci, uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia (szkoda na osobie lub osobowa).

Dzięki ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej odszkodowanie i inne świadczenia osobie poszkodowanej wypłaci za nas towarzystwo ubezpieczeniowe. Tym sposobem chroniony jest interes nie tylko nasz, ale przede wszystkim osoby przez nas poszkodowanej. Oprócz powszechnych i masowych obowiązkowych ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej, jak:

• ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych,

• ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej rolników z tytułu posiadania gospodarstwa rolnego,

• ubezpieczenia niektórych szczególnie w ocenie regulatora narażonych na ryzyko wystąpienia szkody grup zawodowych (adwokatów, radców prawnych, komorników, notariuszy, doradców podatkowych, biegłych rewidentów, biur rachunkowych, rzeczoznawców majątkowych, pośredników w obrocie nieruchomościami, zarządców nieruchomości, architektów, inżynierów budownictwa oraz urbanistów, brokerów i agentów ubezpieczeniowych, rzeczników patentowych, detektywów, organizatorów imprez masowych, organizatorów turystyki i pośredników turystycznych etc.),

na polskim rynku również występują dobrowolne ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zarówno w życiu prywatnym, jak i w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, wykonywaniem określonej profesji (zawodu). Przykładem takich ubezpieczeń są:

• ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej lekarzy,

• weterynarzy,

• nauczycieli,

• opiekunów,

• firm budowlanych, monterskich, transportowych, przewozowych, spedycyjnych, dystrybucji paliw,

• innych zarówno większych jaki mniejszych przedsiębiorców i rzemieślników etc.

Ubezpieczenia osobowe.

Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego jest to dział ubezpieczeń gospodarczych, odrębnie uregulowany w art. 829 do art. 834 k c.

Do ubezpieczeń osobowych zaliczamy umowy ubezpieczenia, których przedmiot może w szczególności dotyczyć:

• przy ubezpieczeniu na życie - śmierć lub dożycie przez podmiot umowy oznaczonego wieku,

• przy ubezpieczeniu następstw nieszczęśliwych wypadków - uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia lub śmierci wskutek nieszczęśliwego wypadku.

1. Omów lokalizację działalności gospodarczej.

Lokalizacja – umiejscowienie, wybór miejsca

Lokalizacja działalności gospodarczej – ustalenie przez inwestora i zatwierdzenie przez organy administracji miejsca na realizację inwestycji gospodarczej (obiektu lub zespołu obiektów).

Rozmieszczenie - dotyczy zbioru obiektów; zawiera elementy kształtowania struktury przestrzennej gospodarki. Rozmieszczenie → „przestrzenny układ zdarzeń tego samego typu” (można mówić o rozmieszczeniu np. całego przemysłu jako działu gospodarki narodowej)

Pojęcie lokalizacji można rozpatrywać w dwóch aspektach:

• czynnościowym (zawiera elementy decyzyjności), czyli odnosi się do procedury wyboru rodzaju inwestycji i jej miejsca;

• rezultatowym; jest wynikiem przeprowadzonej procedury i związany z konkretną już lokalizacją.

Podmiot gospodarczy. poszukuje miejsc spełniających najlepiej jego potrzeby, kieruje się zasadą koherencji lokalizacyjnej tzn. by wymagania lokalizacyjne p-stwa były zgodne („najlepiej dopasowane”) do walorów użytkowych (lokalizacyjnych) danego miejsca. Im wyższa zgodność tym wyższa atrakcyjność danej lokalizacji. Walory użytkowe terenu nie stanowią wartości obiektywnej!

Inwestor bierze pod uwagę dwie grupy czynników:

• uwarunkowania wewnętrzne czyli cechy samego terenu, np. warunki naturalne, stan prawny, istniejący sposób zagospodarowania i użytkowania.

• uwarunkowania zewnętrzne czyli sytuacja istniejąca w otoczeniu (regionie, kraju), np. warunki naturalne, warunki społeczno-demograficzne, struktura funkcjonalna otoczenia i relacja przestrzenna do rynków zbytu, wyposażenie w infrastrukturę, uwarunkowania prawne (lokalne i ponadlokalne), sytuacja gospodarcza w kraju i in.

Walory użytkowe istotne dla jednostek gospodarczych możemy podzielić na dwie kategorie:

• walory popytu – atrakcyjność danej lokalizacji ze względu na istnienie odbiorców (a więc możliwości zbytu wyprodukowanych towarów, informacji czy usług),

• walory zasobów – są związane z warunkami uzyskiwania wszystkich czynników niezbędnych do prowadzenia określonej działalności (teren + zagospodarowanie, siła robocza, urządzenia techniczne, energia itp.)

W celu możliwie najlepszego zaspokojenia potrzeb związanych z prowadzoną działalnością każda jednostka

gospodarcza potrzebuje:

• niezbędnych środków produkcji do prowadzenia swej działalności,

• właściwie zagospodarowanego miejsca w przestrzeni,

• możliwości zbytu wytworzonych produktów (towarów i usług)

• siły roboczej.

Z punktu widzenia swobody wyboru, określonej zależnością od stopnia powiązania zakładu z czynnikami lokalizacji, można wyróżnić:

1. lokalizację zdeterminowaną (przymusową albo przesądzoną), np. przemysł wydobywczy,

2. lokalizację związaną (zależną), np. hutnictwo żelaza,

3. lokalizację swobodną (niezwiązaną) np. przemysł odzieżowy, elektrotechniczny.

Czynniki lokalizacji – wymogi i walory lokalizacyjne

Czynniki lokalizacji są cechami ekonomicznymi miejsc, które wpływają na wielkość nakładów inwestycyjnych i kosztów produkcji lokalizowanych obiektów - kosztów zmieniających się wraz ze zmianą miejsca lokalizacji.

1. Charakterystyka wydatków rodzinnych.

Wydatki możemy podzielić na:

1. konsumpcyjne:

• stałe, np.:

  • opłaty mieszkaniowe,

  • opłaty za media (energia elektryczna, gaz, woda),

  • żywność,

  • artykuły sanitarne i higieniczne,

• zmienne, np.:

  • remont,

  • zakup książek,

  • wycieczka,

2. inwestycyjne:

• stałe, np.:

  • edukacja (czesne),

  • opłacenie polisy,

• zmienne, np.:

  • zakup odzieży,

  • zakup obligacji,

  • kursy językowe.

Zestaw 27

1. Charakterystyka gospodarki rynkowej.

Gospodarka rynkowa - system ekonomiczny, w którym decyzje dotyczące gospodarki podejmowane są przez różne podmioty gospodarcze (ludzi, przedsiębiorstwa). W tym systemie gospodarczym bardzo ważnym czynnikiem jest konkurencja. Prowadzi ona do obniżania cen produktów i usług oraz do podnoszenia ich jakości. Dzięki temu że występuje zjawisko konkurencji, potencjalny nabywca (produktów, usług) ma bardzo wiele możliwości wyboru.

Podmiotami gospodarki rynkowej są :

• gospodarstwa domowe,

• przedsiębiorstwa,

• instytucje finansowe.

1. Omów podstawowe cechy akcji i obligacji.

Akcja - papier wartościowy łączący w sobie prawa o charakterze majątkowym i nie majątkowym, wynikające z uczestnictwa akcjonariusza w spółce akcyjnej. Akcja, to inaczej ogół praw i obowiązków akcjonariusza w spółce albo też część kapitału akcyjnego.

Cechy akcji - To:

a) Akcja to instrument dający możliwość partycypacji w zysku spółki w postaci dywidendy.
b) Jest to część kapitału akcyjnego.
c) Jest to zestaw praw i obowiązków związanych z udziałem w spółce akcyjnej.

Obligacja – papier wartościowy, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem obligatariusza i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia. Są to papiery wartościowe masowego obrotu, występują więc w seriach.

W przeciwieństwie do akcji, obligacje nie dają ich posiadaczowi żadnych uprawnień względem emitenta typu współwłasność, dywidenda czy też uczestnictwo w walnych zgromadzeniach.

Najważniejszymi cechami obligacji są:  

• termin wykupu – czyli czas, po którym emitent obligacji zobowiązuje się oddać inwestorowi pożyczony od niego kapitał,

• cena emisyjna – czyli cena, po której obligacja jest sprzedawana w ofercie pierwszemu nabywcy,

• wartość nominalna – czyli wartość, na którą opiewa obligacja, zwracana nabywcy w dniu wykupu,

oprocentowanie – czyli wysokość odsetek należnych nabywcy, wyrażona w procentach wartości nominalnej i wypłacana w określonych okresach czasu np. kwartalnie, półrocznie, rocznie.

1. Charakterystyka popytu i podaży.

Podaż to ilość dóbr, oferowana na rynku przez producentów przy określonej cenie, przy założeniu niezmienności innych elementów charakteryzujących sytuację na rynku (ceteris paribus). Zależność między ceną a podażą przedstawia krzywa podaży.

Prawo podaży.

Podaż danego towaru się zwiększa, jeśli wzrasta jego cena, natomiast obniżaniu się ceny towarzyszy spadek wielkości podaży. Poziom podaży, tak jak poziom popytu nie zależy tylko od ceny towaru.

Czynniki kształtujące wielkość podaży (Determinanty podaży):

• cena danego dobra, czyli ilość pieniędzy jaką producent otrzymuje ze sprzedaży każdej jednostki tego dobra,

• ceny czynników produkcji, czyli płace, opłaty za energię, czynsz, ceny urządzeń i surowców, procenty od zaciągniętych kredytów – czyli poziom kosztów produkcji,

• technologia, czyli postęp techniczny,

• ceny dóbr substytucyjnych (zamienników) i komplementarnych (uzupełniających),

• liczba producentów na danym rynku,

• cele przedsiębiorstwa,

• oczekiwania dotyczące zmian cen,

• eksport oraz import,

• wielkość rezerw,

• czynniki przypadkowe, np. pogoda,

• czas, jakim dysponują producenci,

• interwencyjna polityka państwa, dotacje, subwencje, warunki prawne,

• elastyczność podaży.

Popyt – funkcja przedstawiająca kształtowanie się relacji pomiędzy ceną dobra (towary i usługi), a ilością (liczbą sztuk) jaką konsumenci chcą i mogą nabyć w określonym czasie, przy założeniu niezmienności innych elementów charakteryzujących sytuację rynkową (ceteris paribus).

Wykresem tej funkcji jest tzw. krzywa popytu. Należy zwrócić uwagę na różnicę pomiędzy "popytem", a "wielkością popytu". Popyt to cała funkcja, natomiast wielkość popytu to ilość dobra, jaką konsumenci chcą nabyć przy danej cenie. "Wielkość popytu przy cenie p" jest więc konkretnym elementem funkcji, któremu na krzywej popytu odpowiada jeden punkt.

Prawo popytu

Przy ceteris paribus, wraz ze wzrostem ceny danego dobra, zmaleje zapotrzebowanie na dobro, a wraz ze spadkiem ceny zapotrzebowanie wzrośnie.

Wielkość popytu – ilość dobra, które konsumenci zechcą zakupić w określonym czasie (np. w ciągu tygodnia, miesiąca, roku) po danej cenie.

Dwojakie ujęcie popytu.

Popyt można rozpatrywać dwojako, w ujęciu: mikroekonomicznym i makroekonomicznym. W pierwszym ujęciu z wymienionych rozróżniamy:

• popyt indywidualny – określa wielkość popytu od strony pojedynczego, konkretnego podmiotu gospodarczego na określone dobro przy różnych cenach,

• popyt rynkowy – suma popytów indywidualnych, który obrazuje wielkość popytu wszystkich podmiotów gospodarczych na określone dobro przy różnych cenach.

W wyżej wymienionych przypadkach rozmiar popytu jest mierzony w jednostkach fizycznych. W ujęciu makroekonomicznym rozróżniamy:

• popyt globalny (zagregowany) – określa wielkość popytu na wszystkie dobra lub ich określone grupy ze strony wszystkich nabywców.

W wyżej wymienionym przypadku rozmiar popytu jest mierzony wartościowo przy określonym ogólnie poziomie cen.

Rodzaje popytu.

• popyt efektywny – chęć nabycia towaru poparta jest posiadaniem odpowiedniego ekwiwalentu.

• popyt potencjalny – oznacza pragnienie nabycia określonego dobra nie poparte możliwościami dochodowymi.

W przypadku poprawy sytuacji dochodowej nabywcy popyt potencjalny może się przekształcić w popyt efektywny.

ze względu na rodzaj dobra:

• popyt substytucyjny

• popyt komplementarny

ze względu na elastyczność cenową:

• popyt sztywny (nieelastyczny) – zmiana ceny nie wywołuje zmian popytu

• popyt elastyczny

• popyt neutralny

Czynniki kształtujące wielkość popytu (determinanty popytu):

Związane z rynkiem:

• wielkość dochodów, gdy wzrasta dochód, wzrasta również popyt na dane dobro (i odwrotnie)

• cena towaru:

  • ceny substytutów,

  • ceny dóbr komplementarnych,

  • przewidywania co do kształtowania się cen w przyszłości,

  • antycypacja popytu, czyli wyprzedzanie faktycznego popytu (np. wykupywanie towaru przed zapowiedzianą podwyżką, tak jak to miało miejsce w Polsce przed 1 maja 2004),

Nie związane z rynkiem (pozarynkowe):

• preferencje konsumentów:

  • gusty konsumentów,

  • upodobania i przyzwyczajenia,

• moda,

• czynniki demograficzne:

  • liczba ludności,

  • struktura wiekowa konsumentów,

  • struktura płciowa konsumentów,

  • stan cywilny,

  • poziom wykształcenia,

  • wyznanie,

• warunki geograficzne

• warunki klimatyczne,

• pora roku,

• poziom zamożności,

• sytuacja gospodarcza,

• sytuacja polityczna.

Zestaw 28

1. Rola i znaczenie pracy w życiu człowieka.

We współczesnym świecie „stanowiska pracy są biletem wstępu do świata zasobów”, który określa pozycję społeczną człowieka, organizację jego życia i szacunek dla samego siebie. Człowiek jest postrzegany przez pryzmat pracy i stosunku do niej .Sens i jakość pracy są zależne od układów stosunków społecznych. Zawsze stanowi działanie podmiotowe uwikłane społecznie. Z tego przede wszystkim powodu istnieją trudności w sformułowaniu dokładnej i precyzyjnej definicji pracy. Praca człowieka, jako osoby jest zjawiskiem społecznym, dynamicznie zmieniającym się. Jednocześnie w pracy i poprzez prace człowieka najwyraźniej ujawniają się różnorodne zjawiska, stanowiące wskaźnik przemian cywilizacyjnych. Zagrożeniem współczesnego świata jest bez wątpienia masowe bezrobocie, nowe ubóstwo, wzrost liczby ludzi pozostających bez pracy w tzw. szarej strefie, pozostających trwale bez pracy. Bezrobocie to dowód na kryzys cywilizacyjny naszych czasów. Nadmiar wolnego czasu prowadzi do skrajnych zachowań: apatii, depresji z jednej strony oraz do agresji i przemocy z drugiej. Jedno zagrożenie (bezrobocie) prowadzi do innego (przemocy) .Praca stanowić może teren humanizacji człowieka lub działalność zagrażającą człowiekowi. Humanizacja świata może odbywać się poprzez personalizację człowieka, który jest przeznaczony i powołany do pracy, to jednak nade wszystko praca jest „dla człowieka", a nie człowiek „dla pracy” . Celem niniejszej pracy jest ukazanie, jaką rolę pełni praca w życiu współczesnego człowieka, jak zmieniało się znaczenie pracy na przestrzeni wieków oraz kierunki jej przemian we współczesnym świecie. W pracy została zastosowana metoda analityczna. Za jej przyjęciem przemawia konieczność analizy tekstów oraz wyciągnięcia wniosków z dostępnych materiałów naukowych. Praca składa się z trzech rozdziałów. W rozdziale pierwszym zostanie podjęta problematyka fenomenu pracy. Przedstawione zostaną wybrane definicje pracy w socjologicznej literaturze przedmiotu jak i prezentowane przez inne dziedziny naukowe. Zaprezentowany zostanie rys historyczny znaczenia pracy od starożytności do współczesności oraz zostaną opisane funkcje pracy. W drugim rozdziale zaprezentowana zostanie rola pracy w życiu człowieka. Zostanie opisana nie tylko jako źródło dochodów, ale także jako możliwość samorealizacji czy miernik człowieka i jego pozycji w społeczeństwie. W rozdziale trzecim zostaną omówione kierunki przemian pracy w obszarze dobra wspólnego oraz w strukturze zasobów pracy. Ukazane zostaną też zagrożenia ludzkiej pracy. Ma to istotne znaczenie współcześnie, gdy praca człowieka wspierana jest osiągnięciami techniki. Jak zauważa słusznie Jan Paweł II technika rozumiana w tym wypadku nie jako podmiotowa umiejętność czy sprawność pracy, ale jako zespół narzędzi, którymi człowiek posługuje się przy pracy, jest niewątpliwie sprzymierzeńcem człowieka. Ułatwia mu pracę usprawnia ją, przyspiesza i zwielokrotnia. Pomnaża w przyspieszonym tempie ilość produktów pracy, a także pod względem jakościowym wiele z nich udoskonala. Technika, w pewnych wypadkach, ze sprzymierzeńca może przekształcić się jakby w przeciwnika człowieka, jak w wypadku, gdy mechanizacja pracy „wypiera" człowieka, odbierając mu wszelkie zadowolenie osobiste oraz podniety do działania twórczego i do odpowiedzialności; gdy pozbawia zajęcia wielu zatrudnionych dotąd pracowników lub, na skutek przesadnej fascynacji maszyną, czyni człowieka swoim niewolnikiem. Jak zauważył Jan Paweł II, praca człowieka wchodzi na skutek gospodarki rynkowej w silniejsze aniżeli dotąd uzależnienia ekonomiczne, jakie mogą ją wystawiać na groźbę degradacji. W rozważaniach nad pracą ludzką można jednoznacznie stwierdzić, że rola pracy w życiu współczesnego człowieka jest ogromna, stanowi niezbędny warunek egzystencji, jest wyznacznikiem miejsca człowieka w społeczeństwie, jest czynnikiem kształtującym osobowość, ale niekiedy jest źródłem trudności i zmartwień i niepowodzeń.

1. Charakterystyka form zatrudnienia.

Elementy umowy o pracę

• data zawarcia umowy

• określenie rodzaju umowy

• określenie stron umowy

• określenie rodzaju pracy

• określenie czasu pracy

• określenie wynagrodzenia

• określenie miejsca pracy

Umowy bezterminowe:

• na czas nieokreślony.

Umowy terminowe:

• na czas określony

• na okres próbny

• na czas wykonania określonej pracy

• na zastępstwo

Umowa na czas nieokreślony

Najkorzystniejsza dla pracownika podstawa zatrudnienia, stwarza najdalej idącą ochronę trwałości stosunku pracy. Umowa o pracę na czas nieokreślony zakłada istnienie stałej więzi prawnej między pracodawcą a pracownikiem.  Umowa ta daje pracownikowi poczucie stabilizacji. W przypadku chęci rozwiązania umowy o pracę przez pracodawcę, musi on zachować określone wymogi formalne:

• wskazanie przyczyn wypowiedzenia,

• w razie występowania w zakładzie pracy organizacji związkowej konieczna będzie również konsultacja z taką organizacją.

Termin wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony wynosi 3 miesiące.

Umowa na czas określony

Jest to umowa zawierająca termin końcowy stosunku pracy. Zawierana jest w celu wykonania zadań oznaczonych w czasie, np. ze względu na okresowy charakter pracy pewnych grup zawodowych bądź dla zapewnienia obsady stanowisk w okresach wzmożonego zapotrzebowania na pracę. Umowa na czas określony rozwiązuje się z mocy prawa po upływie okresu na jaki została zawarta. Przepis art. 25 § 1 kodeksu pracy ogranicza możliwość zawarcia umowy na czas określony tylko do dwóch umów, natomiast trzecia zawarta na czas określony przekształca się z mocy prawa w umowę na czas nieokreślony, jeśli przerwa pomiędzy kolejnymi umowami nie przekracza 1 miesiąca. Kodeks nie przewiduje wyraźnych ograniczeń co do długości trwania umowy na czas określony. Jednak zawarcie umowy na okres bardzo długi nie odpowiada społeczno - gospodarczemu przeznaczeniu umowy na czas określony. Umowa o pracę zawarta na czas określony jest w chwili obecnej najczęściej zawieraną umową. Zawarcie takiej umowy jest korzystne z punktu widzenia pracodawcy, ze względu na krótszy okres wypowiedzenie (2 tygodnie ) oraz brak obowiązku wskazywania przyczyny wypowiedzenia.

Umowa na okres próbny

Jest to jedna z umów terminowych, która różni się od innych umów terminowych swoim szczególnym przeznaczeniem, jakiemu służy. W szczególności jest to sprawdzenie przez pracodawcę przydatności pracownika do pracy w zakładzie a także poznanie przez pracownika warunków pracy w jednostce go zatrudniającej. Okres próbny nie może przekroczyć 3 miesięcy. Umowa ta nie może również być ponowiona. Dopuszczalne jest wcześniejsze rozwiązanie takiej umowy. Okres wypowiedzenia wynosi trzy dni, jeżeli umowa na okres próbny nie przekracza dwóch tygodni wówczas okres wypowiedzenia wynosi jeden dzien. Jeżeli strony zechcą kontynuować zatrudnienie po okresie próbnym powinny zawrzeć nową umowę o pracę (z zastrzeżeniem , że nie może to być kolejna umowa na okres próbny).

 Umowa na czas wykonania określonej pracy

Jest odmianą terminowej umowy o prace, zawieranej w celu świadczenia przez pracownika pracy wchodzącej w zakres pewnego oznaczonego i z góry ustalonego w czasie zadania (np. budowy mostu, zbioru truskawek, itp.). Umowy tego rodzaju nie wskazują dnia zakończenia pracy, jest ono uzależnione od zdarzenia przyszłego w postaci zakończenia określonej pracy.

 Umowa na zastępstwo

Jest odmianą umowy na czas określony. Zostaje ona zawarta na czas usprawiedliwionej nieobecności pracownika zastępowanego i rozwiązuje się z chwilą jego powrotu do pracy. Przykładami usprawiedliwionej nieobecności pracownika, są : urlop macierzyński, urlop wychowawczy, urlop bezpłatny. Dopuszczalne jest również wypowiedzenia takiej umowy. Pracownice zatrudnione na podstawie umowy na czas zastępstwa nie korzystają ze szczególnej ochrony trwałości stosunku pracy wobec kobiet w ciąży (umowa zawarta na czas zastępstwa nie ulega przedłużeniu z mocy prawa do dnia porodu).

1. Omów podstawowe formy opodatkowania.

Podatek - przymusowe, nieodpłatne i bezzwrotne świadczenie pieniężne, pobierane przez państwo (urząd skarbowy) lub inny podmiot publiczny (samorząd terytorialny) od podatników. Niektóre z nich są zaliczane do kosztów (np. podatek od nieruchomości) inne (np. podatek dochodowy) są płacone z zysku (dochodu). Pobierane są najczęściej przez urzędy skarbowe.

Osoby fizyczne mają do wyboru cztery formy opodatkowania swoich dochodów z działalności gospodarczej: Opodatkowanie na zasadach ogólnych polega na prowadzeniu normalnej ewidencji zdarzeń związanych z osiąganiem przychodów, kosztów i w konsekwencji zysków/strat. W tej formie prowadzi się podatkową księgę przychodów i rozchodów, a dochód rozliczany jest tak samo jak w przypadku opodatkowania pracy.

Podatek liniowy 19%. podatek od dochodów z pozarolniczej działalności gospodarczej, dochód z działalności gospodarczej jest opodatkowany według 19% stawki(bez względu na wysokość dochodu).Ta forma stanowi bezpośrednią alternatywę wobec opodatkowania na zasadach ogólnych, aby ją wybrać należy złożyć pisemnie oświadczenie w urzędzie skarbowym, a dochodów opodatkowanych w ten sposób nie łączy się z dochodami z innych źródeł.

Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. W tej formie opodatkowaniu podlegają przychody osiągane przez osoby fizyczne z pozarolniczej działalności gospodarczej i niektórych innych zajęć o charakterze dorywczym ( np. wywóz drewna z lasu, przewóz uczniów do szkół), gdy są prowadzone w stosunkowo niewielkim rozmiarze. Ponadto w tej formie stosowana jest proporcjonalna skala podatkowa, a stawki są zróżnicowane ze względu na rodzaj prowadzonej działalności. Podatnicy, którzy wybrali ta formę opodatkowania mogą korzystać z ulg podatkowych, podobnie jak pozostali podatnicy podatku dochodowego. Są dwa sposoby odliczania ulg: od podstawy opodatkowania wyrażonej w kwocie przychodu lub od podatku. Zaletami tej formy opodatkowania jest brak występowania kategorii kosztów uzyskania przychodu oraz brak obowiązku prowadzenia ksiąg rachunkowych, a ewidencjonowaniu podlega tylko wielkość sprzedaży.

Karta podatkowa. Forma ta została uregulowana w odrębnej ustawie o ryczałcie z dnia 20 listopada 1998 r. Do podatników mogących opłacać podatek w formie karty podatkowej zaliczyć można osoby wykonujące pewne ściśle określone rodzaje działalności gospodarczej( np. ślusarstwo, stolarstwo), osoby fizyczne i spółki cywilne osób fizycznych . Wg ustawy podatnicy, którzy prowadzą działalność opodatkowaną w formie karty podatkowej są zwolnieni od obowiązku prowadzenia ksiąg, składania zeznań podatkowych, deklaracji o wysokości uzyskanego dochodu oraz wpłacania zaliczek na podatek dochodowy. Natomiast obowiązkiem podatników wydawanie na żądanie klienta rachunków i faktur, stwierdzających sprzedaż wyrobu, towaru lub wykonanie usługi, oraz przechowywanie w kolejności numerów kopie tych rachunków i faktur w okresie pięciu lat podatkowych, licząc od końca roku, w którym wystawiono rachunek lub fakturę.